Από το «κράτα ό,τι έχεις» στο «κόψε ό,τι περισσεύει»

Για κάποια χρόνια μετά την πανδημία οι επιχειρήσεις κρατούσαν σφιχτά τους ανθρώπους τους.

Η εμπειρία της μαζικής αποχώρησης εργαζομένων το 2021 και οι ελλείψεις προσωπικού είχαν διδάξει στους εργοδότες ένα απλό μάθημα: αν χάσεις τους ανθρώπους σου, δύσκολα τους ξαναβρίσκεις.

Το τοπίο όμως αλλάζει απότομα. Όπως επισημαίνει η Wall Street Journal, εταιρείες όπως η Amazon, η Target, η Meta και η UPS ανακοίνωσαν τις τελευταίες εβδομάδες δεκάδες χιλιάδες απολύσεις, βάζοντας τέλος σε αυτή την άτυπη «παύση απολύσεων».

To labor hoarding, η τάση δηλαδή των επιχειρήσεων να διατηρούν προσωπικό ακόμα κι όταν η παραγωγικότητα ή η ζήτηση μειώνεται, δίνει τη θέση του σε μια πιο σκληρή εταιρική κανονικότητα.

Οι αγορές… επιβραβεύουν

Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Joseph Brusuelas της RSM, «τα πράγματα θυμίζουν ξανά 1990s, όταν οι αγορές επιβράβευαν τις εταιρείες που μείωναν προσωπικό».

Πράγματι, τα χρηματιστήρια υποδέχονται θετικά τα κύματα απολύσεων: η μετοχή της Amazon ανέβηκε 1% την ημέρα που ανακοίνωσε περικοπές 14.000 θέσεων, ενώ της UPS εκτινάχθηκε 8% μετά την ανακοίνωση 48.000 μειώσεων – όπως παρατηρεί η WSJ.

Οι εργοδότες αισθάνονται πλέον ότι μπορούν να αναδιαρθρώσουν χωρίς τον φόβο πως δε θα βρουν ξανά διαθέσιμους εργαζομένους.

Η ανεργία, που είχε αγγίξει ιστορικό χαμηλό 3,4% την άνοιξη του 2023, βρίσκεται πλέον κοντά στο 4,3%, και οι προσδοκίες για επιδείνωση αυξάνονται. Το 64% των Αμερικανών που συμμετείχαν σε έρευνα του Πανεπιστημίου Michigan δηλώνουν ότι αναμένουν υψηλότερη ανεργία το επόμενο έτος.

Τρεις βασικές αιτίες πίσω από τη στροφή

• Πίεση στο κόστος και στα περιθώρια κέρδους

Η εργασία παραμένει το μεγαλύτερο σταθερό κόστος, και οι απολύσεις επανέρχονται ως εργαλείο εξοικονόμησης. Όπως εξηγούν αναλυτές στο Moneycontrol, η αυξανόμενη αβεβαιότητα από δασμούς και εμπορικούς περιορισμούς, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση της κατανάλωσης, ωθεί τις εταιρείες να δράσουν προληπτικά.

• Διογκωμένα εταιρικά σχήματα

Κατά την περίοδο της πανδημίας, οι επιχειρήσεις υπερδιόγκωσαν τα τμήματά τους για να αντεπεξέλθουν στη ζήτηση. «Πάρα πολλά επίπεδα και αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες καθυστερούν τις αποφάσεις», παραδέχτηκε πρόσφατα ο νέος CEO της Target, Michael Fiddelke, ανακοινώνοντας την περικοπή 1.800 εταιρικών θέσεων.

• Η τεχνητή νοημοσύνη και η «ψευδαίσθηση» αυτοματοποίησης

Όπως επισημαίνει το Reuters, η αισιοδοξία γύρω από την AI έχει κάνει τις διοικήσεις πιο άνετες με τις περικοπές. Η Fed στην τελευταία έκθεση “Beige Book” καταγράφει αυξανόμενο αριθμό εργοδοτών που μειώνουν προσωπικό επικαλούμενοι επενδύσεις σε AI και «εξοικονόμηση μέσω τεχνολογίας».

