επιστροφή

 

Περί ακτινοβολιών

 

    

 

 

Εισαγωγικά

 

Στις μέρες μας πολύς λόγος γίνεται για τις ακτινοβολίες, πού λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, ιδιαίτερα αυτής των κινητών τηλεφώνων, μας έχουν γίνει πολύ οικείες προκαλώντας όμως και μια έκδηλη ανησυχία για την επικινδυνότητά τους, αφού και μικρά παιδιά ακόμα κάνουν εκτεταμένη χρήση τους. Άς δούμε λοιπόν περί τίνος πρόκειται.

Εν πρώτοις θα πρέπει να πούμε ότι κυριολεκτικά ο πλανήτης μας, συνεπώς και οι κάτοικοί του, κολυμπά σε κάθε είδους ακτινοβολίες είτε φυσικές είτε ανθρώπινης προέλευσης. Ξεκινώντας από την κοσμική ακτινοβολία και την ακτινοβολία υποβάθρου (κατάλοιπο της δημιουργίας του Σύμπαντος κατά την κρατούσα θεωρία της Μεγάλης Εκρήξεως) και την ηλιακή ακτινοβολία, και φτάνοντας στις ακτινοβολίες πού εκπέμπονται από πάσης φύσεως ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές. Θα πρέπει πάντως να υπογραμμίσουμε ότι από την ανακάλυψη του ηλεκτρικού ρεύματος και την χρησιμοποίησή του από τον Έντισον το 1879 για φωτισμό των πόλεων, και ιδιαιτέρως κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η έκθεση σε τεχνητές πηγές ακτινοβολίας αυξήθηκε ραγδαία, εξαιτίας των απαιτήσεων για ηλεκτρισμό, σε συνδυασμό με την  καταιγιστική ανάπτυξη της ασύρματης τεχνολογίας και των εφαρμογών της.

Εν προκειμένω θα μας απασχολήσουν οι ακτινοβολίες πού οφείλονται σε φυσικές καί τεχνητές πηγές, οι λεγόμενες ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες πού εκπέμπονται από ηλεκτροφόρα καλώδια και μωροδιακούς πομποδέκτες, από ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς πομπούς, από φούρνους και ψυγεία, από τηλέφωνα και υπολογιστές, από οτιδήποτε άλλο λειτουργεί με ρεύμα, αλλά και η ακτινοβολία πού εκπέμπεται από τά ραδιενεργά υλικά κατά την εκδήλωση του φαινομένου της ραδιενέργειας.

 

Ηλεκτρομαγνητικό Φάσμα

 

Όταν λέμε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, κυρίως εννοούμε την ενέργεια πού διαδίδεται (ακτινοβολείται) με τά ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τά οποία με τη σειρά τους συνίστανται από ένα ηλεκτρικό πεδίο και ένα μαγνητικό πεδίο (ηλεκτρομαγνητικό πεδίο), τά οποία κινούνται ταυτόχρονα και κάθετα μεταξύ τους, από την πηγή πού τά παρήγαγε προς κάθε κατεύθυνση στο χώρο και χωρίς να έχουν ανάγκη κάποιου μέσου διαδόσεως, όπως συμβαίνει π.χ. με τά ηχητικά κύματα.

 

 

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων είναι η ταχύτητα, 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, ενώ αυτό πού τά διαφοροποιεί είναι η συχνότητα (ή το μήκος κύματος). Η συχνότητα πρακτικά είναι το πλήθος των κυμάτων πού διέρχονται από ένα συγκεκριμένο σημείο και ανά δευτερόλεπτο, ενώ ταυτίζεται με την συχνότητα με την οποία πάλλεται ένα δίπολο, το οποίο αποτελεί και την αιτία – πηγή του ηλεκτρομαγνητικού κύματος. Γενικώς οποιαδήποτε ταλάντωση ηλεκτρικών φορτίων προκαλεί την παραγωγή ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων ίδιας συχνότητας. Η συχνότητα, η οποία μετρείται σε Hertz (1Hz = 1κύκλος ανά δευτερόλεπτο) και τά πολλαπλάσια ΚHz (=1000 Hz, χιλιόκυκλοι ανά δευτερόλεπτο), ΜHz (=1.000.000 Hz, μεγάκυκλοι ανά δευτερόλεπτο) και GHz (= 1.000.000.000 Hz), αποτελεί και το μέγεθος βάσει του οποίου τά ηλεκτρομαγνητικά κύματα ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες, ξεκινώντας από τά βιομηχανικά και τηλεφωνικά κύματα μικρών συχνοτήτων, πού παράγονται από κινούμενα ηλεκτρικά φορτία (ηλεκτρικό ρεύμα) έως τις σκληρές ακτίνες Χ και γ πολύ υψηλών συχνοτήτων, πού παράγονται από ανακατανομή των δομικών λίθων της ύλης, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Το σύνολο αυτών των συχνοτήτων συνιστά το λεγόμενο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα.

Αντί της συχνότητας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάκριση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων το μήκος κύματος, η απόσταση δηλαδή πού διανύει το κύμα σε χρόνο τόσο όσο διαρκεί η ταλάντωση, το οποίο μετρείται σε μέτρα, ή τά υποπολλαπλάσια αυτού. Η συχνότητα ή το μήκος κύματος λέμε ότι αποτελεί την ταυτότητα της ακτινοβολίας. Το κάθε χρώμα έχει το δικό του μήκος κύματος. Ακριβέστερα μια στενή περιοχή περίπου 10 νανομέτρων (δισεκατομμυριοστά τού μέτρου) λέμε ότι αντιστοιχεί σε μονοχρωματική ακτινοβολία. Απόλυτα μονοχρωματικό φώς, δηλαδή μιάς μόνο συχνότητας αποτελεί εξιδανίκευση, την οποία προσεγγίζει όμως η ακτινοβολία λέιζερ.

Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν αντιλαμβάνεται άμεσα όλες τις συχνότητες της  ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας επειδή δεν διαθέτει τά κατάλληλα αισθητήρια όργανα. Το ορατό φως, μιά στενή περιοχή τού φάσματος, τό αντιλαμβάνεται επειδή στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού υπάρχουν ειδικά κύτταρα (που ονομάζονται κωνία και ραβδία), τα οποία διεγείρονται με την ορατή ακτινοβολία καί δίνουν τήν κατάλληλη πληροφορία στον εγκέφαλο, ώστε να δημιουργηθεί η αίσθηση της όρασης. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με ειδικά κύτταρα στο εσωτερικό του αυτιού, ώστε να δημιουργηθεί η αίσθηση της ακοής μέ ερεθίσματα κατάλληλης συχνότητας, πάλι περιορισμένης περιοχής, ηχητικών όμως κυμάτων. Η λοιπή ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία λοιπόν ούτε φαίνεται, ούτε μυρίζει, ούτε ακούγεται, ούτε αλλιώς πως τήν αισθανόμαστε, καί αυτό τήν καθιστά ενδεχομένως πλέον ύπουλη καί πλέον επικίνδυνη. Ωστόσο υπάρχουν κατάλληλες συσκευές μέ τίς οποίες τήν ανιχνεύουμε καί τήν μετράμε.

Μια βασική διάκριση όλων αυτών των συχνοτήτων, είναι το εάν προκαλούν ή όχι ιονισμό της ύλης, οπότε αντιστοιχούν στις λεγόμενες ιονίζουσες ακτινοβολίες και στις μη ιονίζουσες αντίστοιχα.

Όπως προκύπτει και από το παραπάτω σχήμα μη ιονίζουσες είναι οι ακτινοβολίες χαμηλών συχνοτήτων στις οποίες περιλαμβάνονται οι ραδιοφωνικές, οι τηλεοπτικές, των επικοινωνιών (κινητής – σταθερής), των μικροκυμάτων (φούρνοι μικροκυμάτων), μέχρι και οι υπεριώδεις μικρής συχνότητας. Εξ αιτίας αυτών και της τεράστιας διάδοσής τους είναι δόκιμος ο όρος ηλεκτρομαγνητικό νέφος, το οποίο βρίσκεται σε σφικτό εναγκαλισμό με τον πλανήτη μας.

Στο άλλο άκρο του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος βρίσκονται οι ιονίζουσες ακτινοβολίες, δηλαδή, οι υπεριώδεις υψηλής συχνότητας, οι ακτίνες Χ, και οι ακτίνες γ, οι οποίες έχουν ευρύτατη εφαρμογή στην ιατρική αλλά και σε άλλους κλάδους της τεχνολογίας.

Τι σημαίνει όμως ιονίζουσες και τι μη ιονίζουσες ακτινοβολίες ; Οι πρώτες προκαλούν ιονισμό της ύλης, ενώ οι δεύτερες όχι, ένα φαινόμενο το οποίο για να γίνει κατανοητό, πρέπει να ανατρέξουμε λίγο στη δομή της ύλης.

