Παιxνίδι με τις φωτοσκιάσεις
Φυσικά η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι συνομήλικη με την τέχνη της ίδιας της φωτογραφίας. Το έγχρωμο εμφανίστηκε πολύ αργότερα και μετά από πολλές αναζητήσεις. Ανάμεσα στους επιτυχείς πειραματισμούς ήταν του σκωτσέζου φυσικού James Clerk Maxwell το 1855 με την τριχρωματική μέθοδο και η πρώτη μέθοδος με ευρεία εμπορική αποδοχή, το Autochrome των αδερφών Lumiere (1903). Μετά ήρθε η Kodak με το Kodachrome και τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία. Έκτοτε εγκαθιδρύθηκε μια “διαμάχη” ανάμεσα στο α/μ και το έγχρωμο, ενώ δίπλα της στήθηκε και μια δεύτερη με την έλευση της ψηφιακής φωτογραφίας. Για σχεδόν ένα αιώνα στην ιστορία της φωτογραφίας όλες οι επιλογές περιορίζονταν στο ασπρόμαυρο. Αυτό σημαίνει ότι η γλώσσα της τέχνης χτίστηκε πάνω σε τόνους του γκρι, στη σκιά και στο φως.
Ασπρόμαυρο Vs. έγχρωμο
Όλοι οι μεγάλοι όπως ο Henri Cartier Bresson, ο Man Ray, o Robert Frank έχουν συνδέσει την δημιουργία τους με το α/μ και έχουν χτίσει τη γλώσσα της φωτογραφικής τέχνης. Αναπόφευκτα λοιπόν έχουμε συνδέσει την ασπρόμαυρη φωτογραφία με την καλλιτεχνική έκφραση.
Λαμπρά δείγματα φωτογραφικής τέχνης προέκυψαν φυσικά και αργότερα στην έγχρωμη εποχή αλλά πάντα, εσφαλμένα πιθανόν, το χρώμα θεωρούνταν ότι συνδεόταν με τον εύκολο εντυπωσιασμό, το περιττό και συχνά το προφανές. Στον αντίποδα η κριτική κατακεραυνώνει όσους απλά μετατρέπουν τις έγχρωμες φωτογραφίες σε ασπρόμαυρες ελπίζοντας να αυτόματα κερδίζουν πιο “καλλιτεχνικό τόνο’’.
Οι δυσκολίες ενυπάρχουν και στα δύο είδη, αν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε έτσι. Μια από τις διαδεδομένες συμβατικές απόψεις είναι το χρώμα προσφέρεται για ρεαλισμό ενώ το α/μ για την ανοιχτή ερμηνεία του καλλιτέχνη. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούν να αποδοθούν όλα τα θέματα ικανοποιητικά στο α/μ και αντιστοίχως δεν είναι όλα καλύτερα με χρώμα. Χρειάζεται η οπτική και η σκέψη του καλλιτέχνη που πρέπει να μας μεταφέρει πως είδε την φωτογραφία κατά τη λήψη. Γνωρίζοντας ότι το θέμα είναι ευρύτατο αποφασίσαμε να δώσουμε μερικές συμβουλές που ελπίζουμε να βοηθήσουν τις λήψεις από τεχνική άποψη και ίσως καταφέρουν να συμβάλουν στην έμπνευσή σας. Κατά τ’άλλα το θέμα είναι ανοιχτό και περιμένουμε με χαρά την “φωτογραφική” σας κατάθεση.
Βλέποντας χωρίς χρώμα
Δεν δείχνουν όλα τα θέματα καλύτερα σε ασπρόμαυρο. Ο φωτογράφος πρέπει να εκπαιδεύσει το μάτι του ώστε να αντιλαμβάνεται που θα τον βοηθήσει η απουσία χρώματος και που το χρώμα προσθέτει το κάτι παραπάνω. Πριν φωτογραφίσετε αναλογιστείτε πως θα είναι το θέμα σε ασπρόμαυρο, ποιο είναι το πιο φωτεινό και το πιο σκοτεινό σημείο και πως κατανέμονται οι τόνοι ενδιάμεσα. Αν φωτογραφίζετε με DSLR, τραβήξτε οπωσδήποτε σε RAW για να κρατήσετε όσο το δυνατόν περισσότερη τονική πληροφορία. Μην φωτογραφίζετε ποτέ σε B/W mode που προσφέρουν οι ψηφιακές μηχανές γιατί τότε αποφασίζει η μηχανή πώς θα “γυρίσει” τη φωτογραφίας σε α/μ.
