Από την ίδρυση του δωρικού σπαρτιατικού κράτους οι κάτοικοί του διαιρέθηκαν σε τρεις κοινωνικές τάξεις, που ξεχώριζαν αυστηρά η μία από την άλλη και ήταν οι ακόλουθες:
α. Οι Σπαρτιάτες: Ήταν οι Δωριείς οι εγκατεστημένοι στις 5 κωμοπόλεις (ωβές), που αποτελούσαν μαζί την πόλη της Σπάρτης, και είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτοί οι γνήσιοι Σπαρτιάτες ονομάζονται και "ομοίοι".
Το κράτος παραχωρούσε σε κάθε Σπαρτιάτη έναν κλήρο γης, από τα πιο εύφορα μέρη. Ο κλήρος, όμως, αυτός δεν ανήκε στον ίδιο το Σπαρτιάτη, αλλά στο κράτος και τον καλλιεργούσαν δούλοι, είλωτες. Έτσι, οι Σπαρτιάτες δεν ήταν υποχρεωμένοι να ασκούν κάποιο επάγγελμα για να ζήσουν κι είχαν όλο τον καιρό να ασχολούνται συνέχεια με τη στρατιωτική άσκηση και με τα πολιτικά ζητήματα. Αυτή ήταν η κύρια και μοναδική απασχόλησή τους.
β. Οι περίοικοι: Η προέλευση της τάξης αυτής δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη. Πιθανόν να ήταν Δωριείς, που δεν εγκαταστάθηκαν στην πόλη της Σπάρτης, αλλά στις άλλες κωμοπόλεις και χωριά της Λακωνικής, ή ακόμα και παλαιότεροι πληθυσμοί, που υποτάχθηκαν στους κατακτητές Δωριείς χωρίς να προβάλουν αντίσταση.
Εγκαταστημένοι σε διάφορες κοινότητες της Λακωνικής, κυρίως στις πλαγιές των βουνών και προς τη θάλασσα, ήταν ελεύθεροι σαν άτομα και είχαν κάποια αυτοδιοίκηση στις κοινότητές τους. Μπορούσαν, ακόμα, να έχουν και δική τους ιδιόκτητη γη. Δεν είχαν, όμως, πολιτικά δικαιώματα στο σπαρτιατικό κράτος, αν και ήταν υποχρεωμένοι να στρατεύονται και να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες στις εκστρατείες.
Οι περίοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Παράλληλα, όμως, ασκούσαν και τη βιοτεχνία καθώς και το περιορισμένο εμπόριο που υπήρχε στο σπαρτιατικό κράτος και ήταν τόσο μόνο, όσο χρειαζόταν για να εξασφαλίσει στους Σπαρτιάτες επάρκεια αγαθών.
Οι περίοικοι, μαζί με τους καθαυτό Σπαρτιάτες, ονομάζονταν "Λακεδαιμόνιοι".
γ. Οι είλωτες: Είλωτες ήταν οι παλαιότεροι πληθυσμοί των περιοχών που είχαν υποτάξει οι Δωριείς και είχαν μεταπέσει στην κατηγορία του δούλου. Ξεχώριζαν, όμως, από τους δούλους που υπήρχαν στα άλλα ελληνικά κράτη. Ενώ εκείνοι ανήκαν ο καθένας σε κάποιον πολίτη, οι είλωτες ήταν δούλοι που ανήκαν στο σπαρτιατικό κράτος (κρατικοί δούλοι) και όχι στους ίδιους τους Σπαρτιάτες, τους οποίους ήταν ταγμένοι να υπηρετούν. Επειδή ακριβώς ήταν ιδιοκτησία του κράτους, δεν μπορούσαν να πουληθούν.
Οι είλωτες ήταν εγκαταστημένοι, μαζί με τις οικογένειές τους, στους κλήρους τους οποίους καλλιεργούσαν. Είχαν την υποχρέωση να παραδίνουν στο Σπαρτιάτη κύριο του κλήρου ένα μέρος της σοδειάς και με το υπόλοιπο τρέφονταν αυτοί και οι οικογένειές τους. Δεν είχαν κανένα πολιτικό δικαίωμα, αλλά ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες στον πόλεμο, είτε για να μεταφέρουν τα όπλα είτε σαν ελαφρά οπλισμένοι ("ψιλοί").
Υπήρχαν κι άλλες μικρές ομάδες κατοίκων στο σπαρτιατικός κράτος. Οι πιο γνωστοί ήταν οι νεοδαμώδεις, δηλαδή είλωτες που τους είχε δοθεί η ελευθερία, γιατί είχαν δείξει εξαιρετική ανδρεία στη μάχη.
(Από το σχολικό βιβλίο του Λάμπρου Τσακτσίρα και Μιχάλη Τιβερίου, Ιστορία των αρχαίων χρόνων ως το 30 π.Χ, για την Α΄τάξη του γυμνασίου, ΟΕΔΒ 2000, σελ.108-110)
