ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΤΟ ΠΑΤΡΙΚΟ ΣΠΙΤΙ»

Ερωτηματικές αντωνυμίες λέγονται οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούμε όταν ρωτάμε και είναι οι εξής:

Τι (άκλιτη) π.χ Τι κάνεις; Τι ώρα είναι;

Ποιος, ποια, ποιο π.χ Ποιος είναι; Ποια ήρθε; Ποιο θέλεις;

Πόσος, πόση, πόσο π.χ Πόσος / πόση είναι; Πόσο κάνει;

Σημείωση: Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την ερωτηματική αντωνυμία ποιο που συνοδεύει ουσιαστικά, με το επίρρημα πιο που συνοδεύει επίθετα και επιρρήματα.

Π.χ Ποιο καράβι; Είναι πιο ψηλός.

Ποιο μολύβι; Θα έρθω πιο αργά.

Δεικτικές αντωνυμίες λέγονται οι αντωνυμίες που τις χρησιμοποιούμε όταν δείχνουμε και είναι οι εξής:

Αυτός, αυτή, αυτό (για να δείχνουμε όσα βρίσκονται κοντά μας)

π.χ Αυτός είναι φίλος μου.

(Ε)τούτος, (ε)τούτη, (ε)τούτο (για να δείχνουμε όσα βρίσκονται πολύ κοντά μας) π.χ Ετούτο εδώ είναι το βιβλίο μου.

Εκείνος, εκείνη, εκείνο (για να δείχνουμε όσα βρίσκουμε μακριά μας)

π.χ Εκείνο τον άνθρωπο δεν τον ξέρω.

Τέτοιος, τέτοια, τέτοιο (για να δείχνουμε ποιότητα) π.χ Τέτοιος ήταν πάντα.

Τόσος, τόση, τόσο (για να δείχνουμε ποσότητα) π.χ Πώς πέρασε τόσος καιρός!

Να θυμάσαι:

Σε μια απλή πρόταση που έχει τη μορφή Υποκείμενο - Ρήμα – Αντικείμενο (ΥΡΑ), το αντικείμενο του ρήματος μπορεί να είναι και αντωνυμία.

Π.χ (Υ) (Ρ) (Α)

Ο Αλέξης είδε κάποιον

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ»

Ρήματα που λήγουν σε –ίζω και –ώνω

Όλα τα ρήματα που τελειώνουν σε –ίζω στην ενεργητική φωνή και σε

–ίζομαι στην παθητική φωνή, γράφονται με γιώτα (ι).

π.χ δροσίζω – δροσίζομαι, ποτίζω – ποτίζομαι.

Εξαίρεση: Η ορθογραφία αυτή δεν ισχύει για τα ρήματα:

αθροίζω, δανείζω, δακρύζω, κελαρύζω, κατακλύζω, συγχύζω, πρήζω, πήζω

Όλα τα ρήματα που τελειώνουν σε –ώνω στην ενεργητική φωνή και σε

–ώνομαι στην παθητική φωνή, γράφονται με ωμέγα (ω) πριν από

τις καταλήξεις –νω και –νομαι.

π.χ πληρώνω – πληρώνομαι, απλώνω – απλώνομαι.

Καταλήξεις ρημάτων σε –ει και – ται

Όταν ένα ρήμα βρίσκεται στο γ΄ πρόσωπο ενικού της ενεργητικής φωνής, γράφεται με (ει) π.χ αυτός πλένει, αυτή βρέχει.

Όταν ένα ρήμα βρίσκεται γ΄ πρόσωπο ενικού της παθητικής φωνής, γράφεται με (αι) π.χ αυτός πλένεται, αυτή βρέχεται.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1) Να μεταφέρεις τα παρακάτω ρήματα στο γ ενικό πρόσωπο (αυτός), στη φωνή που βρίσκεται το καθένα:

κοιμάμαι ……………………. γράφω …………………….

τεντώνω ……………………. έρχομαι …………………..

αφήνομαι ………………….. σκουπίζω …………………

στολίζω …………………….. φοβάμαι …………………..

θυμάμαι …………………….. δακρύζω ………………….

2) Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων βάζοντας τα ρήματα στον κατάλληλο τύπο:

Ο μαθητής (κάθομαι) ………………..και (λύνω) ……………….. τις ασκήσεις.

Το μωρό (λερώνομαι) ………………., όταν (παίζω) ………………. .

Η μητέρα (στεναχωριέμαι) ……………….. όταν το παιδί της δεν την

(ακούω)……………….. .

Ο κηπουρός (περιποιούμαι) ……………….. τα λουλούδια και (ποτίζω) ……………

τα λουλούδια.

3) Να σχηματίσεις ρήματα ενεργητικής και παθητικής φωνής από τα παρακάτω ουσιαστικά:

πληρωμή: ………………….. / …………………………

καθάρισμα: ………………….. / …………………………

ζέστη: ……………………/ …………………………

δάνειο: .…………………. / ………………………….

διδασκαλία: …………………. / …………………………

γυμναστική: …………………. / ………………………….

πληγή: …………………. / ………………………….

χτύπημα: …………………. / ………………………….

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

1) Ακούω και γράφω:

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2) Να γράψεις τέσσερις (4) απλές προτάσεις με τη μορφή (Υ, Ρ, Α) και στη συνέχεια να υπογραμμίσεις το υποκείμενο και να βάλεις σε κύκλο το αντικείμενο.

α) ………………………………………………………………………………………

β) ………………………………………………………………………………………

γ) ……………………………………………………………………………………….

δ) ……………………………………………………………………………………….

3) Να συμπληρώσεις τα κενά με το οριστικό άρθρο τον ή το, την ή τη:

………. αγριόπαπια ………. γεωργό

………. βάλτο ………. ξυλοκόπο

………. σιωπή ………. μπάλα

……….. κυνηγό ………. φτερούγα

………. τσάντα ………. πατέρα

………. σταφίδα ……….. τοίχο

4) Να συμπληρώσεις τα κενά βάζοντας την ερωτηματική αντωνυμία ποιο ή το επίρρημα πιο όπου χρειάζεται:

………… φαγητό σου αρέσει ………… πολύ;

Ο Δημήτρης είναι ………… ψηλός από το Σίμο.

………… είναι ο καλύτερός σου φίλος;

Γιατί δεν κάνεις ………… ωραία γράμματα;

5) Να αλλάξεις τις παρακάτω προτάσεις χρησιμοποιώντας τις φράσεις της παρένθεσης:

(μου κάνεις τη χάρη να, πόσο θα ήθελα να, παρακαλώ, μακάρι να)

α) Τι ώρα είναι;

…………………………………………………………………………………………..

β) Δώσε μου ένα ποτήρι νερό.

………………………………………………………………………………………….

γ) Έλα μαζί μου.

………………………………………………………………………………………….

δ) Πηγαίνω ταξίδι.

………………………………………………………………………………………….

6) Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τις αντωνυμίες που βρίσκονται στην παρένθεση:

( τι, εκείνο, κανένας, αυτό, ποιο, κάμποσες, κάποια)

……………. είναι …………… το παιδί;

Έχει φύγει …………… μέρες.

…………… θα κάνουμε τώρα;

…………… δε θέλει να παίξει με …………… το παιχνίδι.

…………… μέρα θα πάμε εκδρομή.

7) Αντιστοιχίζω τις αντωνυμίες με την κατηγορία στην οποία ανήκουν:

τούτος ποιος

εμένα δεικτικές κάποιος

κανείς τι

προσωπικές

τέτοιος άλλος

αόριστες

αυτός εκείνος

ερωτηματικές

καθένας μερικοί

πόσος εσάς

μας τόσος

8) Να συμπληρώσεις τα κενά με τις καταλήξεις των ρημάτων σε -μαι, -με και –ει,

-ται

Σκέφτο…… να πά…… όλοι μαζί μια εκδρομή.

