Η μετάφραση που ακολουθεί έχει αντληθεί από το βιβλίο: Ιωάννης Καμινιάτης, Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης, μετάφραση - εισαγωγή - σχόλια Εύδοξος Τσολάκης, Εκδόσεις Κανάκη, Αθήνα 2000.

23. […] Τα ξημερώματα της Κυριακής στις είκοσι εννέα Ιουλίου του έτους 6412 (η χρονολόγηση είναι από κτίσεως κόσμου, δηλαδή το 904) έφθασε κάποιος λέγοντας ότι τα πλοία των βαρβάρων πλησίασαν κάπου κοντά στον αυχένα του Εκβόλου που αναφέραμε. Καθώς λοιπόν η φήμη διαδόθηκε αμέσως σ’ ολόκληρη την πόλη, ξεσηκώθηκε παντού θόρυβος και σύγχυση και ταραχή, επειδή ο καθένας έλεγε και σκεφτόταν κι από κάτι διαφορετικό για το γεγονός και όλοι οπλίζονταν όπως μπορούσαν και έτρεχαν στο τείχος. Δεν είχαν σκορπιστεί ακόμα στις επάλξεις του τείχους και να! φάνηκαν και τα πλοία των βαρβάρων από τη μύτη που είπαμε, έχοντας ανοιγμένα τα πανιά τους. Έτυχε μάλιστα από μια σύμπτωση την ώρα εκείνη να φυσάει άνεμος από πίσω τους, ώστε οι περισσότεροι να φαντάζονται ότι τα πλοία δεν έρχονται πάνω στα νερά αλλά ψηλά μέσα από τον αέρα. Ήταν όπως αναφέραμε, Ιούλιος μήνας, όταν περισσότερο από τις άλλες μέρες φυσάει εδώ δια μέσου του κόλπου ο άνεμος, που ξεκινάει από τις κορυφές του Ολύμπου της Ελλάδας και έρχεται στην πόλη από το πρωί ως την ένατη ώρα κάθε καλοκαιρινή ημέρα ανανεώνοντας την ατμόσφαιρά της. Βρίσκοντας λοιπόν εκείνον ως συνεργό οι εχθροί άραξαν κοντά μας την ώρα που άρχιζε η ημέρα. Αρχικά, φθάνοντας κάπου κοντά στο τείχος, κατέβασαν τα πανιά και παρατηρούσαν με προσοχή την πόλη, πόσο μεγάλη να ήταν. Γιατί δεν επιτέθηκαν μόλις αγκυροβόλησαν, αλλά έμειναν για λίγο αδρανείς και για να πάρουν πρώτα μιαν ιδέα για τη δύναμή μας, ποια είναι η ετοιμασία μας για πολεμικές επιχειρήσεις, και για να ετοιμαστούν γι΄ αυτό και οι ίδιοι. Στο μεταξύ όμως έμειναν καταφοβισμένοι μη μπορώντας να συγκρίνουν εκείνα που έβλεπαν με τίποτε απ’ όσα είχαν γνωρίσει. Γιατί αντίκριζαν μια πόλη που απλωνόταν σε μεγάλη έκταση και που ολόγυρα στο τείχος της είχε παραταχθεί πλήθος κόσμου. Το γεγονός αυτό τους προκάλεσε ακόμη περισσότερη κατάπληξη και δεν άρχισαν αμέσως τη μάχη, με αποτέλεσμα να πάρουμε κι εμείς λίγο θάρρος και στο διάστημα της απραξίας αυτής να πάει η ψυχή μας στον τόπο της.

 

24. Καθώς λοιπόν εμείς βρισκόμαστε σ’ αυτήν την κατάσταση, ο αρχηγός του βαρβαρικού στρατού αποφάσισε να περάσει μπροστά από όλο το τείχος, όσο βρέχεται από τη θάλασσα. Ήταν ένας απαίσιος και παμπόνηρος άνθρωπος που οι πράξεις του ταίριαζαν με το όνομά του, που ήταν όνομα θηρίου, και δεν ήταν καλύτερος από εκείνο στην αγριάδα των τρόπων του και στην αχαλίνωτη ορμή του. Τον γνώρισες οπωσδήποτε κι ο ίδιος από τη φήμη του που έκανε περιβόητη την κακία του. Ποτέ ως τώρα κάποιος από αυτούς που ακούγονται ως ασεβείς δεν έχει φθάσει σε τέτοια μανία, ώστε να μη χορταίνει να βλέπει να χύνεται ανθρώπινο αίμα και να μη ζητάει τίποτε άλλο από τον φόνο των χριστιανών. Γιατί αν και υπήρξε κάποτε κι ο ίδιος χριστιανός και είχε αναγεννηθεί με το σωτήριο βάπτισμα και είχε διδαχτεί τα σχετικά με τη θρησκεία μας, όταν πιάστηκε από τους βαρβάρους αντάλλαξε την ευλαβική πίστη με την ασέβεια εκείνων και τίποτε άλλο δε φροντίζει πάντοτε να τους χαρίζει, παρά να επιβεβαιώνει το όνομά του με τις πράξεις του, και διαπράττοντας έργα ληστή και παραβάτη να περηφανεύεται γι’ αυτά. Αυτός λοιπόν ο ασυγκράτητος και παραβάτης Λέων τριγύριζε με το πλοίο το τείχος από τη θάλασσα, εξετάζοντάς το και μελετώντας με εγκληματική διάθεση από πού να κάνει την έφοδο και να το χτυπήσει. Τα υπόλοιπα πλοία αγκυροβόλησαν σ’ ένα σημείο στο ανατολικό τμήμα της παραλίας και ετοιμάζονταν. Οι κάτοικοι της πόλης μας οπλίζονταν κι αυτοί, μοίραζαν τις επάλξεις και πάσχιζαν να πάρουν θάρρος για τον αγώνα που τους περίμενε. Και ήταν στ’ αλήθεια ένας αγώνας και από τους σημαντικούς αγώνες ο πιο ξακουστός· δεν ήταν αγώνας παλαιστή, που θα προκαλούσε τον έπαινο των θεατών για την τακτική με την οποία ένα σώμα αντιστέκεται στον αντίπαλό του, ένας αγώνας, που δεν είχε ως έπαθλο κάποια υλικά βραβεία που δίνουν πρόσκαιρη ευχαρίστηση στον νικητή, ούτε πάλι η ήττα θα βύθιζε τον νικημένο μόνο στη ντροπή, αλλά ή θα αναδείκνυε ως ασύγκριτο βραβείο τη σωτηρία μιας τόσο μεγάλης πόλης ή θα προξενούσε απαρηγόρητο πόνο αν η πόλη αυτή πάθαινε κάτι από όσα την απειλούσαν.

 

25. Αλλά όταν το θηρίο εκείνο επιθεώρησε ολόκληρο το τείχος και την είσοδο ακόμη του λιμανιού και είδε ότι είναι φραγμένη με μια σιδερένια αλυσίδα και με μερικά βυθισμένα πλοία, αποφάσισε ότι ήταν προτιμότερο να επιτεθεί στο σημείο εκείνο που κατάλαβε ότι δεν θα εμπόδιζαν την έφοδο των πλοίων ούτε οι παγίδες από τους μονόλιθους που είχαμε ποντίσει από πριν έξω από το τείχος, ούτε ακόμη τα πλοία θα αντιμετώπιζαν κάποια ιδιαίτερη πολεμική ενέργεια από ψηλά, από το τείχος δηλαδή που είχαμε ανυψώσει. Αλλά, αφού σημάδεψε τα μέρη όπου το νερό της θάλασσας βαθαίνοντας χτυπάει στο πιο χαμηλό σημείο του τείχους, γύρισε στους συντρόφους του και ξεκίνησε τις εχθροπραξίες. Αυτοί λοιπόν σκορπίστηκαν γρήγορα με τα πλοία στα μέρη που τους υπέδειξαν, και βγάζοντας μια βαρβαρική και άγρια κραυγή όρμησαν πάνω στο τείχος προχωρώντας με τα κουπιά και χτυπώντας, για να μας πανικοβάλουν, τα δερμάτινα τύμπανα και κατατρομάζοντας εκείνους που βρίσκονταν στις επάλξεις με πολλά άλλα φόβητρα. Όσοι όμως ήταν στο τείχος έβγαλαν απαντώντας μια πιο δυνατή φωνή, επικαλούμενοι το σωτήριο όπλο το σταυρού για βοήθεια εναντίον των εχθρών· φωνή τόσο δυνατή, ώστε ακούγοντας οι βάρβαροι τον πολυάνθρωπο εκείνο και φοβερότερο από κάθε άκουσμα αλαλαγμό να ταραχτούν για μια στιγμή και να μην περιμένουν ότι θα κατορθώσουν κάτι, καθώς υπολόγισαν το πλήθος του λαού από το θόρυβο, ούτε ότι θα επιτύχουν, αντιμετωπίζοντας με ευχέρεια τόσο πολλούς που ρίχτηκαν στη μάχη, να εκπορθήσουν εύκολα μία τόσο μεγάλη πόλη που δεν μπορούσαν να την συγκρίνουν με καμιά άλλη. Για να μην φανεί όμως ότι πτοήθηκαν από την πρώτη προσβολή, όχι χωρίς φόβο ούτε πάλι με τη μανία που τους έπιασε ύστερα, αλλά με μία λύσσα ανάμεικτη με φόβο, πλησίασαν και αντιμετώπιζαν τους απέναντί τους με καταιγισμό βελών. Στη συνέχεια ξεθάρρεψαν κάπως και πάσχιζαν να πλησιάσουν πιο κοντά, σαν σκυλιά που γαβγίζουν για να πάρουν κουράγιο, και εξαγριώνονταν με τις επιθέσεις εναντίον τους από το τείχος. Γιατί και οι κάτοικοι της πόλης γνώριζαν καλά τη χρήση του τόξου, ήταν μάλιστα περισσότερο έμπειροι και επιτήδειοι σ’ αυτήν, αφού τοποθέτησαν στα σημεία εκείνα όλους τους Σκλαβήνους που είχαν συρρεύσει από τα κοντινά μέρη· γι’ αυτούς δεν υπήρχε τίποτε πιο εύκολο από το να ευστοχούν και τίποτε δεν μπορούσε να αντέξει τη δύναμη των βελών τους. 

 

26. Έτσι όμως καθώς και η μία και η άλλη πλευρά δεχόταν και έκανε επιθέσεις και η μάχη που διεξαγόταν έμοιαζε ισόπαλη, κάποιοι βάρβαροι, πιο τολμηροί φυσικά από τους υπόλοιπους και με περισσότερο θράσος, ξεχώρισαν, και αφού ρίχτηκαν από τα πλοία στη θάλασσα κατεβάζοντας μαζί τους μία ξύλινη σκάλα, την έσπρωχναν κουβαλώντας την στο νερό για ν’ ανέβουν μ’ αυτήν στο τείχος, χωρίς να δίνουν σημασία στα βέλη που τους έριχναν. Ώσπου να πλησιάσουν, σκέπαζαν κολυμπώντας τα σώματά τους στο νερό και κάλυπταν τα κεφάλια τους με ασπίδες. Όταν ζύγωσαν, αφού βγήκαν από το νερό, έδειχναν μεγαλύτερη γενναιότητα αντιμετωπίζοντας τις βολές, έχοντας μόνο τις ασπίδες τους πάνω από το κεφάλι· ύστερα σηκώνοντας γρήγορα τη σκάλα από το νερό στις επάλξεις επιχειρούσαν ν’ ανέβουν μ’ αυτήν και να μπουν μέσα. Αλλά ο θάνατος πρόφτασε τον σκοπό τους και πριν να καλοσκεφτούν πώς θα πραγματοποιήσουν το σχέδιο τους έχαναν τη ζωή τους. Μόνο που έβαλαν το πόδι τους στα σκαλοπάτια, και οι πέτρες που ρίχτηκαν σαν πυκνό χαλάζι εναντίον τους τούς αναποδογύρισαν στη θάλασσα και στον χαμό. Την ώρα εκείνη όλα τα πλοία γυρίζουν πίσω μην τολμώντας να επιχειρήσουν τίποτε άλλο παρόμοιο· χτυπούσαν μόνο από μακριά με πυκνά βέλη που σκίαζαν και τον ίδιο τον αέρα· κι αυτοί όμως δέχονταν παρόμοια επίθεση και με τα βέλη που τους έριχναν εύστοχα και με ελάχιστες αποτυχίες, και με τα βλήματα από τα πετροβόλα που μόνο το σφύριγμά τους στον αέρα έκανε τους βαρβάρους να τα χάνουν.

