1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

Ο Μακρυγιάννης (παρωνύμιο που πήρε από την αρχή της Επανάστασης. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ιωάννης Τριανταφυλλοδημήτρης ή Τριανταφύλλου) γεννήθηκε στο χωριό Αβορίτι, κοντά στο Λιδορίκι της Δωρίδας το 1797. Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και από τότε αφοσιώθηκε στον Αγώνα. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Κατά τους εμφύλιους πολέμους τάχθηκε στο πλευρό των «κυβερνητικών» και εισέβαλε στην Πελοπόννησο, όπου και έμεινε για να οργανώσει την άμυνα κατά του Ιμπραήμ. Υπερασπίστηκε ηρωικά την Ακρόπολη, όπου τραυματίστηκε τρεις φορές. Η επαναστατική του δράση κλείνει με τη συμμετοχή του στις επιχειρήσεις του Πειραιά το 1827. Με την άφιξη του Καποδίστρια διορίστηκε «Γενικός αρχηγός Σπάρτης». Δυσανασχετώντας για την απραξία της θέσης άρχισε να γράφει τα Απομνημονεύματα (1829). Χαιρέτισε με θερμά λόγια την άφιξη του Όθωνα, γρήγορα όμως απογοητεύτηκε. Ως δημοτικός σύμβουλος έπεισε το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας το 1837 να υποβάλει στον Όθωνα αναφορά για την παραχώρηση Συντάγματος. Η πράξη του αυτή οδήγησε στην παύση του, στη διάλυση του Δημοτικού Συμβουλίου και στον κατ' οίκον περιορισμό του ίδιου. Απ' το παλάτι θεωρήθηκε ο κύριος οργανωτής της συνωμοτικής κίνησης που οδήγησε στην Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Τον Μάρτιο του 1853 δικάστηκε από στρατοδικείο για έσχατη προδοσία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Αποφυλακίστηκε αργότερα με τη μεσολάβηση του Δημητρίου Καλλέργη. Μετά την έξωση του Όθωνα, του ξαναδόθηκε ο τίτλος του υποστρατήγου (1862) και του αντιστράτηγου, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του (1864).

Το σημαντικότερο έργο του είναι τα Απομνημονεύματα. Έγραψε ακόμη το έργο Οράματα και Θάματα. Τα Απομνημονεύματα τράβηξαν αργότερα την προσοχή των πνευματικών ανθρώπων του τόπου μας, με πρώτο τον Σεφέρη, για τις ιστορικές πληροφορίες που περιέχουν, για τον αγνό πατριωτισμό που τα διαπνέει και για τη δύναμη της γραφής του συγγραφέα τους, που φανερώνει ένα πηγαίο πεζογραφικό ταλέντο με αφηγηματικές αρετές.

 

2. Η κριτική για το έργο του

«Ο Μακρυγιάννης το αρχίζει στις 26 Φεβρουαρίου 1829, τριάντα δύο περίπου χρονώ, στο Άργος, όπου τον βρίσκουμε "Αρχηγό της εκτελεστικής δύναμης της Πελοπόννησος και Σπάρτης", είτε καταγράφοντας παλαιότερα γεγονότα, είτε σημειώνοντας γεγονότα παρόντα σαν ένα ημερολόγιο. Περισσότερο από το μισό είναι γραμμένο, ως φαίνεται, στο Άργος, ως τα 1832. Το συνεχίζει στο Ναύπλιο και στην Αθήνα ως τα 1840, οπότε το κλείνει βιαστικά για να το κρύψει. Η εξουσία έχει υποψίες εναντίον του. "Είχαν μεγάλην υποψίαν από μένα" σημειώνει "και γύρευαν να μου ψάξουν το σπίτι μου να μου βρούνε γράμματα" (Β'346). Το εμπιστεύεται λοιπόν σ' ένα κουμπάρο, που το παίρνει στην Τήνο. Στα 1844, ύστερα δηλαδή από τη συνωμοσία για το Σύνταγμα, όπου παίζει μεγάλο ρόλο, και τα σεπτεμβριανά, πηγαίνει και το παίρνει- αντιγράφει τις σημειώσεις που κρατούσε στο αναμεταξύ με πολλές προφυλάξεις. "σημείωνα" μας λέει "και είχα έναν τενεκέ και τα 'βαινα μέσα και τα 'χωνα". γράφει ως τον Απρίλη του 1850, και μετά ένα χρόνο περίπου το συμπληρώνει μ' έναν πρόλογο και μ' έναν αρκετά μακρύ επίλογο. Η έξοχα μελετημένη έκδοση του Γιάννη Βλαχογιάννη, η μοναδική που έχουμε ως τα σήμερα, δημοσιεύτηκε στα 1907, αφού πέρασε δηλαδή μισός αιώνας που το πολύτιμο αυτό κείμενο έμεινε χαμένο μέσα στ' απόλυτο σκοτάδι.»

