|
Στην Ελληνική ύπαιθρο
τα "παγανιστικά" δρώμενα αρχίζουν από το Δωδεκαήμερο
των
Χριστουγέννων. Η γέννηση των αρνιών και το μάζεμα
της ελιάς πάντα γιορτάζονταν με χορούς και τραγούδια. Και η χειμωνιάτικη αγρανάπαυση
που εγκυμονεί την ανοιξιάτικη βλάστηση πάντα ήταν ευκαιρία να
μαζευτούν οι Έλληνες αγρότες τα σαββατοκύριακα και να περνούν τα βράδια
τραγουδώντας και χορεύοντας.
Η φύση πάντα γοήτευε τους Έλληνες. Ακόμη και τα περίεργα φαινόμενα
που άλλους φοβίζουν, τους Έλληνες πάντα τους διασκέδαζαν.
Όσοι κατάγονται
απ την ύπαιθρο ή έχουν Μικρασιατικές ρίζες θυμούνται
χιουμοριστικά παραμύθια της γιαγιάς που μιλούν για
καλικάντζαρους και ξωτικά, που τρέχουν φοβισμένα ν αποφύγουν την
"αγιαστούρα" και κάνουν συνεχώς ασυγχώρητες γκάφες. Όσοι
δεν είχαν την τύχη ν ακούσουν παραμύθια ίσως είδαν
στην τηλεόραση δρώμενα του Δωδεκαημέρου που επιβιώνουν απ’
τα πανάρχαια χρόνια στη Μακεδονία, στην Ήπειρο και στη Θράκη.
Το
Καρναβάλι ούτε ανοίγει ούτε κλείνει τον κύκλο των παγανιστικών δρώμενων στην Ελλάδα.
Αυτά συνεχίζονται μέχρι το Μάη και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την
καλλιέργεια
της γης και τις ασχολίες της υπαίθρου. Είμαστε λαός που γνωρίζει να διασκεδάζει και να γλεντά. Κάθε στιγμή
της ζωής
μας βρίσκουμε ευκαιρία να τραγουδήσουμε. Να χορέψουμε. Να αστειευτούμε. Τα
πειράγματα είναι στο αίμα μας. Πολλές φορές σκληρά.
Πάντα όμως πνευματώδη και καλοπροαίρετα. Παροιμιώδη υπήρξαν τα πειράγματα μεταξύ των
Αβδηριτών. Τόσο
χοντρά ήταν τα αστεία τους που πολλοί τους παρεξήγησαν. Στο Μεσαίωνα τα σκήπτρα
του
πνευματώδη λαού τα πήραν οι Χιώτες. Πόσες αστείες
ιστορίες δεν γνωρίζουν οι αιγαιοπελαγίτες γι αυτούς! Σήμερα στον κατάλογο των
αυτοσαρκαζόμενων
Ελλήνων έχουν προστεθεί οι πρόσφυγες εκ Πόντου καταγόμενοι και την
πατρίδα πάντοτε στα βάθη της καρδίας έχοντες.
Την Καθαρά Δευτέρα οι οικογένειες των Αθηναίων
επί Τουρκοκρατίας τη γιόρταζαν
στους Στύλους
του Ολυμπίου Διός. Εκεί
έστρωναν χορό και το μεσημεράκι έτρωγαν τα νηστίσιμα.
Τα αποκριάτικα γλέντια συνδέονται πάντα με καλό κρασί. Στην
αρχαιότητα
συνήθιζαν να ανοίγουν αυτές τις ημέρες τους νέους ασκούς. Οργάνωναν διαγωνισμούς
οινοποσίας κυρίως κατά τις εορτές των
Ανθεστηρίων. Στο πρόγραμμα ήταν τα αθυρόστομα αστεία και τα πονηρά υπονοούμενα.