 

27. Γιατί και ο Νικήτας που ήδη αναφέραμε, ο απεσταλμένος του βασιλιά, γύριζε όλο το τείχος δίνοντας θάρρος στον λαό·  λέγοντας «άνδρες Θεσσαλονικείς, πριν από το γεγονός αυτό είχα διαφορετική γνώμη για σας και δε σας θεωρούσα τόσο γενναίους και τολμηρούς για τις πολεμικές επιχειρήσεις, επειδή δε δοκιμάσατε ούτε και αντιμετωπίσατε παλαιότερα κάτι παρόμοιο. Τώρα όμως η κορύφωση των γεγονότων μού επέτρεψε να τρέφω για σας τις καλύτερες προσδοκίες. Γιατί βλέπω ότι όλοι έχετε σώματα γεμάτα σφρίγος και ψυχές γεμάτες θάρρος και είστε όλοι σας έτοιμοι γι’ αυτά που μας περιμένουν, εμπαίζετε τους αντιπάλους και ανατρέπετε με γενναιότητα τα σχέδιά τους. Και δεν κάνετε τίποτα που να μην είναι σωστό. Πολεμάτε, λοιπόν, για σας τους ίδιους που είστε άντρες ξεχωριστοί και στην όψη και στα ψυχικά σας προτερήματα, και για την υπόλοιπη πόλη που τίποτε δεν τη συναγωνίζεται σε λαμπρότητα. Αν επομένως ξεπεράσετε τον παρόντα κίνδυνο, σας οφείλουν όλοι τον έπαινό τους· αν όμως συμβεί κάτι που δε θέλουμε, κάτι από αυτά που απειλούν οι βάρβαροι, δεν είναι δυνατόν να φανταστούμε τη συμφορά ή το μέγεθος της ντροπής. Για τον λόγο αυτόν πολεμήστε γενναία φροντίζοντας για τη νίκη και για την πατρίδα και για σας τους ίδιους, και μην υποχωρήσετε μπροστά στη δύναμη των εχθρών και μην αφήσετε να διηγούνται για σας το παράδοξο ότι μιας στιγμής αδιαφορία σας κόστισε έναν τόσο μεγάλο κίνδυνο.» Παρακινώντας τον λαό με αυτά τα παρακλητικά λόγια και γεμίζοντας με πολύ θάρρος τις ψυχές όλων έκανε τον γύρο του τείχους. Και ο στρατηγός, σαν να είχε ξεχάσει το δικό του ατύχημα από την πτώση που αναφέραμε προηγουμένως, παρόλο που ήταν άσχημο και του προξενούσε πόνο μεγαλύτερο από όσο μπορούσε να αντέξει, όμως ανέβηκε σ’ ένα μουλάρι, όχι καβαλικευτά αλλά στο ένα πλευρό, και όσο του επέτρεπαν οι πόνοι από τα τσακισμένα του μέλη, γύριζε κι αυτός, τοποθετώντας τους πιο πιστούς ταξεώτες (μέλη μόνιμης φρουράς φρουρίου) σε κάποια σημεία του τείχους όπου χρειάζονταν, έτσι ώστε, όσο μπορούσαν οι ίδιοι και προκαλώντας κι όσους ήταν κοντά τους να τους μιμηθούν, να παίρνουν τα απαραίτητα μέτρα για τον πόλεμο.

 

28. Οι βάρβαροι λοιπόν αφού μας επιτέθηκαν όχι μόνο μία αλλά πολλές φορές ολόκληρη εκείνη την ημέρα, υποχώρησαν καθώς τα πλήγματα που δέχτηκαν ήταν όλο και πιο σφοδρά· με ένα πρόσταγμα εγκατέλειψαν τη μάχη από την πλευρά της θάλασσας, γύρισαν πίσω με τα πλοία και αγκυροβόλησαν σε μία παραλία που βρίσκεται ανατολικά της πόλης. Ύστερα βγήκαν από τα πλοία και χτυπούσαν πάλι με βέλη αυτούς που βρίσκονταν στο ψηλό τείχος, όπου εξέχει και κάποια πύλη που ονομάζεται Ρώμη και γειτονεύει με τη θάλασσα. Πολέμησαν εκεί ως αργά τη νύχτα, και, σαν να κουράστηκαν από την προσπάθεια, πήγαν και ησύχασαν στα πλοία κάνοντας ίσως σκέψεις πώς να μας επιτεθούν την επόμενη μέρα και ετοιμάζοντας διαφορετικά σχέδια. Εμείς πάλι, αφού πήραμε κάποια ανάσα από τη μάχη, είχαμε άλλη φροντίδα· να επαγρυπνούν αυτοί που βρίσκονταν στις επάλξεις γύρω - γύρω σ’ ολόκληρη την πόλη και να προσέχουν τους βαρβάρους, μην τύχει και στήσουν στα κρυφά κάποια νυχτερινή παγίδα ή ενέδρα, φθάσουν στο τείχος και δώσουν τέλος σ’ όλα. Γιατί είναι πανέξυπνοι σε κάτι τέτοια και μόλις βάλουν κάτι στο μυαλό τους αμέσως το εφαρμόζουν χωρίς να λογαριάζουν κανένα κίνδυνο, κι έχουν την προσοχή τους στραμμένη σ’ ένα μόνο, ν’ αρχίσουν δηλαδή αυτό που σκέφτηκαν. Κι αν το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους είναι αντίθετο απ’ ό,τι υπολόγιζαν, πιστεύουν ότι αρκεί η φήμη πως τόλμησαν πράγματα που ως τότε φάνταζαν αδύνατα να γίνουν. Για τον λόγο αυτόν λοιπόν περάσαμε ολόκληρη εκείνη τη νύχτα επαγρυπνώντας, χωρίς να βρίσκουμε κανένα ψεγάδι στον τρόπο που πολεμήσαμε μέχρι τότε. Γιατί φθάσαμε να έχουμε τόσο θάρρος, ώστε κι ο ίδιος ο αρχηγός των βαρβάρων να τα χάσει και να προσπαθεί ύστερα να μάθει με κάθε τρόπο την αιτία, πώς αντισταθήκαμε σε κάθε επίθεση με τέτοια ανδρεία και πώς προέκυψαν τα αντίθετα απ’ αυτά που είχε ακούσει για μας κι έσβησαν οι ελπίδες του.

Δεύτερη ημέρα της πολιορκίας.

 

29. Όταν όμως το ξημέρωμα κήρυξε τη δεύτερη ημέρα του πολέμου και οι βάρβαροι σχεδίαζαν τώρα εναντίον μας πράγματα φοβερότερα απ’ αυτά που είχαν ήδη διαπράξει, οι στρατηγοί κατέβαλλαν πάλι κάθε φροντίδα για να δυναμώσουν το θάρρος καθενός από μας και να δείξουν και τον δικό τους ζήλο. Μόλις λοιπόν οι ακτίνες του ήλιου φώτισαν τον αέρα, οι βάρβαροι βγαίνοντας από τα πλοία τους όρμησαν και πάλι στο τείχος, σκορπισμένοι σε διάφορα σημεία και χωρισμένοι σε φάλαγγες, οι περισσότεροι μαζεύτηκαν μπροστά στις πύλες και έβαζαν σε ενέργεια όλη την πολεμική παρασκευή τους. Άλλοι απ’ αυτούς χρησιμοποιούσαν τα τόξα κι άλλοι εκσφενδόνιζαν πέτρες που μπουμπούνιζαν σχίζοντας τον αέρα· άλλοι καθισμένοι στα πετροβόλα έριχναν από ψηλά πολύ πυκνό χαλάζι από πέτρες. Ο θάνατος λοιπόν που μας απειλούσε είχε πολλές μορφές και καθώς μας χτυπούσε απ’ όλες τις μεριές, ήταν μία φοβερή εμπειρία για όσους τους πετύχαινε. Γιατί μόνο εναντίον της πύλης που αναφέραμε, έστησαν επτά πετροβόλα σκεπασμένα από παντού που τα έφτιαξαν όταν περνούσαν από τη Θάσο, για μία παρόμοια περίπτωση. Αφού έφεραν στο τείχος απέναντι από τα πετροβόλα μερικές ξύλινες σκάλες, προσπαθούσαν να ανεβούν μ’ αυτές, όντας ασφαλείς με τις πέτρες που εκσφενδόνιζαν τα πετροβόλα·  γιατί ρίχνοντας αδιάκοπα δεν άφηναν να προβάλει κανένας ψηλά από το τείχος χωρίς να πάθει κάτι. Και καθώς είχαν σηκώσει τη σκάλα στις επάλξεις του προτειχίσματος, θα είχαν  πραγματοποιήσει τα σχέδιά τους, αν κάποια θεϊκή δύναμη δεν έδινε θάρρος σε μερικούς τολμηρούς άντρες να πηδήξουν κάτω στο μέρος εκείνο· αυτοί χτυπώντας με τα δόρατα τους βαρβάρους τούς γκρέμισαν μαζί με τη σκάλα προς τα πίσω. Και έτσι όταν είδαν ότι και τούτο το επινόημά τους δεν έβγαλε πουθενά και το έβαλαν στα πόδια, έτσι που να εγκαταλείψουν και τη σκάλα, πήραμε τόσο πολύ θάρρος, ώστε και να γελάμε σε βάρος τους και να χρησιμοποιούμε τα βέλη και τις πέτρες από τα πετροβόλα με μεγαλύτερη προθυμία από την προηγούμενη ημέρα και να μην τους αφήνουμε ούτε και για λίγο να πλησιάσουν στο τείχος, παρόλο που θέριευε η μανία τους και έτριζαν σαν αγριογούρουνα τα δόντια τους και θα ήθελαν, αν ήταν δυνατό, να μας κατασπαράξουν ζωντανούς. Πόσο φοβερό ήταν να τους ακούμε να μανιάζουν εναντίον μας! Πώς έδειχναν την υπερβολική τους οργή και ούρλιαζαν από το βάθος της ψυχής τους και πώς φανέρωναν την παραφορά τους με τους αφρούς που έβγαζαν από το στόμα τους! Όλη εκείνη την ημέρα δε θέλησαν ούτε τροφή να πάρουν, αλλά πολεμούσαν ασταμάτητα μέσα στην ανυπόφορη ζέστη και χωρίς να νιώθουν ότι έχουν σώματα που και η κούραση τα καταβάλλει και καίγονται από τον ήλιο πάνω από τα κεφάλια τους. Τούτο μόνο είχαν για φροντίδα τους, ή να εκπορθήσουν την πόλη και να χορτάσουν την οργή τους για μας ή, αν αυτό δεν γινόταν, να απαρνηθούν και τη ζωή τους και να σκοτωθούν με τα όπλα τους. Γιατί όταν η βαρβαρική οργή φουντώσει μία φορά, η αλόγιστη ορμή που την παρακινεί δε θα σταματήσει νωρίτερα, παρά την ώρα που θα δει να χύνεται ή το δικό της αίμα ή το αίμα του εχθρού της.

 

30. Αλλά επειδή η προσέγγιση στο τείχος δεν ήταν ακίνδυνη, μας πολεμούσαν μόνο με βέλη και πετροβόλα. Μπήκαν στη γραμμή και απομακρύνθηκαν τόσο όσο χρειαζόταν, ώστε οι βολές τους να χτυπούν την πόλη, χωρίς να χάνουν τη δύναμή τους, καλύφθηκαν με τις ασπίδες τους και επιδόθηκαν ολοκληρωτικά στον αγώνα· στέκονταν λοιπόν σαν ανδριάντες με σώματα που ήταν καμωμένα από χαλκό ή από κάποιο άλλο πιο στέρεο υλικό, υπομένοντας μία φοβερή και ανεκδιήγητη ταλαιπωρία και πασχίζοντας ο ένας να φανεί καλύτερος από τον άλλο στον πόλεμο. Καθώς ο ήλιος έδειχνε μεσημέρι, τη στιγμή που πυρώνει με τις ακτίνες του τον αέρα πιο πολύ από τις άλλες ώρες, η μεγάλη κάψα σαν να άναψε περισσότερο τη λύσσα που ένιωθαν και ερεθίζοντας την παράλογη εκείνη ορμή τους με τις αποκοτιές τους, έβαλαν σε ενέργεια έναν διαφορετικό τρόπο πολιορκίας (και δες πώς ήταν τρομερός). Υπήρχαν τέσσερις πύλες στο ανατολικό μέρος της πόλης· σκέφτηκαν λοιπόν να βάλουν φωτιά στις δύο απ’ αυτές, και στη Ρώμη και σ’ αυτήν που λεγόταν Κασσανδρεωτική έχοντας στο μυαλό τους ότι αν μπορέσουν, καθώς θα καίγονταν οι εξωτερικές πύλες, να περάσουν μέσα από το προτείχισμα και να χωθούν κάτω από το ψηλό τείχος,  δε θα έχουν κανένα φόβο για να καταστρέψουν και τις εσωτερικές πύλες και να ορμήσουν στην πόλη όλοι μεμιάς, αφού τοποθετήσουν στην απέναντι πλευρά εύστοχους και ικανούς τοξότες, έτσι που τα πυκνά βέλη να μην αφήσουν κανέναν να ξεπροβάλει από μέσα χωρίς κίνδυνο.

