Δες τον πίνακα με τους προσδιορισμούς. Κατέβασε τον πίνακα των προσδιορισμών σε αρχείο pdf
Όταν χρησιμοποιούμε τη γενική ως προσδιορισμό ενός ουσιαστικού τότε η γενική αποκτά διάφορες σημασίες:
1. Γενική του κτήτορα ή γενική κτητική (τίνος; ποιανού;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δείξουμε σε ποιον ανήκει κάτι, π.χ.
Ο καλλιτέχνης ζωγράφισε το σώμα και τα πόδια του αλόγου.
→ τα πόδια που ανήκουν στο άλογο.
Δε βρήκα τα βιβλία της Ελένης.
→ τα βιβλία που ανήκουν στην Ελένη.
2. Γενική του δράστη μιας ενέργειας ή γενική υποκειμενική
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να φανερώσουμε το υποκείμενο μιας ενέργειας, π.χ.
Η επιστροφή του Γιάννη συνοδεύτηκε από γλέντια και χαρές.
Τρόμαξε από το σφύριγμα του τρένου.
Για να βρούμε μια γενική υποκειμενική μετατρέπουμε το ουσιαστικό που προσδιορίζει η γενική (επιστροφή) σε ρήμα. Αν η γενική είναι υποκείμενο, τότε μιλάμε για γενική υποκειμενική ή του δράστη. Δηλαδή:
Η επιστροφή του Γιάννη > Επέστρεψε ο Γιάννης > Ποιος επέστρεψε; Ο Γιάννης = υποκείμενο
Το σφύριγμα του τρένου > Σφυρίζει το τρένο > ποιος σφυρίζει; Το τρένο = υποκείμενο
3. Γενική του δέκτη μιας ενέργειας ή γενική αντικειμενική
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να φανερώσουμε το αντικείμενο μιας ενέργειας, π.χ.
Το δυνατό κτύπημα της πόρτας από τον Γιάννη ενόχλησε τους γείτονες.
Σήμερα έγινε η συνάντηση για το κόψιμο της πίτας από τον δήμαρχο.
Για να βρούμε μια γενική αντικειμενική μετατρέπουμε το ουσιαστικό που προσδιορίζει η γενική (κτύπημα) σε ρήμα. Αν η γενική είναι αντικείμενο, τότε μιλάμε για γενική αντικειμενική ή του δέκτη. Δηλαδή:
Το δυνατό κτύπημα της πόρτας > Ο Γιάννης κτύπησε την πόρτα > Τι κτύπησε ο Γιάννης; την πόρτα = αντικείμενο.
Το κόψιμο της πίτας > Ο δήμαρχος έκοψε την πίτα > Τι έκοψε ο δήμαρχος; την πίτα = αντικείμενο.
Παρατήρηση: Πολύ συχνά μπορεί να μην είναι φανερό αν η γενική είναι υποκειμενική ή αντικειμενική, π.χ.
Στο παράδειγμα «Ο Γιάννης επέστρεψε. Έκλεισε την πόρτα με δύναμη και πήγε στο δωμάτιό του. Το δυνατό όμως κλείσιμο της πόρτας (από τον Γιάννη) ενόχλησε τους γείτονες.» μπορούμε να μετατρέψουμε το «κλείσιμο της πόρτας» με δύο τρόπους:
α. κλείνει η πόρτα = υποκειμενική.
β. κάποιος κλείνει την πόρτα = αντικειμενική.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να εξετάζουμε τη γενική με τα συμφραζόμενα μέσα στην πρόταση ή στην περίοδο.
4. Γενική του τόπου (πού;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε τον τόπο στον οποίο γίνεται μια ενέργεια. π.χ.
Στη μάχη του Μαραθώνα αρχηγός των Αθηναίων ήταν ο Μιλτιάδης.
→ η μάχη που έγινε στον Μαραθώνα.
Η Άνδρος είναι νησί των Κυκλάδων.
→ νησί που βρίσκεται στις Κυκλάδες
5. Γενική του χρόνου (πότε;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε τον χρόνο κατά τον οποίο γίνεται μια ενέργεια, π.χ.
Ασχολείται με δουλειές της νύχτας.
→ με δουλειές που γίνονται τη νύχτα.
Θα φάμε κάτι της στιγμής.
→ που γίνεται αυτή τη στιγμή
6. Γενική της ιδιότητας (τι λογιώ;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε μια ιδιότητα στο ουσιαστικό, π.χ.
Μας κέρασε γλυκό του κουταλιού.
Βάλε επιτέλους κι ένα παντελόνι της μόδας.
Εδώ πωλούνται είδη πολυτελείας.
Στη γενική της ιδιότητας υπάγονται: α. η γενική της τοπικής ή χρονικής έκτασης, β. η γενική της ηλικίας, γ. η γενική του βάρους, δ. η γενική της αξίας
6α. Γενική του μέτρου της τοπικής ή χρονικής έκτασης (πόσο;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε το μήκος, το πλάτος κλπ. ή το χρονικό διάστημα, π.χ.
Φοράει γόβα με τακούνι δέκα πόντων.
→ που έχει ύψος δέκα πόντους
Προχώρησε μια απόσταση διακοσίων μέτρων και σταμάτησε.
→ μια απόσταση που έχει μήκος διακόσια μέτρα
Προχώρησε μια απόσταση δύο ωρών και σταμάτησε.