   

Διέγερση – Αποδιέγερση - Ιονισμός

 

Είναι γνωστό ότι η ύλη αποτελείται από τά περίφημα άτομα των προσωκρατικών φυσικών φιλοσόφων Λεύκιππου και Δημόκριτου με διαφοροποιημένες βεβαίως ιδιότητες. Τά άτομα αυτά είναι μικρογραφίες του ηλιακού συστήματος αφού στο κέντρο τους υπάρχει ο πυρήνας, ενώ γύρω από αυτόν περιφέρονται αλλά και περιστρέφονται τά αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια, σε καθορισμένες τροχιές πού καθορίζουν και την ενέργειά τους. Ο πυρήνας αποτελείται από θετικά φορτισμένα σωματίδια, τά πρωτόνια, και από ουδέτερα,  τά ουδετερόνια ή νετρόνια. Ο αριθμός των πρωτονίων, πού ονομάζεται και ατομικός αριθμός, ισούται με τον αριθμό των περιφερομένων ηλεκτρονίων, και επειδή τά φορτία αυτών των σωματιδίων είναι ίσα, τά άτομα είναι ουδέτερα.   Όταν για κάποιο λόγο, π.χ. επίδραση ακτινοβολίας, ή κρούση με άλλο σωματίδιο, ένα ηλεκτρόνιο εγκαταλείπει την τροχιά του και μεταβαίνει σε άλλη τροχιά υψηλότερης ενεργειακής στάθμης, όπως λέμε, προσλαμβάνοντας ενέργεια, τότε το άτομο διεγείρεται. Στην κατάσταση αυτή το άτομο δεν παραμένει επί πολύ, αλλά επανέρχεται στην προηγούμενη σταθερή κατάσταση (αποδιέγερση) ενώ το ηλεκτρόνιο επιστρέφει στην τροχιά του δίνοντας την ενέργεια πού προσέλαβε προηγουμένως. Η απόδοση της ενέργειας αυτής γίνεται με την μορφή ενός φωτονίου. Τά φωτόνια αυτά, πού δραπετεύουν κατά κάποιο τρόπο από τά άτομα, συνιστούν αυτό πού αντιλαμβανόμαστε ως ακτινοβολία.  Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται η διέγερση ενός ατόμου με επίδραση (απορρόφηση) φωτονίων και η αποδιέγερση με την εκπομπή φωτονίων και την επιστροφή των ηλεκτρονίων στην αρχική τους στοιβάδα.

 

 

Έτσι γεννιούνται τά δομικά συστατικά τής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, δηλαδή τά φωτόνια. Ανάλογα μάλιστα με την ενέργεια πού αποδίδεται στο αποβαλλόμενο φωτόνιο, αυτό αντιστοιχεί σέ ορισμένη συχνότητα ή μήκος κύματος. Αν τώρα αυτό το μήκος κύματος είναι τέτοιο πού μπορεί και διεγείρει τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού μιλάμε για το ορατό φώς, άλλως έχομε την αόρατη (υπεριώδη ή υπέρυθρη) περιοχή του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Με άλλα λόγια το σύνολο των συχνοτήτων πού μπορούν να προκύψουν από την αποδιέγερση των ατόμων αποτελεί το φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, ένα τμήμα του οποίου είναι τό φώς. Συγκεκριμένα τό φώς είναι η πολύ μικρή περιοχή πού αντιστοιχεί στο ορατό και φαίνεται σαν έγχρωμη ταινία, όπως παρουσιάζεται στήν  παρακάτω εικόνα, όπου η περιοχή αυτή απομονώνεται και μετρείται μάλιστα σε νανόμετρα, εκατομμυριοστά δηλαδή του μέτρου.

Εάν το ηλεκτρόνιο δεν επιστρέψει στην αρχική του τροχιά, αλλά με την ενέργεια πού προσέλαβε καταφέρει να εγκαταλείψει το άτομο, τότε λέμε ότι το άτομο ιονίζεται, μετατρέπεται σε θετικό ιόν, (αφού πλεονάζουν πλέον τά θετικά φορτία των πρωτονίων) και το φαινόμενο ονομάζεται ιονισμός. Κατά τον ιονισμό δηλαδή αλλάζει ουσιαστικά η δομή της ύλης και αυτό φυσικά έχει τις επιπτώσεις του όπως θα δούμε στα κύτταρα των οργανισμών. Οι ακτινοβολίες λοιπόν πού όταν επιδρούν στα άτομα της ύλης καταφέρνουν να της αποσπούν ηλεκτρόνια ονομάζονται ιονίζουσες.

Ιονίζουσες είναι και οι σωματιδιακές ακτινοβολίες α (πυρήνων του στοιχείου Ήλιον) και β (θετικών και αρνητικών ηλεκτρονίων) πού εκπέμπονται κατά την εκδήλωση της ραδιενέργειας τύπου α ή β, όπως λέγεται αντίστοιχα, αλλά και η φυσική κοσμική ακτινοβολία πού κυριαρχεί σε μεγάλα ύψη.

 

 

 

Μή ιονίζουσες ακτινοβολίες

 

Μετρολογία

 

Τά κυριότερα μεγέθη των ακτινοβολιών αυτών μετρούνται με μονάδες της ραδιομετρίας, δηλαδή η ισχύς P της ακτινοβολίας μετρείται με W, η ένταση του ηλεκτρικού πεδίου E σε V/m, η ένταση του μαγνητικού πεδίου H σε A/m, και το σπουδαιότερο αυτών η πυκνότητα ισχύος S σε W/m2 ή συνηθέστερα σε  mW/m2. Η αποτίμηση όμως των επιπτώσεων της έκθεσης των ζώντων οργανισμών, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, σε μιά μη ιονίζουσα ακτινοβολία για χρόνο t, γίνεται με βάση τον ρυθμό της απορροφούμενης δόσης SAR, για τον οποίο ισχύει ότι SAR = σΕ2/2ρ. Όπου τά σ καί ρ είναι η ειδική αγωγιμότητα και η πυκνότητα αντιστοίχως των ιστών.  

Η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τη Μη - Ιοντίζουσα Ακτινοβολία (International Commission on Νon Ionizing Radiation Protection - ICNIRP) είναι μη κυβερνητικός οργανισμός, που αναγνωρίζεται  επισήμως από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization - WHO), αποτιμά τα επιστημονικά αποτελέσματα στους τομείς της επιδημιολογίας, της ιατρικής, της βιολογίας, της φυσικής και της μηχανικής σε όλο τον κόσμο και εκδίδει οδηγίες και πίνακες για τά αποδεκτά επίπεδα των τιμών των παραπάνω μεγεθών των ακτινοβολιών.

 

Επιπτώσεις μη ιονιζουσών ακτινοβολιών στον άνθρωπο

 

Στο ανθρώπινο σώμα κυκλοφορούν ηλεκτρικά ρεύματα, τά οποία είναι απαραίτητα για τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού. Όλες οι δομές του νευρικού συστήματος π.χ. λειτουργούν μεταδίδοντας παλμικά ηλεκτρικά σήματα, ενώ σχεδόν όλες οι βιοχημικές αντιδράσεις, από την πέψη μέχρι την εγκεφαλική λειτουργία, περιλαμβάνουν ηλεκτρικές διεργασίες. Επίσης είναι γνωστό ότι οι ιστοί περιέχουν κατά 70% νερό, τά μόρια του οποίου είναι σαν ηλεκτρικά δίπολα. Εύλογο είναι επομένως, ότι η διείσδυση ενός ηλεκτρομαγνητικού πεδίου στον οργανισμό και η αλληλεπίδρασή του με τά δίπολα αυτά, ή με τά φυσικά πεδία του οργανισμού, είναι δυνατόν να προκαλέσει επιπλοκές, έστω και μακροπρόθεσμα. Θα πρέπει δε να σημειώσουμε ότι η απορρόφηση μιάς ακτινοβολίας από το ανθρώπινο σώμα, εξαρτάται και από την συχνότητα της ακτινοβολίας. Έτσι η μικροκυματική ακτινοβολία απορροφάται κοντά στο δέρμα, ενώ τά ραδιοκύματα διεισδύουν βαθύτερα στο σώμα και απορροφάται από τα όργανα πού βρίσκονται στο εσωτερικό του.

Γενικώς η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία έχει θερμικές επιπτώσεις στον άνθρωπο. Καθώς διεισδύει μέχρι μικρού βάθους βέβαια στο σώμα, απορροφάται και προκαλεί κίνηση των μορίων,  τά οποία με τις τριβές και τις κρούσεις εν συνεχεία προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας των ιστών. Οι όρχεις μάλιστα και τά μάτια είναι τά ευπαθέστερα σημεία, επειδή απάγουν σε μικρότερο βαθμό τη συσσωρευμένη θερμότητα, λόγω μικρότερης κυκλοφορίας του αίματος. Οι θερμικές επιπτώσεις συμβαίνουν για συχνότητες πάνω από περίπου 100 KHz και οι βλάβες προκαλούνται αν ο θερμορυθμιστικός μηχανισμός του σώματος δεν καταφέρει να επαναφέρει την κανονική θερμοκρασία. Για να είναι παρατηρήσιμη η αύξηση της θερμοκρασίας, πρέπει η πυκνότητα ισχύος να είναι πολύ μεγάλη (1mW/cm2) ή η μέση τιμή ενέργειας που απορροφάται από όλο το σώμα (SAR) να είναι πάνω από 5 W/kg. Όταν τα παραγόμενα ποσά θερμότητας είναι σχετικά μικρά, οι θερμορυθμιστικοί μηχανισμοί μπορούν να απάγουν αυτήν τη θερμότητα διατηρώντας σταθερή τη θερμοκρασία στους 36-37 0C. Αντίθετα, όταν τα ποσά θερμότητας υπερβούν κάποια τιμή, τότε οι μηχανισμοί αυτοί δεν μπορούν να λειτουργήσουν σωστά και επέρχεται αύξηση της θερμοκρασίας σε ιστούς ή όργανα του σώματος πού ξεπερνά τους 37 βαθμούς.