 

31. Έτσι λοιπόν έβαλαν σε ενέργεια το σχέδιο τους. Αφού βρήκαν κάποιες άμαξες, τοποθέτησαν πάνω τους ανάποδα τα πλοιάρια που τα χρησιμοποιούσαν οι ψαράδες μας για να πιάνουν ψάρια, και επιπλέον μερικά άλλα ξύλα και σωρό από φρύγανα· αυτά τα ράντισαν με πίσσα και θειάφι, χώθηκαν κάτω από τις άμαξες και γύριζαν τους άξονες τους και τις προχωρούσαν με τα χέρια, έως ότου έφθασαν ως τις ίδιες τις πύλες. Ύστερα βάζοντας φωτιά στο υλικό αυτό και βαδίζοντας προς τα πίσω σκεπασμένοι με τις ασπίδες υποχώρησαν προς τους τοξότες και κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τον σκοπό τους χωρίς να το καταλάβουμε. Γιατί η φωτιά αγκάλιασε το υλικό και φουντώνοντας περισσότερο από τα προσανάμματα πύρωσε την εξωτερική επιφάνεια των πυλών που ήταν ολόκληρη επενδυμένη με σίδερο, και μετοχετεύοντας την πύρινη γλώσσα προς το εσωτερικό κατάφερε να κάψει ολοκληρωτικά τις πύλες, ώστε ύστερα από λίγο να σωριαστούν κάτω και να μας κάνουν να παραλύσουμε όλοι μας τελείως. Μόνο που έγινε γνωστό σ’ ολόκληρη την πόλη το κάψιμο των πυλών, ήταν σαν να πέρασε από τις καρδιές όλων μας κάποιο ξίφος. Έτσι, γεμίσαμε αγωνία και τρόμο, άλλαξε η όψη μας και χάσαμε μεμιάς κάθε ελπίδα. Τώρα όσοι πριν από λίγο πηδούσαν στα τείχη και αντιστέκονταν στους εχθρούς και παρακινούσαν ο ένας τον άλλον να αγωνιστούν πολεμώντας, φαίνονταν στ’ αλήθεια πιο αδύναμοι κι από τους λαγούς. Το γεγονός τούτο, ότι δηλαδή εκείνο το σχέδιο πέτυχε, έκανε τις ψυχές όλων να μαντεύουν το τέλος. Μόλις όμως κάηκαν οι εξωτερικές πύλες, εμείς ασφαλίσαμε γρήγορα τις εσωτερικές μ’ ένα νεόκτιστο τειχίο,  προνοήσαμε να μεταφέρουμε νερό στις επάλξεις σε κάποια σκεύη και παραφυλάγαμε πότε τυχόν θα ορμήσουν και σ’ αυτές οι εχθροί, για να μπορέσουμε να τα βάλουμε με τη φωτιά, όταν και πάλι επιχειρήσουν τα κακούργα σχέδιά τους, και να προστατεύσουμε τις πύλες από την επιβουλή τους. Πράγμα που εκείνοι το κατάλαβαν και δεν έβαλαν πια σ’ ενέργεια παρόμοια κακόβουλα σχέδια· επρόκειτο όμως με κάποια άλλα φοβερότερα και σκληρότερα να επιτύχουν την καταστροφή μας, από την οποία δε θα μπορούσαμε να ξεφύγουμε με κανέναν τρόπο από ’δω και πέρα, επειδή ήταν πια μπροστά μας και ξεπερνούσε κάθε σχέδιό μας. Όταν ωστόσο με τον τρόπο αυτόν έσβησε η φωτιά, την υπόλοιπη μέρα μας χτυπούσαν με τα πετροβόλα και τα τόξα ως την ώρα που το σκοτάδι της νύχτας διαδέχθηκε το φως και αναγκάστηκαν, παρόλο που δεν το ήθελαν, να διακόψουν τις προσπάθειες.

Νυχτερινές προετοιμασίες.

 

32 Ύστερα, μόλις σταμάτησαν να πολεμούν, μπήκαν στα πλοία, ησύχασαν για λίγο και άρχισαν το έργο που είχαν με πανουργία σκεφθεί από νωρίτερα. Κι αυτό ήταν να κάνουν μια προσπάθεια τέτοια, ώστε αν με αυτή κατόρθωναν να καταλάβουν την πόλη, θα ήταν όλα καλά, επειδή τίποτε άλλο από εκείνα που βοηθάνε την πολιορκία δεν είχε τις δυνατότητες του συγκεκριμένου σχεδίου, και μάλιστα όταν η μάχη γίνεται από τη θάλασσα και δεν μεσολαβεί κάποια ξηρά που να διακόπτει το κακόβουλο σχέδιο. Αν όμως και τούτο, όπως και οι προηγούμενες ενέργειές τους δεν τους βοηθούσε σε τίποτα, θα εκτελούσαν εκείνους που τους παρακίνησαν για την επιχείρηση αυτή και τους παραπλάνησαν να κάνουν ένα τόσο μεγάλο ταξίδι, κι έτσι θα ξαναγύριζαν στα σπίτια τους. Πήραν λοιπόν αυτήν την απόφαση στην αρχή ακόμη της νύχτας και έβαλαν σε εφαρμογή το περίπλοκο και πολύμορφο εκείνο σχέδιό τους. Άναψαν παντού φώτα και τοποθέτησαν τα πλοία τους ανά δύο, το ένα δίπλα στο άλλο, και έδεσαν τις πλευρές του ενός με του άλλου με κάποια γερά παλαμάρια και σιδερένιες αλυσίδες για να μην απομακρύνονται εύκολα· έπειτα σήκωσαν με τα ξάρτια που κρέμονται στον αέρα από την πλώρη τα ξύλα που βρίσκονται στη μέση, αυτά που οι ναυτικοί τα λένε κατάρτια. Ύστερα κρέμασαν πάνω τους, κάπου στη μέση τους, ψηλά με τα σκοινιά που είναι κουλουριασμένα στην πλώρη, τα πηδάλια και των δύο πλοίων, έτσι που το πλατύ μέρος των πηδαλίων να ξεπερνάει στη διάμετρο τα πλοία, και πραγματοποίησαν με τον τρόπο αυτόν ένα παράξενο και αλλόκοτο τέχνασμα. Γιατί όταν, καθώς είπα, κρεμάστηκαν στον αέρα τα πηδάλια, έβαλαν πάνω σ’ αυτά, στηρίζοντας τα, μερικά μακριά ξύλα στη σειρά το ένα δίπλα στο άλλο· και αφού με το διαβολεμένο αυτό σχέδιο δημιούργησαν στον ενδιάμεσο χώρο ένα δάπεδο και έφραξαν καλά τα άκρα από παντού με σανίδες και στερέωσαν τις άκρες των τιμονιών που βρίσκονταν προς το μέρος της πρύμνης με άλλα πιο δυνατά δεσίματα, κατασκεύασαν λοιπόν με το επινόημα μερικούς πύργους πιο χρήσιμους από εκείνους που υπήρχαν στη στεριά πάνω στο τείχος. Πάνω σ’ αυτούς ανέβασαν ένοπλους βάρβαρους, όσους ξεχώριζαν για τη δύναμη των σωμάτων τους και τον τολμηρό τους χαρακτήρα, για να επιχειρήσουν εναντίον μας την ύστατη, την τελευταία κακόβουλη ενέργειά τους. Τους έδιναν λοιπόν την εντολή άλλοι απ’ αυτούς να ρίχνουν με τα τόξα εναντίον όσων στέκονταν μέσα από το τείχος, κι άλλοι να πετούν πέτρες μεγάλες όσο μπορούσαν να κρατήσουν στα χέρια τους· σ’ άλλους, εξοπλισμένους με ένα είδος φωτιάς, κι αυτής τεχνητής, που την είχαν βάλει από πριν σε μερικά πήλινα σκεύη, έδιναν την εντολή να τη ρίχνουν σ’ εκείνους που έστεκαν απέναντί τους. Και όλα τούτα ήταν γι’ αυτούς χρήσιμα και αποτελεσματικά, επειδή οι ενέργειές τους δε γίνονταν στο ύψος του εδάφους, αλλά καθώς, χάρη στο διαβολικό τους τέχνασμα, στέκονταν ψηλότερα από το κτίσμα του τείχους, κάθε κακόβουλη ενέργειά τους απέβαινε χρήσιμη γιατί την πραγματοποιούσαν από ψηλά.

Τρίτη ημέρα της πολιορκίας. Η άλωση.

 

