Υποχρεωτική ασφάλιση στα Επαγγελματικά Ταμεία θέλει η Κομισιόν

Αυτόματη ασφάλιση εργαζόμενων σε Επαγγελματικά Ταμεία, ώστε να λαμβάνουν και αντίστοιχες συντάξεις, προτείνει -μεταξύ άλλων- η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να στηρίξει το εισόδημα των πολιτών κατά τη συνταξιοδότηση.

Η δέσμη μέτρων που προωθείται έχει ως κεντρικό στόχο τη συμπλήρωση των συντάξεων που καταβάλλει το κράτος. Όμως, διαπιστώνεται πια σε κεντρικό επίπεδο ότι η πίεση που ασκεί το δημογραφικό πρόβλημα οδηγεί αναπόφευκτα σε προσαρμογή των συνταξιοδοτικών συστημάτων συνολικά στην Ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο, τα μέτρα που προτείνονται συντάσσονται με τις θέσεις της Επιτροπής για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) της Ε.Ε., που στοχεύει στη δημιουργία περισσότερων ευκαιριών για τα νοικοκυριά, ώστε να οικοδομήσουν πλούτο μέσω των κεφαλαιαγορών. Η δέσμη μέτρων έχει τους ακόλουθους τρεις άξονες:

1. Αυτόματη ασφάλιση σε Επαγγελματικά Ταμεία: Προτείνεται να μπορούν οι εργαζόμενοι, αυτόματα, να ασφαλίζονται σε κάποιο επαγγελματικό ταμείο, ώστε να αποκτούν πρόσβαση σε ανάλογη σύνταξη, στο μέλλον. Προφανώς, οι εργαζόμενοι διατηρούν το δικαίωμα να εξαιρεθούν από τη διαδικασία. Όμως, όσοι το επιλέξουν, θα γνωρίζουν ότι με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί η συμμετοχή σε συστήματα συμπληρωματικής συνταξιοδότησης και θα απελευθερωθεί μεγαλύτερη κλίμακα αγορών για συντάξεις που θα προέρχονται από τον β’ πυλώνα ασφάλισης.

2. Σύστημα παρακολούθησης συντάξεων: Στόχος είναι η περαιτέρω ανάπτυξή του, ώστε να μπορεί να προσφερθεί στους πολίτες πλήρης και σαφής επισκόπηση των συνταξιοδοτικών τους δικαιωμάτων. Εκτιμάται ότι έτσι θα αντιμετωπιστεί η χαμηλή συμμετοχή για ένταξη στην Επαγγελματική Ασφάλιση, που πολλές φορές οφείλεται στην περιορισμένη ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη μελλοντική σύνταξή τους.

3. Συνταξιοδοτικοί δείκτες: Θα εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο και θα ευθύνονται εν πολλοίς για τη χάραξη της όποιας πολιτικής των κρατών-μελών επί συνταξιοδοτικών ζητημάτων. Με τον τρόπο αυτό, εκτιμάται ότι θα μπορούν τα κράτη να έχουν πληρέστερη εικόνα της κάλυψης, της βιωσιμότητας και της επάρκειας του συνταξιοδοτικού συστήματος, σε σχέση και με τους πυλώνες που στηρίζεται.

Η αρμόδια Επιτροπή θεωρεί ότι οι δημογραφικές αλλαγές και η δυναμική της αγοράς εργασίας απαιτούν προσαρμογή των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος: Η Ευρώπη φαίνεται ότι γερνάει με ταχείς ρυθμούς, αφού μέχρι το 2070 ένας στους τρεις πολίτες θα είναι άνω των 65 ετών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πίεση που θα ασκηθεί τόσο για το σύστημα συνταξιοδότησης όσο και για το σύστημα υγείας.

Έτσι, εκτιμάται ότι τα επαγγελματικά και συνταξιοδοτικά συστήματα, μπορούν να βοηθήσουν ώστε οι πολίτες να επιτύχουν πιο μεγάλο μελλοντικό εισόδημα από συντάξεις. Διαπιστώνεται ότι οι δημόσιες συντάξεις (α’ πυλώνας ασφάλισης) σε πολλές περιπτώσεις δεν επαρκούν για τη διατήρηση επαρκούς βιοτικού επιπέδου.