Αλλά επίσης  έχει μη θερμικές επιπτώσεις, οι οποίες αναφέρονται στην βιολογική δράση της ακτινοβολίας στη λειτουργία των συστατικών των κυττάρων, αν και δεν είναι γνωστός ο μηχανισμός πού η ακτινοβολία δρά στα κύτταρα. Ίσως επηρεάζουν τη ροή του ασβεστίου διά μέσου των τοιχωμάτων των κυττάρων, πράγμα πού σημαίνει ότι είτε διευκολύνουν την πρόοδο υπαρχόντων ήδη για άλλους λόγους καρκίνων, είτε μειώνουν την ικανότητα αντίστασης των κυττάρων στη γένεση ενός καρκίνου.

Οι μη-θερμικές επιπτώσεις θεωρούνται και οι πιο σημαντικές από βιολογικής / ιατρικής σκοπιάς και δεν καλύπτονται από τα όρια ασφαλείας που έχουν θεσπισθεί, επειδή δεν είναι άμεσα μετρήσιμες με κάποιο όργανο.

Είναι αυτονόητο ότι οι επιπτώσεις, όποιες κι άν είναι αυτές, εξαρτώνται τόσο από τό εάν είναι ισχυρή ή ασθενής η ακτινοβολία, από τόν χρόνο επί τόν οποίο εκτίθεται ένας οργανισμός σ’ αυτή, καί από τό πόσο απέχει αυτός από τήν πηγή  τής ακτινοβολίας.

Πέραν της απορρόφησης της ενέργειας των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων της ακτινοβολίας, έχει διαπιστωθεί μηχανισμός σύζευξης των ηλεκτρικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων με την ζώσα ύλη, η οποία οδηγεί σε ροή ηλεκτρικού ρεύματος και πόλωση ηλεκτρικών διπόλων των ιστών, και μηχανισμός σύζευξης των μαγνητικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων, η οποία επάγει ηλεκτρικά πεδία και κυκλικά ηλεκτρικά ρεύματα στούς ιστούς.

 

Πηγές μη ιονιζουσών ακτινοβολιών και αντίστοιχες επιπτώσεις

 

Ακτινοβολία (ELF)


Η ακτινοβολία ELF, εξαιρετικά χαμηλής συχνότητας, 50 - 60 Hz, παράγεται από τα ηλεκτροφόρα καλώδια μεταφοράς χαμηλής και υψηλής τάσης, τους μετασχηματιστές παντός τύπου, την ηλεκτρική καλωδίωση, τον ηλεκτρικό οικιακό εξοπλισμό και τους ηλεκτρικούς κινητήρες. Δεν έχει αποδειχθεί η ανθυγιεινή επίδραση των ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων αυτών των συχνοτήτων στους ανθρώπους. Άλλωστε οι εντάσεις των πεδίων αυτών σε θέσεις παραμονής ανθρώπων, είναι πολύ μικρότερες από τά επιτρεπόμενα όρια.

 

Ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων (RF) και  μικροκυμάτων (MW)


Οι πηγές ακτινοβολίας RF και MW περιλαμβάνουν τις κεραίες των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών, τα ραντάρ, τά ασύρματα δίκτυα, τά συστήματα μικροκυματικών ζεύξεων, τά συστήματα δορυφορικών επικοινωνιών, τά συστήματα επικοινωνίας αστυνομίας, στρατού, πυροσβεστικής, αεροπορίας, ναυσιπλοΐας, τα κινητά τηλέφωνα καί τούς σταθμούς κινητής τηλεφωνίας. 

Σε αρκετά υψηλές εντάσεις και οι δύο ακτινοβολίες βλάπτουν τους ιστούς κυρίως εξ' αιτίας της θέρμανσης πού τους προκαλούν, αν και η εκτίμηση των επιπτώσεων στην υγεία από τά ηλεκτρομαγνητικά πεδία, χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας.

 

Υπέρυθρη ακτινοβολία(IR)

 

Πηγές ακτινοβολίας IR αποτελούν οι φούρνοι, οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες θερμότητας, και τα λέιζερ IR. Η ακτινοβολία αυτή γίνεται αντιληπτή κυρίως από την θέρμανση πού προκαλεί. Έτσι το δέρμα και τα μάτια απορροφούν την υπέρυθρη ακτινοβολία ως θερμότητα.

 

Ορατή ακτινοβολία


Ο ήλιος είναι η σημαντικότερη πηγή, αλλά και το πλήθος και η ποικιλία των ηλεκτρικών λαμπτήρων, πυρακτώσεως και φθορισμού δέν είναι ευκαταφρόνητο.  Οι διαφορετικές ορατές συχνότητες του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος "θεωρούνται" από τα μάτια μας ως διαφορετικά χρώματα. Ακόμα και η ορατή ακτινοβολία, γνωστή ως φώς,  μπορεί να βλάψει τα μάτια και το δέρμα όταν είναι έντονη.

 

Υπεριώδης ακτινοβολία(UV)


Οι πηγές της UV ακτινοβολίας περιλαμβάνουν τον ήλιο, τα μαύρα φώτα, τίς συσκευές οξυγονοκόλλησης, και τα UV λέιζερ. Τα φωτόνια της υπεριώδους ακτινοβολίας έχουν υψηλή ενέργεια, λόγω της υψηλής συχνότητάς τους και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, μη περιοριζόμενη μόνο στη θέρμανση του σώματος πού την απορροφά, αλλά μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα κύτταρα του δέρματος πού μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε καρκίνο. Άλλωστε μια περιοχή της υπεριώδους ακτινοβολίας  ανήκει στις ιονίζουσες.

 

Ακτινοβολία λέιζερ


Η ακτινοβολία αυτή παράγεται από τις ομώνυμες συσκευές, οι οποίες στην πραγματικότητα δρούν σαν ενισχυτές αντίστοιχων μονοχρωματικών ακτινοβολιών. Τα λέιζερ εκπέμπουν UV, ορατές και IR ακτινοβολίες και μπορούν να επιφέρουν ζημιές κυρίως στά μάτια και στό δέρμα, είτε με θερμική δράση, οπότε εκφυλίζονται οι πρωτεΐνες, είτε  με φωτοχημική δράση, οπότε επέρχονται αλλοιώσεις των χαρακτηριστικών των μορίων.

 

Τά κινητά τηλεφωνα

 

Όπως ελέχθη ήδη τά κινητά τηλέφωνα και οι σταθμοί βάσης τους, εκπέμπουν ακτινοβολία στην περιοχή των ραδιοσυχνοτήτων. Επειδή είναι εκτεταμένη η χρήση τους και εκατομμύρια οι άνθρωποι (άνδρες, γυναίκες, παιδιά) πού εκτίθενται σ’ αυτή, κρίνεται σκόπιμη η λεπτομερέστερη αναφορά σ’ αυτά. Άλλωστε, οι επιπτώσεις της ακτινοβολίας της κινητής τηλεφωνίας στην υγεία των ανθρώπων έχει απασχολήσει πλήθος ερευνητών επί πολλά χρόνια και όχι αδικαιολόγητα, αφού καμμιά άλλη ακτινοβολία δεν έχει την μαζικότητα αυτής. Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερα ενεργά κινητά τηλέφωνα από τους κατοίκους της, ενώ το 80% των παιδιών κάτω των 12 ετών είναι χρήστες! Όλες οι άλλες ακτινοβολίες αφορούν κυρίως μικρές ομάδες ανθρώπων πού υποτίθεται μάλιστα ότι είναι ενημερωμένοι και λαμβάνουν μέτρα προστασίας στο χώρο έκθεσής τους.

Το κινητό τηλέφωνο λειτουργεί ως πομπός ραδιοσυχνοτήτων μεταφέροντας διαμορφωμένη τη φωνή του χρήστη, όταν φυσικά αυτός μιλάει, και ως δέκτης ραδιοσυχνοτήτων, όταν αυτός ακούει, λαμβάνοντας την εκπομπή ραδιοσυχνοτήτων από τόν πομπό τής βάσης. Η κεραία ενός πομπού βάσης βρίσκεται συνήθως στην οροφή υψηλών κτιρίων, πολλές φορές  και μέσα σε  κατοικημένες περιοχές, ώστε να είναι δυνατή η κυψελοειδής κάλυψη όσο το δυνατόν ευρύτερων περιοχών. Οι σταθμοί βάσης σχηματίζουν κυψέλη (η γεωγραφική περιοχή που καλύπτουν χωρίζεται σε μικρότερες περιοχές, δηλαδή κυψέλες) παραπέμποντας τη σύνδεση ο ένας στον άλλον, όταν αλλάζει η θέση του κινητού τηλεφώνου κατά τη διάρκεια της συνομιλίας.

