Ποιος θα μας φέρει λίγον ύπνο εδώ που βρισκόμαστε;
Θα μπορούσαμε τότες τουλάχιστο
να ιδούμε πως έρχεται τάχατε η μάνα μας
βαστάζοντας στη μασχάλη της ένα σεντόνι λουλακιασμένο*
με μια ποδιά ζεστασιά και κατιφέδες* από το σπίτι μας.
Ένα φθαρμένο μονόγραμμα στην άκρη του μαντιλιού:
ένας κόσμος χαμένος.
Τριγυρίζουμε πάνω στο χιόνι με τις χλαίνες* κοκαλιασμένες.
Ποτέ δεν βγήκε ο ήλιος σωστός απ’ τα υψώματα του Μοράβα,
ποτέ δεν έδυσε ο ήλιος αλάβωτος απ’ τ’ αρπάγια της Τρεμπεσίνας.
Τρεκλίζω στον άνεμο χωρίς άλλο ρούχο,
διπλωμένος με το ντουφέκι μου, παγωμένος και ασταθής.
(Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια
της πατρίδας μου
δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο).
Δε θα μου πήγαινε αυτή η προσβολή περασμένη υπό μάλης*,
δε θα μου πήγαινε αυτό το ντουφέκι αν δεν ήσουν εσύ,
γλυκό χώμα που νιώθεις σαν άνθρωπος,
αν δεν ήτανε πίσω μας λίκνα* και τάφοι που μουρμουρίζουν
αν δεν ήτανε άνθρωποι κι αν δεν ήταν βουνά με περήφανα
μέτωπα, κομμένα θαρρείς απ’ το χέρι του θεού
να ταιριάζουν στον τόπο, στο φως και το πνεύμα του.
Η νύχτα μάς βελονιάζει τα κόκαλα μέσα στ’ αμπριά*·
εκεί μέσα
μεταφέραμε τα φιλικά μας πρόσωπα και τ’ ασπαζόμαστε
μεταφέραμε το σπίτι και την εκκλησιά του χωριού μας
το κλουβί στο παράθυρο, τα μάτια των κοριτσιών,
το φράχτη του κήπου μας, όλα τα σύνορά μας,
την Παναγία με το γαρούφαλο, ασίκισσα*,
που μας σκεπάζει τα πόδια πριν απ’ το χιόνι,
που μας διπλώνει στη μπόλια* της πριν απ’ το θάνατο.
* λουλακιασμένο σεντόνι: σεντόνι πλυμένο με λουλάκι, μια γαλάζια ουσία
που παλιότερα ξέβγαζαν τα ρούχα για να πάρουν πιο λευκό χρώμα
* κατιφέδες (ο κατιφές): είδος λουλουδιών
* χλαίνες (η χλαίνη): στρατιωτικά πανωφόρια
* υπό μάλης: κάτω από τη μασχάλη
* λίκνα (το λίκνο): κλίνες βρεφών· μεταφορικά, τόποι στους οποίους
γεννήθηκε κάτι πολύ σπουδαίο, κοιτίδες
* αμπριά (το αμπρί): καταφύγια που προστατεύουν τους στρατιώτες στον
πόλεμο
* (η) ασίκισσα (ο ασίκης): λεβέντισσα, γενναία
* (η) μπόλια: γυναικείο μαντίλι για το κεφάλι, πετσέτα
211
Η΄. ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων
Μα ό,τι κι αν γίνει εμείς θα επιζήσουμε.
Άνθρωποι κατοικούν μες στο πνεύμα της Ελευθερίας
αμέτρητοι,
Άνθρωποι όμορφοι μες στη θυσία τους, Άνθρωποι.
Ένας μεγάλος καταυλισμός είναι η έννοια της αρετής.
Το ότι πεθάναν, δεν σημαίνει πως έπαψαν να υπάρχουν εκεί,
με τις λύπες, τα δάκρυα και τις κουβέντες τους.
Ο ήλιος σας θα ’ναι ακριβά πληρωμένος.
Αν τυχόν δεν γυρίσω, ας είστε καλά,
σκεφτείτε για λίγο πόσο μου στοίχισε.
(Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια
της πατρίδας μου
δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο).
212
Η΄. ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων
Ερωτήσεις - Δραστηριότητες
Να βάλετε έναν τίτλο σε κάθε στροφή του ποιήματος.
Γιατί ο στρατιώτης λέει πως το μονόγραμμα του
μαντιλιού είναι «ένας κόσμος χαμένος»;
Γιατί το όπλο δεν αποτελεί προσβολή στη συγκεκριμένη
περίπτωση;
Βρείτε και συζητήστε τα σημεία εκείνα όπου εκφράζει ο
στρατιώτης συναισθήματα για τους δικούς του και τον τόπο του.
Νικηφόρος Βρεττάκος
(Κροκεές Λακωνίας 1912 - Πλούμιτσα Λακωνίας 1991)
Σημαντικός Έλληνας ποιητής. Έγραψε, επίσης, πεζογραφήματα, κριτικές μελέτες και άρθρα. Τιμήθηκε με πολλά λογοτεχνικά βραβεία και το 1987 εκλέχτηκε ακαδημαϊκός. Πήρε μέρος
στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και στην Εθνική Αντίσταση. Κατά
τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974) έζησε αυτοεξόριστος
στην Ευρώπη. Σε πολλά ποιήματά του αναφέρεται σε ελληνικά
και παγκόσμια κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα, και διαμαρτύρεται για τη φρίκη
του πολέμου. Γενικά, στο έργο του μιλά με λυρισμό και τρυφερότητα για τον άνθρωπο και την αγάπη. Τα ποιήματά του έχουν συγκεντρωθεί σε τρεις τόμους. Στα
πεζογραφήματά του ανήκουν Το γυμνό παιδί, Μπροστά στο ίδιο ποτάμι, Οδύνη κ.ά.
Βιογραφικό με περισσότερες πληροφορίες
212
Νικηφόρος Βρεττάκος
αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου
στο Βιβλιοnet
στη Βικιπαίδεια
στον Πολιτιστικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας
ΤΑΙΝΙΕΣ
εκπομπή ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΠΟΙ
εκπομπή ΔΙΑΛΟΓΟΙ
εκπομπή ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
εκπομπή ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
εκπομπή ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ ΣΥΝΕΙΚΟΝΕΣ
(Κροκεές Λακωνίας 1912 - Πλούμιτσα Λακωνίας 1991)