Του αρέσ……να κάθε…… και να βλέπ…… τηλεόραση.

Όποιος βιάζε……, σκοντάφτ…… .

Το απόγευμα βγαίνου…… και παίζου…… μπάλα στη γειτονιά.

Ποιος μπορ…… να μου φέρ…… ένα ποτήρι νερό;

9) Να σχηματίσεις φράσεις βάζοντας τη δεύτερη λέξη της παρένθεσης σε πτώση γενική:

(σφύριγμα, άνεμος) ………………………………………………………….

(ομορφιά, ανθόκηπος) …………………………………………………………

(σπίτια, άνθρωποι) ………………………………………………………….

(ράσα, καλόγεροι) ………………………………………………………….

(πείσμα, γάιδαρος) ………………………………………………………….

(απόφαση, δήμαρχος) ………………………………………………………….

(επιμονή, Θόδωρος) …………………………………………………………..

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΣΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ ΜΟΥ ΤΗΝ ΑΥΛΗ»

Έκθλιψη : Όταν μια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η λέξη που ακολουθεί αρχίζει πάλι από φωνήεν, συχνά χάνεται το τελικό φωνήεν της προηγούμενης λέξης.

Π.χ Από όλους Απ’ όλους

Τα άφησε Τ’ άφησε

Αφαίρεση : Όταν μια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η λέξη που ακολουθεί αρχίζει πάλι από φωνήεν, μερικές φορές χάνεται το αρχικό φωνήεν της επόμενης λέξης.

Π.χ Μου είπε Μου ’πε

Θα έχει Θα ’χει

Αποκοπή : Όταν μια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο, συμβαίνει κάποτε να χάνεται το τελικό φωνήεν της προηγούμενης λέξης.

Π.χ Φέρε το Φέρ’ το

Από το δρόμο Απ’ το δρόμο

Να θυμάσαι : Στη θέση του φωνήεντος που χάνεται κατά τα φαινόμενα της έκθλιψης, της αφαίρεσης και της αποκοπής, σημειώνουμε πάντα απόστροφο ( ’ ).

Π.χ τ’ άλλα, μ’ εμένα, να ’ρθει, εσύ ’σαι, κόψ’ το, πιάσ’ το

Σημείωση :

Το επίρρημα μέσα, όταν έχουμε αποκοπή, γράφεται χωρίς απόστροφο, με τελικό ( ς ) και δεν τονίζεται.

π.χ μες στη θάλασσα.

Όταν όμως παθαίνει έκθλιψη, γράφεται με απόστροφο και τονίζεται.

π.χ μέσ’ από τη θάλασσα.

Ο σύνδεσμος και, όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν, μπορεί να γραφτεί κι ( χωρίς απόστροφο).

π.χ κι άλλος, κι εγώ.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

1) Ακούω και γράφω:

2) Βάζω ενωτικό ( - ) και παύλα ( ¾ ) όπου χρειάζεται:

Καλημέρα κυρα Μαρία.

Καλημέρα μπαρμπα Θωμά.

Θα πάτε σήμερα στο σπίτι του κυρ Νικολιού;

Ναι, θα πάμε μαζί με τον καπετάν Αλέξη και τη θεια Ειρήνη γύρω στις 6 7 το απόγευμα.

Ξέρετε πού είναι;

Είναι κοντά στην Αγια Μαρίνα που κάνει λειτουργία ο πάτερ Ιωάννης.

3) Να ξαναγράψεις τις φράσεις βάζοντας απόστροφο στη θέση του φωνήεντος που θα φύγει και δίπλα να σημειώσεις ποιο φαινόμενο έχουμε κάθε φορά.

(έκθλιψη, αφαίρεση, αποκοπή).

Τα έχετε Τα ’χετε ( αφαίρεση ) Δώσε το

Από τα Πού είναι;

Να ανέβουν Για άλλη

Μου είπε Κρύψε τα

Λύσε το Το άφησαν

Του έπεσε Θα ήθελες;

4) Ξαναγράφω το κείμενο, βάζοντας κεφαλαίο το αρχικό γράμμα στα κύρια ονόματα:

Την πέμπτη 13 νοεμβρίου 2003 οι μαθητές του τμήματος δ2, μαζί με τη δασκάλα τους κυρία βασιλική καττή, θα επισκεφτούν το ενυδρείο της πόλης της ρόδου και το μουσείο νεοελληνικής τέχνης που βρίσκεται στην πλατεία των εκατό χουρμαδιών. Κατά την επίσκεψή τους στην πινακοθήκη, θα παρακολουθήσουν ένα πρόγραμμα με τίτλο: « γνωρίζω το θεόφιλο » όπου θα γίνει παρουσίαση και ανάλυση των έργων τέχνης του μεγάλου αυτού ζωγράφου.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5) Να γράψεις δίπλα σε κάθε λέξη την αντίθετή της και να τη συλλαβίσεις:

Αντίθετη λέξη Συλλαβισμός

μαύρος ………………. ………………..

γεμάτος ………………. ………………..

κλειστός ………………. ………………..

όμορφος ………………. ………………..

εύκολος ………………. ………………..

αδύνατος ………………. ………………..

κουτός ………………. ………………..

ψηλός ………………. ………………..

ήμερος ………………. ………………..

λιακάδα ………………. ………………..

γρήγορος ………………. ………………..

τέλος ………………. ………………..

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο ΜΕΘΥΣΜΕΝΟΣ ΜΥΛΩΝΑΣ»

Η λέξη που γίνεται από άλλη λέξη άμα προσθέσουμε μια κατάληξη λέγεται παράγωγη.

Μπορούμε λοιπόν να φτιάξουμε ουσιαστικά που να προέρχονται, να παράγονται από ρήματα, τα οποία ανάλογα με τη σημασία τους έχουν τις παρακάτω καταλήξεις:

Όσα σημαίνουν το πρόσωπο που ενεργεί:

- της π.χ λυτρώνω – λυτρωτής

- στής π.χ θερίζω – θεριστής

- έας, ιάς π.χ κουρεύω – κουρέας, γράφω - γραφιάς

Όσα σημαίνουν μια ενέργεια ή το αποτέλεσμά της:

- μός π.χ έρχομαι – ερχομός

- ση (-ξη, -ψη) π.χ θέλω – θέληση, φυλάγω – φύλαξη, λάμπω – λάμψη

- σιμο (-ξιμο, -ψιμο) π.χ στρώνω – στρώσιμο, τρέχω – τρέξιμο, σκάβω – σκάψιμο

- μα π.χ κλαδεύω - κλάδεμα

- ίδι π.χ στολίζω - στολίδι

- ητό π.χ ξεφωνίζω – ξεφωνητό

- ούρα π.χ κλείνω – κλεισούρα

- ος π.χ κοστίζω – κόστος

- ι, - ιο π.χ κολυμπώ – κολύμπι, γελώ - γέλιο

- ιά, - ία π.χ μιλώ – μιλιά, αμφιβάλλω – αμφιβολία

- ειά, - εία, -εια π.χ δουλεύω – δουλειά, θεραπεύω – θεραπεία, ωφελώ - ωφέλεια

Όσα σημαίνουν το όργανο, το μέσο ή τον τόπο μιας ενέργειας:

- τήρας π.χ κινώ - κινητήρας

- τήρι π.χ κλαδεύω - κλαδευτήρι

- τήριο π.χ γυμνάζω - γυμναστήριο

Να γνωρίζεις:

Ø Όλες οι λέξεις που προέρχονται από την ίδια απλή λέξη, με παραγωγή ή σύνθεση, αποτελούν μια οικογένεια λέξεων. Οι λέξεις που ανήκουν σε μια οικογένεια λέγονται συγγενικές.

