Κατηγορία: Ιστορία

Απολαυστική ιστορία της Ελλάδας, από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο μέχρι τις μέρες μας σε 13 λεπτά και 39 δευτερόλεπτα, μέσα από τις ταινίες του Νίκου Περάκη..

Εύποροι και πόρνες, μέτοικοι και σύμμαχοι, όλοι φορολογούνταν στην αρχαία Αθήνα. Τα τεκμήρια στο Επιγραφικό Μουσείο

Εάν οι αρχαίοι Αθηναίοι δεν ήταν μάστορες στην επιβολή και την είσπραξη φόρων, σήμερα ίσως να μην υπήρχε ο Παρθενώνας. Υπερβολή; Κι όμως, χάρη στο χαράτσι που πλήρωναν οι άλλες πόλεις κατά την Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία -ειδικότερα από το 454 π.Χ., το ένα εξηκοστό του ετήσιου φόρου πήγαινε υπέρ της… θεάς Αθηνάς- ο Περικλής εξοικονόμησε τα χρήματα για να χτιστεί ο περίφημος ναός.

Ορισμένες από τις επιγραφές του Επιγραφικού Μουσείου μάς αποκαλύπτουν πώς οι αρχαίοι Αθηναίοι γέμιζαν το κρατικό ταμείο Ορισμένες από τις επιγραφές του Επιγραφικού Μουσείου μάς αποκαλύπτουν πώς οι αρχαίοι Αθηναίοι γέμιζαν το κρατικό ταμείο Πριν από 2.500 χρόνια τα κρατικά ταμεία της Αθήνας ήταν γεμάτα, χωρίς τη βοήθεια των οικονομολόγων του Χάρβαρντ. Η οικονομική κρίση ήταν άγνωστη λέξη και το πλεόνασμα έφτανε σε τέτοιο ύψος που αν το είχε σήμερα ο Γ. Παπακωνσταντίνου θα έκλαιγε από χαρά. Και τότε όμως, χωρίς την πίεση των ευρωπαίων εταίρων, έμπαιναν φόροι με διάφορες ονομασίες, τακτικοί και έκτακτοι, άμεσοι και έμμεσοι, για δημόσια έργα, για στρατιωτικό εξοπλισμό, κ.λπ. Ουδείς διέφευγε. Πλήρωναν οι έχοντες και κατέχοντες, πλήρωναν όμως και οι μέτοικοι, οι ξένοι δηλαδή, πλήρωναν και οι πόρνες!

Οι αρχαίοι φόροι έμπαιναν με την έγκριση της Βουλής. Οσο για τη διαφάνεια, τα ονόματα όσων πλήρωναν αναγράφονταν στους φορολογικούς καταλόγους της εποχής, που βρίσκονταν σε κοινή θέα. Πάνω σε πέτρινες πλάκες και στήλες δηλαδή, σαν αυτές που υπάρχουν στο Επιγραφικό Μουσείο, ένα γνωστό-άγνωστο αλλά πολύ ενδιαφέρον μουσείο στην οδό Τοσίτσα 1, που αναδεικνύει και τεκμηριώνει κομμάτια της Ιστορίας.

Εκεί βρήκαμε τη μνημειώδη «Στήλη της εξηκοστής», έναν λίθινο φορολογικό κατάλογο ύψους 3,5 μέτρων όπου είναι καταγεγραμμένες κατά γεωγραφικές ενότητες οι καταβολές των συμμάχων της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας την περίοδο 454/3-440/39 π.Χ., προκειμένου να υπάρχει μια «καβάντζα» για να αντιμετωπιστούν οι Πέρσες. Οι εισφορές ήταν ανάλογες με την οικονομική κατάσταση των 265 συμμάχων. Βλέπουμε δηλαδή από τους Ιωνες οι Κυμαίοι να πληρώνουν 12 τάλαντα (6.000 δραχμές) και οι Νισύριοι μόλις ένα, ενώ από τη Θράκη οι Μενδαίοι έδιναν εννέα τάλαντα και οι Θάσιοι 30!

«Εκτός από αυτόν τον τακτικό φόρο, από το 440 π.Χ. η Αθήνα επέβαλλε στους συμμάχους της και έκτακτη εφάπαξ εισφορά, τη λεγόμενη επιφορά», μας πληροφορεί η διευθύντρια του Επιγραφικού Μουσείου Μαρία Λαγογιάννη. «Η δε είσπραξη είχε ανατεθεί σε ειδικούς άρχοντες, τους Ελληνοταμίες».

