Γιάννης Μυλόπουλος / Τι φταίει που τρένα και μετρό λειτουργούν χωρίς αξιοπιστία και ασφάλεια;

Ο μοιραίος πρώην υπουργός Μεταφορών Κώστας Καραμανλής του Αχιλλέα, λίγες μόλις μέρες πριν το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, τον Φεβρουάριο του 2023, διαβεβαίωνε από βήματος Βουλής το πανελλήνιο ότι τα τρένα ήταν απολύτως ασφαλή.

Προσθέτοντας ότι «ήταν ντροπή και ντρέπονταν» που κάποιοι στην αντιπολίτευση, προφανώς για λόγους μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων, αμφισβητούσαν την ασφάλεια των ελληνικών σιδηροδρόμων.

Λίγες μέρες μετά τις υπουργικές  διαβεβαιώσεις, δυο τρένα που κινούνταν στην ίδια τροχιά αλλά σε αντίθετη κατεύθυνση επί 12’ χωρίς κανείς να μπορεί να ειδοποιήσει τους μηχανοδηγούς στην εποχή της έξαρσης των τηλεπικοινωνιών και της Τεχνητής Νοημοσύνης, συγκρούστηκαν μετωπικά στα Τέμπη.

Από τη σφοδρή σύγκρουση, αλλά και από την τεράστια πυρόσφαιρα που δημιουργήθηκε στη συνέχεια για λόγους άγνωστους μέχρι σήμερα, αφού μπάζωσαν από την επομένη κιόλας του δυστυχήματος το έδαφος και συγκάλυψαν κάθε στοιχείο που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των πραγματικών αιτίων της φωτιάς, χάθηκαν 57 άνθρωποι. Κυρίως νέα παιδιά που επέστρεφαν στη Θεσσαλονίκη, στο πανεπιστήμιό τους, μετά το τριήμερο της Αποκριάς.

Το τραγικό δυστύχημα στην κοινή συνείδηση έγινε «Έγκλημα στα Τέμπη» για δύο λόγους.

Ο πρώτος ήταν επειδή οι υπεύθυνοι γνώριζαν, καθώς είχαν αρμοδίως ενημερωθεί, για τα προβλήματα στην ασφάλεια των τρένων. Και παρόλα αυτά, διαβεβαίωναν επισήμως ότι τα πάντα ήταν υπό έλεγχο και ότι δεν υπήρχε κανένα ζήτημα ασφαλείας.

Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι η κυβέρνηση έκανε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για να συσκοτίσει και να συγκαλύψει τόσο τις ευθύνες, όσο και τις πραγματικές συνθήκες και τις αιτίες που οδήγησαν στο πολύνεκρο δυστύχημα.

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ως μη όφειλε, χωρίς να έχει γίνει καμία έρευνα και καμία πραγματογνωμοσύνη, εξέδωσε από την πρώτη στιγμή ετυμηγορία. Αποκαλύπτοντας τις προθέσεις της κυβέρνησής του.

Για το δυστύχημα έφταιγε ένας σταθμάρχης. Κατά τα άλλα τα πάντα, υποδομές, συστήματα ασφαλείας και προσωπικό, λειτουργούσαν στην εντέλεια.

2,5 χρόνια μετά, η ίδια κυβέρνηση που τότε διαβεβαίωνε ότι όλα ήταν ασφαλή στον σιδηρόδρομο, σήμερα παραπέμπει την ασφάλεια των μεταφορών στο 2027.

Πότε λένε την αλήθεια και πότε ψεύδονται;

Χτες, ένα ακόμη Intercity σταμάτησε επί 2,5 ώρες στην Κατερίνη και στη Λεπτοκαρυά, λόγω τεχνικής βλάβης. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ιταλικής εταιρείας όλα λειτούργησαν σωστά και οι υπάλληλοι της εταιρείας ήταν διαρκώς κοντά στους επιβάτες. Οι οποίοι, όμως, ταλαιπωρήθηκαν για μια ακόμη φορά από μια αμαξοστοιχία που χάλασε και περίμεναν να αντικατασταθεί για να συνεχίσουν το ταξίδι τους.