Ø Τα θηλυκά ουσιαστικά που παράγονται από ρήματα που λήγουν σε – εύω γράφονται με – εια (έψιλον γιώτα) στην κατάληξη. Π.χ ερμηνεύω – ερμηνεία

Εξαιρούνται τα εξής ονόματα:

γειτονεύω – γειτονιά

κηδεμονεύω - κηδεμονία

ηγεμονεύω - ηγεμονία

αμνηστεύω - αμνηστία

ασωτεύω - ασωτία

κοροϊδεύω – κοροϊδία

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΚΛΟΤΕΡ»

Πρόταση

Υποκείμενο (Υ) Ρήμα (Ρ) Κατηγορούμενο (Κ)

Ποιος κάνει κάτι; Τι κάνει; Τι είδους είναι το υποκείμενο;

Ποιος παθαίνει κάτι; Τι παθαίνει; Ποια ιδιότητα έχει;

Ποιος βρίσκεται σε

μια κατάσταση;

Π.χ Η κοπέλα έγινε γιατρός (ουσιαστικό)

Το ρούχο φαίνεται καθαρό (επίθετο)

Ο πίνακας είναι γραμμένος (μετοχή)

Κατηγορούμενο είναι η λέξη που δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο του ρήματος.

Το κατηγορούμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό, επίθετο ή μετοχή και βρίσκεται στην ίδια πτώση με το υποκείμενο του ρήματος, δηλ στην ονομαστική, σε αντίθεση με το αντικείμενο ενός ρήματος που βρίσκεται σε πτώση αιτιατική.

Δεν μπορούμε να σχηματίσουμε προτάσεις που να έχουν τη μορφή Υποκείμενο – Ρήμα – Κατηγορούμενο, χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε ρήμα. Υπάρχει μόνο μια συγκεκριμένη κατηγορία ρημάτων, τα συνδετικά, τα οποία δε δέχονται αντικείμενο αλλά κατηγορούμενο. Αυτά τα ρήματα είναι: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, λέγομαι, θεωρούμαι, καλούμαι, ονομάζομαι, αποδεικνύομαι κ.α

Μετοχή είναι μια λέξη που προέρχεται από το ρήμα, είναι δηλ ένας ρηματικός τύπος.

Όλα τα ρήματα έχουν δύο μετοχές: μία στην ενεργητική φωνή και μία στην παθητική φωνή.

Οι μετοχές της ενεργητική φωνής λήγουν σε -οντας ή -ώντας.

Οι μετοχές της παθητικής φωνής λήγουν σε -μένος, -μένη, -μένο, έχουν τρία γένη και κλίνονται όπως τα επίθετα.

Π.χ δένω - δένοντας

αγαπώ – αγαπώντας

δένομαι – δεμένος, δεμένη, δεμένο

αγαπιέμαι – αγαπημένος, αγαπημένη, αγαπημένο

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΣΠΗΛΙΑ»

Προσδιορισμοί λέγονται οι λέξεις που συνοδεύουν και συμπληρώνουν τους κύριους όρους της πρότασης (υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο ή κατηγορούμενο).

Εμπρόθετος προσδιορισμός είναι ο προσδιορισμός που έχει τη μορφή πρόθεση + ουσιαστικό σε αιτιατική πτώση.

Στο μάθημά μας συναντήσαμε αρκετούς προσδιορισμούς τέτοιου είδους, όπως από τη φωτιά, για όπλο, με φλούδες, σε μια γωνιά κ.α.

Υπάρχει λοιπόν περίπτωση το κατηγορούμενο μιας πρότασης να είναι ένας εμπρόθετος προσδιορισμός. Π.χ Τα ρούχα ήταν από δέρματα

Συνήθως, ο εμπρόθετος προσδιορισμός που βρίσκεται σε θέση κατηγορούμενου ισοδυναμεί με επίθετο και μπορεί ν’ αντικατασταθεί από αυτό. Π.χ Τα ρούχα ήταν δερμάτινα.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΤΑ ΠΕΡΔΙΚΟΠΟΥΛΑ»

Σε προηγούμενα μαθήματα συναντήσαμε προτάσεις που έχουν τη μορφή Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο (ΥΡΑ) ή Υποκείμενο – Ρήμα – Κατηγορούμενο (ΥΡΚ).

Στο μάθημα αυτό όμως έχουμε την πρόταση «Ο σκύλος δείχνει στον κυνηγό ένα σβόλο», όπου στο ρήμα δείχνει, για να συμπληρωθεί σωστά και ολοκληρωμένα το νόημά του, χρειάζονται δύο αντικείμενα: στον κυνηγό και σβόλο.

Το ένα αντικείμενο, αυτό στο οποίο πηγαίνει άμεσα η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος ή πιο απλά αυτό το οποίο βρίσκουμε αν κάνουμε την ερώτηση τι, λέγεται άμεσο αντικείμενο.

Π.χ Τι δείχνει ο σκύλος; Ένα σβόλο (άμεσο αντικείμενο)

Το άλλο αντικείμενο, αυτό στο οποίο πηγαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος ή πιο απλά αυτό το οποίο βρίσκουμε αν κάνουμε μια συμπληρωματική ερώτηση, όπως σε ποιον – με ποιον – για ποιον – με τι κ.α., λέγεται έμμεσο αντικείμενο.

Π.χ Σε ποιον δείχνει ο σκύλος ένα σβόλο; Στον κυνηγό (έμμεσο αντικείμενο).

Πρόταση (ΥΡΑΑ)

Υποκείμενο (Υ) Ρήμα (Ρ) Άμεσο Αντικείμενο(Α) Έμμεσο Αντικείμενο(Α)

Ποιος; Τι; Σε ποιον;

Ο σκύλος δείχνει ένα σβόλο στον κυνηγό

Το έμμεσο αντικείμενο ενός ρήματος μπορεί να βρίσκεται σε πτώση:

Ø Αιτιατική π.χ Η Μαρία θα γεμίσει το βάζο λουλούδια.

(το βάζο: άμεσο αντικείμενο, λουλούδια: έμμεσο αντικείμενο).

Ø Γενική π.χ Το παιδί έδωσε του παππού ένα φιλί.

(ένα φιλί: άμεσο αντικείμενο, του παππού: έμμεσο αντικείμενο).

Συχνά όμως το έμμεσο αντικείμενο μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο προσδιορισμό, να έχει δηλαδή τη μορφή με, σε, για, από + αιτιατική και τότε λέγεται εμπρόθετο αντικείμενο.

Π.χ Η Μαρία θα γεμίσει το βάζο με λουλούδια.

Το παιδί έδωσε στον παππού ένα φιλί.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΤΟ ΣΤΑΡΙ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΣΑΝ ΑΜΥΓΔΑΛΟ»

Στις απλές προτάσεις που έχουν τη μορφή (ΥΡΑΑ), το έμμεσο αντικείμενο της πρότασης είπαμε πως μπορεί να βρίσκεται και σε γενική πτώση.

Π.χ Ο δάσκαλος έδωσε ένα βιβλίο της Ελένης.

Στην περίπτωση αυτή παρατηρούμε ότι το έμμεσο αντικείμενο είναι ένα ουσιαστικό που δηλώνει πρόσωπο ή πιο συχνά μια αντωνυμία που δηλώνει πρόσωπο.

Η πιο συνηθισμένη αντωνυμία που χρησιμοποιούμε σ’ αυτήν την περίπτωση είναι η προσωπική (εγώ, εσύ, αυτός) και μάλιστα οι αδύνατοι τύποι της αντωνυμίας αυτής (μου, σου, του, της, μας, σας, τους κτλ)

Π.χ Ο δάσκαλος της έδωσε ένα βιβλίο.

Εκτός όμως από την προσωπική αντωνυμία που είναι η πιο συνηθισμένη, μπορούμε να έχουμε κι άλλου είδους αντωνυμίες (δεικτικές, αόριστες κτλ) ως έμμεσα αντικείμενα.

