Τάκης Λιδωρικιώτης / Ιθάκη, το ανυπεράσπιστο χθες

Η «ΙΘΑΚΗ» φαίνεται σαν να είναι ο Α’ τόμος των αναμνήσεων του πρωταγωνιστή της κρίσιμης δεκαετίας, με τον Β’ τόμο προς το παρόν να αγνοείται. Η εξιστόρηση σταματά ουσιαστικά στον Ιούλιο του 2019, στην τελευταία ένδοξο αν και όχι νικηφόρο, μάχη του στρατού του Αλέξη. Μέχρι τότε είδαμε πολλές νίκες αλλά την Νίκη δεν είδαμε…

Στο βιβλίο, ο κ. Τσίπρας εμφανίζεται ως επικεφαλής ενός ηττημένου στρατεύματος με «ανίκανους» στρατηγούς. Ήταν όμως και παρέμεινε μέχρι τέλους ο γενάρχης του και την ιδιότητα αυτή φρόντιζε ό ίδιος να την υπενθυμίζει. Χαρακτηριστική ήταν κι η προειδοποίηση ότι δεν μπορεί να υπάρξει σκορδαλιά χωρίς σκόρδο. Οι παρασκηνιακές ενέργειες (πχ Gazi live) απέδειξαν ότι αυτή ήταν μια προφητεία που την επαλήθευση της δεν την άφησε διόλου στην τύχη.

Ο ελέφαντας στο δωμάτιο του δεν είναι πάντως το 2015 και το αν έπρεπε τότε να έχει χορέψει τον χορό του Ζαλόγγου, προκειμένου να μην φανεί ψεύτης. Αυτό το ηθικής τάξης επιχείρημα απέτυχαν να το κάνουν πολιτική υπεροχή οι παλιοί του σύντροφοι, επί μια δεκαετία. Προς τι λοιπόν ο μηρυκασμός;

Ο ελέφαντας είναι το διπλό αποτέλεσμα του 2023 και δεν παραθέτει πειστικές ερμηνείες για το άγος του 17,8% με αντίπαλο τον «θρυλικό» Κούλη, των 38.000 νεκρών της πανδημίας, των 700 της Πύλου και των 57 των Τεμπών καθώς και πλήθους άλλων ‘κατορθωμάτων’.

Κάπου μεταξύ τραγωδίας και παρωδίας το σκάνδαλο των υποκλοπών υπενθυμίζει ότι παρακολουθούσε τον επίδοξο Αρχηγό του ΠΑΣΟΚ – τον Α ΓΕΕΘΑ – υποστηρικτές του επιχειρηματίες αλλά και τον παιδικό του φίλο (5046C), την αδελφή του, την ανιψιά του και την Τζένη Μπαλατσινού!

Μια μαρτυρία – best seller

Παρά τα λογής-λογής ξόρκια ζηλιάρηδων νάρκισσων, η υποδοχή της έκδοσης βεβαίωσε ότι ο Τσίπρας υπήρξε ο αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής του χθες. Μια επιπλέον απόδειξη αποτελεί το πόσοι αμήχανοι πολιτικοί έσπευσαν να ετεροπροσδιοριστούν με ένα … βιβλίο, υποδυόμενοι τους βιβλιοκριτικούς.

Δεν απογειώθηκε η έκδοση της ΙΘΑΚΗΣ τόσο από το marketing, το φιλικό κλίμα στα ΜΜΕ ή την αρνητική διαφήμιση της ΝΔ, όσο από το ενδιαφέρον του κοινού για εκείνη την περίοδο. Για την δεξιά είναι η ενοχή της χρεωκοπίας, για το ΠΑΣΟΚ ο επιθανάτιος ρόγχος του και για την Αριστερά το τέλος της αθωότητας της. Για τον καθένα αλλά και για την ευωχία της καταναλωτικής κοινωνίας συνολικά είναι ο σκληρός καθρέφτης και το επώδυνο ανεπούλωτο τραύμα.

