Τσερνόμπιλ / Ο μυστηριώδης μαύρος μύκητας που τρέφεται με ραδιενέργεια

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε δει τον διαβόητο μαύρο μύκητα…στο παλιό φοιτητικό μας μπάνιο, σε τοίχους εγκαταλελειμμένων σπιτιών, σε κάποιο ενοικιασμένο σπίτι, στον στρατό, είναι απλώς παντού, αν κάποιος κοιτάξει.

Δεν γνωρίζαμε όμως ότι, ευκαιρίας δοθείσης, έχει μια «πελώρια λαχτάρα» για την ραδιενέργεια, την οποία «τρώει» κανονικότατα, όταν  – σε σπάνιες, ευτυχώς, περιπτώσεις – συνυπάρξει με αυτήν.

Όπως μας εξιστορεί κατατοπιστικότατο άρθρο του BBC, τον Μάιο του 1997, η Νέλι Ζντάνοβα εισήλθε σε ένα από τα πιο ραδιενεργά μέρη στη Γη – τα εγκαταλελειμμένα ερείπια του πυρηνικού σταθμού του Τσερνόμπιλ – και αντίκρισε κάτι απροσδόκητο, αντικρίζοντας μαύρη μούχλα είχε κατακλύσει τους τοίχους και τις σωληνώσεις, σε ένα μέρος που θεωρούνταν απόλυτα θανατηφόρο.

Η έρευνα της Ζντάνοβα αποκάλυψε κάτι αξιοσημείωτο: οι μύκητες δεν βρίσκονταν εκεί τυχαία. Αντίθετα, έμοιαζαν να προσελκύονται από την ιονίζουσα ακτινοβολία, όπως τα φυτά στρέφονται προς το ηλιακό φως (φαινόμενο που ονόμασε «ραδιοτροπισμό»).

Οι μύκητες είχαν φτάσει μέχρι την καρδιά του κατεστραμμένου αντιδραστήρα 4.

Η μελανίνη και η «ραδιοσύνθεση»

Το μυστικό της επιβίωσης αυτών των μυκήτων φαίνεται να κρύβεται στη μελανίνη, τη χρωστική ουσία που δίνει χρώμα στο δέρμα μας. Οι κυτταρικοί τοίχοι αυτών των μυκήτων ήταν γεμάτοι μελανίνη, η οποία λειτουργούσε ως ασπίδα.

Το 2007, η πυρηνική επιστήμονας Εκατερίνα Νταντάτσοβα ανακάλυψε ότι οι μύκητες αυτοί όχι απλώς άντεχαν την ακτινοβολία, αλλά αναπτύσσονταν 10% ταχύτερα παρουσία ραδιενεργού καισίου.

Η Νταντάτσοβα πρότεινε τη θεωρία της «ραδιοσύνθεσης»: Οι μύκητες χρησιμοποιούν τη μελανίνη για να μετατρέψουν την ενέργεια της ιονίζουσας ακτινοβολίας σε χημική ενέργεια για την ανάπτυξή τους, παρόμοια με τη φωτοσύνθεση στα φυτά.

«Η ενέργεια της ιονίζουσας ακτινοβολίας είναι περίπου ένα εκατομμύριο φορές υψηλότερη από την ενέργεια του λευκού φωτός», εξήγησε η Νταντάτσοβα.

Από το Τσερνόμπιλ στο διάστημα

Το 2018, δείγματα του μύκητα Cladosporium sphaerospermum (του ίδιου που βρέθηκε στο Τσερνόμπιλ) στάλθηκαν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS).

«Δείξαμε ότι μεγαλώνει καλύτερα στο διάστημα», δήλωσε ο βιοχημικός Νιλς Άβερες, καθώς οι μύκητες που εκτέθηκαν στην κοσμική ακτινοβολία αναπτύχθηκαν κατά μέσο όρο 1,21 φορές ταχύτερα από τα δείγματα ελέγχου στη Γη.

Μια «ζωντανή» ασπίδα για τον Άρη

Τα ευρήματα αυτά ανοίγουν συναρπαστικές προοπτικές για τη διαστημική εξερεύνηση. Η μεταφορά βαριών υλικών (μέταλλο, νερό) για την προστασία των βάσεων στη Σελήνη ή τον Άρη από την κοσμική ακτινοβολία είναι εξαιρετικά δαπανηρή.

Η αστροβιολόγος της NASA, Λιν Ρότσιλντ, ερευνά τη λεγόμενη «μυκο-αρχιτεκτονική». Η ιδέα είναι να καλλιεργηθούν τοίχοι και έπιπλα από μύκητες επί τόπου.

Αν επιβεβαιωθεί ότι η μελανίνη των μυκήτων μπλοκάρει αποτελεσματικά την ακτινοβολία (όπως έδειξαν τα πειράματα στον ISS), αυτοί οι μύκητες θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια αυτο-αναγεννώμενη ασπίδα προστασίας για τους αστροναύτες, ακριβώς όπως αποίκισαν τον ραδιενεργό κόσμο του Τσερνόμπιλ.