Οπως αποδεικνύεται, οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν πολλά κόλπα για την είσπραξη των φόρων. Οταν οι άλλες πόλεις άρχισαν να διαμαρτύρονται ενόψει της Β’ Αθηναϊκής Συμμαχίας, οι Αθηναίοι τους υποσχέθηκαν ότι θα καταργήσουν τον συμμαχικό φόρο. Αυτό που έκαναν τελικά ήταν να του αλλάξουν όνομα και να τον πουν «σύνταξη».

Η κυρίαρχη αθηναϊκή πολιτεία είχε διάφορες πηγές για να γεμίζει το δημόσιο ταμείο. Υπήρχαν οι καταβολές για εκμίσθωση δημόσιας περιουσίας (κτήματα, οικοδομήματα ή τα μεταλλεία του Λαυρίου), υπήρχαν και οι δικαστικές καταβολές.

Κι άλλα τακτικά τέλη γέμιζαν τον κρατικό κορβανά: για να εισαχθούν και να εξαχθούν προϊόντα από τα αττικά λιμάνια (πεντηκοστή), ή για να εισαχθούν εμπορεύματα από τις πύλες της πόλης (διαπύλιον). Καμία εξαίρεση. Οι μέτοικοι έπρεπε να ανανεώνουν επί πληρωμή μία φορά το χρόνο την άδεια παραμονής τους στην Αθήνα (μετοίκιον), ενώ κατέβαλλαν και επιπρόσθετο τέλος για να έχουν το δικαίωμα να εργασθούν (ξενικόν). Οι δε οίκοι έδιναν τον… πορνικό φόρο.

Οι αμυντικές δαπάνες

Μέρος των κρατικών εσόδων πήγαινε για δημόσια έργα. Σε μια στήλη του μουσείου (432/1 π.Χ.) σώζονται δύο τροπολογίες σε ψήφισμα που σχετίζονται πιθανότατα με τη βελτίωση του συστήματος ύδρευσης της Αθήνας ή την κατασκευή και επισκευή των κρηνών. «Το έργο είχε προγραμματιστεί να γίνει “από ολιγίστων χρημάτων”, αλλά κατά προτεραιότητα», εξηγεί η Μ. Λαγογιάννη. «Η οικογένεια του Περικλή μάλλον προσφέρθηκε να καλύψει τη δαπάνη, αλλά η πόλη αποφάσισε τα χρήματα να δοθούν από τον φόρο των συμμαχικών πόλεων».

Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι φρόντιζαν, επίσης, να εξασφαλίσουν κονδύλια για την άμυνα. «Οι πιο εύποροι ήταν υποχρεωμένοι να αναλαμβάνουν την “τριηραρχία”, την ετήσια δαπάνη για εξοπλισμό ενός πολεμικού πλοίου και τη σίτιση των ναυτών, που καθορίζονταν σε μια δραχμή ανά ναύτη ημερησίως», συνεχίζει η διευθύντρια του μουσείου, το οποίο εκθέτει μια σχετική στήλη του 481/0 π.Χ.

Χρειαζόταν τόλμη για να αρνηθεί κάποιος αυτό το σημαντικό έξοδο. Σε αυτή την περίπτωση έπρεπε να υποδείξει κάποιον άλλον, που θεωρούσε πιο πλούσιο, και να προτείνει αντίδοση. Να ανταλλάξει, δηλαδή, την περιουσία του με την περιουσία του πλουσιότερου. Αν ο άλλος πολίτης αρνιόταν, τότε η ανάθεση γινόταν από τα αρμόδια δικαστήρια.

Υποχρεωτική, αλλά ιδιαίτερα τιμητική ήταν και η χορηγία, η ανάληψη της δαπάνης για την προετοιμασία του χορού, τις θρησκευτικές εκδηλώσεις, τις παραστάσεις των δραματικών αγώνων. «Η χορηγία στοίχιζε 300-5.000 δρχ., όταν τον 5ο αιώνα ο ετήσιος μισθός της ιέρειας της Αθηνάς Νίκης ήταν 50 δρχ.», τονίζει η Μ. Λαγογιάννη, καθώς μας δείχνει μια στήλη του 313/2 π.Χ. Πρόκειται για τιμητικό ψήφισμα του Δήμου Αιξωνής (η σημερινή Γλυφάδα) για δύο χορηγούς, τον Αυτέα και τον Φιλοξενίδη, οι οποίοι «καλώς και φιλοτίμως εχορήγησαν».