Ακριβέστερα, όταν κάποιος καλεί κάποιον άλλο με το κινητό του, ενεργοποιεί ένα σταθμό βάσης (συνήθως τον κοντινότερο), ο οποίος με τη σειρά του και αφού αναγνωρίσει τον καλούμενο αριθμό, στέλνει σ’ αυτόν σήμα κλήσης. Όταν απαντήσει αυτός πού καλείται,  τότε αρχίζει η αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ των δύο κινητών τηλεφώνων με την παρεμβολή του σταθμού βάσης, οπότε και οι τρεις τους λειτουργούν τόσο ως δέκτες όσο και ως πομποί.

Σε σχέση με την επικινδυνότητα των ακτινοβολιών της κινητής τηλεφωνίας θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν τά εξής :

bullet

            την μεγάλη ποικιλία καί ιδιαιτερότητα τών κινητών  τηλεφώνων

bullet

            τήν προσαρμοστικότητα της ισχύος της εκπομπής τους ανάλογα με την ποιότητα τού σήματος που δέχονται από το σταθμό βάσης.  Όταν το κινητό τηλέφωνο δέχεται ισχυρό σήμα, τότε εκπέμπει αναπτύσσοντας μικρή ισχύ για τήν επικοινωνία με τον αντίστοιχο σταθμό βάσης, και το αντίστροφο, ασθενές σήμα λήψης σημαίνει μεγάλη ισχύ στην εκπεμπόμενη απ’ το κινητό ακτινοβολία.

bullet

            την διαφορετική φυσιολογία του κάθε ανθρώπου, η οποία διαφοροποιείται και ανάλογα με την ηλικία, με ευπαθέστερες τις μικρότερες ηλικίες

bullet

            την διαφορετική διάρκεια χρήσης

Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται η εξασθένηση της ακτινοβολίας καθώς απομακρυνόμαστε από την κεραία ενός σταθμού βάσης και επίσης φαίνεται η προτίμηση προς κάποιες κατευθύνσεις ανάλογα με τον προσανατολισμό της κεραίας.

 

Στην πραγματικότητα οι κεραίες πού κατασκευάζονται και χρησιμοποιούνται ευρύτατα έχουν κατευθυντικό λοβό ακτινοβολίας και αυτό είναι ευδιάκριτο στην παραπάνω εικόνα. Είναι εμφανής η ανισοκατανομή της πυκνότητας ισχύος προς τις διάφορες κατευθύνσεις και επομένως αυτονόητη η διαφορά στην ακτινοβόληση πού υφίστανται οι κάτοικοι των πέριξ περιοχών, ακόμα και αν ισαπέχουν από την κεραία.

Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η απόσταση του κινητού από το κεφάλι. Η εξασθένηση της ακτινοβολίας καθώς αυξάνει η απόσταση αυτή είναι εντυπωσιακή.

 

Από χρόνια λοιπόν γίνονται επιδημιολογικές μελέτες, στις οποίες οι  ερευνητές προσπαθούν να διαπιστώσουν με στατιστική ανάλυση αν κάποιες ασθένειες ή κάποια συμπτώματα είναι πιο συχνά σε δείγμα ανθρώπων που διαθέτουν κινητά τηλέφωνα,  σε σύγκριση με αντίστοιχο δείγμα που δεν κάνει χρήση αυτών των συσκευών. Στο πρώτο δείγμα έχουν διαπιστωθεί συχνά απώλειες μνήμης και πονοκέφαλοι.

Σε άλλες έρευνες μελετώνται οι λειτουργίες του εγκεφάλου, ως πλησιέστερη περιοχή στην κεραία του κινητού, με εγκεφαλογραφήματα, για ανίχνευση διαταραχών των εγκεφαλικών ηλεκτρικών κυμάτων, αλλά τά αποτελέσματα δεν είναι αξιόπιστα. 

Τέλος σέ         έρευνες, όπου ακτινοβολούνται με ραδιοσυχνότητες κινητής τηλεφωνίας και με εντάσεις πολύ κοντά στα όρια ασφαλείας, πειραματόζωα και καλλιέργειες κυττάρων, έχουν διαπιστωθεί επιπτώσεις που σχετίζονται με την διέλευση ιόντων μέσα από τις κυτταρικές μεμβράνες, αλλά και ανάπτυξη όγκων, καθώς και απώλεια προσωρινής μνήμης. Ωστόσο σε όλες τις περιπτώσεις καταγράφεται ο αντίλογος και αιωρούνται ερωτήματα ως προς την αξιοπιστία των στατιστικών δεδομένων.

Εν κατακλείδι, καμμία από τις πρόσφατες μελέτες δεν έχει καταλήξει σε βέβαια συμπεράσματα για το αν πράγματι οι ακτινοβολίες αυτές προκαλούν ανεπιθύμητες συνέπειες στην υγεία των ανθρώπων. Η μόνη αποδεδειγμένα επιβλαβής επίπτωση είναι η πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων από την επιπόλαιη χρήση του κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση !

Στο διάγραμμα πού ακολουθεί εμφαίνεται η απορροφούμενη δόση (SAR) σε σχέση με την απόσταση του κινητού από το κεφάλι. Και πάλι παρατηρούμε την ραγδαία πτώση της απορροφούμενης ακτινοβολίας καθώς αυξάνεται η απόσταση από το κεφάλι. Επομένως θά 'λεγε κανείς ότι τά λεγόμενα  hands free  είναι πολύ χρήσιμα.

 

Όρια και κανόνες προστασίας

 

Για το αν υπάρχουν οριακές τιμές, πάνω από τις οποίες ενδέχεται να υπάρξουν δυσμενείς επιπτώσεις, αρμόδιοι φορείς για παροχή πληροφόρησης και οδηγιών  είναι κυρίως η ICNIRP, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στη χώρα μας η κινητή τηλεφωνία εκπέμπει στα 900 MHz, στα 1800 MHz  και στα 2100 MHz για να αποτρέπεται η παρεμβολή μεταξύ των διαφορετικών ραδιοσημάτων, ενώ οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας που λειτουργούν στην Ελλάδα είναι η COSMOTE (GSM900, DCS1800, UMTS), η Q-TELECOM (DCS1800), η TIM (GSM900, DCS1800, UMTS) και η VODAFONE (GSM900, DCS1800, UMTS).

Στο παρακάτω σχήμα εμφαίνεται η κλίμακα επικινδυνότητας της πυκνότητας ισχύος της ακτινοβολίας, η οποία έχει υιοθετηθεί από τους διεθνείς φορείς τηλεπικοινωνιών και υγείας.

  

Ο νόμος 3431/2006 επιβάλλει περιορισμούς σχετικά με όρους εγκατάστασης κεραιών κινητής  τηλεφωνίας καθορίζοντας μάλιστα σαν ανώτατα όρια το 70% των ορίων της ICNIRP, ενώ αν σε απόσταση μικρότερη από 300 μέτρα υπάρχουν βρεφονηπιακοί σταθμοί, σχολεία, γηροκομεία, ή νοσοκομεία, τα επίπεδα έκθεσης του κοινού απαγορεύεται να υπερβαίνουν το 60% των ορίων της ICNIRP. Δηλαδή εφαρμόζονται ακόμα αυστηρότερα όρια σε σχέση με αυτά που ορίζονται από την ICNIRP, όπως φαίνεται στον πίνακα πού ακολουθεί. Στις παρενθέσεις είναι οι τιμές πού αντιστοιχούν στο 60%.

 

 

 Στον παρακάτω πίνακα είναι τά όρια πού έχει υιοθετήσει η χώρα μας για το μέγεθος SAR, ως προς διάφορα μέλη του σώματος, και τά οποία είναι πάλι το 70% ή το 60% των ορίων πού προτείνει η ICNIRP.

Αρμόδιος φορέας για τον έλεγχο της τήρησης των ορίων έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), ενώ οι μετρήσεις της ακτινοβολίας πραγματοποιούνται από την ίδια ή από εξουσιοδοτημένους από αυτήν φορείς.