Π.χ Κάνει κακό του εαυτού του.

Έστειλε γράμμα εκείνου.

Όταν το έμμεσο αντικείμενο έχει τη μορφή εμπρόθετου προσδιορισμού, μπορούμε εύκολα να το μετατρέψουμε σε πτώση γενική, χωρίς πρόθεση.

Π.χ Ο πατέρας αγόρασε για τη μητέρα ένα δώρο.

Ο πατέρας αγόρασε της μητέρας ένα δώρο.

Μπορούμε επίσης να αντικαταστήσουμε και τα δύο αντικείμενα, το άμεσο και το έμμεσο, με τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας στην ίδια πτώση, αλλάζοντας τη σειρά των λέξεων στην πρόταση.

Π.χ Ο δάσκαλος έδωσε ένα βιβλίο της Ελένης.

Ο δάσκαλος της το έδωσε

Μην ξεχνάς: Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τους αδύνατος τύπους των προσωπικών αντωνυμιών με τα άρθρα. Τα άρθρα μπαίνουν μπροστά από ουσιαστικά, ενώ οι αντωνυμίες μπροστά από ρήματα.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΣΑΝ ΤΟ ΑΛΑΤΙ»

Υπάρχουν κάποια παροξύτονα και προπαροξύτονα ουσιαστικά που δεν κατεβάζουν τον τόνο στη γενική ενικού και στη γενική πληθυντικού.

Τέτοια είναι:

Ø Τα παροξύτονα αρσενικά που λήγουν σε –ος. Π.χ ο δρόμος – του δρόμου – των δρόμων.

Ø Τα προπαροξύτονα αρσενικά που λήγουν σε –ος και ανήκουν σε μια από τις εξής κατηγορίες:

1) Σύνθετες και πολυσύλλαβες λέξεις. Π.χ ο ανθόκηπος – ανθόκηπου – των ανθόκηπων.

2) Λαϊκές λέξεις. Π.χ ο καλόγερος – του καλόγερου – των καλόγερων.

3) Βαφτιστικά ονόματα. Π.χ ο Άγγελος – του Άγγελου.

Εξαιρούνται τα ονόματα των αγίων και των ιστορικών προσώπων της αρχαίας εποχής. Π.χ ο Άγιος Νικόλαος – του Αγίου Νικολάου, ο Μέγας Αλέξανδρος – του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

4) Οικογενειακά ονόματα. Π.χ ο Παπαδόπουλος – του Παπαδόπουλου.

Εξαιρούνται τα οικογενειακά ονόματα των γυναικών. Π.χ η κυρία Παπαδοπούλου.

5) Τοπωνύμια (τετρασύλλαβα). Π.χ ο Ασπρόπυργος – του Ασπρόπυργου.

Ø Τα παροξύτονα ουδέτερα που λήγουν σε –ο. Π.χ το δέντρο – του δέντρου – των δέντρων.

Ø Τα προπαροξύτονα ουδέτερα που λήγουν σε –ο και είναι λαϊκές λέξεις ή σύνθετες και πολυσύλλαβες. Π.χ το σίδερο – του σίδερου – των σίδερων

Υπάρχουν όμως κάποια παροξύτονα και προπαροξύτονα ουσιαστικά που δεν κατεβάζουν τον τόνο, μόνο στη γενική ενικού.

Τέτοια είναι:

Ø Τα παροξύτονα και προπαροξύτονα αρσενικά που λήγουν σε –ας.

Π.χ ο ταμίας – του ταμία, ο φύλακας – του φύλακα.

Ø Τα παροξύτονα και προπαροξύτονα θηλυκά που λήγουν σε –α και –η.

Π.χ η χώρα – της χώρας, η θάλασσα – της θάλασσας, η δίκη – της δίκης, η ζάχαρη – της ζάχαρης.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

1) Ακούω και γράφω:

…………………………………………………………………………………………………

2) Να βάλεις Υ πάνω από το υποκείμενο, Ρ πάνω από το ρήμα, ΑΑ πάνω από το άμεσο αντικείμενο και ΕΑ πάνω από το έμμεσο αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις:

Ο σκύλος δείχνει στον κυνηγό το πουλί.

Οι θεατές θαύμασαν την προσπάθεια του αθλητή.

Η μητέρα αγόρασε ρούχα για τα παιδιά της.

Ο παππούς διηγείται του παιδιού παραμύθια.

Η Κατερίνα γέμισε την κασετίνα με μολύβια.

3) Να αντικαταστήσεις το έμμεσο αντικείμενο με εμπρόθετο προσδιορισμό και αντίστροφα:

Οι γονείς δίνουν συμβουλές των παιδιών τους.

…………………………………………………………………………………………

Τα Χριστούγεννα έκαναν δώρο στο Διονύση ένα βιβλίο.

………………………………………………………………………………………….

Ο τροχονόμος έκανε νοήματα του οδηγού.

………………………………………………………………………………………….

Ο υπάλληλος έδειξε στην πελάτισσα ένα κομμάτι ύφασμα.

…………………………………………………………………………………………..

Αυτό το παιχνίδι είναι του αδερφού σου.

…………………………………………………………………………………………..

4) Να αντικαταστήσεις το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο με αντωνυμία όπως στο παράδειγμα:

Έστειλε της μάνας του ένα γράμμα.

Της το έστειλε.

Ο παπάς μοιράζει στους πιστούς αντίδωρο.

…………………………………………………………………………………………

Πρόσφερε λουλούδια σ’ εμένα.

…………………………………………………………………………………………

Ζήτησε χρήματα από αυτήν.

………………………………………………………………………………………….

Έδωσες άδεια στον υπάλληλο;

………………………………………………………………………………………….

Να φέρεις της γιαγιά το φαγητό.

………………………………………………………………………………………….

5) Να συμπληρώσεις τις παρακάτω προτάσεις με τα άρθρα της ή τις και τον ή των:

Μου αρέσει να παίζω με ………. κούκλες ………. αδελφής μου.

Άκουγε ………. ήχο ………. βροχής και σκεφτόταν ………. μέρες ………. χριστουγεννιάτικων διακοπών.

Είδαν ………. πατέρα τους να κάθεται κάτω από ………. φυλλωσιές ………. βελανιδιάς και

να κοιτάζει ……….. φωλιές ……….πουλιών.

6) Να σχηματίσεις φράσεις με τις παρακάτω λέξεις μετατρέποντας το ρήμα σε ουσιαστικό ουδετέρου γένους και βάζοντας το ουσιαστικό σε γενική πτώση.

Στη συνέχεια να τις γράψεις στον πληθυντικό αριθμό.

ράβω – φόρεμα : …………………………………………

…………………………………………

κόβω – κρέας : …………………………………………

…………………………………………

ποτίζω – ανθόκηπο : …………………………………………

…………………………………………

τσιμπώ – μέλισσα : …………………………………………

…………………………………………

αλλάζω – ταχύτητα : …………………………………………

…………………………………………

κελαηδώ – αηδόνι : …………………………………………

…………………………………………

στρώνω – τραπεζομάντιλο : …………………………………………

…………………………………………

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ»

Το ξεκίνημα

Αόριστος και στιγμιαίος μέλλοντας των ρημάτων της β΄ συζυγίας στην ενεργητική φωνή.

Ο αόριστος είναι παρελθοντικός και στιγμιαίος χρόνος, δηλαδή φανερώνει κάτι που έγινε στο παρελθόν μία φορά (κι όχι συνέχεια)˙ π.χ.: Έλυσα το πρόβλημα. – Χτύπησα την πόρτα.

Ο στιγμιαίος μέλλοντας είναι μελλοντικός και στιγμιαίος (όπως λέει και τ’ όνομά του) χρόνος, δηλαδή φανερώνει κάτι που θα γίνει στο μέλλον μια φορά, χωρίς συνέχεια ή επανάληψη˙ π.χ Θα λύσω το πρόβλημα. – Θα χτυπήσω την πόρτα.

