Γιατί δίνουμε δώρα

Χριστούγεννα– η γιορτή της αγάπης, της οικογένειας, αλλά και της ανταλλαγής δώρων. Κάποιοι μάλιστα λένε ότι η προσφορά δώρων στις γιορτές είναι μια από τις πιο όμορφες παραδόσεις του χρόνου.

Ενώ όμως κάποιοι έχουν ήδη ολοκληρώσει τα πάντα εβδομάδες πριν,για να βεβαιωθούν ότι δεν θα ξεχάσουν τίποτα, άλλοι θα σπεύσουν στα καταστήματα λίγες ώρες πριν από την παραμονή των Χριστουγέννων για να ολοκληρώσουν τις αγορές τους .

Επειδή το να κάνεις ένα δώρο δεν είναι ποτέ μια ουδέτερη χειρονομία: ο τρόπος που επιλέγουμε, ετοιμάζουμε και δίνουμε τα δώρα μας λέει πολλά για τις συναισθηματικές μας ανάγκες, για το πώς συνδεόμαστε με τους άλλους.

Ένα δώρο δεν έχει καμία σχέση με την τιμή του. έγκειται αποκλειστικά στην πρόθεση και την ομορφιά της χειρονομίας.Οπως λέει ο Πασκάλ Μπρικνέρ «τα δώρα μας είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή τυπικότητα: είναι επίσης ένας καθρέφτης της προσωπικότητάς μας !

Η νευροεπιστήμη δείχνει επίσης ότι το να κάνεις ένα δώρο ενεργοποιεί τα κυκλώματα ανταμοιβής του εγκεφάλου, απελευθερώνοντας ντοπαμίνη και οξυτοκίνη, την ορμόνη που σχετίζεται με την εμπιστοσύνη και τα συναισθήματα ασφάλειας.

Αν σας αρέσει να δίνετε όσο και να λαμβάνετε  δώρα,αυτό μπορεί να αντανακλά μια έντονη ανάγκη για κοινωνική σύνδεση και μια τάση προς τον αλτρουισμό.

Αντίθετα, αν η προσφορά αποτελεί κυρίως πηγή άγχους («Θα κριθώ για την επιλογή μου;»), αυτό μπορεί να αποκαλύπτει μια έντονη ευαισθησία στις απόψεις των άλλων και στα διακυβεύματα της εικόνας που αντιπροσωπεύει το δώρο.

Ενα μικρό δώρο μπορεί να ζυγίζει πολύ περισσότερο από μια μακροσκελή ομιλία, ενώ ένα «κακό» δώρο μπορεί να εκληφθεί ως ένδειξη παρεξήγησης ή απόστασης.

Διαχείριση εντυπώσεων

Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο «διαχείριση εντυπώσεων» για να περιγράψουν αυτή την τάση να χρησιμοποιούνται τα δώρα ως εργαλείο για την κοινωνική εικόνα των ανθρώπων είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.

Για παράδειγμα: Τα πολυτελή δώρα μπορούν να αντανακλούν μια έντονη επιθυμία να δείξει κανείς τη γενναιοδωρία , το κύρος ή την επιτυχία του, ειδικά σε ιδιαίτερα κωδικοποιημένα επαγγελματικά ή κοινωνικά πλαίσια.Τα «τυπικά» δώρα μπορεί να αντανακλούν την ανάγκη για ασφάλεια και τον φόβο μήπως κάνουν κάποιο λάθος , με κίνδυνο να θεωρηθούν ως αδιάφοροι.

Αλλά τι κρύβεται στην πραγματικότητα πίσω από αυτό το τελετουργικό;

«Συχνά δεν έχει σημασία η υλική αξία, αλλά αυτό που αντηχεί στην καρδιά. Ένα επιτυχημένο δώρο αντανακλά τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και δείχνει ότι ο δωρητής το έχει σκεφτεί, λέει ο Τίμο Χάιμερντινγκερ, πολιτιστικός ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ. Εξηγεί ότι το να προσφέρεις δώρα τα Χριστούγεννα είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή καταναλωτική ιεροτελεστία. Δεν είναι μια μονόπλευρη πράξη καλοσύνης, αλλά μάλλον μια σύνθετη κοινωνική ανταλλαγή.  Είναι μια έκφραση σύνδεσης, στοργής και κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Ενώ η υλική πτυχή συχνά κατέχει κεντρική θέση στη σύγχρονη κοινωνία μας, η έρευνα δείχνει ότι η πραγματική αξία ενός δώρου έγκειται συχνά στη συναισθηματική του σημασία