Την ίδια μέρα και το ίδιο πρωί κατά… τραγική σύμπτωση, το «πιο σύγχρονο αυτόματο μετρό» κατά τον πρωθυπουργό, το μετρό της Θεσσαλονίκης, σταμάτησε να λειτουργεί στη μια τροχιά επί 2,5 ώρες. Μια ακόμη διακοπή στο σερί των τεχνικών προβλημάτων που καταταλαιπωρούν το επιβατικό κοινό στη Θεσσαλονίκη, ένα χρόνο μετά την πρώτη λειτουργία του μετρό.

Αποτελεί παγκοσμίως πρωτότυπο γεγονός ένα αυτόματο μετρό τελευταίας τεχνολογίας, και μάλιστα ένα μετρό που λόγω καθυστερήσεων και αποζημιώσεων στους εργολάβους κόστισε τρεις φορές περισσότερο από τον συμβατικό προϋπολογισμό του, να παθαίνει συχνά black out από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας του.

Τι συμβαίνει;

Είναι σύμπτωση που τα Μέσα Σταθερής Τροχιάς, μετρό και σιδηρόδρομος, απώλεσαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια το πιο σημαντικό πλεονέκτημά τους; Που είναι, βέβαια, η ασφάλεια και η αξιοπιστία τους;

Και τι φταίει; Φταίει η τεχνολογία που δεν συνεργάζεται, όπως συχνά οι κυβερνητικές ανακοινώσεις υπονοούν;

Ή μήπως φταίει η ανευθυνότητα όσων διαχειρίζονται την τεχνολογία κατά τρόπο μικροπολιτικό και επικοινωνιακό; Όσων διαχειρίζονται, δηλαδή, την τεχνολογία κατά τρόπο ανεύθυνο, με μόνη έγνοια το δικό τους μικροπολιτικό όφελος και το κέρδος των εργολάβων και των ιδιωτών που διαχειρίζονται σιδηρόδρομο και μετρό;

 Και γιατί η Ελλάδα, αναδεικνύεται ως η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν συνδέεται σιδηροδρομικά με την υπόλοιπη Ευρώπη;

Κι ακόμη, γιατί στην Ελλάδα σήμερα λειτουργεί μόνο μια σιδηροδρομική γραμμή κι αυτή με σοβαρά τεχνικά προβλήματα; Γιατί κάποτε συνδέονταν η Αθήνα με τη Φλώρινα και την Αλεξανδρούπολη, μέσω Θεσσαλονίκης σιδηροδρομικά, ενώ σήμερα δεν μπορείς να ταξιδέψεις ούτε από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη χωρίς προβλήματα και καθυστερήσεις;

Δεν είναι τυχαίο ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκεί όπου ξεκίνησε επί Θάτσερ η επιχείρηση ιδιωτικοποίησης δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων και του σιδηροδρόμου, 40 χρόνια μετά, το Νοέμβριο του 2024, σε μια ιστορική απόφαση του Βρετανικού Κοινοβουλίου, αποφασίστηκε η επανακρατικοποίηση των σιδηροδρόμων.

Το πείραμα της ιδιωτικοποίησης των σιδηροδρόμων απέτυχε στην πράξη.

Γιατί αποδείχθηκε ότι η συντήρηση και η λειτουργία ήταν πολύ ακριβές δραστηριότητες για να συμφέρουν τον οποιονδήποτε ιδιώτη, που ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος.

Οπότε οι σιδηρόδρομοι, στη γενέτειρα των νεοφιλελεύθερων ιδιωτικοποιήσεων, επανέρχονται πλέον στην ευθύνη του δημοσίου και της αυτοδιοίκησης. Που εκτός από το κέρδος, ενδιαφέρονται και για τις ζωές των επιβατών.