Φως
Όπως πάντα, πρέπει να μάθουμε να διαβάζουμε σωστά το φως. Η παράλειψη του χρώματος δεν σημαίνει ότι η δουλειά μας γίνεται πιο εύκολη. Μάλλον το αντίθετο. Έχουμε όμως περισσότερη ελευθερία για να φωτογραφίσουμε με διάφορες φωτιστικές συνθήκες. Το καλύτερο φως θα το βρούμε και πάλι το ξημέρωμα και το σούρουπο αλλά πλέον μπορούμε να εκμεταλλευτούμε και τον σκληρό φωτισμό του μεσημεριού για έντονα contrast. Αλλά εδώ είναι η μεγάλη πρόκληση με το φως: πρέπει να ανακαλύψουμε ποιο φως ταιριάζει σε κάθε θέμα. Για παράδειγμα ο συννεφιασμένος καιρός είναι ιδανικός για πορτραίτα αλλά όχι το ίδιο καλός για τοπία.
Γενικές οδηγίες
ISO Τα χαμηλά ISO είναι προτιμητέα στην έγχρωμη φωτογραφία. Στην ασπρόμαυρη τα αγαπάμε ακόμα περισσότερο γιατί ο θόρυβος που συνοδεύει τα υψηλά ISO είναι ακόμα πιο ορατός. Αν θέλετε να προσομοιώσετε τον κόκκο του φιλμ είναι καλύτερο να το κάνετε στην επεξεργασία όπου οι συνθήκες είναι ελεγχόμενες.
Σύνθεση Και πάλι η μεγάλη πρόκληση της α/μ φωτογραφίας είναι το κάδρο. Δείτε πάλι το κάδρο σας και πριν πατήσετε το κλικ σκεφτείτε πως θα είναι χωρίς χρώμα. Το χρώμα αν μη τι άλλο μπορεί να προκαλέσει το μάτι του θεατή στο σημείο που θέλουμε εμείς. Το σημείο ενδιαφέροντος αυτό θα πρέπει να το προσεγγίσουμε διαφορετικά σε μια α/μ εικόνα. Αν θέλουμε λοιπόν να φωτογραφίζουμε ασπρόμαυρες εικόνες θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε το μάτι στο να αναγνωρίζει μέσα στο κάδρο τις γραμμές, τις φόρμες, τα σχήματα αλλά και τους διαφορετικούς τόνους που θα δώσουν τα χρώματα όταν τα γυρίσουμε α/μ. Προσέχουμε τις σκιές και τα πολύ ανοιχτά χρώματα (highlights). Στα τοπία ή στις ευρυγώνιες λήψεις προσέχουμε λεπτομέρειες όπως ένα στύλο, ένα καλώδιο που στην έγχρωμη φωτογραφία μπορεί να μην τραβάνε το μάτι αλλά στην α/μ φωτογραφία μετατρέπονται σε έντονα στοιχεία του κάδρου. Στα πορτραίτα καλό θα είναι να είμαστε λιτοί στο μακιγιάζ και στα pattern των ρούχων.
Τονική Διαβάθμιση
Όταν φωτογραφίζουμε σε ασπρόμαυρο όλα τα χρώματα προφανώς μετατρέπονται σε τόνους του γκρι. Τα ανοιχτά χρώματα γίνονται highlights και τα σκούρα οι σκοτεινές περιοχές. Αναλόγως με τι σκοπεύουμε να δείξουμε στην φωτογραφίας ενσωματώνουμε ανάλογη γκάμα τόνων. Ο κανόνας που λέει ότι η μεγάλη γκάμα τονικών διαβαθμίσεων είναι μονόδρομος μπορεί να διαψευστεί από τον κατάλληλο φωτογράφο.