Σαν να μην έφταναν και τότε τα τακτικά μέτρα, υπήρχαν και έκτακτα. Οπως η «επίδοσις» (σε χρήματα ή για την εκτέλεση συγκεκριμένου δημόσιου έργου) την οποία κατέβαλλαν οι πλούσιοι αλλά και οι μέτοικοι για την ενίσχυση της πόλης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Κι ακόμα η «εισφορά» σε περίοδο πολέμου για στρατιωτικές δαπάνες.

Κι αν κάποιος πιανόταν να φοροδιαφεύγει, ο νόμος ήταν αυστηρός, ακόμα και για τον φοροεισπράκτορα. Για του λόγου το αληθές, υπάρχει ένα ψήφισμα του 510 π.Χ. για τους αθηναίους κληρούχους στη Σαλαμίνα, οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν φόρο, να εκτελούν τη στρατιωτική τους θητεία, ενώ δεν επιτρέπονταν να εκμισθώσουν τη γη που τους είχε παραχωρηθεί. Εάν τα παραβίαζαν, πλήρωναν πρόστιμο, το τριπλάσιο του μισθώματος, στο Δημόσιο.

Οχι μόνον αυτές τις επιγραφές, αλλά και πολλές άλλες, πάνω από 13.400 διαθέτει το Επιγραφικό Μουσείο, που χρονολογούνται από το 8ο αι. π.Χ. έως και τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους. Ανάμεσά τους ο άβαξ από τη Σαλαμίνα με αριθμητικά σύμβολα, η αρχαιότερη επιγραφή σε λίθο από την Ακρόπολη, ο Ιερός Νόμος του Εκατόμπεδου, κ.ά.

Προσιτό, στο κέντρο της Αθήνας και πάντα με δωρεάν είσοδο, το μουσείο οργάνωσε πριν από λίγες ημέρες ένα επιτυχημένο τριήμερο εκδηλώσεων με εκθέσεις δημιουργών της Σχολής Καλών Τεχνών και του Πολυτεχνείου, προβολές ταινιών, μουσική με αρχαία όργανα, αφήγηση παραμυθιών. Στόχος του να φέρει πιο κοντά όσους κατοικούν ή εργάζονται στα Εξάρχεια. Παράλληλα συνεχίζονται τα εκπαιδευτικά προγράμματά για τη γένεση της γραφής και της δημοκρατίας, ενώ κυκλοφόρησε και το ημερολόγιό του που είναι αφιερωμένο στους αττικούς μήνες.
Πηγή: Ελευθεροτυπία

Η Google, όπως το συνηθίζει άλλωστε, τιμά την 2500η επέτειο της μάχης του Μαραθώνα..
Άραγε πόσοι Έλληνες ξέρουν τι ακριβώς έγινε εκείνη τη μέρα του 490 π.Χ.;
Για πληροφορίες κοιτάξτε εδώ κι εδώ κι εδώ.

Μια ταινία 22 λεπτών, δημιουργημένη με το σύστημα του animation (εικονοκινητική τεχνική) αναπαριστά με μοναδικό τρόπο το εξαιρετικό μνημείο τεχνικού πολιτισμού της αρχαίας Ελλάδας, τον Δίολκο: μια οδό από ξηράς για την μεταφορά πλοίων ανάμεσα στον Σαρωνικό και τον Κορινθιακό κόλπο κατά μήκος του Ισθμού της Κορίνθου, τότε που δεν υπήρχε ο πορθμός. Η ταινία παρουσιάζει πολλές άλλες τεχνολογικές λεπτομέρειες, αλλά σκηνές της ζωής των ναυτικών εκείνης της μακρινής εποχής: τυχερό παιχνίδι, επίσκεψη στον ναό του Ποσειδώνα, γλέντι σε καπηλειό, καθώς και μια συναισθηματική συντυχία.
Πρόκειται για ένα έργο-συμβολή στην μελέτη της αρχαίας ελληνικής Τεχνολογίας, μια παραγωγή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας σε συνεργασία με την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας.