Βέβαια κάθε σύγκριση με όσα συμβαίνουν στη χώρα μας με το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ατυχής. Κι αυτό γιατί η ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων στη χώρα μας, που έγινε το 2017 ως μνημονιακή υποχρέωση, συμπεριέλαβε μόνο το μεταφορικό έργο και όχι τις υποδομές, τα συστήματα και την ασφάλεια των μεταφορών. Τα οποία παρέμειναν στην ευθύνη του ελληνικού κράτους.

Γι’ αυτό, άλλωστε, ο μοιραίος για τον σιδηρόδρομο υπουργός των Τεμπών διαβεβαίωνε μετ’ επιτάσεως ότι δεν υπάρχει πρόβλημα ασφάλειας στα τρένα.

Αν τα συστήματα και η ασφάλεια ήταν στην ευθύνη του ιδιώτη λειτουργού, της Ιταλικής εταιρείας δηλαδή που ανέλαβε τις σιδηροδρομικές μεταφορές, ο υπουργός δεν ήταν αφελής να αναλαμβάνει δημόσια ο ίδιος, ως εκπρόσωπος της κυβέρνησης, την ευθύνη για μια αρμοδιότητα που δεν είχε…

Οπότε, γίνεται αντιληπτό, ότι στην Ελλάδα σήμερα έχουμε νέα πολύ σοβαρό διπλό πρόβλημα.

Το πρώτο πρόβλημα είναι η ιδιωτικοποίηση του μεταφορικού έργου, η οποία ακολουθεί την τύχη της αστοχίας της ιδιωτικοποίησης των σιδηροδρόμων σε όλον τον κόσμο.

Έχουμε, όμως, ένα ακόμη σοβαρότερο πρόβλημα.

Το ελληνικό δημόσιο, ο τελευταίος δηλαδή θεσμός που διεθνώς θεωρείται ότι μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια των μεταφορών, υπό την παρούσα κυβέρνηση, αποδεικνύεται ανήμπορος, ανεπαρκής και ελλειμματικός να εγγυηθεί την ομαλή λειτουργία και την ασφάλεια των Μέσων Σταθερής Τροχιάς.

Καθώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέτυχε στην πράξη, 6,5 ολόκληρα χρόνια τώρα, να εγγυηθεί την ομαλή λειτουργία και την ασφάλεια σε μετρό και σιδηρόδρομο.

Καθώς, ανεξάρτητα από την επικοινωνιακή διαχείριση της αποτυχίας, που παραπέμπει στον Χαρίλαο Τρικούπη για κάθε πρόβλημα στο ελληνικό δημόσιο, το Έγκλημα των Τεμπών συνέβη επί της σημερινής κυβέρνησης και επί καμιάς άλλης. Και αυτό μόνο τυχαίο δεν είναι.

Αφού  πριν το 2019, ανεξαρτήτως αν δεν είχε ολοκληρωθεί η περίφημη για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων ασφαλείας των τρένων σύμβαση 717, υπήρχε μια σειρά από ασφαλιστικές δικλείδες σε λειοτυργία, όπως ήταν η τηλεδιοίκηση στους σταθμούς, το Κέντρο Ελέγχου Λειτουργίας στην Αθήνα και το ικανό και έμπειρο προσωπικό στους σταθμούς, που εμπόδιζαν να γίνει δυστύχημα της έκτασης των Τεμπών. Και οι οποίες δικλείδες σταμάτησαν να λειτουργούν μετά το 2019.

Η αποτυχία της κυβέρνησης αποδίδεται στο γεγονός ότι ως οπαδός του σκληρού νεοφιλελευθερισμού και των ιδιωτικοποιήσεων, το μόνο ενδιαφέρον της είναι να ωφεληθεί μικροπολιτικά και να εξασφαλίσει κέρδος για τους εργολάβους που κατασκευάζουν τα έργα, καθώς και για τους ιδιώτες που έχουν την ευθύνη της λειτουργίας τους.