Σε χειρότερη θέση βρίσκονται τα ευάλωτα άτομα και οι γυναίκες – είναι ενδεικτικό ότι το συνταξιοδοτικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών φτάνει το 24,5%. Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά, «τα ισχυρότερα και αποτελεσματικότερα συστήματα συμπληρωματικής συνταξιοδότησης μπορούν επίσης να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη και στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, κινητοποιώντας μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις για παραγωγικές επενδύσεις».

Στόχος των προτεινόμενων μέτρων είναι η ενίσχυση τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς επικουρικών συντάξεων, μέσω της επαγγελματικής ασφάλισης. Σε αυτό το πλαίσιο, θα υπάρξει νομοθετική πρόταση για τροποποίηση της οδηγίας που αφορά τα Επαγγελματικά Ταμεία. Καθορίζονται κοινά πρότυπα στην Ε.Ε., για να διασφαλιστούν η χρηστή διαχείριση και η εποπτεία των Επαγγελματικών Ταμείων, με σεβασμό στον ρόλο που πρέπει να έχουν οι κοινωνικοί εταίροι. Διαπιστώνεται, όμως, ότι πολλά συστήματα παραμένουν πολύ μικρά για να διαφοροποιήσουν τις επενδύσεις τους και να αποφέρουν τα βέλτιστα αποτελέσματα για τους αποταμιευτές.

Σε αυτή την κατηγορία βρίσκεται και η Ελλάδα. Η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου για να υπάρξει καλύτερη στήριξη στην αποδοτικότητα της επαγγελματικής ασφάλισης. Όλα αυτά, ενώ στην Ελλάδα βρίσκεται σε εξέλιξη η συζήτηση ανάμεσα στους αρμόδιους φορείς (ΕΛΕΤΕΑ), στην Τράπεζα της Ελλάδος και στο υπουργείο Εργασίας, για να γίνουν εκείνες οι αλλαγές που χρειάζονται, ώστε να δοθεί ώθηση στη λειτουργία των Επαγγελματιών Ταμείων. Άλλωστε, μετά τον «νόμο Γεωργιάδη – Τσακλόγλου» (ν.5078/23) που ενεργοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 έχει παρέλθει μια διετία όπου η Επαγγελματική Ασφάλιση στην Ελλάδα μάλλον έχει «παγώσει».

Τα στοιχεία δείχνουν ότι από τα 29 Επαγγελματικά Ταμεία προαιρετικής ασφάλισης που υπάρχουν μόλις ένα δημιουργήθηκε το 2024.

Αν προστεθούν και τα 4 Ταμεία Υποχρεωτικής Ασφάλισης, τότε συνολικά, υπολογίζονται σε 222.671 οι εργαζόμενοι που είναι ασφαλισμένοι σε ΤΕΑ στην Ελλάδα. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί μόλις στο 4,85% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας ή στο 5,97% των απασχολούμενων στην εγχώρια αγορά εργασίας. Η αξία ενεργητικού ανέρχεται στα 2,464 δισ. ευρώ. Το 29,1% του ενεργητικού των ελληνικών ΤΕΑ επενδύεται σε ελληνικά περιουσιακά στοιχεία και το 14,9% κατευθύνεται σε χρεόγραφα εξωτερικού. Το 9,9% κατευθύνεται σε μερίδια επενδυτικών οργανισμών εσωτερικού και το 4,3% κατευθύνεται σε μετοχές και λοιπά μέσα κυριότητας εσωτερικού.

Την περίοδο 2011-2024 κυμάνθηκε στο 4,23% ο μέσος όρος επενδυτικών αποδόσεων των ελληνικών ΤΕΑ. Έτσι, η συνολική αξία ενεργητικού των ΤΕΑ Προαιρετικής Ασφάλισης σημείωσε αύξηση 440% την περίοδο 2012- 2024, από 86 εκατ. ευρώ σε 465 εκατ. ευρώ. Παρ’ όλα αυτά, σε ό,τι αφορά τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), ως ποσοστό του ΑΕΠ για το 2024, η Ελλάδα βρισκόταν μόλις στο 1,1%. Η πρώτη θέση ανήκει στη Δανία (204%), έπεται η Ελβετία (164,8%) και η πρώτη πεντάδα συμπληρώνεται με τον Καναδά (157,6%), την Ολλανδία (150,3%) και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (146,9%).