33. Καθώς οι ασεβείς πραγματοποίησαν όλα τα σχέδιά τους εκείνη τη νύχτα, στο μεταξύ όμως καμιά από τις ενέργειές τους δεν πέρασε απαρατήρητη επειδή, όπως είπαμε, είχαν πολλά φώτα και η παραλία όπου κουβέντιασαν και πήραν τις αποφάσεις τους ήταν κοντά, μείναμε κατάπληκτοι και καταφοβισμένοι και δεν ξέραμε με ποιον τρόπο να παραμείνουμε ασφαλείς στη συνέχεια. Όλος ο κόσμος —μπορούσες να το δεις— ήταν ταραγμένος και τα είχε χαμένα, καθώς κινδύνευε η ζωή τους και δεν γνώριζαν τι να πράξουν. Κανένας δεν φρόντιζε πώς να αντιμετωπίσει τον επικείμενο κίνδυνο, αλλά γυρόφερνε στο μυαλό του πώς και με πόσο πόνο θα πεθάνει. Δεν ήταν πια εύκολο ούτε ασφαλές να φύγει κάποιος, επειδή οι βάρβαροι βρίσκονταν γύρω - γύρω στο τείχος και στέκονταν μπροστά στις πύλες. Ο προφανής κίνδυνος πάλι δεν τους άφηνε περιθώρια να περιμένουν. Έχοντας χάσει κάθε ελπίδα σωτηρίας τριγύριζαν στο τείχος σαν χαμένοι, μη ξέροντας από το μέγεθος της συμφοράς τι να κάνουν. Μερικοί όμως που δεν είχε σβήσει τελείως μέσα τους το φιτίλι της ανδρείας αποφάσισαν, καθώς περίμεναν τους βαρβάρους, να ετοιμάσουν από πριν στο τείχος κάποια πράγματα για την απόκρουση του εχθρού. Αυτά ήταν πίσσα, δαδιά και ασβέστης και μερικά άλλα με τα οποία φουντώνουν γρήγορα οι φλόγες, που τα έβαλαν σε πήλινα σκεύη για να τα χρησιμοποιήσουν εξακοντίζοντάς τα ανάμεσα στους εχθρούς, όταν τυχόν θα εφορμούσαν τα πλοία, ώστε να μην πετύχουν τίποτε και μ’ αυτήν τους την επιχείρηση. Καθώς όμως και αυτά ήταν έργα και σκέψεις ανθρώπων που τα είχαν χαμένα και το φως της ημέρας σκόρπιζε πια το νυχτερινό σκοτάδι, να λοιπόν και τα πλοία όπως ήταν αρματωμένα, χωρίστηκαν και πλησίασαν σε πολλά σημεία του τείχους δείχνοντας σ’ όλους ένα πρωτοφανές και παράδοξο θέαμα. Γιατί κάθε τους ζευγάρι έφερε πάνω του την τεχνητή εκείνη κατασκευή από τους ξυλόχτιστους πύργους που ξεπερνούσε κατά πολύ το ύψος του τείχους, και πάνω τους βαρβάρους που χοροπηδούσαν σαν αγριεμένοι ταύροι και μας φοβέριζαν όλους με καταστροφή. Τότε, λοιπόν, κάποιοι από τον λαό της πόλης καταφρονώντας τον θάνατο που ήταν αναπόφευκτος και κρεμόταν, για να το πω έτσι, πάνω από τα κεφάλια τους, ρίχτηκαν στον αγώνα και μεταβάλλοντας την κορύφωση του κινδύνου σε επίδειξη ανδρείας, στάθηκαν πολεμώντας γενναία στη μάχη και καθένας έκανε ό,τι μπορούσε. Γιατί δεν επέτρεπαν να πλησιάζουν τελείως τα πλοία, αλλά αφενός με τα πυκνά βέλη και αφετέρου με τα αναμμένα αντικείμενα τα εμπόδιζαν να έρθουν κοντά στο τείχος και να πραγματοποιήσουν τον σκοπό τους. Όσοι όμως κυριεύτηκαν από δειλία και δεν άντεχαν ούτε να βλέπουν το κακό που τους περίμενε χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν, αφού αποτραβήχτηκαν σιγά σιγά από το τείχος, έφευγαν προς τις άκρες της πόλης και έδιναν έτσι κι άλλο θάρρος στους εχθρούς. Κι αυτοί μόλις είδαν ότι σε κάποιο σημείο το κτίσμα του τείχους ήταν περισσότερο διαλυμένο, εκεί που είχαμε στήσει από πριν τους ξύλινους πύργους, και κατάλαβαν ότι και το νερό της θάλασσας σ’ εκείνο το μέρος πήγαινε σε βάθος, έφεραν εκεί ένα ζευγάρι πλοία, απ’ αυτά που είχαν ενώσει, και το έσπρωχναν σιγά σιγά με τα κουπιά ως τη στιγμή που έφθασαν κοντά στις ίδιες τις επάλξεις πλησιάζοντάς τες με την πλώρη των πλοίων. Ύστερα, καθώς όσοι ήταν πάνω στους ξύλινους πύργους επιχειρούσαν να τους χτυπήσουν με πέτρες, οι βάρβαροι, που στέκονταν πάνω στις κατασκευές που είπαμε, έβγαλαν μιαν άγρια και δυνατή κραυγή κι έριξαν και πέτρες που δεν ήταν δυνατό από τον όγκο τους να τις κρατούν στα χέρια τους αλλά πάρα πολύ μεγάλες και που κανένας δεν μπορούσε ν’ αντέξει την ορμή τους, κι έριξαν φωτιά από τον αέρα με τους σιφώνες και εξακόντισαν μέσα στο τείχος και κάποια άλλα σκεύη κι αυτά γεμάτα φωτιά· προκάλεσαν έτσι τέτοια έκπληξη και φόβο σ’ εκείνους που ήταν στους πύργους, ώστε να πηδήξουν γρήγορα κάτω και να τρέξουν να φύγουν και να εγκαταλείψουν έρημο ολόκληρο το διάδρομο που περιέτρεχε το τείχος. Όταν είδαν ότι το σχέδιό τους πραγματοποιήθηκε (γιατί όλοι τους, σαν φύλλα από τον άνεμο, έπεφταν στο έδαφος, κι όχι από τις σκάλες αλλά όπως τους ανάγκαζε ο φόβος), άφησαν στις επάλξεις κάποιον τολμηρό βάρβαρο και φυσικά πιο ορμητικό από τους υπόλοιπους, αιθίοπα στο χρώμα. Αυτός λοιπόν στριφογυρίζοντας το μαχαίρι που κράταγε στα χέρια του και πηδώντας πάνω στο τείχος στεκόταν και παρακολουθούσε τη φυγή του πλήθους, αν ήταν οριστική κι όχι για να τους ξεγελάσει. Γιατί υποπτεύονταν βέβαια μήπως οι κάτοικοι της πόλης έχουν στήσει κάποια ενέδρα στους δρόμους με την οποία, όπως αυτοί θα ήταν χωρισμένοι σε πολλές ομάδες, θα τους εξόντωναν με δόλιο τρόπο· και στο μεταξύ δίσταζαν να μπουν έτσι ξαφνικά στην πόλη και να πραγματοποιήσουν τα σχέδιά τους. Καθώς όμως με τα στριφογυρίσματα του βαρβαρικού μαχαιριού άστραφτε ο αέρας και φανέρωνε πέρα για πέρα την είσοδο των εχθρών (ήταν η τρίτη ώρα της ημέρας), τότε όλοι βλέποντας ότι έγινε το κακό έτρεχαν άλλος εδώ κι άλλος εκεί, όπως τους οδηγούσε ο θάνατος. Κι εκείνος στεκόταν μπροστά τους και δεν τους άφηνε πια κανέναν τρόπο για να τον αποφύγουν. Ύστερα, μόλις οι βάρβαροι είδαν ότι ερήμωσε ολόκληρο το τείχος κι ότι εξαιτίας της ασυγκράτητης φυγής του κόσμου ήταν ασφαλείς, βγαίνοντας γρήγορα από τα καράβια και πηδώντας μέσα από τις επάλξεις κι ανοίγοντας τις πύλες έκαναν γνωστό και στα άλλα πλοία το τέλος των επιχειρήσεων· κι εκείνα έσπευσαν να αγκυροβολήσουν κοντά στις πύλες, κι έστειλαν στην πόλη τους βαρβάρους που είχαν γυμνά τα σώματά τους, κάλυπταν μόνο με ένα μικρό πανί την περιοχή γύρω από τα γεννητικά τους όργανα, κρατώντας στα χέρια τους τα μαχαίρια. Αυτοί μπήκαν μέσα και σκότωσαν αμέσως όσους βρήκαν να τριγυρνούν ακόμα στο τείχος, είτε επειδή φοβήθηκαν και δεν μπορούσαν να κινηθούν, καθώς από τον φόβο παρέλυσε το σώμα τους, είτε πάλι επειδή είχαν τραυματιστεί πέφτοντας, όπως αναφέραμε, και δεν μπορούσαν πια να φύγουν· ύστερα σκορπίστηκαν στους μεγάλους δρόμους. Ο λαός της πόλης χωρισμένος σε πολλές ομάδες ξεφώνιζε και σπρωχνόταν μη έχοντας πού να σωθεί, πού να ξεφύγει από τη συμφορά. Μπορούσες τότε να δεις τους ανθρώπους να περιφέρονται σαν ακυβέρνητα πλοία εδώ κι εκεί, ελεεινό θέαμα, άνδρες, γυναίκες, νήπια· να πέφτει ο ένας πάνω στον άλλον, να κρέμεται ο ένας από τον άλλον, να δίνει ο ένας στον άλλον τον πιο θλιβερό και τελευταίο ασπασμό. Αν ανάμεσα τους βρισκόταν και κάποιος πατέρας ηλικιωμένος, πέφτοντας στον λαιμό του παιδιού του θρηνούσε γοερά μη αντέχοντας τον χωρισμό, αλλά σφίγγοντας το κορμί του γιου του καθώς, προτού να τρυπηθεί από το ξίφος, τον πλήγωνε ο πατρικός του πόνος, θρηνούσε τη μοίρα του…

 

 

 

Οι πληροφορίες και η μετάφραση αντλήθηκαν από το εξαιρετικό βιβλίο: Ιωάννης Καμινιάτης, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ιωάννης Αναγνώστης ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΩΝ ΑΛΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, μετάφραση Χάρη Μέσση, εισαγωγή -  σχόλια Paolo Odorico, εκδ. Άγρα, Αθήνα, 2009

 

 

Εισαγωγικά:

Αυτοκράτορας του Βυζαντίου τον καιρό της άλωσης της Θεσσαλονίκης ήταν ο Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός ( ), ανεψιός του αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄ Κομνηνού ( ). Υπήρξε αντίπαλος του εξαδέλφου του, του αυτοκράτορα Μανουήλ Α' Κομνηνού (1143-1180) ( ) και αναγκάστηκε πολλές φορές να καταφύγει στην επαρχία ή εκτός των συνόρων για να αποφύγει την τιμωρία. Μετά τον θάνατο του Μανουήλ κατέλαβε την εξουσία ως επίτροπος του ανήλικου γιου του και από το 1183 ως αυτοκράτορας, μετά τη δολοφονία της συζύγου του Μανουήλ και αυτοκράτειρας Μαρίας της Αντιοχείας. Θεωρείται ως υπεύθυνος για την κρίση της αυτοκρατορίας. Εκθρονίστηκε από τον Ισαάκιο Άγγελο ( ), ο οποίος τον παρέδωσε στον όχλο, και θανατώθηκε μετά από τρεις ημέρες βασανιστηρίων.

Κυβερνήτης της Θεσσαλονίκης, στρατηγός όπως παρουσιάζεται στην αφήγηση, ήταν ο Δαβίδ Κομνηνός γιος κάποιου Αλέξιου Κομνηνού και μιας γεωργιανής πριγκίπισσας, ίσως εγγονός της Άννας Κομνηνής και του Νικηφόρου Βρυέννιου.

Βασιλιάς των Νορμανδών ήταν ο Γουλιέλμος Β΄ ο Καλός (1166-1189), βασιλιάς της Σικελίας (), Γελίελμος στην αφήγηση, γιος του Γουλιέλμου Α΄ του Κακού, εγγονός του Ρογήρου Β΄.

 

Η αφήγηση

 

Ο Γελίελμος, όπως νομίζω, έτρεφε μίσος εναντίον του Μανουήλ, ο οποίος εκστράτευσε κάποτε εναντίον της χώρας του προκαλώντας καταστροφές και σπέρνοντας το πένθος. Επιπλέον, ήθελε να ανταγωνιστεί τον πατέρα του που επιχείρησε παλιά μια επίθεση δια θαλάσσης εναντίον της Κωνσταντινούπολης χωρίς επιτυχία. Μελετούσε τέλος την επίθεση του Μανουήλ εναντίον της Σικελίας, που πραγματοποιήθηκε από ξηρά και θάλασσα (από δύο μεριές έκανε την επίθεσή του ο Μανουήλ και το σχέδιο ήταν πράγματι εξαιρετικό, αν και η τύχη του πολέμου δεν τον ευνόησε καθόλου). Με αυτές τις σκέψεις ο Γελίελμος υποδέχτηκε την πρεσβεία των εχθρών του Ανδρόνικου, η οποία υπερηφανευόταν ότι είχε επικεφαλής της τον Αλέξιο Κομνηνό. Αυτός είχε περιπλανηθεί αρκετά και είχε ταξιδεύσει σε μακρινές χώρες και ανάμεσα σε άλλες στην Ταυρική και τη Σκυθία, όπου υπέφερε πολύ εξαιτίας του Ανδρόνικου. Ο Σικελός βασιλιάς άρχισε να διακηρύσσει ότι θα γέμιζε την ξηρά και τη θάλασσα με τις στρατιωτικές του δυνάμεις και ότι θα σκέπαζε και την ίδια την Κωνσταντινούπολη με τα νέφη του στρατού του, με τα οποία θα έριχνε σαν βολή τον όλεθρο στους οπαδούς του Ανδρόνικου. Ο Αλέξιος Κομνηνός, με τη σειρά του, καυχιόταν πολύ και φούσκωνε τα νέφη αυτά. Έλεγε λοιπόν και το πίστευε ότι όλοι εμείς οι Ρωμαίοι είμαστε με το μέρος του, ότι τον αγαπούμε ειλικρινά και ότι κανείς μας δεν θα τον εγκατέλειπε. Μόλις, αντίθετα, τον βλέπαμε ή λαμβάναμε μήνυμά του θα υποτασσόμασταν σ' αυτό. Πίσω από τα λόγια αυτά έκρυβε την ελπίδα ότι, εφόσον έτσι ήταν τα πράγματα και όλοι τον αγαπούσαν και τον είχαν στην καρδιά τους, θα γινόταν αυτοκράτορας εκρθονίζοντας τον Ανδρόνικο. Και εδώ όμως έπεσε έξω, καθώς ο βασιλιά της Σικελίας είχε διαφορετική επιθυμία: όπως λένε σκεφτόταν να εγκαταλείψει τη Σικελία και το βασίλειό της σε άλλον και ο ίδιος να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη.

 

[...]

 

Καθώς ο Αλέξιος Κομνηνός ισχυριζόταν ότι θα μπορούσε εύκολα να παραδώσει την Κωνσταντινούπολη στον βασιλιά της Σικελίας σαν να την κρατούσε αυτός ο ανόητος στα χέρια του, συγκροτείται από τον βασιλιά στρατός από πολλές χώρες και αναγνωρίζεται ο ίδιος ως αρχηγός. Εξαντλήθηκε άδικα για τον σκοπό αυτό το δημόσιο ταμείο, που δεν διέθετε βέβαια και μεγάλες προσόδους. Έριξε στη θάλασσα πάνω από διακόσια μεγάλα πλοία, και άλλα διάφορα, καθώς και πλοία μεταφοράς αλόγων. Στην ξηρά έστειλε επίλεκτο ιππικό που δεν αποτελούνταν μόνο απ΄ όσους ο ίδιος στρατολόγησε, αλλά και από συμμάχους από πολλές χώρες. Λέγεται, λόγου χάρη, ότι στους εκατό καβαλάρηδες που προσέρχονταν να στρατολογηθούν και σε περίπου άλλους τόσους που έφταναν από διάφορα μέρη, επέλεγε κάποιους και έδιωχνε τους υπόλοιπους. Και οι ιππότες εκείνοι δήλωναν με αλαζονεία ότι χάρη στη φυσική τους δύναμη μπορούσε ο καθένας τους να αντιμετωπίσει μόνος σε μάχη τριακόσιους άνδρες. Δεν διέφεραν και εκείνοι από τον Κομνηνό, που πίστευε πως μόνος του θα καταλάμβανε γρήγορα όλη την αυτοκρατορία απλώς και μόνο αν άφηνε το άλογό του να καλπάσει εναντίον της και ότι θα την άδραχνε με την παλάμη του όπως τη φωλιά ενός πουλιού. Ο Κομνηνός ισχυριζόταν ότι θα το έκανε, για χάρη του Σικελού, τον οποίο αναγνώριζε ως νόμιμο κύριό του, στην πραγματικότητα όμως το επιθυμούσε για τον ίδιο του τον εαυτό. Όπως αναφέραμε προηγουμένως, φανταζόταν, δεν γνωρίζω πώς, ότι μόλις έκανε την εμφάνισή του, αμέσως τα βλέμματα όλων των Βυζαντινών θα στρέφονταν σε αυτόν και μόνο σε αυτόν, όπως στον ήλιο.