Οπότε μια μαρτυρία μόνο να προσφέρει έχει, τόσο στους μελλοντικούς ιστορικούς όσο και στους ψυχαναλυτές. Δείχνει κάποια μικροπρέπεια το να παραλείπει κανείς το αν είναι καλό ή κακό που ξανανοίγει μια τέτοια συζήτηση. Όποιες κι αν είναι οι προθέσεις του συγγραφέα, τι άραγε εμποδίζει κάποιον από τους σχολιαστές να δώσει τις δέουσες διαστάσεις;

Αν φυσικά οι σχολιαστές έχουν κάτι το ουσιώδες να προσθέσουν, πέραν του ποιος ήταν ο καλός και ποιος ο κακός, ποιος ήταν ο έξυπνος και ποιος ο αφελής, ποιος ήταν ο τίμιος και ποιος ο ανειλικρινής. Θεωρώ κωμικές τις προσπάθειες απομείωσης ενός βιβλίου, είτε ποσοτικά είτε ποιοτικά ότι τάχα δεν πολυτραβάει, ότι πρόκειται για φληναφήματα κοκ.

Αυθαίρετες προεκτάσεις

Όταν στις 11 Οκτωβρίου 1934, η εφημερίδα “Ελεύθερον Βήμα” δημοσίευσε το πρώτο άρθρο του Ελ. Βενιζέλου για τον Εθνικό Διχασμό, είχαν περάσει σχεδόν είκοσι χρόνια από τα γεγονότα κι ο συγγραφεύς ήταν λίγο προ του φυσικού του τέλους. Ο Μεταξάς του απάντησε με σειρά δικών του άρθρων στην “Καθημερινή”.

Τα 37 άρθρα του Ελευθερίου Βενιζέλου, οι τρεις επιστολές του προς την “Καθημερινή” αλλά και τα 70 συνολικώς άρθρα του Ιωάννη Μεταξά, αποτελούν σπουδαίες μαρτυρίες και υλικό για την ιστορία του Εθνικού Διχασμού, με τα επιχειρήματα και την τεκμηρίωση δύο πρωταγωνιστών. Για μεν τον Βενιζέλο ήταν αργά, αλλά ο Μεταξάς ίσως και να πρόλαβε το δικό του rebranding πριν το τέλος της ζωής του.

Επίσης, όσον αφορά στην δεκαετία του 1940-50 οι μαρτυρίες γινόταν best sellers ακόμη και μισό αιώνα μετά! Αυτό δεν σήμαινε κατ’ ανάγκην σπουδαία πράγματα για την δημοφιλία των μαρτύρων ούτε κάποια νοσταλγική διάθεση για τους πρωταγωνιστές της εποχής, τουλάχιστον τους επιζήσαντες.

Η εκδοτική επιτυχία θα ήταν λοιπόν λάθος να προδικάσει την πολιτική απήχηση. Είναι επισφαλής η εξίσωση: «η Ιθάκη πουλάει πολύ, άρα πουλάει ακόμη πολύ κι ο Τσίπρας»

Ακόμη λιγότερο μπορεί να προδικάσει η εκδοτική επιτυχία της ΙΘΑΚΗΣ το πολιτικό μέλλον του συγγραφέα της, αν το αφήγημα περί του οποίου μιλούν οι 762 σελίδες της είναι άλλο από το μελλοντικό. Αν μάλιστα πρόκειται για την θρυλούμενη μετάλλαξη του αρχηγού των ριζοσπαστών στο ακριβώς αντίθετο του, στο σωσίβιο δηλαδή του κλυδωνιζόμενου συστήματος, τότε μάλλον θα επιβεβαιωθεί ο στίχος του Ελύτη: «Δεύτερη ζωή, δεν έχει …»

Ο απολογισμός της κυβερνητικής περιόδου

Πολλοί συνοδοιπόροι του Τσίπρα βρίσκονται στην θέση τινών διαζευγμένων που πρέπει να αποστούν και διαφόρων αγαπημένων αγαθών ή αναμνήσεων του παρελθόντος, όταν τα παίρνει μαζί του ο τέως σύντροφος. Αν παραμείνουν πιστοί στο κλέος των παλιών κοινών κατορθωμάτων αποδυναμώνεται η δαιμονοποίηση του τέως. Ενώ αν προβούν σε μια ριζική αναδρομική κριτική προς αυτόν, κινδυνεύουν να φανεί ότι φτύνουν και στο δικό τους πρόσωπο.