Ο αόριστος και ο στιγμιαίος μέλλοντας των ρημάτων της β΄ συζυγίας στην ενεργητική φωνή κλίνονται ως εξής:

Ενεργητική φωνή

Ενεστώτας Αόριστος Στιγμιαίος μέλλοντας

νικώ νίκησα θα νικήσω

νικάς νίκησες θα νικήσεις

νικά νίκησε θα νικήσει

νικούμε νικήσαμε θα νικήσουμε

νικάτε νικήσατε θα νικήσετε

νικούν νίκησαν θα νικήσουν

Να προσέξεις:

Οι καταλήξεις –ησα του αορίστου και –ήσω του στιγμιαίου μέλλοντα των ρημάτων της β΄ συζυγίας γράφονται με ήτα (η)

π.χ μιλώ – μίλησα – θα μιλήσω, αδικώ – αδίκησα – θα αδικήσω.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ»

Η ενημέρωση

Ο αόριστος της ενεργητικής φωνής των ρημάτων που λήγουν σε –ίζω, -ώνω

Γενικά, ο αόριστος της ενεργητικής φωνής λήγει σε –σα, –ξα, ή –μα. Συγκεκριμένα:

Ο αόριστος των ρημάτων που λήγουν σε –ίζω σχηματίζεται με την κατάληξη –ισα. Γράφονται δηλαδή, όπως και στον ενεστώτα, με γιώτα (ι) στην παραλήγουσα.

π.χ.: δροσίζω – δρόσισα, ποτίζω – πότισα

Όταν, όμως, έχουμε ένα ρήμα που εξαιρείται και πριν από την κατάληξη –ζω γράφεται με η, υ, ει, οι, τότε σχηματίζει τον αόριστο διατηρώντας στην παραλήγουσα την ίδια ορθογραφία με αυτή του ενεστώτα.

π.χ.: δακρύζω – δάκρυσα, δανείζω – δάνεισα, αθροίζω – άθροισα.

Ο αόριστος των ρημάτων που λήγουν σε –ώνω σχηματίζεται με την κατάληξη –ωσα. Γράφονται δηλαδή, όπως και στον ενεστώτα, με ωμέγα (ω) στην παραλήγουσα.

π.χ.: απλώνω – άπλωσα, οργώνω – όργωσα.

Σημείωση: κατά κανόνα τα ρήματα της α΄ συζυγίας που τονίζονται στην παραλήγουσα διατηρούν στον αόριστο την ορθογραφία που έχουν στην παραλήγουσα του ενεστώτα.

π.χ.: ανοίγω – άνοιξα, κλείνω – έκλεισα, πήζω – έπηξα, τρίβω – έτριψα.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΕΧΕΤΕ ΔΕΙ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ;»

Ο αόριστος της παθητικής φωνής.

Ο αόριστος της παθητικής φωνής των ρημάτων της α΄ και της β΄ συζυγίας (π.χ. δένομαι και νικιέμαι) κλίνεται ως εξής:

α΄ συζυγία			β΄ συζυγία
Ενικός		Πληθυντικός	Ενικός		Πληθυντικός
α΄ προσ. β΄ προσ. γ΄ προσ.	δέθηκα δέθηκες δέθηκε	δεθήκαμε δεθήκατε δέθηκαν	α΄ προσ. β΄ προσ. γ΄ προσ.	νικήθηκα νικήθηκες νικήθηκε	νικηθήκαμε νικηθήκατε νικήθηκαν

Σημειώσεις:

1. Όταν ο αόριστος της ενεργητικής φωνής λήγει σε –σα, ο αόριστος της παθητικής λήγει σε –θηκα ή –στηκα.

π.χ. ντύνω – έντυσα – ντύθηκα, αλέθω – άλεσα – αλέστηκα.

2. Όταν ο αόριστος της ενεργητικής φωνής λήγει σε –ξα, ο αόριστος της παθητικής λήγει σε –χτηκα.

π.χ. διώχνω – έδιωξα – διώχτηκα

3. Όταν ο αόριστος της ενεργητικής φωνής λήγει σε –ψα, ο αόριστος της παθητικής λήγει σε –φτηκα.

π.χ. κρύβω – έκρυψα – κρύφτηκα.

Να προσέξεις:

Ο αόριστος της παθητικής φωνής γράφεται πάντα με ήτα (η) στην παραλήγουσα.

Π.χ.: κρύφτηκα, δροσίστηκα, ντύθηκα.

Ο αόριστος της παθητικής φωνής των ρημάτων της β΄ συζυγίας γράφεται, συνήθως, με ήτα (η) και στην προπαραλήγουσα και στην παραλήγουσα.

π.χ.: αγαπώ – αγαπήθηκα, τιμώ – τιμήθηκα, αδικώ – αδικήθηκα.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

1) Ακούω και γράφω:

…………………………………………………………………………………………………

2) Να γράψεις τα παρακάτω ρήματα στο ίδιο πρόσωπο της παθητικής φωνής στον ενεστώτα και τον παρατατικό:

Παθητική φωνή

Ενεστώτας Παρατατικός

τρυπάς ………………………… …………………………..

δανείζει …………………………. …………………………..

κρεμούν …………………………. …………………………..

πουλούμε …………………………. .…………………………

θεωρώ …………………………. ………………………….

οδηγείτε …………………………. …………………………

κινείς ………………………….. …………………………

ωφελώ ………………………….. …………………………..

3) Να γράψεις τα παρακάτω ρήματα στο ίδιο πρόσωπο της παθητικής φωνή στον αόριστο και στον στιγμιαίο μέλλοντα:

Παθητική φωνή

Αόριστος Στιγμιαίος μέλλοντας

βοηθάς ……………………………….. …………………………………..

κυνηγάει ………………………………. …………………………………..

κρατώ ………………………………. …………………………………..

νικάτε ……………………………… …………………………………..

βιδώνουμε ……………………………… …………………………………..

ρωτούν ……………………………… ………………………………….

δημιουργώ ……………………………... ………………………………….

ανοίγεις …………………………….. …………………………………

4) Να σχηματίσεις τον αόριστο των παρακάτω ρημάτων:

Ενεστώτας Αόριστος Ενεστώτας Αόριστος

γυαλίζω …………………. αθροίζω ………………….

φιλώ …………………. ζητώ ………………….

σηκώνω …………………. θυμώνω ………………….

δακρύζω …………………. συγχύζω ………………….

μιλώ …………………. τιμωρώ …………………..

κλειδώνω …………………. αναβλύζω ..…………………

5) Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις -αίνω \ -ένω, -αίρνω \ -έρνω, -άβω \ -αύω,

-εύω\ -έβω στα παρακάτω ρήματα:

θερμ………… καταφ……….. ρ………… χαζ………...

περιμ………... γδ………… σκ………… αγρι………..

παχ ………….. π………….. π…………. κλ………….

βγ…………. σπ…………. αν………… μαζ………...

ξεπλ………... αποπ…………. θ……….… κατακλ…….

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΣΥΝΑΥΛΙΑ»

Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική και αντίστροφα

Ενεργητική λέγεται η σύνταξη κατά την οποία διατυπώνεται ένα νόημα με ρήμα ενεργητικής διάθεσης.

π.χ Ο σεισμός κατέστρεψε την πόλη.

Παθητική λέγεται η σύνταξη κατά την οποία διατυπώνεται ένα νόημα με ρήμα παθητικής διάθεσης.

π.χ Η πόλη καταστράφηκε από το σεισμό.

Επομένως για να μετατρέψουμε την ενεργητική σύνταξη μιας πρότασης σε παθητική, πρέπει να κάνουμε τα εξής:

Να μεταφέρουμε το ρήμα της πρότασης από την ενεργητική στην παθητική φωνή.