Η λατινική γη εξέμεσε εναντίον μας μια μεγάλη στρατιά, ικανή να μας προκαλέσει φόβο. Έφτασαν στη χώρα των Ιλλυριών, που αποτελεί το σύνορο του ρωμαϊκού κράτους από την πλευρά της Αδριατικής. Αφού περικύκλωσαν τη μεγαλύτερη πόλη, το Δυρράχιο, την κατέλαβαν εύκολα με μόνη, ας πούμε, την πολεμική κραυγή που έβγαλαν. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ανδρόνικου, η πόλη είχε ολοφάνερα προδοθεί από κάποιους (με αυτόν τον τρόπο φρόντιζε εκείνος τις υποθέσεις του, αποδίδοντας όχι στον ίδιο, αλλά στους άλλους τις δυστυχίες που υφίστατο εξαιτίας του η ρωμαϊκή επικράτεια), στην πραγματικότητα όμως ήταν αυτός ο ίδιος ο προδότης. Πριν από λίγο καιρό είχε στείλει εκεί κάποιο Ρωμανό, που ο καλός Ίστρος τον εξέμεσε σαν κατακάθι στην Κωνσταντινούπολη, προορίζοντάς τον για γαμπρό του Ανδρόνικου. Εκείνος κατέστρεψε τους εύπορους κατοίκους του Δυρραχίου εξαιτίας της ακόρεστης αγάπης του για το χρήμα. Η πόλη, αφού υπέστη τέτοια δεινά, δεν αντιστάθηκε με γενναιότητα και καταλήφθηκε γνωρίζοντας εμπρησμούς και όσες συμφορές αγαπά να προξενεί ο πόλεμος. Ο πόλεμος όμως δεν επρόκειτο να σταματήσει εκεί, αλλά συνέχισε εμπνέοντας τρόμο στους γύρω. Ο τρόπος με τον οποίο καταλήφθηκε μια τόσο σημαντική πόλη θορύβησε πολύ εμάς και όλους όσοι έμαθαν την ευκολία με την οποία συνέβη το κακό. Μας λύπησε ακόμη και η αιχμαλωσία του γενναίου στρατηγού Ιωάννη Βρανά, ο οποίος, αν και είχε περιορισμένες στρατιωτικές δυνάμεις, κλείστηκε στο φρούριο να το υπερασπιστεί. Όταν έπεσε η πόλη, προτίμησε να αιχμαλωτιστεί από τους Σικελούς, επειδή φοβήθηκε μήπως αποκληθεί προδότης από τον Ανδρόνικο και θανατωθεί, αν έπεφτε στα χέρια του.

Η τόσο γρήγορη άλωση του Δυρραχίου φόβισε τους γειτονικούς πληθυσμούς μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Πολύ περισσότερο που, για να χρησιμοποιήσουμε μια μεταφορά που να εκφράζει την ταχύτητα της συμφοράς, οι εχθροί με το ένα πόδι πατούσαν τη χώρα των Ιλλυριών ενώ με το άλλο έκαναν άλμα εναντίον της δικής μας πολύ οχυρής πόλης. Από κει ως εμάς στη Μακεδονία δεν παρουσιαζόταν κανένα εμπόδιο στον δρόμο που να μπορεί να τους σταματήσει. Το γεγονός αυτό μας προετοίμασε να αναμένουμε τον θάνατο και αυτό μας συντάραξε. Ο εχθρικός στρατός, μη βρίσκοντας κανένα εμπόδιο στον δρόμο του, μικρό, μεσαίο ή μεγάλο, προχωρούσε σαν ποτάμι φουσκωμένο μέσα από πλατιά πεδιάδα και έφτασε ως εμάς ατάραχος. Παράλληλα, ο στόλος τους ακολουθούσε τον δικό του δρόμο και έπλεε για να συναντήσει την κατάλληλη στιγμή τους υπόλοιπους και να κορυφώσει τη μεγάλη μας δυστυχία. Έφτασε λίγες ημέρες μετά την άφιξη του στρατού ξηράς και αυτό, νομίζω, για να καταδείξει τη δική μας αδυναμία και τη δική τους ισχύ. Να καταδείξει την ισχύ τους, καθώς, αν ο στόλος ερχόταν την ίδια στιγμή, δε θα μπορούσαμε να αντέξουμε ούτε μία μέρα. Να καταδείξει την αδυναμία μας, καθώς, ενώ μόνο ο στρατός ξηράς μας πολιορκούσε, εμείς δείξαμε τέτοιο κουράγιο στις διαταγές εκείνου του ανόητου στρατηγού [του Δαβίδ] ώστε δεν επιχειρήσαμε εναντίον τους καμιά στρατιωτική ενέργεια. Εκείνος διατηρούσε τις στρατιωτικές δυνάμεις του για να τις παραδώσει ανέπαφες και πλήρεις για στρατολόγηση στον ρήγα της Σικελίας.

 

Ο στρατός ξηράς περικύκλωσε την πόλη μας την έκτη Αυγούστου, την ώρα του γεύματος [την ημέρα που εορτάζεται η Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Ο στόλος αγκυροβόλησε τη δέκατη Πέμπτη] μέρα που εορτάζεται η κοίμηση της πανάγνου Θεομήτορος. Από τη στιγμή εκείνη δεν είχαμε κανένα μέσο διαφυγής. Οι πιο διορατικοί άνθρωποι προέβλεπαν όσα θα υπέφεραν και αρκετοί άλλοι διέβλεπαν το μέλλον μέσα από πολλά σημάδια.

[…] Η πόλη είχε περικυκλωθεί σαν σε αγκαλιά από το ιππικό και τον στόλο των εχθρών. Σε αυτήν ακριβώς την περίσταση αποδείχτηκε πλήρως η ανικανότητα του στρατηγού, που σίγουρα δεν ήταν μυστική και προηγουμένως, όπως θα δείξει πολύ γρήγορα η διήγηση. […] Δεν μεριμνούσε με την απαραίτητη προσήλωση για την κατάσταση της πόλης, αλλά με πολύ έντεχνο τρόπο είχε πείσει τον Ανδρόνικο ότι όλα έβαιναν καλώς για μας και ότι η πόλη ήταν πολύ καλά προετοιμασμένη για άμυνα και δεν της έλειπε τίποτα από όσα είναι αναγκαία, ούτε η ασφάλεια των πύργων ούτε τα πετροβόλα μηχανήματα ούτε η ανακατασκευή των τειχών ούτε η ενίσχυση του προτειχίσματος ούτε πλήθος και ποιότητα όπλων ούτε οτιδήποτε άλλο. Έγραφε τα ψέματα αυτά για το δικό του και μόνο συμφέρον και χωρίς κανείς να μπορεί να τα ελέγξει, γιατί δεν υπήρχε κανείς που να γνώριζε όσα έγραφε, να μπορούσε να μιλήσει ή να τολμούσε να μιλήσει. Με αυτόν τον τρόπο έπεισε τον αυτοκράτορα και αυτό δεν ήταν για το καλό μας. Προσπαθούσε να τον καθησυχάσει ότι δεν θα παθαίναμε κανένα κακό. Σκοπός του ήταν να μείνει ο ίδιος κύριος της κατάστασης και να μην την αναλάβει κανείς άλλος που να μπορούσε να μας σώσει. Θα έχανε έτσι την εξουσία του και θα έπεφτε στα χέρια του Ανδρόνικου. […]

[…] Στην πραγματικότητα ο αυτοκράτορας από πρόνοια έστειλε στράτευμα για την υπεράσπισή μας, αλλά επειδή πείστηκε από τις απάτες του Δαβίδ, διέταξε να μην εισχωρήσει στην πόλη και ούτε να συνάψει με τους εχθρούς μάχες εκ του σύνεγγυς. Η ουσία ήταν ότι εμείς, αγνοώντας τη βοήθεια που μας είχε σταλεί, περιμέναμε και κρεμόμασταν από την ελπίδα αυτής της βοήθειας, ενώ οι δυνάμεις εκείνες περνούσαν τον καιρό τους μακριά από κάθε αιματοχυσία και εκπλήρωναν με τον τρόπο αυτό την υποχρέωσή τους να μας βοηθήσουν.

[…] Από την άλλη, οι εχθροί που ήρθαν από ξηρά και θάλασσα, ετοιμάζονταν μεθοδικά για μάχη. Όσοι πολιορκούσαν την πόλη από τα δυτικά υιοθέτησαν νεωτερισμούς στην κατασκευή πολιορκητικών μηχανών που, εξαιτίας του μεγέθους τους, αποδείχτηκαν δυσμεταχείριστες και δεν έδωσαν κανένα λαμπρό αποτέλεσμα. Όσοι πολιορκούσαν την πόλη από τα ανατολικά, και ήταν κυρίως οι άνδρες του στόλου, ακολούθησαν τη συνηθισμένη τακτική. Κατασκεύασαν πετροβόλα μηχανήματα, μικρά σε μέγεθος τα περισσότερα, για να χτυπούν με αυτά τους δικούς μας που πολεμούσαν πάνω στα τείχη. Δύο από αυτά ήταν μεγαλύτερα από τα υπόλοιπα. Το ένα θα μπορούσε με τολμηρό τρόπο να αποκληθεί «θυγατέρα του σεισμού». Είχαν ακόμη ανθρώπους που γέμιζαν διάφορα υλικά στην ευάλωτη τάφρο και ήταν πολύ ικανοί στο να καταστρέφουν το προτείχισμα, να επιτίθενται στο τείχος και να του ανοίγουν τρύπες για να προκαλέσουν την πτώση του. Επιδόθηκαν στο έργο αυτό με όλες τους τις δυνάμεις και το επιτέλεσαν χωρίς καθόλου να ενοχληθούν. Της εργασίας αυτής προηγήθηκαν πολλές βολές με πετροβόλα μηχανήματα. Αργά το απόγευμα τράβηξαν τα καράβια τους στην ξηρά και το πρωί της επόμενης μέρας άρχισαν τη μεγάλη επίθεση.

Σε όλη τη δυτική πλευρά ως την περιοχή γύρω από την ακρόπολη (η σειρά των πύργων από τη θάλασσα ως τις πύλες που υπήρχαν εκεί είχε το σχήμα δρεπανιού), δεν μας προκαλούσαν ιδιαίτερες δυσκολίες και απώλειες. Στην ανατολική πλευρά όμως ο πόλεμος γινόταν όλο και πιο άγριος. Από την πλευρά της θάλασσας δεν γινόταν καμιά μάχη, επειδή τα τείχη ήταν πιο πάνω από το ύψος των νερών της θάλασσας εξαιτίας του ότι ήταν καλοκαίρι και το νερό δεν έφτανε βαθύ ως το τείχος. Έτσι η μάχη ανάμεσα σε όσους βρίσκονταν στα τείχη και όσους έρχονταν από τη θάλασσα θεωρούνταν εξαιρετικά άνιση. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι οι εχθροί, που ήταν έμπειροι πολεμιστές, θεώρησαν καλό να καταφέρουν πλήγματα στο πιο ευαίσθητο σημείο της πόλης. Αντιλήφθηκαν λοιπόν ότι από την ανατολική πλευρά θα μπορούσαν πιο εύκολα να μας βλάψουν, αφού είχαν τη δυνατότητα να μας προσεγγίσουν ευκολότερα επειδή στο σημείο εκείνο η θάλασσα ήταν βαθιά και πρόσφερε καλύτερες δυνατότητες ελλιμενισμού και επειδή το τείχος εκείνης της πλευράς δεν ήταν σε πολύ καλή κατάσταση και δεν ήταν συμπαγές. Από την αρχή είχε χτιστεί πρόχειρα. Επιπλέον ο καλός μας στρατηγός δεν πήρε άμεσα μέτρα συντήρησής του.