Το hard copy
Οριστικοποιώντας το α/μ
Για κανένα άλλο φωτογραφικό μέσο δεν ισχύει τόσο πολύ η ταύτιση του έργου με την εκτύπωση όσο στο ασπρόμαυρο. Το hard copy είναι η οριστικοποίηση της έκφρασης, η τελική δημιουργία. Ο φωτογράφος υπογράφει μια προσωπική δήλωση με τους γκρίζους τόνους πάνω στο χαρτί, το κοντράστ, ακόμη και με αυτή καθαυτή την επιλογή του υλικού εκτύπωσης. Στην παλιά καλή (;) εποχή της αργυρούχας τεχνολογίας με το φιλμ και το χαρτί, με το σκοτεινό θάλαμο και τα χημικά είχε χτιστεί μια ολόκληρη μυθολογία. Συχνά πρώτα μάθαινες τα βασικά της εμφάνισης α/μ φιλμ και της εκτύπωσης στο μεγεθυντήρα, τα μαρζέρ και τα κοντάκτ, τα χημικά, τους εμφανιστές και τα υποσουλφίτ, τους τονιστές και τα άλλα τρικ και μετά μπορούσες να πάρεις το χρίσμα του αρχάριου έστω φωτογράφου. Δηλ. να δικαιούσαι να βγεις στο δρόμο με μια μηχανή στο χέρι. Ηρωϊκές εποχές με γλυκόπικρες αναμνήσεις από επιτυχίες και ζημιές, από σκαμπανεβάσματα στην ποιότητα και ένα σωρό πράγματα που έπρεπε να μάθεις – αν και ερασιτέχνης. Τόσοι και τόσοι μαζευόμασταν στα σπίτια των τυχερών με αυτοσχέδιους σκοτεινούς θαλάμους. Με τη στεγνή και την υγρή πλευρά. Με τα τανκ, τα ογκομετρικά και τα συμπαρομαρτούντα χημικά για να εμφανιστεί το φιλμ. Και με τις άπειρες ώρες για να τυπώσουμε ασπρόμαυρο. Άντε για να βρούμε τους χρόνους, για να μάθουμε να δουλεύουμε τα Multigrade χαρτιά, και το χειρότερο για να εξοικειωθούμε με τα χάρτινα υλικά (ξέρετε αυτά τα ινώδους βάσης που με τίποτε δεν ίσιωναν). Τηλέφωνα μυστικοπαθή ο ένας στον άλλον για χρόνους και «συνταγές», για φιλτράκια, για το ένα και το άλλο. Και μετά ήλθε ξαφνικά η ψηφιακή τεχνολογία και τίναξε τα πάντα στον αέρα. Ιδιαίτερα στην εκτύπωση. Όλος αυτός ο εξοπλισμός, η τεχνογνωσία και η μυθολογία της α/μ εκτύπωσης αναιρέθηκε εν μια νυκτί. Τι κι αν εξακολουθούσε να μας ελκύει το ασπρόμαυρο, τι κι αν χρειαζόμασταν να τυπώσουμε για εκθέσεις ή για πάρτη μας. Πασπαρτού έγινε η ψηφιακή εκτύπωση α/μ σε inkjet. Eίχαμε και μια μεταβατική περίοδο αμφισβήτησης ή χάριτος (διαλέξτε) μέχρι το 2005 το πολύ. Και να καταπληκτικά Inkjet χαρτιά κάθε είδους για απαιτητικούς του ασπρόμαυρου. Fine art, Museum grade, με βάση βαμβακιού, bamboo, με σύνθεση που εξομοιώνει καταπληκτικά τις παλιές καλές εμουλσιόν α/μ χαρτιού … Χωρίς χημικά, χωρίς σκοτεινό θάλαμο, χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις. Με ένα computer και ένα καλό Inkjet printer, ενίοτε με με εξτρά μελάνια σε τόνους του γκρι. Και με την ίδια αγάπη για το ασπρόμαυρο. Τα μέσα αλλάζουν αλλά η αγάπη μένει…
- Φως
- Σύνθεση
- ISO
- Ασπρόμαυρη φωτογραφία
- Έγχρωμη φωτογραφία
Πηγή : http://www.photo.gr