Δημιουργοί της ταινίας είναι οι Θ.Π. Τάσιος, Ν. Μήκας, Γ. Πολύζος, οι οποίοι έχουν λάβει ως τώρα δύο βραβεία:

Καλύτερης ταινίας αναφερόμενης στην αρχαιότητα στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στην Κύπρο (Νοέμβριος 2009) και

Καλύτερης εκπαιδευτικής ταινίας στην 8η Διεθνή Συνάντηση Αρχαιολογικής Ταινίας του Μεσογειακού Χώρου στην Αθήνα (Μάιος 2010)
Η  αφήγηση είναι του καθηγητή του ΕΜΠ, μηχανικού και φιλοσόφου κ. Θεοδόσιου Τάσσιου.

Εχουν γραφτεί πολλά για το αν επαναλαμβάνεται η ιστορία. Κάποιοι ισχυρίζονται πως ακολουθεί κυκλική πορεία, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν πως επαναλαμβάνεται σαν φάρσα και οι βολεμένοι-δοτοί ισχυρίζονται πως η ιστορία ακολουθεί ανοδική εξελικτική πορεία. Επηρεασμένοι απ’ όλα αυτά που ζούμε σαν χώρα, μας διαφεύγει πως το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και σ’ αυτό έχουν συμβάλει τα ΜΜΕ (ελληνικά και διεθνή) και οι λεγόμενοι δήθεν οικονομικοί αναλυτές, που έχουν αναγάγει το πρόβλημα σε ελληνική υπόθεση για να θολώσουν τα νερά. Δείχνουν σκοπίμως το δέντρο αποφεύγοντας να δείξουν το δάσος για να μην αρχίσουμε να αμφισβητούμε το οικονομικό μοντέλο που έχουν φτιάξει κάποιοι στα μέτρα τους και το οποίο ευνοεί μόνο τους λίγους, τους ισχυρούς, όπως δηλαδή συμβαίνει εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Ενώ η ιστορία μας δείχνει ότι το σημερινό πρόβλημα της διαμάχης ( οι μαρξιστές μιλούν για πάλη των τάξεων) ανάμεσα στους λίγους έχοντες και κατέχοντες που διαρκώς θέλουν περισσότερα και στους πολλούς που το μόνο που έχουν και κατέχουν είναι η εργατική τους δύναμη ( γνώσεις και δεξιότητες), είναι ένα πρόβλημα διαχρονικό. Ακόμη και αν είχαμε σήμερα μια κυβέρνηση που θα είχε το θάρρος και τη βούληση να πάρει πάλι όλες τις μίζες των τελευταίων πενήντα ετών από τους επίορκους πολιτικούς και δημόσιους λειτουργούς, το πολύ να είχαμε αμβλύνει την κρίση, δεν θα λύναμε όμως το πρόβλημα γιατί αυτό είναι σύνθετο και έχει να κάνει με το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο που επέτρεψε τη συσσώρευση τεράστιου πλούτου σε λίγους, που το μοναδικό τους εμπόρευμα είναι το χρήμα.