Ο Δαβίδ έμοιαζε με γιατρό που παρακολουθεί έναν άρρωστο, αλλά δε φροντίζει να του αποκαταστήσει την υγεία και έτσι δεν παίρνει μέτρα για να τον θεραπεύσει. Όσοι γνωρίζουν καλά την κατάσταση δεν μπορούν να αγνοήσουν ότι ο Δαβίδ συμπεριφέρθηκε απέναντί μας με τρόπο που λίγο διέφερε από εκείνον ενός αληθινού προδότη. Αν κάποιος όμως τον έκρινε με μεγαλύτερη αυστηρότητα, σαν να τον μετρούσε με ζυγαριά, θα τον εξίσωνε απόλυτα με προδότη. Αν εξαιρέσει κανείς κάποιες προφορικές του διαταγές και κάποια πολύ γνωστά μηνύματά του, για τα οποία πολλοί επίσης τον κατηγορούν, συμπεριφέρθηκε σε όλα τα υπόλοιπα ως προδότης. Το κοινό σημείο ανάμεσα σ’ εκείνον και σε έναν δηλωμένο προδότη ήταν η περιφρονητική αδιαφορία για το κοινό καλό, το ενδιαφέρον μόνο για το προσωπικό συμφέρον και η επιθυμία να εξαφανιστούν όλοι και να μείνει μόνο εκείνος με τα συμφέροντά του. […]

Ευθυνόταν ακόμη για το ότι η πόλη δεν είχε μεγάλο αριθμό στρατιωτών. Γεμίζοντας τα χέρια του με αγαθά που δεν θα έπρεπε να τα αγγίξει, επέτρεψε σε όσους ήθελαν να λιποτακτήσουν και να εγκαταλείψουν την πατρίδα προς όποια κατεύθυνση επιθυμούσαν. Οι πολύ πλούσιοι, φροντίζοντας έτσι για τη σωτηρία τους, έκαναν κάτι ακόμη χειρότερο: στρατολογούσαν από τον λαό μισθοφόρους, ανθρώπους χειροδύναμους και ικανούς να χειρίζονται τα ραβδιά, να πετούν πέτρες μακριά, να δουλεύουν τα μηχανήματα, να τεντώνουν τα νευρά του τόξου και να ρίχνουν. Τους έπαιρναν μαζί τους έξω από την πατρίδα. Έτσι στερούσαν την πόλη από υπερασπιστές. Οι πλούσιοι όμως, πείθοντάς τους με δώρα, κατόρθωσαν να ακολουθούνται από μεγάλη στρατιά υποτακτικών, λες και ήταν στρατηγοί. Μόλις κάποιος, και μάλιστα εγώ, που δεν τον φοβόμουν πολύ, του έλεγα πως αυτά τα πράγματα δεν ήταν σωστά για την πόλη, αυτός εξοργιζόταν. Αγανακτούσε και δυσανασχετούσε αν κάποιος τον κατηγορούσε πως άφηνε την πόλη χωρίς υπερασπιστές.

Η κορυφαία όμως από τις συμφορές που έπεσε πάνω μας ήταν η έλλειψη του πιο αναγκαίου αγαθού απ’ όλα του νερού. Καθώς η στέρνα της ακρόπολης ήταν αχρησιμοποίητη εδώ και καιρό, έπρεπε να επιδιορθωθεί στα σημεία που είχε βλάψει ο χρόνος. Αυτό μπορεί να έγινε την τελευταία στιγμή, εντούτοις όμως έγινε. Κάποιος από τους σημαντικούς στρατιωτικούς, ο Λέων ο Μαζιδάς, που επαίνεσε και αποδέχτηκε το έργο, παρακάλεσε τον Δαβίδ να αφήσουν να περάσουν κάποιες μέρες μετά την επισκευή για να στεγανοποιηθεί η δεξαμενή και να μπορεί με ασφάλεια να διατηρήσει το νερό που θα έφτανε. Εξάλλου δεν υπήρχε ανάγκη να βιαστούν, καθώς οι εχθροί δεν είχαν ακόμη επιτεθεί και βρίσκονταν αρκετά μακριά. Ο λόγος αυτός άρεσε στον Δαβίδ, απ’ όσο φάνηκε. Αλλά ο άνεμος πήρε τα λόγια του Μαζιδά, έριξε τη φρόνηση του Δαβίδ στη λήθη και έσπειρε ένα βλαστάρι που μεγαλώνοντας θα προκαλούσε μεγάλη δυστυχία. Δεν είχε ακόμη καλά καλά νυχτώσει και το νερό από τον Χορτιάτη αφέθηκε να τρέχει ελεύθερο προς τη δεξαμενή. Ο κελαρυσμός του δήλωνε τη διαδρομή του. Ο Μαζιδάς έτυχε να περνά από κει και άκουσε αυτό που συνέβαινε. Έτρεξε γρήγορα στον Δαβίδ για να του θυμίσει όσα του είχε υποσχεθεί. Ο Δαβίδ προσποιήθηκε τον αγανακτισμένο και πρόβαλε ως δικαιολογία ότι το ξέχασε. Μόλις όμως άκουσε πως έπρεπε να σταματήσουν το νερό για να μπορέσει να γίνει μια νέα επισκευή, δε συμφώνησε και διέταξε να αφήσουν το νερό να τρέχει. Το νερό λοιπόν εισέρρεε στη δεξαμενή, αλλά αυτή δεν μπορούσε να το κρατήσει, επειδή η πρόσφατη επισκευή έπαθε ζημιές. Το νερό διέλυε και παράσερνε το υγρό ακόμη ασβεστοκονίαμα. Δεν πέρασαν πολλές μέρες και η δεξαμενή έμεινε εντελώς άδεια και μαζί της άδειασαν όλες οι ελπίδες που διατηρούσαμε για την Ακρόπολη και κανείς πια δεν προσέβλεπε σε αυτήν. […]

[…]

Στο σημείο αυτό θα μπορούσε κάποιος να διαπιστώσει την κακία του φαύλου εκείνου άνδρα και τη βαθιά του πονηριά. Ενώ τον παρακαλούσαν να ανοίξει τις πύλες της πόλης για να βγουν να πολεμήσουν, εκείνος αρνιόταν. Όταν δέχτηκε μεγαλύτερες πιέσεις και εξακολουθούσε να επιμένει στην άρνησή του, τον κατηγόρησαν ότι φρόντιζε για την ασφάλεια των εχθρών. Εκείνος αρχικά ισχυριζόταν ότι εφάρμοζε αυτοκρατορικό πρόσταγμα που του επέβαλλε τη φύλαξη της ακρόπολης. Του απάντησαν ότι «προστατεύω την ακρόπολη» δε σημαίνει να κλείνεται πίσω από το τείχος, αλλά να κάνει όλα όσα θα μπορούσαν να βλάψουν τους εχθρούς και έτσι να τη διαφυλάξει ακέραιη. Και ακόμη ότι δεν μπορεί να αποκληθεί φύλακας σπιτιού, αμπελώνα ή πλοίου εκείνος που κάθεται φρόνιμα μέσα τυλιγμένος στις κουβέρτες και αφήνει ήσυχο αυτόν που από έξω το επιβουλεύεται, ωσότου η συμφορά κάνει την εμφάνισή της στο εσωτερικό του σπιτιού. Εκείνος άφηνε τότε τις δικαιολογίες και σκόρπιζε τις συκοφαντίες του, λέγοντας ότι φοβάται μήπως κάποιοι από τους στρατιώτες που θα έβγαιναν για επίθεση λιποτακτήσουν και έτσι η πόλη χάσει ακόμη περισσότερους υπερασπιστές. Και οι καλοί στρατηγοί και στρατιώτες αγανακτούσαν που άκουγαν τέτοιες κουβέντες, δέχονταν όμως το γεγονός ότι το όμορφο σώμα της πόλης έφερε κακή κεφαλή και δεν τολμούσαν να αμφισβητήσουν την καθεστηκυία τάξη. Πειθάρχησαν, όχι όμως για καλό. […]

[…]

Εκείνος ήταν λοιπόν η κεφαλή της πόλης. Το υπόλοιπο σώμα της πόλης ήταν τελείως διαφορετικό, και διαφορετικό σημαίνει καλύτερο. Κανείς δε θα μπορούσε να πει ότι όσοι είχαν στρατολογηθεί από διάφορα μέρη διέψευδαν τη στρατιωτική τους αξία. Ανάμεσά τους διέπρεπαν οι Αλανοί και κάποιοι Ίβηρες. Δεν ήταν πολλοί όσοι ήταν από καταγωγής Θεσσαλονικείς και διατηρούσαν για την πατρίδα μια γνήσια αγάπη. Οι περισσότεροι επέτρεψαν να τους πάρει ο άνεμος και μάλιστα εκείνοι που ξεχώριζαν σε ισχύ, όπως αναφέραμε ήδη, και μπορούσαν να ελέγξουν τον στρατηγό και να τον καθοδηγήσουν στις σωστές αποφάσεις. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι όσοι επέλεξαν να παραμείνουν στην πόλη δεν ήταν άνθρωποι πολιτισμένοι, της δικής μας κοινωνικής τάξης και οικογενειάρχες, αλλά κλέφτες, απολίτιστοι και αγριάνθρωποι. Στην πραγματικότητα όμως ήταν άνδρες με υπερβάλλοντα ζήλο για την πατρίδα, ικανοί για κατορθώματα, με κουράγιο και γεμάτοι ορμή, με σώματα ρωμαλέα, διψασμένοι για πόλεμο και πεινασμένοι για βαρβαρικές σάρκες, με ένα λόγο, αρειμάνιοι. Αυτοί αδιαφόρησαν για όλα τα άλλα τόσο ώστε να επιδοθούν αποκλειστικά στον πόλεμο και να προτιμήσουν τον κίνδυνο επί των επάλξεων από τις οικογενειακές υποχρεώσεις.

Και δεν ήταν μόνο οι άνδρες που καταλήφθηκαν από τη μανία του πολέμου, αλλά και οι γυναίκες. Κάποιες μετέφεραν πέτρες για τα διάφορα μηχανήματα και τις σφενδόνες, κάποιες κουβαλούσαν νερό. Ήταν νέες και μεγαλύτερες, ακόμη και κάποιες που τα γηρατειά τις δυσκόλευαν να ενεργούν και που έσκυβαν ήδη προς τη γη όπου όλοι θα τελειώσουμε τις μέρες μας. Όλες αυτές έδιναν την εντύπωση ότι δεν προσέφεραν τίποτα το εξαιρετικό. Η αλήθεια όμως είναι ότι προσέφεραν πολλά εργαζόμενες πέρα από τις δυνάμεις τους και καταπονώντας το σώμα τους καθόλη τη διάρκεια της ημέρας. Κάποιες άλλες έφεραν οπλισμό, σκεπάζονταν με ράκη και ψάθες εν είδει θώρακα και κάλυπταν το κεφάλι τους με τυλιγμένες ταινίες ώστε να μοιάζουν με στρατιώτες. Μετέφεραν πέτρες κατάλληλες να ρίχνονται με τα χέρια, πήγαιναν στο τείχος και τις έριχναν εναντίον των εχθρών, όπως καλύτερα μπορούσαν. Αυτές οι γυναίκες επιβεβαιώνουν και δε διαψεύδουν την ιστορία των Αμαζόνων. […]

Τι άλλο ακόμη; Μήπως μόνο οι λαϊκοί της πόλης μας καταπονούνταν έτσι απ’ όσα συνέβησαν, ενώ οι άνθρωποι του κλήρου μιμούνταν τον στρατηγό περιοριζόμενοι στο να βλέπουν και να ακούν; Σε καμία περίπτωση! Ακόμη κι αυτοί δεν έμεναν με τα χέρια σταυρωμένα, αλλά ξεχνώντας ότι δεν επιτρέπεται σε καμιά περίπτωση να χύνουν ανθρώπινο αίμα, μεταμφιέζονταν κρύβοντας καλά το μακρύ ιερατικό ένδυμα και φορώντας από πάνω κοσμικά ρούχα. Έτσι λοιπόν πολλές φορές προκάλεσαν σοβαρές ενοχλήσεις στους εχθρούς, οι οποίοι το έμαθαν με κάποιο τρόπο και συμπεριφέρθηκαν και σε αυτούς με σκληρότητα μετά την άλωση.

Οι υπερασπιστές της πόλης ακολουθούσαν μια πολεμική τακτική που δεν τους επέτρεπε διαλείμματα κατά τη διάρκεια της ημέρα και ξεκούραση κατά τη διάρκεια της νύχτας. Πολεμούσαν όλη την ημέρα, ενώ τη νύχτα βρίσκονταν σε εγρήγορση φυλάγοντας σκοπιές. Το γεγονός αυτό έβλαψε σοβαρά την πόλη: μένοντας στην ίδια θέση καθόλη τη διάρκεια της πολιορκίας, χωρίς δυνατότητα να εναλλάσσονται, κουράστηκαν στο τέλος και χαλάρωσαν τα νεύρα και η ψυχή τους. Στη διάρκεια της τελευταίας νύχτας, την οποία διαδέχτηκε η ανατολή του ήλιου που μας έφερε την καταστροφή, το ανατολικό τείχος έμεινε χωρίς φρουρούς, όχι μόνο εξαιτίας της έλλειψης ενεργητικότητας από την κούραση, αλλά και γιατί σε όλους κυριάρχησε η ιδέα ότι την επόμενη μέρα η πόλη θα αλωθεί. Αυτό έγινε κοινή πεποίθηση, καθώς όλοι, έστω και αργά, αντιλήφθηκαν το υφάδι που προετοίμασε η άτεγκτη Κλωθώ με τη βοήθεια του στρατηγού τους.