→ μια απόσταση που διήρκεσε δύο ώρες
Πήρε άδεια τριών μηνών.
→ άδεια που διήρκεσε τρεις μήνες
6β. Γενική της ηλικίας (πόσου χρόνου;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε την ηλικία ενός έμψυχου ή άψυχου, π.χ.
Αυτό το κρασί είναι πέντε χρονών.
→ που έχει ηλικία πέντε χρόνια
Το μωρό είναι μόλις τριών ημερών.
→ που έχει ηλικία τρεις ημέρες
6γ. Γενική του βάρους (πόσο ζυγίζει;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε το βάρος ενός έμψυχου ή άψυχου, π.χ.
Σήκωσε σαν πούπουλο ένα σακί πενήντα κιλών.
→ που ζύγιζε πενήντα κιλά
Είναι απίστευτο πώς μετέφεραν έναν βράχο τριάντα τόνων.
→ που ζύγιζε τριάντα τόνους
6δ. Γενική της αξίας (πόσο κοστίζει;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε την αξία ενός πράγματος, π.χ.
Αγόρασε ένα σπίτι διακοσίων χιλιάδων δολαρίων.
→ που κόστιζε διακόσιες χιλιάδες δολάρια
Αγόρασα ένα ψωμί των ογδόντα λεπτών.
→ που κόστιζε ογδόντα λεπτά
7. Γενική του σκοπού ή της χρήσης (για ποιο σκοπό)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε τον σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται κάτι, π.χ.
Έσπασε το ποτήρι του νερού.
→ που χρησιμοποιείται για νερό
Φέρε μου τα πιάτα του γλυκού.
→ που χρησιμοποιούνται για γλυκό
8. Γενική της αιτίας (εξαιτίας)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε την αιτία μιας πράξης, μιας κατάστασης, π.χ.
Η λύπη του χωρισμού ήταν αβάσταχτη.
→ εξαιτίας του χωρισμού
Η θλίψη του θανάτου δεν περνάει εύκολα.
→ εξαιτίας του θανάτου
9. Γενική του περιεχομένου (με τι;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε το περιεχόμενο που περιέχει ένα αντικείμενο, π.χ.
Πήγα στην αποθήκη των κρασιών.
→ που έχει αποθηκευμένα κρασιά
Το ντουλάπι των απορρυπαντικών είναι πάντα κλειδωμένο.
→ που περιέχει απορρυπαντικά
10. Γενική του δημιουργού (ποιανού είναι;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε τον δημιουργό ενός έργου, π.χ.
Μόλις διάβασα την Οδύσεια του Ομήρου.
→ που την έγραψε (δημιούργησε) ο Όμηρος
Αυτός ο πίνακας του Γαΐτη μου αρέσει πολύ.
→ που τον ζωγράφισε (δημιούργησε) ο Γαΐτης
11. Γενική διαιρετική (ποιο απ' όλα;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε το όλο. Το μέρος του όλου το φανερώνει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό, π.χ.
Ανέβηκα στην κορυφή του βουνού.
→ Το όλο το φανερώνει η γενική του βουνού και το μέρος του όλου το φανερώνει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό η κορυφή.
Τρεις μαθητές του τμήματος έφυγαν.
→ Το όλο το φανερώνει η γενική του τμήματος και το μέρος του όλου το φανερώνει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό μαθητές.
12. Γενική της καταγωγής (τίνος;)
Με τη σημασία αυτή η γενική χρησιμοποιείται για να δηλώσουμε σχέση καταγωγής ή συγγένειας, π.χ.
Ήρθε και η κόρη του Νίκου.
→ έχει συγγένεια με τον Νίκο
Τηλεφώνησε ο αδερφός του Πέτρου.
→ έχει συγγένεια με τον Πέτρο
Η αιτιατική ως προσδιορισμός σε ουσιαστικά χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά στη γλώσσα μας· στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιείται προθετική φράση. Οι σημασίες που αποκτά είναι οι εξής:
1. αιτιατική της αναφοράς (σε τι; ως προς τι;)
Συνήθως χρησιμοποιούνται οι λέξεις: το μάκρος, το πλάτος, το βάθος, το ύψος, το μήκος, κ.ο.κ., π.χ.
Το αεροπλάνο είχε τρία μέτρα μήκος.
→ ως προς το μήκος
2. αιτιατική του μέτρου ή του ποσού (πόσο;)
Συνήθως χρησιμοποιούνται λέξεις που να δείχνουν μέτρο ή ποσό, π.χ.
Αγόρασε ψάρια τρία κιλά.
→ πόσα ψάρια αγόρασε; τρία κιλά
3. αιτιατική αντικειμενική
Συνήθως με ρηματικά ουσιαστικά που έχουν προστακτική – ευχετική – προτρεπτική σημασία, π.χ.
Προσοχή το τσιγάρο.
→ πρόσεχε το τσιγάρο
Έδωσε ένα κτύπημα την πόρτα, την έριξε κάτω.
→ κτύπησε την πόρτα
Για αύριο έχουμε διάβασμα όλο το κεφάλαιο.
→ να διαβάσουμε το κεφάλαιο
 |
Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011 |
|
|
Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941 |
|
|
Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999 |
|
|
Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005 |
|
|
Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα |
|
|
Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989 |
|
|
Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση |
|
|
Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006 |