Το τέλος της ασφάλειας – και της «στασιμότητας»

Σύμφωνα με τον Economist, το μοντέλο των «λίγων προσλήψεων – λίγων απολύσεων» που χαρακτήρισε τα μεταπανδημικά χρόνια είχε δημιουργήσει ένα παράδοξο: όσοι ήδη εργάζονταν είχαν σχετική ασφάλεια, αλλά οι νέοι και οι απόφοιτοι δυσκολεύονταν να μπουν στην αγορά.

Τώρα η ισορροπία αλλάζει. Όπως σημειώνει το Axios, το κλίμα μοιάζει πιο «ρεαλιστικό»: εταιρείες που ως τώρα κρατούσαν πλεονάζον προσωπικό για λόγους ασφάλειας, επιλέγουν να επαναφέρουν τα «κανονικά» επίπεδα απασχόλησης, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ανασφάλεια για χιλιάδες εργαζόμενους.

Ποιοι πλήττονται περισσότερο

Το λεγόμενο “labor hoarding” ήταν εντονότερη σε υψηλόμισθες θέσεις, όπου οι εταιρείες θεωρούσαν ακριβό και δύσκολο να αντικαταστήσουν εξειδικευμένα στελέχη – ιδίως σε τεχνολογία, χρηματοοικονομικά και επαγγελματικές υπηρεσίες.

Όμως, όπως προειδοποιούν αναλυτές στο Reuters, ακριβώς αυτοί οι κλάδοι είναι και οι πρώτοι που επηρεάζονται από την είσοδο της AI και την ψηφιοποίηση.

Οι περικοπές σε Amazon, Meta και Walmart υποδηλώνουν ότι η «επόμενη γενιά απολύσεων» δεν περιορίζεται στα εργοστάσια ή τη λιανική· αφορά και τα middle management, τους αναλυτές και τους developers.

Οι επιπτώσεις στην οικονομία

Η WSJ προειδοποιεί ότι σε μια οικονομία με ήδη χαμηλή δημιουργία νέων θέσεων, η αύξηση των απολύσεων μπορεί να πυροδοτήσει πραγματικό πλήγμα.

Όπως εξηγεί ο Jed Kolko, senior fellow του Peterson Institute for International Economics, τα στοιχεία μπορεί να παραμορφώνονται από τη συγκυρία, αλλά «το κλίμα εμπιστοσύνης έχει ήδη αλλάξει – και αυτό έχει τη δική του δυναμική».

Το Axios σχολιάζει ότι η Federal Reserve παρακολουθεί προσεκτικά τη μετάβαση: αν η ανεργία αυξηθεί αισθητά, οι μειώσεις επιτοκίων θα επισπευσθούν για να στηριχθεί η κατανάλωση.

Και στην Ευρώπη; Μια πιο ήπια αλλά υπαρκτή τάση

Η στροφή αυτή δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ. Αναλυτές επισημαίνουν ότι σταδιακά το φαινόμενο διαχέεται και στην Ευρώπη – σε βιομηχανία, ενέργεια και τεχνολογία – όπου οι επιχειρήσεις γίνονται πιο επιφυλακτικές στις προσλήψεις και εξετάζουν σενάρια μείωσης κόστους.

Στην Ελλάδα, αν και η αγορά εργασίας παραμένει πιο «κλειστή», η διεθνής αυτή μετατόπιση μπορεί να επηρεάσει εξαγωγικούς και τεχνολογικούς κλάδους, ειδικά καθώς η AI και η αυτοματοποίηση εισχωρούν και σε τομείς υπηρεσιών.

Η εποχή της «εργασιακής αποθήκης» φαίνεται να τελειώνει. Οι επιχειρήσεις, οπλισμένες με AI και πίεση από τους μετόχους, επανέρχονται στη λογική της αυστηρής αποτελεσματικότητας.

Για τους εργαζομένους, αυτό σημαίνει ότι η ασφάλεια της θέσης δεν είναι δεδομένη. Και η επένδυση σε νέες δεξιότητες γίνεται πλέον όχι επιλογή, αλλά όρος επιβίωσης.