Όταν μιλάμε για
ξεφαντώματα
των ημερών, εννοούμε
πραγματικά Ελληνικά ξεφαντώματα, που απ
την εποχή των δρώμενων προς τιμήν του Διονύσου και από τα αθυρόστομα
αστεία του Αριστοφάνη φθάνουν στους Μωμόγερους του
Ευξείνου Πόντου, στις Μπούλες της Αρκαδίας, στα αγροτικά δρώμενα της
Ηπείρου και της Μακεδονίας και στους Μασκαράδες της προπολεμικής Αθήνας. Τα
έθιμα αυτά τα διατηρούν πολλές οικογένειες - και κυρίως οι πρόσφυγες
από Μικρά Ασία και Πόντο. Μεγάλη εμπειρία είναι να συμμετάσχει
κανείς σε ξεφαντώματα προσκεκλημένος σε κατοικίες προσφύγων απ τη Φώκαια της Μικράς Ασίας, Ποντίων, Αρκάδων και αυτόχθονων Αθηναίων.
Όποιος όμως γνωρίζει να εορτάζει, να γλεντά και να χαίρεται, γνωρίζει
επίσης να
περισυλλέγει το νου του . Τα συμπόσια των Λαπήθων που περιγράφει ο Λουκιανός και
τα Ρωμαϊκά "γλέντια" που κατέληγαν πάντα σε ασχήμιες κάθε είδους, είναι ξένα στον πολιτισμό μας. Οι χοροί μας είναι όλο
χάρη. Τα αστεία μας μετρημένα. Ποτέ δεν εκτρέπεται το γνήσιο Ελληνικό Γλέντι σε
υστερία και υπερβολή.
Και πάντα - δεν ξεχνούμε - τιμούμε κι αυτούς που απουσιάζουν.
Απ’ την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι συμποσιαστές ρίχνουν λίγο κρασί στο
χώμα.
Δεν είμαστε μόνοι μας. Οι πρόγονοί μας ζουν κι αυτοί και έχουν θέση στο
γιορτινό τραπέζι και στη χαρά. Απ τα ομηρικά χρόνια με τις χοές του Οδυσσέα
«στη μνήμη των χαμένων συντρόφων» εμείς οι Έλληνες,
γνωρίζουμε να τιμούμε αυτούς που μας άφησαν πρόωρα – χωρίς υπερβολές,
χωρίς υστερίες. Ένα τριαντάφυλλο στον τάφο ή ένα πιατάκι στάρι το
τελευταίο Σάββατο
- που συνηθίζουμε να το λέμε ψυχοσάββατο – δείχνει πως δεν ξεχνούμε. Δεν είμαστε
οι μοναδικοί στον κόσμο - ούτε αιώνια θα μείνουμε στη γη. Και όλοι οι
αποκριάτικοι χοροί και τα τραγούδια αυτό μας θυμίζουν συνέχεια.
Ας γιορτάσουμε. Ας χορέψουμε. Ας τραγουδήσουμε. Ας γλεντήσουμε όσο μπορούμε αυτές τις
μέρες. Ας μάθουμε στους μικρότερους να φτιάχνουν αετό. Ας γιορτάσουμε τα Κούλουμα όπως αιώνες τώρα
τα γιόρταζαν οι πρόγονοί
μας Ας διδάξουμε τα μικρά παιδιά .Ας γίνουμε άξιοι να μας
μιμηθούν οι
επερχόμενες γενιές.
Και αφού ξεφαντώσουμε και διασκεδάσουμε, ας θυμηθούμε τη μεγάλη πρόσκληση
των
ημερών. Αν περάσουμε έξω από ένα ναό την Καθαρά Δευτέρα το απόγευμα ας κάνουμε το
σταυρό μας. Ας θυμηθούμε πως αιώνες τώρα, οι πρόγονοί μας μας έμαθαν να ξεκινούμε
αυτό που λέμε «Μεγάλη Τεσσαρακοστή».
Γιώργος Ιωαννίδης |