 

 

Συμπέρασμα και οδηγίες

 

Μολονότι η επιστημονική έρευνα μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν κατέδειξε απολύτως, ότι οι μη ιονίζουσες ακτινοβολίες προκαλούν οπωσδήποτε βλάβες στους ζωντανούς οργανισμούς, εν τούτοις η λαϊκή σοφία της παροιμίας «κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε» βρίσκει εν προκειμένω την απόλυτη εφαρμογή της. Όσο ελάχιστες και αν αποδειχθεί στο μέλλον ότι είναι οι επιπτώσεις των ραδιοκυμάτων, αλλά και των υπολοίπων μη ιονιζουσών ακτινοβολιών, στην υγεία των ανθρώπων, οι ασφαλέστερες δόσεις πού μπορεί να πάρει κανείς από αυτές είναι οι μηδενικές, πολύ περισσότερο επειδή οι δόσεις αυτές είναι προσθετικές, η κάθε επόμενη δηλαδή προστίθεται στις προηγούμενες. Έτσι μέχρι ν’ αποδειχθεί απολύτως ότι οι ακτινοβολίες αυτές δεν είναι επιζήμιες για τον οργανισμό μας, θα πρέπει να είμαστε φειδωλοί στη χρήση των συσκευών πού τις παράγουν και να λαμβάνομε τά ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας, ιδιαίτερα για τους αναπτυσσόμενους οργανισμούς, όπως είναι τά έμβρυα, τά νεογέννητα και τά παιδιά.  Αναφέρουμε μερικές πρακτικές συμβουλές σχετικά με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων.

 

bullet

            Να μη χρησιμοποιούνται καθόλου τά κινητά τηλέφωνα από παιδιά τού Δημοτικού Σχολείου ή μικρότερα.

bullet

            Να χρησιμοποιούνται, αν είναι αναγκαίο, με μεγάλη σύνεση όμως, από τά παιδιά του Γυμνασίου και του Λυκείου.

bullet

            Οι γυναίκες, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης τους να τά αποφεύγουν όσο γίνεται.

bullet

            Ομοίως να αποφεύγουν τη χρήση του κινητού όσοι χρησιμοποιούν βηματοδότες.

bullet

            Οι ευάλωτες περιπτώσεις (παιδιά, εγκυμονούσες γυναίκες, χρήστες βηματοδοτών) να αποφεύγουν την παραμονή τους κοντά σε κεραίες.

bullet

            Να προτιμάται το σταθερό τηλέφωνο, εάν υπάρχει διαθέσιμο, έναντι του κινητού.

bullet

            Να ελαχιστοποιείται ο χρόνος συνομιλίας με τά κινητά.

bullet

            Να προτιμώνται τά μηνύματα εάν με αυτά είναι δυνατή η επικοινωνία.

bullet

            Να χρησιμοποιούνται hands free, blue tooth και η ανοικτή ακρόαση.

bullet

            Να αποφεύγεται η τοποθέτηση του κινητού κοντά στην καρδιά, τον εγκέφαλο και τά γεννητικά όργανα.

bullet

      Νά μή τοποθετούμε τό κινητό κοντά στό μαξιλάρι, εάν κοιμόμαστε καί πρέπει νά τό έχομε ενεργοποιημένο.

bullet

          Να αποφεύγεται η χρήση του κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση. Άλλωστε είναι η μόνη περίπτωση πού αποδεικνύεται ότι το κινητό τηλέφωνο κάνει κακό με την πρόκληση ατυχημάτων και όχι με την ακτινοβολία του βέβαια.

 

 

 

 

 Ιονίζουσες ακτινοβολίες

 

Όπως ήδη αναφέρθηκε το χαρακτηριστικό των ακτινοβολιών αυτών είναι ότι προκαλούν ιονισμό της ύλης και δημιουργία ιόντων με την απόσπαση ηλεκτρονίων από τά άτομά της.

Οι ιονίζουσες ακτινοβολίες μπορούν να έχουν φυσική προέλευση ή να είναι ανθρωπογενείς. Στη πρώτη κατηγορία ανήκουν οι ακτινοβολίες από το περιβάλλον (έδαφος, αέρα, νερό, τρόφιμα) και η κοσμική ακτινοβολία, ενώ στη δεύτερη ανήκουν πρωτίστως οι ιατρικές συσκευές (συσκευές ακτίνων Χ, σπινθηρογράφοι, συσκευές ακτίνων γ, εφαρμογές ραδιοϊσοτόπων κλπ), πυρηνικοί αντιδραστήρες, πυρηνικά απόβλητα, δοκιμές πυρηνικών όπλων, αλλά και πολλά οικοδομικά υλικά.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις εκπέμπονται ιονίζουσες ακτινοβολίες, στην κατηγορία των οποίων ανήκουν οι υψηλής συχνότητας ακτίνες Χ και γ, αλλά και οι σωματιδιακές ακτινοβολίες πυρήνων Ηλίου (σωματίδια α), ηλεκτρονίων (β), πρωτονίων και νετρονίων, καθώς επίσης και η κοσμική ακτινοβολία. Σχεδόν όλες αυτές οι ακτινοβολίες παράγονται κατά την εκδήλωση του φαινομένου της ραδιενέργειας

.

Για να διευκολυνθούμε στην κατανόηση των επιπτώσεων των ακτινοβολιών αυτών θα αναφέρουμε κάποιες απαραίτητες έννοιες και μεγέθη. Έτσι Ραδιενέργεια ονομάζεται η ακτινοβολία η οποία εκπέμπεται κατά τη ραδιενεργό αποσύνθεση (διάσπαση) ασταθών πυρήνων (νουκλιδίων) προς σταθερότερους πυρήνες. Η διάσπαση αυτή ακολουθείται από εκπομπή σωματιδίων και (όχι πάντα) ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Τα σωματίδια και η ακτινοβολία συνιστούν τη ραδιενέργεια. Η ραδιενέργεια υπάρχει στη φύση (φυσική ραδιενέργεια) από τότε πού δημιουργήθηκε ο πλανήτης μας, αλλά μπορεί να προκληθεί και τεχνητά μέ τό «βομβαρδισμό» κάποιων βαρέων πυρήνων (μέ πολλά νετρόνια καί πρωτόνια δηλαδή) μέ ταχέως κινούμενα σωματίδια (βλήματα). Τη φυσική ραδιενέργεια την ανακάλυψε ο Μπεκερέλ το 1896 και εν συνεχεία την μελέτησαν ο Πέτρος και η Μαρία Κιουρί, νομπελίστες φυσικοί και οι τρείς. Ένας τρόπος για να εκφρασθεί το πόσο γρήγορα διασπάται ένα ραδιενεργό στοιχείο, είναι ο λεγόμενος χρόνος υποδιπλασιασμού. Ακριβέστερα χρόνος υποδιπλασιασμού(ή ημιζωή), T1/2, είναι ο χρόνος ο οποίος απαιτείται, για να διασπαστεί η μισή από την αρχική ποσότητα του ραδιενεργού υλικού. Ο χρόνος υποδιπλασιασμού αποτελεί μέτρο της σταθερότητας της ραδιενεργού ουσίας, δηλαδή, όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του, τόσο σταθερότερος είναι ο πυρήνας τού στοιχείου. Η ένταση κατά κάποιο τρόπο της ραδιενέργειας εκφράζεται με το μέγεθος πού καλούμε ενεργότητα. Αυτή υπολογίζεται με τήν απόλυτη τιμή του ρυθμού με τον οποίο διασπώνται οι πυρήνες ενός ραδιενεργού υλικού.

 

Μονάδες ραδιενέργειας

 

Α. Μονάδες που εκφράζουν το επίπεδο ραδιενέργειας ενός ραδιενεργού υλικού

Η συνηθέστερη μονάδα είναι το Curie (Ci). Ένα Curie ισοδυναμεί με 3,7.1010 ραδιενεργές διασπάσεις ανά δευτερόλεπτο.

Άλλη μονάδα  ραδιενέργειας (ενεργότητας για την ακρίβεια) είναι το Becquerel (Bq), που αντιστοιχεί σε  μία ραδιενεργό διάσπαση ανά δευτερόλεπτο. Δηλαδή ισχύει ότι  1 Ci  = 3,7.1010 Bq

Β. Μονάδες που εκφράζουν την απορροφούμενη ακτινοβολία από έναν οργανισμό 

Για να εκτιμήσουμε ποσοτικά τα αποτελέσματα της επίδρασης της ακτινοβολίας, θεσπίστηκε αρχικά μία μονάδα ακτινοβολίας, η οποία ονομάστηκε rad (radiaton absorbed dose). Αυτή εκφράζει τη δόση ραδιενέργειας (ή την ποσότητα ακτινοβολίας γενικότερα) η οποία αποθέτει 0,01 J ενέργειας ανά χιλιόγραμμο μάζας του ιστού που την απορροφά.

Άλλη μονάδα είναι το Gray (Gy), που αντιστοιχεί σε  απορρόφηση ακτινοβολίας ενέργειας 1 J ανά χιλιόγραμμο μάζας του ιστού. Δηλαδή,  1 Gy  =100 rad.

Γ. Μονάδες που εκφράζουν την απορροφούμενη ακτινοβολία από ένα οργανισμό σε σχέση με τις βιολογικές επιπτώσεις που προκαλούν

Η απορροφηθείσα δόση ακτινοβολίας δεν αποτελεί από μόνη της μέτρο των βιολογικών επιπτώσεων, διότι τά βιολογικά αποτελέσματα εξαρτώνται και από το είδος της ακτινοβολίας. Επί παραδείγματι μια δεδομένη δόση ακτινοβολίας α προκαλεί δέκα φορές περισσότερες βιολογικές βλάβες από ίση δόση ακτίνων Χ. Επίσης 1 Gy ακτινοβολίας α προκαλεί 20 φορές μεγαλύτερη καταστροφή στους ανθρώπινους ιστούς από 1 Gy ακτινοβολίας γ.  