Οσοι είχαν σπουδάσει οικονομικά μέχρι πριν τρεις δεκαετίες, γνώριζαν πως οι βασικοί συντελεστές που δημιουργούν πλούτο είναι η εργασία, το κεφάλαιο και η γη και σύμφωνα με τη συμμετοχή των ιδιοκτητών αυτών των συντελεστών στην δημιουργία του πλούτου, θα έπρεπε να γίνεται και ο καταμερισμός του πλούτου. Αυτά τουλάχιστον πρέσβευαν οι μεγάλοι κλασικοί της οικονομίας (Ανταμ Σιθ, Ρικάρντο και Μιλ). Ακόμη και οι νεότεροι οικονομολόγοι δεν αμφισβήτησαν τις βασικές θέσεις των κλασικών, μέχρι που ήρθαν οι λεγόμενοι μονεταριστές της Σχολής του Σικάγου με τον (Μάγο)Μίλτο Φρίντμαν, που έκανε την οικονομική επιστήμη σχολή Χάρι Πότερ. Εδώ και δυο-τρεις δεκαετίες, το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο παγκοσμίως στηρίζεται σ’ αυτήν τη σχολή των νεοφιλελεύθερων μονεταριστών, που λένε πως όλα είναι χρήμα και μόνο με το χρήμα ρυθμίζεις τα πάντα. Για τους ανθρώπους αυτούς, υλική παραγωγή και εργασία δεν έχουν καμιά αξία. Το αν κλείνουν βιομηχανίες και αν υπάρχουν πάνω από 250 εκατομμύρια άνεργοι (σύμφωνα με επίσημες στατιστικές) τους αφήνει παγερά αδιάφορους. Ετσι κι αλλιώς η επίσημη θέση τους είναι παρόμοια με εκείνη των αρχαίων χρόνων της δουλείας, όπου ακόμη και οι Πλάτων και Αριστοτέλης πίστευαν ότι όσοι αναγκάζονται να εργάζονται για να κερδίζουν τα προς το ζην δεν πρέπει να έχουν πολιτικά δικαιώματα διότι είναι κατώτερα όντα και οι δούλοι δεν έχουν ψυχή αλλά είναι απλώς ζωντανά εργαλεία. Για τους νεοφιλελεύθερους, ισχύει μέχρι σήμερα η θέση του βέλγου οικονομολόγου του 19ου αιώνα, που αυτοανακηρύχτηκε εκπρόσωπος της σχολής των «φιλελευθεριστών», του Molinari, ο οποίος έγραφε:
«Από οικονομική άποψη, οι εργαζόμενοι πρέπει να θεωρούνται σαν πραγματικές μηχανές, που προσφέρουν μια ορισμένη ποσότητα παραγωγικών δυνάμεων κι απαιτούν, σαν αντάλλαγμα, ορισμένα έξοδα συντήρησης, για να μπορούν να λειτουργούν με κανονικό και συνεχή ρυθμό».
Ολες οι οικονομικές πολιτικές παγκοσμίως, συγκλίνουν σε ένα ενιαίο οικονομικό μοντέλο. Σ’ αυτό των μονεταριστών. Ολα δείχνουν πως εδώ και χιλιάδες χρόνια η διαμάχη για καταμερισμό του πλούτου ανάμεσα στους έχοντες και κατέχοντες και στους δούλους, στους πληβείους και στους σύγχρονους νεόδουλους-μισθωτούς δεν έχει σταματήσει ποτέ. Κατά καιρούς και μόνο όταν οι δούλοι και πληβείου επαναστατούσαν, έβλεπαν κάποιες άσπρες μέρες.
Σε ομιλία του στο θωρηκτό Αβέρωφ, ο υιός Πατίστας είχε πει «η επιτυχία κερδίζεται δεν χαρίζεται από κανέναν». Αν το γνώριζαν αυτό και οι σύγχρονοι νεόδουλοι τα πράγματα σίγουρα θα ήταν καλύτερα για όλους μας. Δυστυχώς σήμερα οι νεόδουλοι επαναστατούν μόνο εναντίον άλλων ομάδων εργαζομένων που κέρδισαν περισσότερα με διεκδικήσεις ή ακόμη και εναντίον των ανέργων ναυτικών που απαιτούν από τους Πατίστες να σταματήσουν να απασχολούν ανασφάλιστους εργαζόμενους-σκλάβους των 350 ευρώ που κοστίζουν όσο οι ρωμαίοι δούλοι(τα απαραίτητα για την αναπλήρωση της ενέργειας ώστε να μπορούν να δουλέψουν και την επόμενη μέρα). Στο απλό ερώτημα προς τους νεοφιλελεύθερους κερδοσκόπους «κύριοι, όταν προτιμάτε να πληρώνει το δημόσιο εκατομμύρια ανέργους αρκεί να υπάρχει νομισματική σταθερότητα, πως θα παραχθεί νέος και περισσότερος πλούτος για να τον μοιράσουμε; Το μόνο που μπορεί να συμβεί είναι να χρεοκοπήσει κάποτε το δημόσιο και εμείς», η απάντηση θα μπορούσε να ήταν «εμάς μας ενδιαφέρει πρωτίστως η τσέπη μας, εμείς δεν είμαστε κοινωνικές υπηρεσίες. Το ερώτημα να το απευθύνεται σ’ αυτούς που επιλέξατε να σας κυβερνήσουν». Αν απευθύνουμε το ερώτημα πάλι στους κυβερνώντες εκπροσώπους μας που χρεοκόπησαν το κράτος θα μας πουν «δυστυχώς ζούμε με δανεικά και όποιος πληρώνει παραγγέλνει και το χορό». Το έσχατο ερώτημα που θα μπορούσαμε να θέσουμε είναι, «μα εσείς δεν σώσατε τις τράπεζες και τους κερδοσκόπους με δημόσιο, δηλαδή δικό μας χρήμα» και η έσχατη απάντηση θα μπορούσε να είναι «μα αυτοί είναι τα πραγματικά αφεντικά μας. Εμείς θα αλλάξουμε την ιστορία»;
Αλέξανδρος Πιστοφίδης