ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
ή
Παλαιοχριστιανική
oι πρώτες δημιουργίες:
α. στην Ανατολή : Μεσοποταμία - Μ. Ασία : από μοναχούς ερημίτες
μέσα σε ναούς
λαξευμένους,
κατασκευασμένους σε ανοίγματα των βράχων, όπως φαίνονται στην παραπάνω φωτογραφία:
ναοί των βράχων στην Καππαδοκία .
μια τεχνική που ακολούθησαν οι κάτοικοι και για τις κατοικίες τους :
(Δείτε τις εντυπωσιακές αυτές κατασκευές στους βράχους σε video:
http://www.youtube.com/watch?v=7wlhjm7ov9w&feature=more_related)
Στην ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ συναντώνται όλα τα ρεύματα της τέχνης και προκύπτει, από τη συγχώνευσή τους, η νέα τέχνη:
β. στη Δύση : συνδυάζεται ομοίως η Ελληνορωμαϊκή τέχνη με τα νέα δεδομένα και προκύπτει η Χριστιανική τέχνη:
στη ΡΩΜΗ : στις Κατακόμβες :
: εδώ
κρυμμένοι οι πρώτοι χριστιανοί στα δύσκολα
χρόνια των διωγμών κατασκευάζουν ναούς,
τάφους για τους νεκρούς τους και
διακοσμώντας τους τοίχους δημιουργούν τέχνη (χριστιανική) αρχικά με δάνεια
από την παλαιότερη (ελληνορωμαϊκή) τέχνη των ειδωλολατρών
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ - ΓΛΥΠΤΙΚΗ : χρησιμοποιούνται ειδωλολατρικά δάνεια ως σύμβολα :
ο Ορφέας - Χριστός
: επιτύμβια στήλη με
παράσταση του Ορφέα
(Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών)
(: παραλληλίζεται ο μυθικός Ορφέας με τη λύρα του, που μαγεύει πραγματικά και φανταστικά ζώα, με το δάσκαλο Χριστό, που έλκει τους ανθρώπους με το λόγο του στη νέα θρησκεία)
ο καλός
πομένας
κ.α.
και άλλα νέα (χριστιανικά) :
Ι.Χ.Θ.Υ.Σ.
’γκυρα
περιστέρι
’μπελος
Πλοίο,
το μονόγραμμα
του Χριστού
κ. α.
στη γλυπτική : προτίμηση στα ανάφλυφα (που πλησιάζουν τη δισδιάστατη ζωγραφική) και αποφυγή των τρισδιάστατων αγαλμάτων (που θυμίζουν τα είδωλα αρχαίων θρησκειών):
ανάγλυφο : ο Αδάμ :
Παναγία
δεομένη:
παρατηρήστε τα «διάτρητα» γλυπτά (μια νέα τεχνική):
:ο καλλιτέχνης χρησιμοποιώντας τρυπάνι αφήνει κενά ανάμεσα από τις γλυπτές παραστάσεις
Πολλές
φορές, αντί του κιονόκρανου τοποθετείται
πάνω από την κιονοστοιχία σειρά ανάγλυφων
μαρμάρινων πλακών ("επίκρανα")
τα δε κιονόκρανα θυμίζουν πολλές φορές αρχαία
ελληνικά κορινθιακού ρυθμού:
Στη ζωγραφική χρησιμοποιείται
η τεχνική της "νωπογραφίας" ( fresco ), δηλαδή πάνω σε νωπό επίχρισμα
(σοβάντισμα) του τοίχου ο καλλιτέχνης, αφού
χαράξει το σχέδιό του, περνά τα υδατοδιαλυτά
χρώματα, τα οποία στεγνώνουν
μαζί με το κονίαμα του επιχρίσματος από το οποίο
απορροφούνται και παραμένουν αναλλοίωτα στο
χρόνο. Η τεχνική απαιτεί μεγάλη ταχύτητα
εργασίας του καλλιτέχνη.
Τα ψηφιδωτά, στην αρχή με όμορφα κοινά πετραδάκια
(κυρίως στα δάπεδα) και αργότερα με ψηφίδες από
ημιπολύτιμες ή πολύτιμες πέτρες, χρυσές ψηφίδες
ή από χρωματιστό γυαλί κοσμούν τοίχους ή δάπεδα.
Ονομάζονται και μωσαϊκά. ελάφι
Με την απλοποίηση του σχεδίου αποδίδονται οι μορφές με κάποια απλοποίηση με ήρεμες, ιερατικές κινήσεις και, πολλές φορές, σε ένα χώρο χωρίς βάθος (κύριο χαραχτηριστικό της τέχνης που διαμορφώνεται από τους πρώτους αιώνες στο Βυζάντιο)
επάνω, αριστερά: ο Ιουστινιανός και δεξιά: η Θεοδώρα με την ακολουθία της (λεπτομέρειες από τον ΄Αγιο Βιτάλιο στη Ραβέννα της Ιταλίας). Ακολουθούν ολοκληρωμένες οι εν λόγω συνθέσεις:
: Η Θεοδώρα με την αυτοκρατορική ενδυμασία και το στέμμα της. Η αυτοκράτειρα κρατεί μεγάλο ποτήριο για τη θεία λειτουργία, καθώς προβάλλεται κάτω από αψίδα και συνοδεύεται από αυλικούς αξιωματούχους (αριστερά) και από γυναίκες της αυλής (δεξιά)
: ο ’γιος Δημήτριος με δύο παιδιά
(’γ.
Δημήτριος, Θεσσαλονίκης)
ο "καλός ποιμήν" (δεξιά: λεπτομέρεια
του ψηφιδωτού)
το μυθολογικό (από τα ειδωλολατρικά δάνεια) πουλί "φοίνικας" (που
πεθαίνει και αναγεννάται), με φωτοστέφανο, για να
συμβολίσει, τώρα, το Χριστό και την Ανάστασή του
Τάφοι χριστιανικοί
α. λαξευμένοι σε βράχους (τετράγωνοι θάλαμοι) (κατά την ανωτέρω τεχνική των λαξευτών ναών και κατοικιών)
+
β. υπόγειοι - χτιστοί
γ. σε κατακόμβες - λαξευτοί στα τοιχώματα διαδρόμων σε διάφορα επίπεδα
οι τάφοι αυτού του τύπου
ονομάζονται "συρταρωτοί"
δ. υπέργειοι : Μαυσωλεία
σκουλαρίκια που βρέθηκαν σε χριστιανικό
τάφο (: η μικροτεχνία
είναι άλλη μια μορφή τέχνης στο Βυζάντιο)
λειψανοθήκη
Σε καταπληκτικά έργα τέχνης αναδεικνύονται οι "σαρκοφάγοι", πολυτελή φέρετρα, από πέτρα (μάρμαρο κυρίως)
: τμήμα σαρκοφάγου με
χριστιανικά ανάγλυφα, όπως και το παρακάτω:
ζωγραφική - ψηφιδωτά - γλυπτική: http://www.fhw.gr/chronos/08/gr/pl/index.html
άλλες πηγές : CD-ROM COFIA, Ίδρυμα μελετών Λαμπράκη
Υπουργείο Πολιτισμού: http://www.culture.gr/2/21/toc/index_gr.html
επιστροφή: Μαθήματα Ιστορίας
26/10/2010 - Χαλούλος Παναγιώτης