Αυτό απηχεί την αδήριτη πολιτική πραγματικότητα ότι ο Τσίπρας δεν υπήρξε απλώς αρχηγός ή νόμιμος κάτοχος του ΣΥΡΙΖΑ αλλά αποτέλεσε το Α και το Ω αυτού του πολιτικού σχήματος. Θεωρείται λοιπόν ακόμη και σήμερα ιδιοκτήτης της ιστορικής κληρονομιάς των έργων του, δεδομένου μάλιστα ότι οι συνεχιστές της δυναστείας αποδείχθηκαν ολίγιστοι.

Από την παλιά πελατεία πολλοί τον υποπτευόμαστε πια για διολίσθηση προς ένα νέο ρόλο συμπληρωματικό για το σύστημα, δοθέντος ότι και στο rebranding του εμφατικά επιλέγει να προβάλει μια τέτοια διάθεση (κεντρώα, συνετή, ήπια ή κι ευθέως συστημική)

Δεν υπάρχουν πρόθυμοι να ακούσουν μια ‘δεξιά’ αναθεώρηση της εικόνας του, ότι υπήρξε τάχα ανεπαρκής, αμόρφωτος και χαζούλης. Εξάλλου μιλάμε για τον άνθρωπο που ενέπνευσε τους Έλληνες περισσότερο από οιονδήποτε άλλο, πλην Ανδρέα.

Τούτων δοθέντων, σήμερα θεωρεί ότι δικαιούται να εξαιρέσει και να εγκαταλείψει ανυπεράσπιστες πλευρές της κυβερνητικής πολιτικής του, εκχωρώντας τες μάλιστα σε «προβληματικούς» συνεργάτες του.

Σε διάφορους προμαχώνες του ερειπιώνα του συριζαικού χθες διακρίνονται παλιοί υπουργοί όπως οι Πολάκης, Παππάς, Τσακαλώτος κά. να υπερασπίζονται τις λιγότερο δημοφιλείς πλευρές του ενόσω ο ίδιος εναγκαλίζεται με διαφόρους παλιούς υβριστές. Δικά του είναι όλα, όσα θέλει κρατάει κι όσα θέλει πετάει …

Ιστορικές ομοιότητες

Yφέρπει άραγε με όλους αυτούς τους συνεργάτες κάτι το προσωπικό ή απλώς κινείται ο ερημίτης του Σουνίου στο πνεύμα του Φρειδερίκου Β’ του Μέγα, στον οποίο αποδίδεται η φράση-επιτομή της αγνωμοσύνης προς τους συνεργάτες του: «Στύβει κανείς ένα πορτοκάλι και το πετάει, όταν πάρει το ζουμί που έχει μέσα».

Ο ίδιος συνεχώς υπαινίσσεται ότι στην επανεμφάνιση δεν θα ανεχθεί πολυλογίες, δυσκινησίες και αλληλοσπαραγμούς της Αριστεράς αλλά θα εξελιχθεί προς μια τέτοια μορφή πεφωτισμένης δεσποτείας, κινούμενος ανάδρομα δηλαδή από την γαλλική Επανάσταση πίσω προς τις Μοναρχίες του Διαφωτισμού.

Ως σύγχρονος Φρειδερίκος Β’ ο Μέγας ξεκίνησε ξανά τώρα, οικοδομώντας τον δικό του κύκλο, που διαβάζει τα πράγματα με πολύ απαλλακτικό τρόπο και ένα προφανές ψέμα: ότι τάχα αυτός μεν ήθελε, δεν ήταν όμως τόσο ισχυρός όσο του χρειαζόταν, στον ΣΥΡΙΖΑ