Για να είναι λοιπόν συγκρίσιμες οι δόσεις ως προς τά βιολογικά τους αποτελέσματα, χρησιμοποιείται το μέγεθος ισοδύναμη δόση με μονάδα μέτρησης το 1 rem, και κυρίως το υποπολλαπλάσιό του 1 millirem. Το rem (radiation equivalent mass) είναι μία μονάδα ραδιενέργειας που δεν εξαρτάται από το είδος της ακτινοβολίας, και εκφράζει τις βιολογικές καταστροφές που προκαλούνται στον άνθρωπο από την απορρόφηση των διαφόρων ακτινοβολιών. Δηλαδή, 1 rem είναι ποσότητα ακτινοβολίας η οποία επιφέρει ένα συγκεκριμένο βιολογικό αποτέλεσμα. Για την ακρίβεια είναι 1 rem =q•1 rad . Όπου το  q είναι ποιοτικός παράγοντας της βιολογικής επίδρασης των διαφόρων τύπων ιονιζουσών ακτινοβολιών πάνω στο βιολογικό σύστημα. Οι τιμές του παράγοντα αυτού φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.

q = 1 γιά ακτίνες γ καί ηλεκτρόνια
q = 10 γιά σωματίδια α, πρωτόνια καί δευτέρια
q = 20 γιά βαρείς πυρήνες
2 < q < 10 γιά νετρόνια, ανάλογα μέ τήν κινητική τους ενέργεια

Εκτός από το rem χρησιμοποιείται και η μονάδα Sievert (Sv) (προφέρεται σίβερτ), για την οποία ισχύει ότι 1 Sv = 100 rem.

Παραθέτουμε μερικές ενδεικτικές τιμές  απορρόφησης  ακτινοβολιών ως παραδείγματα.

Μια ακτινογραφία θώρακα αποθέτει γύρω στα 20 – 40 millirem για κάθε 5 χιλιόγραμμα ιστού. Ισοδύναμη δόση 500 rem σε μικρό χρονικό διάστημα και σε ολόκληρο το σώμα συνήθως οδηγεί στο θάνατο μέσα σε λίγες μέρες. Εντοπισμένη δόση 10.000 rem προκαλεί πλήρη καταστροφή του ιστού. Τέλος η κοσμική ακτινοβολία και η φυσική ραδιενέργεια του εδάφους αντιστοιχούν σε ισοδύναμη δόση 0,1 rem ανά έτος στην επιφάνεια της θάλασσας. Σε μεγαλύτερα ύψη η κοσμική δόση αυξάνεται.

 

Είδη ιονιζουσών ακτινοβολιών

 

Οι διασπάσεις των πυρήνων κατά την ραδιενέργεια, φυσική ή τεχνητή, είναι τριών ειδών και αντίστοιχα προκύπτουν τρία είδη ραδιενεργού ακτινοβολίας:

Διάσπαση  α : κατά τον τύπο αυτό της ραδιενέργειας εκπέμπονται από τον ασταθή μητρικό πυρήνα πυρήνες του στοιχείου Ήλιον, οι οποίοι ονομάζονται σωμάτια α, και ο αρχικός πυρήνας μετατρέπεται σε πυρήνα άλλου στοιχείου (θυγατρικός). Λέμε ότι έχομε μεταστοιχείωση, αφού ο θυγατρικός πυρήνας αντιστοιχεί σε άλλο στοιχείο. Έτσι όπως φαίνεται και στο διπλανό σχήμα ο πυρήνας τού ασταθούς ουρανίου-238 εκπέμπει σωματίδια α και μετατρέπεται σε πυρήνα θορίου-234.

Διάσπαση β: στη περίπτωση αυτή έχομε εκπομπή ηλεκτρονίου (β-) ή ποζιτρονίου (β+), αντιηλεκτρονίου δηλαδή, από τόν μητρικό πυρήνα με την ταυτόχρονη μετατροπή νετρονίου σε πρωτόνιο ή πρωτονίου σε νετρόνιο στο εσωτερικό του. Και σ’ αυτή τη περίπτωση έχομε μεταστοιχείωση. Έτσι στα παρακάτω σχήματα πυρήνας βρωμίου μετατρέπεται σε πυρήνα κρυπτού με ταυτόχρονη εκσφενδόνηση ηλεκτρονίου (αριστερά), ή σε πυρήνα σεληνίου με ταυτόχρονη εκσφενδόνηση ποζιτρονίου (δεξιά).

 

    

 Ακτινοβολια γ : σ’ αυτή τη περίπτωση εκπέμπεται ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία εξαιρετικά υψηλής συχνότητας, άρα και ενέργειας, από τον ασταθή αρχικό πυρήνα, ο οποίος έτσι έρχεται σε σταθερή κατάσταση χωρίς να υπάρξει μεταστοιχείωση.

Και τά τρία αυτά είδη της ραδιενεργού ακτινοβολίας βρίσκουν εκτεταμένη εφαρμογή κυρίως στην Ιατρική, ώστε να υπάρχει επιστημονικός κλάδος αυτής, η Πυρηνική Ιατρική, αλλά και λόγω της μεγάλης επικινδυνότητάς τους αναπτύχθηκε και νέα επιστήμη, η Ακτινοπροστασία. Οι ακτινοβολίες αυτές ελεγχόμενες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταστροφή ανεπιθύμητων ιστών (ραδιοθεραπεία των καρκινικών κυττάρων), ενώ είναι γνωστή και η εκμετάλλευση της ραδιενέργειας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα πυρηνικά εργοστάσια. Επίσης χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση και τον έλεγχο του πάχους μεταλλικών ή πλαστικών επιφανειών, για τόν εντοπισμό διαρροών σωληνώσεων, για τη μέτρηση της στάθμης υγρών ή στερεών σε δεξαμενή, ακόμη χρησιμοποιούνται και για τή συντήρηση ορισμένων τροφίμων, χάρη στη μικροβιοκτόνο δράση των ακτινοβολιών.

Στην εικόνα πού ακολουθεί φαίνεται η διαφορά στην διεισδυτική ικανότητα της σωματιδιακής ακτινοβολίας α, της σωματιδιακής ακτινοβολίας β, και της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας γ. Η πρώτη απορροφάται από ένα φύλλο χαρτιού, η δεύτερη από φύλλο αλουμινίου πάχους αρκετών εκατοστών, ενώ η τελευταία  απορροφάται από τσιμέντο πάχους πολλών εκατοστών. Υπάρχουν δε και σωματίδια πού παράγονται κατά τις πυρηνικές αντιδράσεις με πολύ μεγαλύτερη διεισδυτική ικανότητα.

 

 

 

Ακτινοβολία του εδάφους

 

Η ακτινοβολία από το έδαφος οφείλεται στο φαινόμενο της φυσικής ραδιενέργειας, της αυθόρμητης δηλαδή διάσπασης των ασταθών πυρήνων κάποιων ραδιενεργών στοιχείων, τά οποία αποτελούν συστατικά του φλοιού της Γής. Πρόκειται για τά ραδιενεργά στοιχεία ράδιο, ουράνιο, θόριο, κάλιο, ραδόνιο κ.α, τά οποία απαντώνται στο έδαφος, στο νερό, στον αέρα, στους ζώντες οργανισμούς, στις τροφές και στα οικοδομικά υλικά. Η φυσική αυτή ακτινοβολία είναι πιο έντονη σε υπόγειους χώρους όπως είναι τα σπήλαια, τά ορυχεία, αλλά και τά τα υπόγεια των κτιρίων. Το βασικότερο φυσικό ραδιενεργό ισότοπο κάλιο-40 πού έχει χρόνο ημιζωής 1,28•109 χρόνια. Δηλαδή από μια αρχική ποσότητα καλίου για να μείνει η μισή πρέπει να περάσουν 1280 δισεκατομμύρια χρόνια. Το στοιχείο αυτό κατά 89% διασπάται εκπέμποντας ακτινοβολία β- (ηλεκτρόνια) μεταστοιχειούμενο σε ασβέστιο, και κατά 11% διασπάται εκπέμποντας  αρχικά ακτινοβολία β+ (αντιηλεκτρόνια) και εν συνεχεία ακτίνες γ μετατρεπόμενο σε αργό.

Το Κάλιο-40 υπάρχει στις μπανάνες, στις πατάτες και στα καρότα, συνεπώς και στον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά και στο τσιμέντο. Στην ακτινοβολία του καλίου μάλιστα οφείλεται και η μέση θερμοκρασία στα βάθη των ωκεανών.

 

 

Κοσμική ακτινοβολία

 

Πρόκειται για ηλεκτρομαγνητική αλλά και σωματιδιακή ακτινοβολία υψηλής ενέργειας που φτάνει στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας προερχόμενη κυρίως από τον ήλιο, αλλά και από άλλα ουράνια σώματα. Επομένως, αφ’ ενός κατά την έντονη δραστηριότητα του ηλίου επιτείνεται και αυτή, ενώ θα αυξάνει και καθ’ ύψος.