π.χ κατέστρεψε καταστράφηκε

Να μετατρέψουμε το υποκείμενο του ρήματος της πρότασης σε ποιητικό αίτιο.

π.χ Ο σεισμός από το σεισμό

Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος να το κάνουμε υποκείμενο του παθητικού βάζοντάς το σε ονομαστική πτώση.

π.χ κατέστρεψε την πόλη Η πόλη καταστράφηκε

Αν θέλουμε να μετατρέψουμε την παθητική σύνταξη μιας πρότασης σε ενεργητική, ακολουθούμε τις ακριβώς αντίστροφες από τις προηγούμενες ενέργειες.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΓΙΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ»

Οι ρηματικές καταλήξεις –μαι, -σαι, -ται και –νται ανήκουν στην οριστική ενεστώτα της παθητικής φωνής που κλίνεται ως εξής:

Παθητική φωνή

Οριστική ενεστώτα

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

(α΄προσ) εγώ βρίσκομαι (α΄προσ) εμείς βρισκόμαστε

(β΄προσ) εσύ βρίσκεσαι (β΄προσ) εσείς βρίσκεστε

(γ΄προσ) αυτός βρίσκεται (γ΄προσ) αυτοί βρίσκονται

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΑΡΜΑΤΟΔΡΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ»

Η οριστική ενεστώτα του ρήματος λύνω στην ενεργητική και παθητική φωνή κλίνεται ως εξής:

Οριστική ενεστώτα

Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή

εγώ λύνω εγώ λύνομαι

Ενικός αριθμός εσύ λύνεις εσύ λύνεσαι

αυτός λύνει αυτός λύνεται

Πληθυντικός αριθμός εμείς λύνουμε εμείς λυνόμαστε

εσείς λύνετε εσείς λύνεστε

αυτοί λύνουν αυτοί λύνονται

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΧΕΙΜΩΝΑΣ»

Επιθετικός προσδιορισμός είναι το επίθετο ή άλλη λέξη σε θέση επιθέτου που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και φανερώνει μια μόνιμη ιδιότητά του.

Ο επιθετικός προσδιορισμός βρίσκεται στην ίδια πτώση, στο ίδιο γένος και τον ίδιο αριθμό με το ουσιαστικό που προσδιορίζει.

π.χ Η Σοφία έχει μαύρα μαλλιά.

Φρόντισε το πληγωμένο ζώο.

Ως επιθετικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται επίθετα, μετοχές, αντωνυμίες, αριθμητικά, ουσιαστικά, εμπρόθετα ουσιαστικά, επιρρήματα με άρθρο.

Αριθμητικά επίθετα λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν έναν αριθμό ή τη σειρά.

π.χ Ο μήνας έχει τέσσερις εβδομάδες.

Ο Κώστας έφτασε πρώτος στο τέρμα.

Τα αριθμητικά επίθετα χωρίζονται στα εξής είδη:

1) Τα απόλυτα αριθμητικά, τα οποία φανερώνουν ορισμένο πλήθος από ουσιαστικά, έναν αριθμό. Αυτά είναι: ένας – μία – ένα, δύο, τρεις – τρία τέσσερις, τέσσερα, πέντε κτλ

π.χ Έχει τρία παιδιά.

2) Τα τακτικά αριθμητικά, τα οποία φανερώνουν τη θέση που παίρνει κάποιος ή κάτι σε μια σειρά από όμοια πράγματα. Αυτά είναι: πρώτος-η-ο, δεύτερος-η-ο, τρίτος-η-ο, τέταρτος-η-ο κτλ

π.χ Κάθεται στο δεύτερο θρανίο.

3) Τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά, τα οποία φανερώνουν από πόσα απλά μέρη αποτελείται κάτι. Αυτά είναι: απλός-ή-ό, διπλός-ή-ό, τριπλός-ή-ό, τετραπλός-ή-ό κτλ

π.χ Τρώει διπλή μερίδα φαγητό.

4) Τα αναλογικά αριθμητικά, τα οποία φανερώνουν πόσες φορές μεγαλύτερο είναι ένα ποσό από ένα άλλο. Αυτά είναι: διπλάσιος-η-ο, τριπλάσιος-η-ο, τετραπλάσιος-η-ο κτλ.

π.χ Κερδίζει τα διπλάσια χρήματα τώρα.

Τα αριθμητικά επίθετα χρησιμοποιούνται συνήθως ως επιθετικοί προσδιορισμοί.

π.χ Αγόρασα τρεις κούκλες.

Πηγαίνει στην τρίτη τάξη.

Χρησιμοποίησε τριπλή κλωστή.

Χρειάζεται η τριπλάσια ποσότητα.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ ΚΥΡΙΟΣ»

Η γνωριμία

Στα προπαροξύτονα επίθετα που λήγουν σε –αιος, -αια, -αιο (δηλαδή δεν τονίζεται το αι) το θηλυκό λήγει σε –η.

π.χ. ο δίκαιος, η δίκαιη, το δίκαιο, ενώ ο αρχαίος, η αρχαία, το αρχαίο.

Τα επίθετα που λήγουν σε –αίος, -αία, -αίο γράφονται με αι.

π.χ. μοιραίος, πηγαίος, τελευταίος, σπουδαίος.

Εξαιρούνται τα επίθετα που λήγουν σε –λέος (θαρραλέος, πειναλέος, φρικαλέος κ.α.), τα ρηματικά επίθετα σε –τέος (διαιρετέος, αφαιρετέος, προσθετέος κ.α.) και το επίθετο νέος.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΤΟ ΤΣΑΚΙΣΜΕΝΟ ΔΕΝΤΡΑΚΙ»

Δύο ή περισσότερα ουσιαστικά μπορεί να έχουν μια ιδιότητα ή ποιότητα σε διαφορετικό βαθμό. Γι’ αυτό και τα επίθετα που φανερώνουν τις ιδιότητες και τις ποιότητες των ουσιαστικών χρειάζονται ξεχωριστούς τύπους που να φανερώνουν το διαφορετικό τους βαθμό. Τους τύπους αυτούς τους ονομάζουμε βαθμούς του επιθέτου.

Οι βαθμοί του επιθέτου είναι τρεις:

1. Ο θετικός, όταν το επίθετο φανερώνει απλώς πως ένα ουσιαστικό έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα.

π.χ. Το ποδήλατό μου είναι ακριβό.

2. Ο συγκριτικός, όταν το επίθετο φανερώνει πως ένα ουσιαστικό έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο.

π.χ. Το ποδήλατό μου είναι ακριβότερο (ή πιο ακριβό) από της Μαρίας.

3. Ο υπερθετικός, όταν το επίθετο φανερώνει πως ένα ουσιαστικό έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα σε βαθμό ανώτερο απ’ όλα τα όμοιά του (σχετικός υπερθετικός) ή σε πολύ μεγάλο βαθμό, απόλυτα, χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα ουσιαστικά (απόλυτος υπερθετικός).

π.χ. Το ποδήλατό μου είναι το ακριβότερο (ή το πιο ακριβό) από τ’ άλλα.(σχετικός

υπερθετικός)

Το ποδήλατό μου είναι ακριβότατο (ή πολύ ακριβό). (απόλυτος υπερθετικός)

Οι βαθμοί του επιθέτου σχηματίζονται μονολεκτικά ή περιφραστικά:

Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

Σχετικός

Απόλυτος

ψηλός

βαθύς

αγενής

ψηλότερος ή

πιο ψηλός

βαθύτερος ή

πιο βαθύς

αγενέστερος ή

πιο αγενής

ο ψηλότερος ή

ο πιο ψηλός

ο βαθύτερος ή

ο πιο βαθύς

ο αγενέστερος ή

ο πιο αγενής

ψηλότατος ή

πολύ ψηλός

βαθύτατος ή

πολύ βαθύς

αγενέστατος ή

πολύ αγενής

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

1) Ακούω και γράφω:

…………………………………………………………………………………………………

2) Να σημειώσεις δίπλα σε κάθε πρόταση το είδος της σύνταξης που υπάρχει (ενεργητική ή παθητική) και να μετατρέψεις την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και αντίστροφα:

α) Ο κηπουρός ποτίζει τον κήπο με τα λουλούδια. ………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

β) Οι γονείς των μαθητών ενημερώθηκαν από το δάσκαλο. …………………………………

………………………………………………………………………………………………….