Αρχαία  τελετουργία

Γιατί δίνουμε δώρα και πώς έχει αλλάξει αυτή η πρακτική με την πάροδο του χρόνου;

Η προσφορά δώρων είναι μια από τις παλαιότερες κοινωνικές πρακτικές της ανθρωπότητας«Μιλάμε στην πραγματικότητα για ανταλλαγή δώρων», λέει ο Χάιμερντινγκερ. «Κάθε δώρο απαιτεί ένα αντάλλαγμα».Ένα δώρο δημιουργεί έτσι μια αμοιβαία υποχρέωση που ενισχύει τη σχέση μεταξύ των εμπλεκομένων. Δεν πρόκειται μόνο για την υλική αξία, αλλά και για τον κοινωνικό δεσμό που προκύπτει μέσω της πράξης της προσφοράς.

Η προσφορά δώρων, ιδιαίτερα στις εύπορες κοινωνίες, έχει αλλάξει δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο Χάιμερντινγκερ επικρίνει το γεγονός ότι η τελετουργία καθοδηγείται ολοένα και περισσότερο από μια καπιταλιστική καταναλωτική λογική. «Η πίεση να δοθεί κάτι υλικό συχνά οδηγεί τους ανθρώπους να βιάζονται να αγοράσουν οποιοδήποτε παλιό δώρο την τελευταία στιγμή – είτε πρόκειται για γραβάτα είτε για κάποιο άλλο συνηθισμένο δώρο. Τα χρήματα πρέπει να συνεχίσουν να ρέουν επειδή κανείς δεν θέλει να εμφανιστεί με άδεια χέρια», περιγράφει ο Χάιμερντινγκερ τη δυναμική των δώρων.

Υπάρχει και αντίθετη κίνηση

Υπάρχει όμως και μια αντίθετη κίνηση: Πολλοί άνθρωποι αναζητούν τρόπους να απελευθερωθούν από τους περιορισμούς του καταναλωτισμού. Αντί για ακριβά δώρα, επικεντρώνονται σε προσωπικά και ατομικά δώρα. Τα σπιτικά και προσεγμένα δώρα είναι παραδείγματα εναλλακτικών λύσεων που βρίσκονται πέρα ​​από τη λογική του καταναλωτισμού. Αυτός ο τύπος προσφοράς δώρων δίνει έμφαση στη συναισθηματική και προσωπική αξία ενός δώρου και θέτει τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων σε πρώτο πλάνο.

Παιδιά και προσφορά δώρων

Η προσφορά δώρων παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε σχέση με τα παιδιά. Σύμφωνα με τον Χάιμερντινγκερ, το έθιμο της προσφοράς δώρων στα παιδιά καθιερώθηκε μόλις τον 19ο αιώνα, όταν η παιδική ηλικία αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστή φάση της ζωής.Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η έννοια της ασφάλειας και της αρμονίας αναπτύχθηκε ως κεντρικές αξίες της αστικής οικογένειας.

Τα δώρα έγιναν έκφραση στοργής και αναγνώρισης, με στόχο την ενίσχυση της ανάπτυξης των παιδιών. Σήμερα, τα Χριστούγεννα είναι η κορυφαία στιγμή της χρονιάς για πολλά παιδιά, μια εποχή που βιώνουν όχι μόνο υλικά δώρα αλλά και την προσοχή και την αγάπη της οικογένειάς τους.

Ακόμη και τα ζώα δίνουν δώρα;

Στο ζωικό βασίλειο, υπάρχουν συμπεριφορές που μοιάζουν με δώρα – αλλά συνήθως, δεν υπάρχει συνειδητός συμβολισμός πίσω από αυτές.

Οι πιγκουίνοι δίνουν στους συντρόφους τους βότσαλα και οι χιμπατζήδες μοιράζονται περιστασιακά, φαγητό.

Τέτοιες χειρονομίες αποτελούν αντικείμενο συνεχιζόμενης επιστημονικής έρευνας.Είναι ωστόσο σαφές: δείχνουν πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η ανταλλαγή και στη φύση. Όταν τα ζώα δίνουν  αντικείμενα, ενισχύονται οι δεσμοί, προάγεται η συνεργασία και συχνά εκπληρώνεται ο ίδιος ρόλος με τα ανθρώπινα χαρίσματα: διατηρούνται ζωντανές οι σχέσεις, λέει ο Γερμανός καθηγητής.