Όταν εισέρχεται στην ατμόσφαιρα, η κοσμική ακτινοβολία αλληλεπιδρά με πυρήνες ατόμων πού βρίσκονται σ’ αυτή και προκαλεί δευτερογενώς την παραγωγή άλλων ταχέως κινουμένων σωματιδίων (ηλεκτρόνια πρωτόνια, νετρόνια, μεσόνια, μιόνια κ.λ.π.), τα οποία μαζί με την υψηλής ενέργειας ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, φτάνουν μέχρι την επιφάνεια της γης. Κατά την αλληλεπίδραση αυτή, κοσμικής ακτινοβολίας και ατμόσφαιρας, παράγονται επίσης ραδιενεργοί πυρήνες ηλίου-3, βηρυλίου-7, άνθρακα-14, νατρίου-22 κ.λ.π., οι οποίοι συμβάλλουν και αυτοί στην αύξηση της ραδιενεργού ακτινοβολίας πού προσβάλλει τους οργανισμούς και έχει φυσική προέλευση. Πάντως η κοσμική ακτινοβολία καθώς διέρχεται μέσα από τα στρώματα της ατμόσφαιρας απορροφάται σε κάποιο βαθμό από αυτή, η έντασή της μειώνεται σταδιακά και τελικά αυτή πού φτάνει στο επίπεδο της επιφάνειας της θάλασσας είναι εκατοντάδες φορές εξασθενημένη.

Όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα ο μέσος ρυθμός δόσης από την κοσμική ακτινοβολία στο επίπεδο επιφάνειας της θάλασσας είναι 0.03 μSv/ώρα, ενώ στα 15 χιλιόμετρα φτάνει τά 10 μSv/ώρα. Είναι αυτονόητο ότι οι κάτοικοι πόλεων ή χωριών πού βρίσκονται σε μεγάλα υψόμετρα απορροφούν πολλαπλάσιες δόσεις κοσμικής ακτινοβολίας, παρά οι κάτοικοι παραθαλασσίων περιοχών. Αλλά και στο υψόμετρο των 10χλμ, όπου πραγματοποιούνται οι συνήθεις ταξιδιωτικές πτήσεις ο ρυθμός δόσης της ακτινοβολίας ανεβαίνει στα 5 μSv/ώρα, ενώ στα 15χλμ όπου πετούν τα μεγάλα αεροσκάφη, τύπου Jumbo και Concord ο ρυθμός δόσης φτάνει τα 15 μSv/ώρα. Επομένως ένας ταξιδιώτης κατά την διάρκεια μιάς πολύωρης υπερπόντιας πτήσης απορροφά δεκάδες μSv κοσμικής ακτινοβολίας, ενώ το ιπτάμενο προσωπικό των αεροπορικών εταιρειών προφανώς δέχεται μεγάλες ετήσιες δόσεις, οι οποίες είναι υπολογίσιμες και πρέπει να ελέγχονται. Και πράγματι υπάρχει οδηγία της Ευρωπαϊκής 'Ενωσης (96/29), πού υποχρεώνει τις αεροπορικές εταιρείες να μετρούν συστηματικά τις δόσεις πού απορροφά τό ιπτάμενο προσωπικό. Είναι αυτονόητο επίσης ότι η κοσμική ακτινοβολία είναι σχετικά ισχυρότατη έξω από την ατμόσφαιρα, στο διάστημα, και επομένως οι δόσεις πού απορροφούν οι αστροναύτες είναι πολλαπλάσιες, γι’ αυτό και πρέπει να υπάρχουν ιδιαίτερα μέτρα προστασίας.

 

Ακτίνες Χ

 

Οι ακτίνες Χ είναι αόρατη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, μήκους κύματος πολύ μικρότερου από αυτό των ορατών ακτινοβολιών, και συγκρίσιμου με τις διαστάσεις των ατόμων. Η ενέργεια πού μεταφέρουν οι ακτίνες αυτές είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή των υπεριωδών ακτίνων, ιδιαίτερα οι σκληρές λεγόμενες ακτίνες, πράγμα πού τις κάνει ικανές να διαπερνούν το ανθρώπινο σώμα αλλά και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είναι αξιοποιήσιμες κυρίως από την ιατρική για διάφορες διαγνώσεις.

Πρόκειται για ακτινοβολία, η οποία ανακαλύφθηκε τυχαία από τον Γερμανό νομπελίστα φυσικό Ρέντγεν το 1895, και έκτοτε έτυχε ευρύτατης αξιοποίησης λόγω της διαφορετικής απορρόφησής της από τους ιστούς ή τά οστά. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι χρειάζεται κάποτε να υποβληθούμε σε μια ακτινογραφία θώρακος.

Οι ακτίνες Χ παράγονται κυρίως τεχνητά με κατάλληλες συσκευές (ακτινολογική λυχνία) και η χρήση τους είναι τόσο διαδεδομένη κυρίως στην Ιατρική (ακτινογραφίες, ακτινοσκοπήσεις, αξονική τομογραφία), ώστε υπάρχει ιατρική ειδικότητα, αυτή του ακτινολόγου ιατρού. Μάλιστα οι ακτίνες αυτές, σε συνδυασμό με τις άλλες χρησιμοποιούμενες για ιατρικούς λόγους ιονίζουσες ακτινοβολίες, κατέστησαν αναγκαία την ύπαρξη Ακτινοφυσικών στα διάφορα επιστημονικά εργαστήρια, επιφορτισμένο με πληθώρα υποχρεώσεων, από απλή τήρηση αρχείων έως ερευνητικές δραστηριότητες. Αλλά και στη βιομηχανία χρησιμοποιούνται οι ακτίνες Χ, για ανίχνευση κοιλοτήτων, ραγισμάτων ή άλλων ελαττωμάτων στο εσωτερικό μεταλλικών αντικειμένων. Τέλος νά αναφέρουμε ότι μέ τή βοήθεια ακτίνων Χ κοσμικής, φυσικής δηλαδή προέλευσης, ερευνάται ποιοτικά καί ποσοτικά η ύπαρξη τής περίφημης σκοτεινής ύλης τού Σύμπαντος.

Από τά παραπάνω γίνεται φανερό ότι πράγματι ο πλανήτης μας, καί ότι υπάρχει επάνω του ή καί μέσα του, βρίσκεται στο έλεος των ακατάπαυστων βομβαρδισμών πάσης φύσεως και πάσης προελεύσεως ακτινοβολιών.

Στο σχήμα πού ακολουθεί φαίνεται η συνεισφορά των διαφόρων πηγών στην ιονίζουσα ακτινοβολία.

 

 

Επιπτώσεις από ιονίζουσες ακτινοβολίες

 

Σε αντίθεση με τις μη ιονίζουσες, οι επιπτώσεις των ιονιζουσών ακτινοβολιών είναι αποδεδειγμένα επιβλαβείς. Ήδη από την δεκαετία του ’30 οι Κιουρί και άλλοι διάσημοι φυσικοί ανέφεραν σε συγγράμματά τους τις παρατηρήσεις τους για τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας στον άνθρωπο, των τότε χρησιμοποιούμενων  συσκευών ακτινοβόλησης και των εφαρμογών τους στην ιατρική για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Άλλωστε η ίδια η Μαρία Κιουρί ασθένησε και τελικά υπέκυψε από τις ακτινοβολίες αυτές, αφού προηγουμένως, με αυτές ακριβώς τις ακτινοβολίες, βοήθησε χιλιάδες ασθενείς και τραυματίες κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Χρειάστηκαν να πέσουν όμως οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι  (1945) για να γίνει συνειδητός ο κίνδυνος της ραδιενέργειας, ενώ τό πυρηνικό ατύχημα του Τσερνομπίλ (1986) δικαίωσε τις ανησυχίες για τις επιπτώσεις των ραδιενεργών ακτινοβολιών στην υγεία των ανθρώπων και όχι μόνο.

Όταν οι ακτίνες Χ, και οι άλλες ιονίζουσες ακτινοβολίες απορροφηθούν από τους ιστούς, διασπούν τους μοριακούς δεσμούς και δημιουργούν ελεύθερες ρίζες (φορτισμένα συγκροτήματα ατόμων), πού με τη σειρά τους μπορεί να διαταράξουν τη μοριακή δομή των πρωτεϊνών και ειδικά του γενετικού υλικού (DNA, RNA). Παρεμποδίζουν επίσης τη δράση των ενζύμων και βλάπτουν τον μεταβολισμό  επιδρώντας δραστικά στις βιοχημικές διαδικασίες.