[…]

Οι εχθροί επετίθεντο με αποφασιστικότητα σ΄ όλη την ανατολική πλευρά της πόλης, από την παραλία μέχρι την πύλη των Ασωμάτων. Τη δεκάτη πέμπτη, όπως ανέφερα, του Αυγούστου αγκυροβόλησαν τα πλοία τους και την επαύριο από το πρωί έβαλαν σε εφαρμογή τα σχέδιά τους και άρχισαν με μεγάλη επιδεξιότητα τις πολεμικές επιχειρήσεις. Και μπορούσε κανείς να δει, μιλώντας με τον τρόπο του Ηροδότου, να ίπτανται σύννεφα αντικειμένων, πέτρες και βέλη που σκοτείνιαζαν τον ουρανό. Οι υπερασπιστές των τειχών έριχναν και εκείνοι. Πώς, άλλωστε, θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά; Αν και είναι κοινή η μοίρα του πολέμου, εντούτοις λίγοι σκοτώνονταν από εμάς και πολλοί περισσότεροι από τους αντιπάλους. Ο Θεός, αλήθεια, έκανε επιδέξιους όχι μόνο τους στρατιώτες μας, αλλά και τα υπόλοιπα παιδιά της πόλης. Είχαν επιτυχία στις βολές εναντίον των εχθρών, ακόμη κι όταν έριχναν από μεγάλη απόσταση. Έτσι οι τοξότες του εχθρού αναγκάζονταν να υποχωρούν και να μας χτυπούν από μεγάλη απόσταση και χωρίς επιτυχία. Τα βέλη που έφευγαν από τη Χρυσή Πύλη, που βρίσκεται στα δυτικά της πόλης, έφταναν πετώντας ως τον παλιό και όμορφο ναό που είναι αφιερωμένος στον μεγάλο μυροβλύτη Νικόλαο και έπεφταν πάνω στις σκηνές των βαρβάρων, οι οποίοι αναγκάστηκαν να τις μετακινήσουν. Ίδια ήταν η κατάσταση και στην άλλη πλευρά της πόλης, εκεί όπου είναι ο ναύσταθμος, απ΄ όπου οι ναύτες απομάκρυναν στα ανοιχτά τα πλοία που δέχονταν επίθεση.

Γιατί να πρέπει να διηγηθούμε σε έκταση και αναλυτικά το γεγονός ότι οι δικοί μας πηδούσαν κρυφά από τα τείχη, για να μην το μάθει ο στρατηγός εκείνος της ειρήνης, οι περισσότεροι χωρίς όπλα, και πραγματοποιούσαν ανδραγαθήματα και ανάμεσά τους τα «παιδιά του Μυροβλήτη» και κάποιοι Σέρβοι που ήταν αφιερωμένοι στη λατρεία του; Ή το γεγονός ότι περιφρονούσαν τους εχθρούς σε σημείο να αρπάζουν ζώα από τις ίδιες τις σκηνές των βαρβάρων και να τα παίρνουν μαζί τους, να αντεπιτίθενται στους επιτιθέμενους εχθρούς διώκοντας, βάλλοντας και σκοτώνοντας; Ή ακόμη το γεγονός ότι οι στρατιώτες μας είχαν μεγάλη ζέση και θάρρος, σε σημείο να εξοργίζουν τον στρατηγό με τις οχλήσεις τους να τους επιτρέψει να πραγματοποιούν εφορμήσεις; Ή το γεγονός τέλος ότι ο Δαβίδ, από τη στιγμή που έθεσε στην ψυχή του ως στόχο το ναυάγιο της πόλης, δεν ήθελε να εγκαταλείψει την ιδέα αυτή; Το αποτέλεσμα ήταν να γίνουν πιο πειστικοί οι στρατιώτες και ακόμη περισσότερο τη στιγμή που ο Χούμνος έδινε μάχη και εκείνοι επιθυμούσαν να τους επιτραπεί να θυσιάσουν και τη ζωή τους για την πατρίδα. Εκείνος όμως τους εμπόδισε, προφασιζόμενος ότι ενδιαφερόταν γι’ αυτούς. Με όλες αυτές τις διηγήσεις θα μπορούσε να βρεθεί κάποιος, όπως επίσης και με το πώς αδιαφόρησε ο Δαβίδ για το τείχος που υπονομευόταν με αποτέλεσμα οι πιο θερμόαιμοι να καταριούνται.

Τα τρωκτικά του τείχους, αν ταιριάζει η έκφραση αυτή, πλησίασαν το τείχος και άρχισαν να το σκάβουν, προστατευμένοι από τους συντρόφους τους που έβαλλαν προς την κατεύθυνσή του. Επιδίδονταν στο έργο με προθυμία και επέσπευσαν το σκάψιμο για να μπορέσουν να καλυφθούν στην κοιλότητα και να τη διευρύνουν έτσι ώστε να συνεχίσουν με πλήρη ασφάλεια και να κατορθώσουν να το διατρυπήσουν από τη μια μεριά ως την άλλη. Και σιγά σιγά κατάφεραν τον σκοπό τους. Το κεφάλι τους και ένα τμήμα των ώμων τους ήταν καλυμμένα, το υπόλοιπο σώμα όμως έμενε λίγο ακάλυπτο. Οι περισσότεροι δεν το πρόσεξαν μέχρι που ο Θεσσαλονικέας Βασίλειος Τζύσκος έσκυψε από ψηλά και μπόρεσε να δει τι συνέβαινε. Αυτός έτρεξε γρήγορα, αν και έπασχε από την καρδιά του, στον αρχιυπηρέτη του στρατηγού, του αφηγήθηκε με δραματικότητα το γεγονός και τον παρακάλεσε να εμποδίσει το κακό. Εκείνος, ως υπάκουος μαθητής που είχε επιτυχώς εμποτιστεί με τα διδάγματα του καλού στρατηγού, απάντησε ότι έπρεπε να περιμένουν ως την επόμενη μέρα, μέχρι να εισέλθουν οι εχθροί για τα καλά στην τρύπα. Έπειτα θα ήταν πιο εύκολο να τους πνίξουν εκεί μέσα με καπνό από αναμμένα φρύγανα. Θα συνέβαινε το ίδιο, έλεγε, με αυτό που κάνει ο κυνηγός που, ενώ μπορεί να πιάσει εύκολα ένα θήραμα στην πεδιάδα, το αφήνει και περιμένει να καταφεύγει εκείνο στη φωλιά του για να το συλλάβει με μεγαλύτερη σιγουριά ή, όπως κάνουν οι μελισσουργοί, όταν πιάνουν τις μέλισσες μέσα στην κυψέλη.

Τέτοιος ήταν λοιπόν ο αρχιυπηρέτης μηχανικός. Ο αρχιτέκτονάς του όμως, ο Δαβίδ, έπαιξε διαφορετικά το ρόλο του μηχανικού. Όταν άκουσε ότι τρυπούν το τείχος από έξω, είπε: «Ας το τρυπήσετε εσείς από μέσα». Και μετά από αυτό άρχισε τα χασμουρητά και καθόταν σαν αποχαυνωμένος, δίνοντας μόνο την εντύπωση ότι είναι ζωντανός, πατικώνοντας σύκα, σύμφωνα με τα λόγια του κωμικού ποιητή. Μιλώντας με τρόπο τόσο ανεύθυνο έδινε την εντύπωση πως αν μάθαινε ότι το τείχος βάλλεται από έξω με πέτρες, θα έλεγε: «Ρίξτε κι εσείς πέτρες εναντίον του, αλλά από την εσωτερική πλευρά». Με τέτοιες σοφιστείες, με τις οποίες εμείς παίρναμε μια πρόγευση της συμφοράς, προσπαθούσε να γλιτώσει από τον εχθρικό αυτοκράτορα. Ήταν ένας τύπος που την ώρα που έπρεπε να γρηγορεί έμενε άπραγος ή, για να μιλήσουμε με την παλιά ελευθεροστομία, «άραζε τεμπέλικα». Όταν όμως ήταν να σκεφτεί για οποιοδήποτε άλλο ζήτημα, γινόταν ενεργητικός με καθαρή κρίση. Όταν έβαζε κάτι στο μυαλό του ενεργούσε με καθαρότητα και δε σταματούσε ώσπου να πετύχει τον σκοπό του με κάθε μέσο.

Έτσι με προδοτικό τρόπο δόθηκε στους εχθρούς η ευκαιρία να αφαιρέσουν από κάτω τις πέτρες του τείχους για τη δική μας συμφορά. Από την άλλη, οι πέτρες που ρίχνονταν από το μεγάλο πετροβόλο μηχάνημα προκαλούσαν καταστροφές στις επάλξεις και στερούσαν από το τείχος τους υπερασπιστές του. Πολλές από τις πέτρες εκείνες περνούσαν πάνω από το τείχος και έπεφταν μέσα στην πόλη προκαλώντας σημαντικές ζημιές. Οι δικοί μας αποφάσισαν να υψώσουν σε αντικατάσταση του παλιού ένα άλλο τείχος, και μάλιστα άρχισαν τις εργασίες τους, αλλά εμποδίστηκαν. Οι κατασκευαστές φοβόντουσαν τις πέτρες που κρέμονταν πάνω από τα κεφάλια τους, και δεν ήταν όνειρο αυτό, όπως στην περίπτωση του Τάνταλου. Είχαν μπροστά στα μάτια τους το αποτέλεσμα μιας πραγματικής καταστροφής. Συνέβη τότε και ένα αστείο επεισόδιο, που θα αναφερθεί, επειδή θεωρούμε ότι είναι σωστό ως ένα βαθμό να αναμειγνύουμε το γλυκό με το πικρό στην πορεία της διήγησης και να αποφύγουμε να στενοχωρηθεί υπερβολικά εκείνος που θα μάθει τα παθήματά μας. Το χτίσιμο του νέου τείχους αποτελούσε ένα μυστικό της πόλης. Κάποιος όμως από μας με μεγάλη ελαφρότητα βροντοφώναξε στους εχθρούς ότι είναι ανόητοι να κουράζονται χωρίς λόγο, αφού κατασκευαζόταν άλλο τείχος από μέσα. Τα λόγια αυτά μας έβλαψαν ακόμη περισσότερο. Ενώ μέχρι τότε οι εχθροί έριχναν αραιά πέτρες για να καταστρέψουν το τείχος, από τη στιγμή εκείνη πύκνωσαν τις βολές τους όχι μόνο βλάπτοντάς μας την ημέρα, αλλά συνεχίζοντας να μας χτυπούν με το μεγάλο μηχάνημα και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ενώ κρίναμε ως πολύ δυσχερές το γεγονός και σκεφτόμασταν αν θα μπορούσε με κάποιο μέσο να εμποδίσουμε τα χτυπήματα, πήραμε μια σοφιστική απάντηση από τον καλό στρατηγό. Τον ακούσαμε να λέει ότι η πόλη δεν βλάπτεται από τις ριπές τέτοιων λιθαριών. Τι λοιπόν; Μήπως ωφελείται, σοφέ στρατηγέ, με το να υποτιμούμε αυτά τα μηχανήματα; Ή μήπως μπορούμε να πούμε ότι η πόλη αντέχει τα χτυπήματα; Καθόλου, μάλιστα. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, αφού τα πιο δυνατά μας τείχη έχουν καταστραφεί. Αυτά αναφέραμε εμείς, αλλά ο λόγος μας έμεινε χωρίς ανταπόκριση.

Προκαλούσαν ζημιές στην πόλη και οι μικρές πετροβόλες μηχανές με τις εύστοχες βολές τους καθώς και οι «πύργοι» που ήταν δεμένοι ψηλά στα κατάρτια των πλοίων και έκρυβαν μέσα τους άνδρες έμπειρους στο να καταφέρνουν καίρια χτυπήματα, να βάλλουν συνεχώς εύστοχα, να καταστρέφουν, να υποχρεώνουν τους υπερασπιστές να εγκαταλείπουν άτακτα τις θέσεις του και να κατεβαίνουν για να προστατευτούν. Οι ρίψεις όμως από αυτά τα μηχανήματα έμοιαζαν με ρίψεις νηπίων συγκρινόμενες με εκείνες του μεγάλου μηχανήματος που αποκαλούνταν «μητέρα». Δανείζομαι την έκφραση από τον σοφό στρατηγό, ο οποίος, έκπληκτος από τον θόρυβο που προκαλούσαν οι πέτρες που έπεφταν, έλεγε με απάθεια και ηρεμία νομίζοντας, πιστεύω, ότι έβλεπε μπροστά του τη γυναίκα που τον ανέθρεψε και που υπέφερε και έκλαιγε γι’ αυτόν: «Άκουσε τη γριά!». Ή διαφορετικά, με λακωνικότητα και προσαρμόζοντάς τη στην κατάσταση, ψέλλιζε τη φράση: «Η γριά πάλι κουράζεται». Αυτή η έκφραση απέπνεε κάτι το προφητικό, όπως τα λόγια της Πυθίας που έλεγε ότι η αρχαία Θεσσαλονίκη πορεύεται στον δρόμο των σκιών των πεθαμένων. Αυτό είχε ήδη συμβεί στο παρελθόν, σύμφωνα με όσα μας παραδίδει η ιστορία, και συμβαίνει και τώρα. Οι πέτρες που ρίχνονταν είχαν το βάρος ενός ανθρώπου και ήταν σαν εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν από τους Λαιστρυγόνες εναντίον των συντρόφων του Οδυσσέα.

