Η Τέχνη του Λόγου

• ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

Στη θεματική περίοδο ο συγγραφέας διατυπώνει μια άποψη, την οποία αιτιολογεί στα σχόλια / λεπτομέρειες απαντώντας στο εννοούμενο ρώτημα «γιατί αυτή η άποψη είναι λογικά ορθή;» .

Προσέχουμε :

• την άποψη που διατυπώνεται

• τα επιχειρήματα που τεκμηριώνουν την άποψη

Παραδείγματα :

    Ο ρατσισμός αποτελεί ένα άκρως επικίνδυνο κοινωνικό φαινόμενο. Τούτο συμβαίνει, διότι ο ρατσιστής τρέφεται από την ψευδαίσθηση ότι δικαιωματικά υπερέχει έναντι άλλων ατόμων ή ομάδων. Όταν, λοιπόν, νομίζει ότι απειλούνται τα «κεκτημένα» δικαιώματά του, νιώθει την ανάγκη να υπερασπιστεί τον εαυτό του από την απειλή αυτή ακόμη και με τη χρήση βίας. Έτσι, πυροδοτούνται εντάσεις και συγκρούσεις που υποσκάπτουν την κοινωνική ομαλότητα.

     «Αργία μήτηρ πάσης κακίας» έλεγαν οι αρχαίοι και είχαν απόλυτο δίκιο. Πράγματι, ο άνθρωπος που ηθελημένα μένει άπραγος, ζει παρασιτικά επιβαρύνοντας τους άλλους. Δεν εκτονώνεται κάνοντας κάτι χρήσιμο και δημιουργικό, αλλά σπαταλά την ενέργειά του σε ανούσιες ασχολίες. Προκειμένου, μάλιστα, να διασκεδάσει την πλήξη του, στρέφεται σε επικίνδυνες απολαύσεις ή αναμειγνύεται σε ξένες υποθέσεις. Ένας τέτοιος άνθρωπος, τελικά, αναπτύσσει κακές έξεις που κλονίζουν την εσωτερική του ισορροπία και τη σχέση του με το κοινωνικό του περιβάλλον.

Συνοχή = η εξωτερική σύνδεση των νοημάτων σε επίπεδο μορφής (προτάσεων, περιόδων, παραγράφων, νοηματικών ενοτήτων). Η συνοχή επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους :

μεταβατικές/διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις (βλ. σχετικό πίνακα)

1. αντωνυμίες που αναφέρονται στα προσδιοριζόμενα ουσιαστικά των προηγούμενων προτάσεων π.χ. :

«Ο γονιός ευθύνεται κατά κύριο λόγο για την αγωγή του παιδιού του. Εκείνος θα το διδάξει και θα το παραδειγματίσει μέσα στην οικογένεια πριν από οποιαδήποτε εξωτερική επιρροή.»

3. επανάληψη αυτούσιων ή διαφορετικά διατυπωμένων λέξεων ή φράσεων π.χ. :

«Έχουμε όχι μόνο την υποχρέωση αλλά και την ανάγκη να διαφυλάξουμε το περιβάλλον. Να προστατέψουμε την πανίδα και τη χλωρίδα, τους βιότοπους και τους φυσικούς πόρους της γης.»

4. τη χρήση συνώνυμων λέξεων π.χ. :

«Ζωτική ανάγκη του ανθρώπου είναι η επικοινωνία. Η επαφή, η συναναστροφή, ο συγχρωτισμός με τους γύρω του προσδίδουν νόημα και αξία στη ζωή του.»

5. τη χρήση λέξεων με σχετικό εννοιολογικό περιεχόμενο π.χ. :

«Τα ηλεκτρονικά μέσα εισβάλλουν όλο και πιο δυναμικά στην καθημερινότητά μας. Οι υπολογιστές είναι μόνο μια πρόγευση όσων η ψηφιακή τεχνολογία μάς επιφυλάσσει στο μέλλον.»

6. παράλειψη μιας λέξης π.χ. :

«Τα παιδιά αποτελούν τον εύκολο στόχο της διαφήμισης. Είναι άπειρα, επηρεάζουν τις αποφάσεις αγοράς στο σπίτι και, τέλος, αποτελούν μια ομάδα μελλοντικών αγοραστών.» (ενν. τα παιδιά)

7. ερωταπόκριση προηγείται η ερώτηση και ακολουθεί η απάντησή της ή ρητορική ερώτηση που προκύπτει εύλογα από τα προηγούμενα και κατευθύνει στα επόμενα π.χ. :

«Τι, όμως ευθύνεται για την κατάσταση αυτή;» (Έχει προηγηθεί η περιγραφή ενός φαινομένου και ακολουθούν τα αίτιά του.)

διατήρηση ενιαίου ύφους στο λόγο ( ίδιο ρηματικό πρόσωπο, ίδια έγκλιση)