Μεξικό / Ομαδικές εξαφανίσεις μεταναστών

Στη νοτιότερη άκρη του Μεξικού, εκεί όπου η πολιτεία Τσιάπας συναντά τα σύνορα με τη Γουατεμάλα, η ακτή μοιάζει γαλήνια. Μάνγκο, μπανανιές, αμμώδης περιοχές και χωριά που δύσκολα διακρίνει κανείς στον χάρτη. Κι όμως, μέσα σε αυτή την ερημική έκταση, το 2024 εξαφανίστηκαν τουλάχιστον 83 μετανάστες.

Καταγράφηκαν τρεις ομαδικές εξαφανίσεις, στο ίδιο μοτίβο: αναχώρηση με βάρκα προς την Οαχάκα και μετά…απόλυτη σιωπή. Χάθηκαν τα ίχνη τους κι έμειναν μόνο οι οικογένειες να τους ψάχνουν.

Το Σαν Χοσέ Ελ Ουεγιάτε, ένα μικρό παράκτιο χωριό, είναι το σημείο απ’ όπου ξεκίνησε το ταξίδι πολλών από αυτούς. Στις 21 Οκτωβρίου 2024, η 29χρονη  Σίντι Μπουέσο βρέθηκε εκεί μαζί με τα δύο μικρά παιδιά της· αποχαιρέτησε τη μητέρα της κάτω από  τις καλύβες με σκεπή από φοινικόφυλλα και επιβιβάστηκε στη βάρκα που θα την πήγαινε βόρεια. Δεν έφτασαν ποτέ.

Δύο μήνες αργότερα, άλλοι εννέα μετανάστες — Κουβανοί, Δομινικανοί, Κολομβιανοί — πέρασαν από ένα εγκαταλελειμμένο κτίσμα, όπου περίμεναν μαζί με δεκάδες ανθρώπους πριν επιβιβαστούν σε δύο βάρκες. Στις 21 Δεκεμβρίου 2024 χάθηκαν και αυτοί. Λίγο νοτιότερα, στις 5 Σεπτεμβρίου, μια άλλη ομάδα 23 ατόμων εξαφανίστηκε επίσης, αφήνοντας πίσω μόνο ένα αποχαιρετιστήριο βίντεο.

Όλες οι υποθέσεις οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: οι μετανάστες έπεσαν θύματα οργανωμένου εγκλήματος.

Από πέρασμα ελπίδας, ζώνη πολέμου

Η Τσιάπας υπήρξε κάποτε η ασφαλέστερη είσοδος για τους μετανάστες που κατευθύνονταν προς τις ΗΠΑ. Στις  πρώτες μεγάλες προσφυγικές ροές, οι μετανάστες  περνούσαν με τα πόδια, σε καραβάνια. Όμως από το 2020, με την αυστηροποίηση των αμερικανικών και μεξικανικών πολιτικών, οι άνθρωποι εγκλωβίστηκαν στο Ταπατσούλα  μια πόλη-λαβύρινθο, βρώμικη, φτωχή, αδύναμη να υποστηρίξει 350.000 κατοίκους και χιλιάδες νεοαφιχθέντες.

Μέχρι το 2022, η σχετική σταθερότητα που είχε επιβάλει το καρτέλ της Σιναλόα έκανε την περιοχή παράδοξα ασφαλή. Αλλά οι εσωτερικές έριδες και η βίαιη προέλαση της νέας γενιάς του καρτέλ Jalisco  μετέτρεψαν την Τσιάπας σε εμπόλεμη ζώνη. Και οι μετανάστες έγιναν «χρυσωρυχείο», όπως ομολογεί εργαζόμενος ανθρωπιστικής οργάνωσης.

Η παράνομη μεταφορά ανθρώπων από ντόπιους, μετατράπηκε σε πλήρως οργανωμένη εκμετάλλευση από τα καρτέλ. Όσοι περνούσαν χωρίς να πληρώσουν την  «κότα» – το υποχρεωτικό χαράτσι — συλλαμβάνονταν, κλείνονταν σε κλουβιά, εκβιάζονταν, εξαφανίζονταν. Μια μαύρη στάμπα από σφραγίδα που θύμιζε κόκορα, πιστοποιούσε ότι κάποιος είχε πληρώσει. Από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2024, 315.000 μετανάστες καταγράφηκαν να εισέρχονται στην πολιτεία· χιλιάδες από αυτούς απήχθησαν σε ένα μόνο 12ωρο.

Τι συνέβη στις βάρκες;

Οι εξαφανισθέντες είχαν όλες τις «τυπικές» προϋποθέσεις: είχαν πληρώσει τον διακινητή, είχαν λάβει τη σφραγίδα, είχαν σταλεί σε «ασφαλή σπίτια» κοντά στη θάλασσα. Από εκεί θα επιβιβάζονταν σε βάρκες προς το Χουτσιτάν ντε Θαραγόθα, έναν κόμβο διακίνησης προς την Πόλη του Μεξικού.

Όμως οι βάρκες δεν έφθασαν.

Το Υπουργείο Ναυτικού του Μεξικού διαβεβαιώνει ότι δεν υπήρξε ναυάγιο στις ημερομηνίες εκείνες. Οι οικογένειες έχουν λάβει μία μόνο λίστα με 40 ονόματα, κανένα άλλο σημάδι ζωής. Μοναδική εξαίρεση: κάποιες μαρτυρίες ότι η Μπουέσο και τα παιδιά της εντοπίστηκαν στο Πουέρτο Μαντέρο, πιθανόν να εργάζονται υπό καταναγκασμό.

Παρ’ όλα αυτά, οι μεξικανικές αρχές δεν έχουν καλέσει ούτε μία οικογένεια για κατάθεση, δεν έχουν ζητήσει δεδομένα κινητών τηλεφώνων, ούτε έχουν προχωρήσει σε έρευνες. Οι συγγενείς καταγγέλλουν πλήρη αδιαφορία. «Έχουμε κάνει τα πάντα. Έχουμε δώσει στοιχεία. Μας αγνοούν. Έχει αξία η ζωή ενός μετανάστη στο Μεξικό;» λέει η Αλίθια Σάντος, μητέρα ενός από τους αγνοούμενους.

Ένα κύμα βίας αόρατο

Σήμερα, οι δρόμοι του Ταπατσούλα είναι άδειοι. Οι ροές έχουν μειωθεί κατά 90%, τα καταφύγια αδειάζουν, ο ποταμός Σουτσιάτε μοιάζει εγκαταλελειμμένος. Η πολιτική Τραμπ στις ΗΠΑ και η νέα κατασταλτική στρατηγική στην Τσιάπας έχουν εξαφανίσει τη διακίνηση από το δημόσιο βλέμμα, όχι όμως και την πραγματικότητα. «Η βία δεν σταμάτησε· έγινε αόρατη», προειδοποιούν ανθρωπιστικές οργανώσεις.

Ο φόβος τώρα είναι ότι η Τσιάπας μετατρέπεται σε νέο βόρειο Μεξικό: μια περιοχή μαζικών εξαφανίσεων, άγνωστων τάφων και θαλάσσιων ταφών που θα αποκαλυφθούν μόνο όταν το καρτέλ φύγει.

Κάπου εκεί, ανάμεσα σε κύματα, βάρκες που έρχονται και φεύγουν χωρίς καταλόγους επιβατών, δεκάδες οικογένειες εξακολουθούν να ρωτούν: «Τους είδατε;». Κανείς δεν απαντά.

Πηγή: El Pais