Το κακό συνεχιζόταν καθώς στη βάση του τείχους είχε ανοίξει ήδη ένα αξιοσημείωτο ρήγμα, ενώ η ρίψη τόσο μεγάλων πλίνθων προξενούσε τρέμουλο στην κορυφή του. Το αποτέλεσμα ήταν να αρχίσει το τείχος, που μέχρι τότε ήταν σταθερό, να τρέμει σαν να πέφτει στα γόνατα. Είχε υποστεί ζημιές στη βάση και στην κορυφή. Εκείνοι που άνοιξαν την τρύπα, αφού πέτυχαν τον σκοπό τους, επέστρεψαν στις σκηνές των συμπατριωτών τους και έβαλαν φωτιά στα υποστηρίγματα του ορύγματος, με στόχο να αρχίσει το τείχος να καταρρέει. Καθώς αυτό έγειρε πλάγια, συνέβη η άκρη του χωριστεί από πάνω προς τα κάτω στο σημείο όπου προεξείχε σε γωνία και να ανοίξει για τη δική μας καταστροφή. Από τη στιγμή που καταστράφηκε το σημείο στήριξης, το τείχος δεν μπόρεσε να αποφεύγει την πτώση: με δεδομένο ότι η διαγώνια πλευρά του έπεσε από το βάρος, η γειτονική πλευρά δεν μπορούσε να στηριχθεί πουθενά και έτσι ακολούθησε η πτώση. Και άνοιξε το τεράστιο χάσμα του Άδη για μας και μας έριξε στο χάος του θανάτου.

Ο χώρος όπου συνέβησαν αυτά ήταν ο πύργος του Χαμαιδράκοντος, που αποκαλείται έτσι από το όνομα εκείνου που έτυχε να το υπερασπίζεται επικεφαλής έμπειρων στρατιωτών. Ο Χαμαιδράκων ήταν τότε στρατιωτικός, κατόπιν όμως έγινε σύντροφός μου στη δυστυχία. […]

Το τείχος λοιπόν έπαθε ζημιά και, όταν ξημέρωσε η ημέρα, οι εχθροί και εμείς είδαμε το άνοιγμα εκείνο του Χάρου. Οι εχθροί από τη στιγμή εκείνη άνοιγαν τα στόματά τους σαν θηρία εναντίον μας, ενώ εμείς σφαλίσαμε τα χείλη, αφού χάσαμε κάθε ελπίδα. Ο θρασύς στρατηγός μέχρι τότε κόμπαζε σε όσους γνώριζαν καλά την κατάσταση ότι το τείχος θα αντέξει και ότι, κι αν ακόμα καταρρεύσει, εκείνος, διαλέγοντας τους καλύτερους στρατιώτες, θα έστηνε τείχος από σίδερο, δηλαδή με όπλα, και ότι μπορούσε να υπερασπιστεί με αυτόν τον τρόπο την πόλη μέχρι σαράντα μέρες. Μόλις όμως το τείχος κατέρρευσε, εκείνος, που στα λόγια ήταν θρασύς και έτοιμος να διαλύσει τους εχθρούς, έθεσε τέλος στις καυχησιές του και μεταβάλλοντας άρδην στάση δεν τήρησε τις υποσχέσεις του. Όταν έκανε την εμφάνισή του πάνω στα χαλάσματα του τείχους το πολεμικό δόρυ ενός από τους ανδρείους σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις και ικανούς ναύτες που ανήκαν στο πλήρωμα του Σιφάντου (ο Σιφάντος ήταν πειρατής που προσχώρησε με τη θέλησή του στους Σικελούς μετά από κοινή συμφωνία. Αυτός, όταν πιάστηκα αιχμάλωτος, με «φιλοξένησε», ας πούμε έτσι, στο καράβι του, όπως θα αναφέρουμε στη συνέχεια), όταν είδε λοιπόν αυτό το δόρυ ο δειλός Δαβίδ, ξέχασε αμέσως τις υποσχέσεις για ανδραγαθήματα και συρρικνώνοντας τις σαράντα μέρες σε λιγότερο από ένα λεπτό της ώρας έστρεψε τα νώτα του στον εχθρό. Οι στρατιώτες τού φώναζαν σε γλώσσα λαϊκή: «Κομνηνέ, σταμάτα και κατέβα από το άλογο». Εκείνος, σαν να βρισκόταν στις τελευταίες του στιγμές, τους σφύριξε: «Στα άλογα, όπως με βλέπετε, να κάνω». Θα ήθελε πιθανότατα να έβρισκε έναν Πήγασο, με τον οποίο θα πέταγε σε κάποιο βουνό ή στου πολύβογκου πελάου μακριά το κύμα. Αρκέστηκε εντούτοις στο αγαπημένο του μουλάρι που του έλαχε ο κλήρος να τον μεταφέρει και πάλι. Και η φυγή του ακόμη ήταν παραδειγματική: η μορφή του ήταν λεπτεπίλεπτη, η κάπα του καλοϋφασμένη, τα χέρια του καθαρά από τη μη χρήση όπλων, ταιριαστός για το γυμναστήριο, καθαρός από αίματα. Όλα έδιναν την εντύπωση ότι ήταν το κριάρι που ακολουθείται από ολόκληρο το κοπάδι. Στο πλήθος εκείνο υπήρχαν και γενναίοι άνδρες που αντιστάθηκαν στον εχθρό την ώρα που ο στρατηγός τρεπόταν εύκολα σε φυγή. Από εκείνους κάποιοι βρήκαν θάνατο ηρωικό και ευτυχισμένο, άλλοι υποχώρησαν, αφού πολέμησαν γενναία. Εκεί που πρωτοεμφανίστηκε το πολεμικό δόρυ του εχθρού και οι πρώτοι βάρβαροι αναρριχήθηκαν στο τείχος ήταν συμπολίτες μας και όχι στρατιώτες αυτοί που τους αντιμετώπισαν. Αυτοί οι πολίτες αντιστάθηκαν με όλη τους τη δύναμη, ως τη στιγμή που περικυκλώθηκαν. Αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο αυτό δεν καταλήφθηκαν από τον πανικό που κυρίευσε τον Δαβίδ, είχαν αντίθετα την πρόθεση να προκαλέσουν βλάβες στον εχθρό και μέσα στην πόλη, όπως θα το έκαναν και έξω από αυτήν, αν είχαν την άδεια. Η περικύκλωσή τους δεν έγινε από τους εχθρούς που σκαρφάλωσαν στο τείχος, αλλά από εκείνους που πέρασαν από τις ανατολικές πύλες. Ο στρατηγός τις είχε αφήσει ανοιχτές από τα χαράματα ως δώρο στους εχθρούς για να τις διαβούν άκοπα. Ο ίδιος σχεδιάζοντας τη φυγή, διέταξε τον υπαρχηγό του να καταφύγει μαζί του στην ακρόπολη αφήνοντας τις πύλες «να έχουν πυρετό», σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια. Έτσι με πληροφόρησαν αυτοί που ήταν μάρτυρες.

Το εχθρικό δόρυ λοιπόν έκανε την εμφάνισή του πάνω στα τείχη που είχαν εγκαταλειφθεί ήδη από τους δικούς μας (εννοώ το ανατολικό τείχος, γιατί το δυτικό δεν είχε τέτοιους υπερασπιστές. Κάποιοι εκεί αντιστέκονταν με απαράμιλλη γενναιότητα. Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο Λέων Κουταλάς, άνδρας γεμάτος σύνεση, δύναμη και ανδρεία. Αυτός συνέχισε να πολεμά μέχρι την αγορά, που είχε γεμίσει από ανεπιθύμητους επισκέπτες. Κατόπιν, αφού δεν είχε βοήθεια από κανέναν, εγκατέλειψε τη μάχη και, αφού απαλλάχτηκε με επιτυχία από τα όπλα του, κέρδισε τη σωτηρία χωρίς να χάσει τη δόξα. Εγώ τον έκλαψα τότε πολύ νομίζοντας πως χάθηκε, αλλά τώρα που τον γνωρίζω τον κατατάσσω στους πρώτους που αξίζει να επαινέσω). Το δόρυ λοιπόν εμφανίστηκε ψηλά στα τείχη όπως προανέφερα. Με κινήσεις μπροστά και στα πλάγια, σαν νεύμα κεφαλιού και χεριού, καλούσε τους εχθρούς που βρίσκονταν έξω. Σε λίγη ώρα η πόλη γέμισε από δαύτους. Ήταν η εικοστή τετάρτη Αυγούστου που εισχώρησαν πρώτα οι ναύτες του εχθρού και κατόπιν οι ιππείς.

Αυτή η μέρα δεν ήταν όμοια με καμιά άλλη, έμοιαζε περισσότερο με νύχτα, γεμάτη πόνο και λύπη για όσα αντίκριζε. Βαθιά ομίχλη έπεσε σαν κονιορτός που σηκώνεται από τυφώνα ή από αμέτρητες οπλές ζώων. Θα έλεγε κανείς πως ο ήλιος ντρεπόταν να εμφανιστεί, αφού η λάμψη των όπλων ήταν πιο δυνατή από τη δική του. Παραφράζοντας την αρχαία Μούσα, το σκάφος της πόλης εποντοπόρησε μέρες δεκαεπτά· στη δέκατη όγδοη φάνηκαν βουνά βαθύσκιωτα. Αυτά τα βουνά μας έκρυψαν τον ήλιο της ζωής μας και έφεραν τη μαύρη σκιά που μας κάλυψε, σύμφωνα με τα λόγια του Ψαλμού. Οι αλαλαγμοί της χθεσινής και των προηγούμενων ημερών, οι κραυγές του πολέμου και ο θόρυβος που προκαλούσε σταμάτησαν, αλλά αντιστρέφοντας τον ψαλμό δεν υπήρχε αλαλαγμός χαράς στα πλήθη μας.

[…]

Οι βάρβαροι γέμισαν όλη την πόλη αρχίζοντας να εισρέουν από τις ανατολικές πύλες. Θέριζαν τους δικούς μας και δένοντάς τους σε δεμάτια τους στοίβαζαν σε θημωνιές τέτοιες που αρέσουν για τροφή στον Άδη. Όσοι προσπαθούσαν να γλιτώσουν τρέχοντας στους δρόμους έχαναν τη ζωή τους και τα πτώματά του σκυλεύονταν και έμεναν γυμνά. Με τον τρόπο αυτό οι δρόμοι μετατράπηκαν σε ελεεινά νεκροταφεία και ο ήλιος έβλεπε όσα δε θα έπρεπε να δει. Όσοι είχαν παραμείνει στα σπίτια τους, δεν μπορούσαν πια να βγουν. Θα ήταν αδύνατο να βρει κανείς σπίτι που ο κάτοικός του να είχε γλιτώσει τον θάνατο, εκτός κι αν στο σπίτι εκείνο κατοικούσαν περισσότεροι από ένας άνθρωποι. Από αυτούς κάποιοι θανατώνονταν στο εσωτερικό του και γινόταν ο οίκος τους ο τάφος τους, για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση του ψαλμού. Οι υπόλοιποι έτρεχαν να ξεφύγουν και εμπιστεύονταν τον εαυτό τους στην αβέβαιη τύχη του πολέμου. Αρχικά οι σκοτωμένοι κείτονταν ξεχωριστά, όταν όμως οι εχθροί ξεκουράστηκαν από την έντονη προσπάθεια, άρχισαν να ντροπιάζουν το ανέψυχο χώμα, όπως λέγεται, και στοίβαζαν στα ίδια σημεία και κουφάρια ζώων. […]

 

Μετά την άλωση της πόλης οι Νορμανδοί παρέμειναν στη Θεσσαλονίκη ως τον Νοέμβριο του 1185, λίγο μετά την αντικατάσταση του Ανδρόνικου από τον Ισαάκιο Κομνηνό, που έγινε τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

 

 

 

 

 

Η πολιορκία

Η άλωση

14, 15, 16. Ακολουθεί περιγραφή της λεηλασίας της πόλης, του εξανδραποδισμού των κατοίκων της και της σύλησης των ναών.

Η απόφαση του Μουράτ