γ) Ο σεισμός έχει καταστρέψει την πόλη. …………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

δ) Τα καυσαέρια μολύνουν την ατμόσφαιρα. …………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………..

ε) Οι εκδρομείς θα ταλαιπωρηθούν από τη μεγάλη κίνηση. ………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

στ) Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν από τη θεατρική παράσταση. ………………………………...

…………………………………………………………………………………………………..

3) Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των ρημάτων με ε ή αι:

Η άσκηση δε λύνετ….. με αυτό τον τρόπο. Πρέπει να προσέχετ….. .

Δε μαθαίνοντ….. εύκολα αυτά τα πράγματα. Θέλετ….. να προσπαθήσετ….. άλλη μια φορά;

Το παιχνίδι αυτό πρέπει να παίζετ….. πιο γρήγορα, όχι όπως το παίζετ….. εσείς.

Κουράζετ….. πολύ στη δουλειά. Μην τον κουράζετ….. κι εσείς περισσότερο.

Βρίσκομ….. στο μέρος όπου συνήθως μαζεύουμ….. χόρτα.

Μπορείτ….. να καθίσετ…… λίγο να παρακολουθήσετ….. πώς επισκευάζετ….. το αυτοκίνητο; Δε θ’ αργήσουμ….. πολύ. Οι ζημιές αυτές διορθώνοντ….. γρήγορα.

4) Διαβάζω τις προτάσεις και γράφω τους αριθμούς με γράμματα:

Οι Έλληνες τίμησαν τους (300) ………………………. Σπαρτιάτες και τους (700) ……………………….. Θεσπιείς που έπεσαν στις Θερμοπύλες.

(4) ………………………. αθλητές έρχονταν λίγο πιο πίσω από το Γιώργο που τερμάτισε (1)………………. .

Η πόλη έχει (400.000) …………………………………….. κατοίκους και είναι η (3)……………….. σε πληθυσμό πόλη της χώρας.

Η (5) ………………… στη σειρά κυρία πρόσφερε (250.000) ………………………………………. δραχμές.

5) Να σχηματίσεις προτάσεις σύγκρισης με τις λέξεις των παρενθέσεων:

(Όλυμπος, ψηλός, Ταΰγετος)

…………………………………………………………………………………………………..

(Κώστας, κακός, Βασίλης)

…………………………………………………………………………………………………..

(Κίνα, μεγάλη, χώρα, Καναδάς)

…………………………………………………………………………………………………..

(Μαρία, επιμελής, εσύ)

…………………………………………………………………………………………………..

(Το πουκάμισο μου, μακρύ, το δικό σου)

…………………………………………………………………………………………………..

6) Να ξαναγράψεις τις φράσεις μετατρέποντας τα επίθετα σε ουσιαστικά γενικής πτώσης:

Πήρε πενθήμερη άδεια. …………………………………………………………………..

Ήταν γραμματιζούμενος άνθρωπος. …………………………………………………………

Είναι ένα όμορφο καλοκαιρινό πρωινό. ………………………………………………………

Παρακολούθησαν τη σχολική γιορτή. ………………………………………………………..

Ήταν ένας δίμετρος φράχτης. ………………………………………………………………

Θα πάει στο πατρικό του σπίτι. ………………………………………………………………..

Άκουγαν το παιδικό κλάμα. …………………………………………………………………..

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΤΟ ΜΠΟΛΙΑΣΜΑ»

Επιρρήματα λέγονται οι άκλιτες λέξεις που προσδιορίζουν κυρίως ένα ρήμα και φανερώνουν τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό, βεβαίωση, δισταγμό, άρνηση.

π.χ. Να γυρίσεις γρήγορα.

Θα έρθεις αύριο;

Σημείωση: τα επιρρήματα μπορεί να προσδιορίζουν και επίθετα, ουσιαστικά ή άλλα επιρρήματα.

π.χ. Είναι πολύ μεγάλος. Μένει στην κάτω συνοικία. Νιώθει αρκετά καλά.

· Τα επιρρήματα χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:

- Τα τοπικά επιρρήματα, που φανερώνουν τόπο και απαντούν στην ερώτηση «πού;» (πάνω, κάτω, έξω, μέσα, κάπου, εδώ, εκεί, εμπρός, πίσω κ.α.).

- Τα χρονικά επιρρήματα, που φανερώνουν χρόνο και απαντούν στην ερώτηση «πότε;» (πότε, τότε, αμέσως, ήδη, συχνά, ύστερα, χθες, σήμερα, αύριο κ.α.).

- Τα τροπικά επιρρήματα, που φανερώνουν και απαντούν στην ερώτηση «πώς;» (έτσι, κάπως, αλλιώς, όπως, μαζί, ιδίως, κυρίως, καλά, κακά, άσχημα, ωραία κ.α.).

- Τα ποσοτικά επιρρήματα, που φανερώνουν πόσο και απαντούν στην ερώτηση «πόσο;» (τόσο, όσο, κάμποσο, πολύ, λίγο, λιγότερο, περισσότερο, σχεδόν, περίπου, καθόλου κ.α.).

- Τα βεβαιωτικά επιρρήματα, με τα οποία επιβεβαιώνουμε κάτι (ναι, μάλιστα, βεβαίως, βέβαια, σωστά κ.α.).

- Τα διστακτικά επιρρήματα, με τα οποία δείχνουμε δισταγμό (ίσως, τάχα, δήθεν, πιθανόν, άραγε κ.α.).

- Τα αρνητικά επιρρήματα, με τα οποία αρνούμαστε κάτι (όχι, δεν, μην, όχι βέβαια).

Σημείωση: πάρα πολλά είναι τα επιρρήματα σε –α, τροπικά τα περισσότερα, που σχηματίζονται από τον πληθυντικό του ουδετέρου γένους των αντίστοιχων επιθέτων.

π.χ. ωραίος-ωραία, γρήγορος-γρήγορα, βαθύς-βαθιά, σωστός-σωστά, κλπ

· Συχνά ορισμένες εκφράσεις χρησιμεύουν για επιρρήματα και έχουν την ίδια σημασία με αυτά (φανερώνουν τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό κλπ.). Οι εκφράσεις αυτές λέγονται επιρρηματικές εκφράσεις.

Οι επιρρηματικές εκφράσεις είναι κυρίως:

- Χρονικές: κάθε μέρα, όλη μέρα, τις προάλλες, από τότε κι ύστερα, εδώ και πολλά χρόνια, από δω και πέρα κ.α.

- Τροπικές: κατά τύχη, για κακή τύχη, στα χαμένα, στα τυφλά, μια και καλή, μια χαρά, μια για πάντα κ.α.

Χρονικοί προσδιορισμοί

Για να εκφράσουμε το χρόνο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε:

- Χρονικά επιρρήματα: π.χ. Ο μπαρμπα-Ιωσήφ ύστερα έδεσε το μπόλι.

- Χρονικές εκφράσεις: π.χ. Ο σκύλος γάβγιζε όλη τη νύχτα.

- Χρονικές μετοχές: π.χ. Ο ήλιος βασιλεύοντας (=ενώ, καθώς βασίλευε) έπαιρνε ένα πορτοκαλί χρώμα.