Απόδειξη, η καθυστέρηση του μετρό της Θεσσαλονίκης για 4 επιπλέον χρόνια μετά το 2020, που ήταν ο συμβατικός χρόνος ολοκλήρωσης του έργου, προκειμένου να κερδίσουν οι εργολάβοι 500 μέχρι σήμερα εκατομμύρια ευρώ σε αποζημιώσεις. Κι αυτό, εξ αιτίας της καθυστέρησης που το ίδιο το δημόσιο προκάλεσε, ενώ μπορούσε να το έχει αποφύγει, αν δεν ακολουθούσε την ολέθρια επιλογή να αλλάξει τον σχεδιασμό στο σταθμό Βενιζέλου, το 2019.

Μια απόφαση που είχε σαν συνέπεια να χαθεί η ακεραιότητα και η αυθεντικότητα ενός σπάνιου μνημείου, να καθυστερήσει το μετρό άλλα 4 χρόνια και να κοστίσει και 500 εκατομμύρια ευρώ περισσότερο σε δημόσιο χρήμα, εξ αιτίας των αποζημιώσεων που δόθηκαν στους εργολάβους.

Και επιπλέον, παρά το γεγονός ότι καθυστέρησαν το μετρό για 4 ολόκληρα χρόνια, το παρέδωσαν τελικά ημιτελές, χωρίς τα δοκιμαστικά δρομολόγια που έπρεπε να έχουν ολοκληρώσει, για να εξασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία του έργου. Με αποτέλεσμα τις συνεχείς διακοπές της λειτουργίας του.

Άλλη μια απόδειξη της ανευθυνότητας και της αδιαφορίας της κυβέρνησης για το δημόσιο συμφέρον και του ενδιαφέροντός της, αντίστοιχα, να στηρίξει τους ιδιώτες, από το παράδειγμα του σιδηροδρόμου αυτή τη φορά, είναι η ευνοϊκή, υπέρ της Hellenic Train, τροποποίηση των υποχρεώσεων της εταιρείας να επενδύσει στην ασφάλεια των σιδηροδρόμων, το 2021.

Σύμφωνα με την οποία μειώθηκε το ποσό της επένδυσης που ο ιδιώτης όφειλε να κάνει στους σιδηροδρόμους, από 700 εκατομμύρια ευρώ, σε περίπου 70.

Ο συνδυασμός της μικροπολιτικής διαχείρισης των Μέσων Σταθερής Τροχιάς, καθώς και της ευνοιοκρατικής μεταχείρισης των ιδιωτών σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος από πλευράς κυβέρνησης, με την κερδοσκοπική αντιμετώπιση των Μέσων Σταθερής Τροχιάς από πλευράς ιδιωτών, είναι οι αιτίες που ευθύνονται για την… κακοδαιμονία ενός μέσου που διεθνώς χαρακτηρίζεται ως το πιο ασφαλές και το πιο αξιόπιστο.

Με δυο λόγια, ακόμη και αν επανακρατικοποιούνταν σήμερα ο σιδηρόδρομος, το δημόσιο υπό την παρούσα κυβέρνηση, δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί ούτε την ομαλή λειτουργία, ούτε και την ασφάλειά του. Όπως, άλλωστε, δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να το κάνει, με δεδομένο ότι η ασφάλεια παραμένει στην ευθύνη της κυβέρνησης.

Μόνη λύση για να αποκτήσει η χώρα ασφαλή Μέσα Σταθερής Τροχιάς είναι μια άλλη κυβέρνηση. Με ένα άλλο συμβόλαιο με το λαό, στο οποίο θα αναλαμβάνει με σοβαρότητα, υπευθυνότητα και αξιοπιστία την ευθύνη και μαζί με αυτήν και την υποχρέωση επενδύσεων για την ασφάλεια των μεταφορών.

Η κυβέρνηση παίζει διαρκώς με την ταλαιπωρία και με την ίδια τη ζωή των πολιτών.

Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο έγκλημα που μια κυβέρνηση θα μπορούσε να διαπράξει.