Είναι δυνατόν το κύτταρο πού έχει υποστεί βλάβη από την ακτινοβολία να επιβιώσει, ωστόσο μπορεί να δώσει πολλές γενεές μεταλλαγμένων κυττάρων. Αν οι αλλαγές στο DNA αφορούν γονίδια πού ελέγχουν το ρυθμό πολλαπλασιασμού των κυττάρων, μπορεί να προκληθεί καρκίνος. Πιθανόν η υπερβολική έκθεση ενός οργανισμού σε τέτοια ακτινοβολία να προκαλέσει μεταβολές στα γενετικά κύτταρα, οπότε, ο ίδιος μέν ο οργανισμός θά παραμείνει ενδεχομένως υγιής, συμπτώματα όμως ασθενειών, όπως  καρκίνος (π.χ. θυρεοειδούς, πνευμόνων, μαστού, λευχαιμία) ή καταρράκτης των οφθαλμών θα εκδηλώσουν σίγουρα οι απόγονοί του.

Αυτό πού καθιστά χειρότερα όμως και πλέον ύπουλα τά διάφορα ραδιενεργά υλικά, είναι το μακροχρόνιο της δράσης τους, αφού έχουν χρόνους ημιζωής τεράστιους, ώστε μέχρι να πάψουν να είναι επικίνδυνα, πρέπει να περάσουν εκατονταετίες ή ακόμα και χιλιετίες. Ακόμα ενοχοποιείται η ραδιενέργεια πού προκλήθηκε από την ρίψη των ατομικών βομβών πρίν από 63 χρόνια στην Ιαπωνία, για την εμφάνιση ακόμα και σήμερα πολλών ασθενειών. Το ίδιο ισχύει και για τη διαρροή της ραδιενέργειας κατά το ατύχημα του Τσερνομπίλ.

 

 

 

 Παρ’ όλες τις προσπάθειες να τεθούν υπό έλεγχο οι πυρηνικές δοκιμές και μολονότι γίνονται «υπόγεια» (η Ινδία και το Πακιστάν έκαναν τις τελευταίες δοκιμές τους το 1998), τα παράγωγά τους όμως διαχεόμενα στο έδαφος και στην ατμόσφαιρα θα μας συντροφεύουν για πολλά χρόνια. Άλλωστε η εκτόξευση των τιμών των υγρών καυσίμων, τεχνητά ή για πραγματικούς λόγους, ευνοεί την ανάπτυξη πυρηνικών αντιδραστήρων για παραγωγή ενέργειας με επακόλουθο την αύξηση των πυρηνικών αποβλήτων και φυσικά τον πολλαπλασιασμό των κινδύνων από τη ραδιενέργεια για πολλούς λόγους.

Στον παρακάτω πίνακα , τον οποίο δανειστήκαμε από τά πρακτικά εργασιών συνεδρίου με θέμα «ακτινοβολίες και άνθρωπος» της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, φαίνονται οι τιμές των δόσεων ακτινοβολίας πού παίρνουμε με διάφορες ιατρικές εξετάσεις, ο χρόνος μέσα στον οποίο θα παίρναμε τις ίδιες δόσεις από το περιβάλλον, καθώς και η πιθανότητα εμφάνισης θανατηφόρου καρκίνου. 

 

 

 

Είδος Διαγνωστικής εξέτασης

Τυπική τιμή ενεργού δόσης (mSv)

Τιμές ισοδύναμου χρόνου ακτινοβολίας υποβάθρου*

Τιμές πιθανότητας εμφάνισης θανατηφόρου καρκίνου **

Με ακτίνες Χ

Ακτινογραφία θώρακα (μονή-ΟΠ)

0.02

3 ημέρες

1 ανά εκατομμύριο

Ακτινογραφία κρανίου

0.07

11 ημέρες

1 ανά 300.000

Ακτινογραφία αυχενικής μοίρας

0.08

2 εβδομάδες

1 ανά 200.000

Ακτινογραφία ισχίου

0.3

7 εβδομάδες

1 ανά 67.000

Ακτινογραφία οσφυϊκής μοίρας

1.3

7 μήνες

1 ανά 15.000

Μαστογραφία

0.2

1 μήνας

1 ανά 100.000

Αξονική τομογραφία κρανίου

2

1 έτος

1 ανά 10.000

Αξονική τομογραφία θώρακα

8

3.6 έτη

1 ανά 2.500

Αξονική τομογραφία κοιλιάς/λεκάνης

10

4.5 έτη

1 ανά 2.000

Με ραδιοϊσότοπα

Αερισμός πνευμόνων (81Kr)

0.1

2.4 εβδομάδες

1 ανά 200.000

Αιμάτωση πνευμόνων (99Tc)

1

6 μήνες

1 ανά 20.000

Σπινθηρογράφημα οστών (99Tc)

4

2.3 έτη

1 ανά 5.000

Σπινθηρογράφημα δυναμικό καρδιάς (99Tc)

6

2.7 έτη

1 ανά 3.300

Σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου (Τl)

18

8 έτη

1 ανά 1.100

Δόσεις πού δέχεται επιβάτης αεροπλάνου σε αεροπορικό ταξίδι

Αθήνα – Ν. Υόρκη

0.09

2 εβδομάδες

1 ανά 200.000

Λονδίνο – Σικάγο

0.06

1.5 εβδομάδες

1 ανά 400.000

* Το μέγεθος αυτό δείχνει το χρόνο πού χρειάζεται για να λάβει κανείς την ίδια δόση, εάν εκτιθόταν μόνο στην ακτινοβολία περιβάλλοντος (μια μέση τιμή). Η μέση τιμή της ακτινοβολίας περιβάλλοντος για τη Μ. Βρετανία, απ’ όπου προέρχονται και οι τιμές του ανωτέρω πίνακα, είναι 2.2 mSv ανά έτος. Τοπικές τιμές κυμαίνονται από 1.5 έως 7.5 ανά έτος.

** Προσεγγιστικές τιμές πιθανότητας εμφάνισης θανατηφόρου καρκίνου για ολόκληρη τη ζωή ανθρώπου από 16 – 69  ετών. Για μικρότερους ασθενείς οι τιμές αυτές πρέπει να πολλαπλασιάζονται επί 2, ενώ για γηραιότερους ασθενείς να διαιρούνται διά 5.

Ακολουθεί πίνακας όπου εμφαίνονται διάφορες περιπτώσεις αύξησης της πιθανότητας θανάτου κατά μία στο εκατομμύριο.

 

Κατάσταση

Αιτία

Ακτινογραφία θώρακος

Ακτινοβολία

2 μήνες διαμονή στο Ντένβερ

Ακτινοβολία

300 χιλιόμετρα οδήγηση αυτοκινήτου

Ατύχημα

2000 χιλιόμετρα πτήσης με αεροπλάνο

Ατύχημα

Καπνίζοντας 1.5 τσιγάρα την ημέρα

Καρκίνος

Ζώντας 2 έτη με καπνιστή

Καρκίνος

Τρώγοντας 100 γεύματα κρέας ψητό στα κάρβουνα

Καρκίνος

Πίνοντας 30 αναψυκτικά σόδας διαίτης

Καρκίνος

Πίνοντας 500 ml κρασί

Κίρρωση

 

Στόν παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τά συμπτώματα πού έχουν ορισμένες δόσεις απορροφούμενης ακτινοβολίας από τον ανθρώπινο οργανισμό.

 

Δόση (rem)

κλινικό   αποτελέσματα

25

μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων

25 -100

ναυτία, κόπωση, αιματολογικές αλλοιώσεις

100 - 200

ναυτία, εμετοί, κόπωση , πιθανός θάνατος

από μολύνσεις λόγω μείωσης λευκών

αιμοσφαιρίων

200 - 400

θανατηφόρα δόση για το 50% των εκτεθέντων,

ιδιαίτερα αν μείνουν  χωρίς θεραπεία. Βλάβες στη σπλήνα και το μυελό των οστών.

> 600

θανατηφόρα έστω και με θεραπεία.

 

Στον πίνακα πού ακολουθεί φαίνονται τά βασικότερα χαρακτηριστικά των ιονιζουσών ακτινοβολιών. Όπως παρατηρούμε οι ακτίνες γ και Χ είναι οι επιβλαβέστερες, εφόσον εισδύουν βαθιά στον οργανισμό, Τα νετρόνια προκαλούν επίσης βλάβες σε βάθος μέσω δευτερογενών δράσεων, οι οποίες παράγουν ραδιενεργά προϊόντα. Έτσι π.χ. μία αντίδραση δέσμευσης νετρονίων, είναι δυνατόν να αλλάξει τη δομή των αμινοξέων, άρα και των πρωτεϊνών.

 

ακτινοβολία       φύση            φορτίο                        μέση διείσδυση

                                                                                             σε αέρα            σε   σώμα

ακτίνες γ                 ηλεκτρ/τική             -                         χωρίς όριο               το διαπερνά

ακτίνες Χ                ηλεκτρ/τική             -                           χωρίς όριο                     βαθιά

α                             σωματίδια               2                              4-10cm                 ρούχα, δέρμα

β-                            σωματίδια              -1                               μερικά m                   λίγα  mm

νετρόνια                 σωματίδια                0                               δεσμεύονται από σωματίδια

 

Σπινθηρογράφημα που δείχνει τη ροή αίματος στην καρδιά με τη βοήθεια του ραδιοϊσοτόπου 99Tc.

 

 

υγιής

ασθενής

 

 

 

επιστροφή