- Χρονικές προτάσεις, οι οποίες είναι δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται (αρχίζουν) με κάποιο χρονικό σύνδεσμο (όταν, ενώ, καθώς, αφού, πριν, μόλις, όποτε κ.α.) και προσδιορίζουν μια άλλη πρόταση χρονικά: π.χ. Όταν τελειώσεις, ειδοποίησέ με. Μόλις τον είδε, χάρηκε πολύ.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΤΑ ΔΕΚΑΤΕΣΣΕΡΑ ΠΑΙΔΙΑ»

Για να εκφράσουμε τον τόπο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε:

§ Τοπικά επιρρήματα, δηλαδή τις άκλιτες λέξεις που φανερώνουν τόπο και απαντούν στην ερώτηση «πού;».

Π.χ. Η μητέρα είναι εδώ.

Να στρίψετε αριστερά.

§ Εμπρόθετους προσδιορισμούς (λέξεις που συνοδεύονται από πρόθεση) που φανερώνουν τόπο.

Π.χ. Έφυγε για το χωριό.

Κατάγεται από την Κρήτη.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΑΙ Τ’ ΑΗΔΟΝΙ»

Προσδιορισμοί άρνησης, βεβαίωσης και δισταγμού

Όταν θέλουμε να αρνηθούμε κάτι, χρησιμοποιούμε τα αρνητικά επιρρήματα: όχι, δεν, μην, όχι βέβαια

π.χ Όχι βέβαια, δεν πρόκειται να έρθω.

Όταν θέλουμε να επιβεβαιώσουμε κάτι, χρησιμοποιούμε τα βεβαιωτικά επιρρήματα: ναι, μάλιστα, βέβαια κ.α

π.χ Και βέβαια θα έρθω.

Όταν θέλουμε να δείξουμε το δισταγμό μας για κάτι, χρησιμοποιούμε τα διστακτικά επιρρήματα: ίσως, τάχα, δήθεν, πιθανόν, άραγε

π.χ Ίσως να έρθω τελικά.

Σημείωση:

Τα αρνητικά επιρρήματα δε(ν) και μη(ν) άλλοτε διατηρούν το τελικό ν και άλλοτε όχι.

Το διατηρούν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει:

- από φωνήεν π.χ δεν ήθελα, μην έρθεις

- από σύμφωνα κ, π, τ, ξ, ψ π.χ δεν καταλαβαίνω, μην τρέχεις, μην ψάχνεις κ.λπ.

- από συμφωνικά συμπλέγματα μπ, ντ, γκ, τσ και τζ π.χ δεν μπαίνω, μην τσακώνεσαι κ.λπ.

Δεν το διατηρούν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από οποιοδήποτε άλλο σύμφωνο. π.χ δε θέλω, μη φωνάζεις κ.λπ.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΔΡΟΜΟΙ ΚΑΘΑΡΟΙ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΕΝΟΙ»

Επιρρηματικοί προσδιορισμοί λέγονται οι λέξεις που συμπληρώνουν κυρίως την έννοια του ρήματος ώστε να γίνει πιο σαφής.

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, όσον αφορά τη μορφή τους, διακρίνονται σε:

- μονολεκτικούς, αυτούς δηλαδή που αποτελούνται από μία μόνο λέξη.

π.χ Κουράστηκε πολύ.

Έτρεξε γρήγορα.

- περιφραστικούς, αυτούς δηλαδή που αποτελούνται από δύο ή περισσότερες λέξεις.

π.χ Το πούλησε όσο όσο.

. Τους μίλησε με ωραίο τρόπο.

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί δεν προσδιορίζουν μόνο ρήματα, αλλά και επίθετα ή επιρρήματα.

π.χ Είναι πολύ έξυπνος. (προσδιορίζει το επίθετο έξυπνος)

Συναντηθήκαμε εντελώς τυχαία. (προσδιορίζει το επίρρημα τυχαία)

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΑΝΕΚΔΟΤΑ»

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, εκτός από ρήματα, επίθετα ή άλλα επιρρήματα, προσδιορίζουν και ουσιαστικά, συμπληρώνοντας έτσι την έννοια τους.

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί των ουσιαστικών είναι συνήθως εμπρόθετοι (πρόθεση + αιτιατική) και δηλώνουν:

- σκοπό π.χ Έκανε αγώνα για το καλό του τόπου. (προσδιορίζει τη λέξη αγώνα)

- τόπο π.χ Ο ερχομός τους στο χωριό πρόκάλεσε αντιδράσεις. (προσδιορίζει τη λέξη ερχομός)

- προέλευση π.χ Περηφανευόταν για την καταγωγή του από την Ήπειρο. (προσδιορίζει τη λέξη καταγωγή)

- εναντίωση π.χ Εκδήλωσαν την αγανάκτησή τους κατά της απόφασης του δικαστηρίου. (προσδιορίζει τη λέξη αγανάκτηση)

- αναφορά π.χ Γνωρίζεις τα αισθήματά μου για σένα. (προσδιορίζει τη λέξη αισθήματα)

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

1) Ακούω και γράφω:

…………………………………………………………………………………………………

2) Να αντικαταστήσεις τις φράσεις των παρενθέσεων με χρονικά επιρρήματα:

Είχε αυτή τη σκέψη στο μυαλό του (όλη την ημέρα) .............................. και (όλη τη νύχτα) ................................. .

Αναγκάστηκε να πάει για δουλειά (την Κυριακή) ............................... .

Είχε έρθει (από το βράδυ) ............................. .

Συνήθως του έρχεται η όρεξη για φαϊ (το απόγευμα) ................................... .

3) Να υπογραμμίσεις τα επιρρήματα και τους εμπρόθετους προσδιορισμούς που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να γράψεις από πάνω αν δηλώνουν τόπο, χρόνο, ποσό ή τρόπο:

Δεν τραυματίστηκε κανείς όταν κατέρρευσε ξαφνικά η στέγη.

Ταξίδεψαν για την Αθήνα με αεροπλάνο.

Πολέμησε με θάρρος και με αυτοθυσία.

Δεν έχω φάει τίποτα από το πρωί.

Η ταινία που είδαμε χθες δεν μου άρεσε καθόλου.

Σκεφτήκαμε πως θα είναι ωραία να πάμε μια βόλτα στην παραλία.

4) Να γράψεις τι δηλώνει ο καθένας από τους προσδιορισμούς στις παρακάτω προτάσεις (σκοπό, προέλευση, αιτία, εναντίωση) :

Η καταγωγή του είναι από τη Ρόδο. .............................

Η απόφαση που πήρε το δικαστήριο ήταν κατά του Γιώργου. .................................

Ό, τι κάνω είναι για το καλό σου! ...................................

Έτρεμε από το φόβο της. ...................................

Άνοιξε το κουτί για να δει τι υπήρχε μέσα. ......................................

Πήρε βραβείο για το βιβλίο που έγραψε. ........................................

5) Να συμπληρώσεις τα κενά του παρακάτω διαλόγου με τις λέξεις ή τις φράσεις της παράνθεσης: ( ναι, εντάξει, ασφαλώς, δεν, δε, μην βέβαια, όχι βέβαια, ίσως, δήθεν)

- Θα πάμε αύριο για ψάρεμα;

- .............., ......................., αφού σου το υποσχέθηκα.

- Και την άλλη φορά το ίδιο είπες, αλλά τελικά ................... πήγαμε.

- .................. παραπονιέσαι. Σου το είχα πει, αλλά χάλασε ο καιρός και ...................

γινόταν να πάμε. ........................... το καταλαβαίνεις;

- .......................... . ..................... ξεχάσειςνα πάρεις κι αδιάβροχο.

- .......................... . Να πω στο Δημήτρη να έθει μαζί μας;

- Πες του. ..................... όμως να ....................... τον αφήσει ο πατέρας του.

- Να πούμε πως .............................. θα πάμε βόλτα;

- ..............................!