 

(Γ. Σεφέρης, «Ένας Έλληνας — ο Μακρυγιάννης», Δοκιμές, τόμος Α', Ίκαρος,
Αθήνα, 1984, σελ. 231-232)

 

«Αυτά είχα να σας πω για τον Μακρυγιάννη, τον αγράμματο στρατοκόπο ενός μεγάλου βίου, που με τόση προσπάθεια αποτυπώνει πάνω στο χαρτί τα πράγματα που βλέπει η συνείδησή του. Τον σίγουρο μαντατοφόρο της μακριάς και αδιάσπαστης λαϊκής μας παράδοσης, που επειδή την κρατά τόσο βαθιά ριζωμένη μέσα του, έρχεται να μας πει με τη φωνή πολλών ανθρώπων, και όχι ενός μονάχα, τι είμαστε και πώς είμαστε κι εμείς οι ίδιοι. Πως ο θυμός του, ο πόνος του και η τραγωδία του, δεν είναι ατομικές του υποθέσεις, αλλά υποθέσεις δικές σας και δικές μου και όλων μας. υποθέσεις όπου όλοι μαζί, πεθαμένοι και ζωντανοί, είμαστε αλληλέγγυοι και συνυπεύθυνοι. Έρχεται να μας ψιθυρίσει πως οι ομορφιές μας και τα στολίδια μας και τα υπάρχοντα, που τα νομίζαμε πολύτιμα, πάνε και πάνε, πάλιωσαν και τρίφτηκαν κι έγιναν σαρίδια, και πως σε τίποτε άλλο δε φελάν παρά να μας βαραίνουν, όπως την τραγική και την απελπισμένη Φαίδρα. Έρχεται να το ψιθυρίσει στους πνευματικούς ανθρώπους τουλάχιστο.»

 

(Γ. Σεφέρης, «Ένας Έλληνας - ο Μακρυγιάννης», ό.π., σελ. 261-262)

 

«Σκληρή και ανελέητη στο ταμπούρι, τρυφερή και δεκτική στις ανημπόριες του λαού, η καρδιά του γερο-Ρουμελιώτη μηχανεύτηκε χίλιους τρόπους για να λαλήσει. Έτσι, όταν στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας η παραποίηση των γεγονότων του μεγάλου Αγώνα, υποκινημένη από εμφύλια πάθη οξύτατα, άρχισε να φτάνει σε σημείο απογοητευτικό, δεν εδίστασε να επιχειρήσει, ακόμη και με το λόγο, ακόμη και με τις ζωγραφικές παραστάσεις, να πείσει. "Αυτείνοι οπού καταφάνισαν την πατρίδα" ήταν ανάγκη να στιγματισθούν. "Βάνουν τους δούλους τους και κόλακές τους, εκείνους οπού-χουν ίσια την αρετή κι' αγώνες, και τους εγκωμιάζουν εις της φημερίδες κάθε ολίγον και φκειάνουν και στορίες". Έπρεπε λοιπόν κι αυτός "να φκειάσει μίαν ιστορία". Και την έφκειασε. Η ορμητική πνοή της ιδιοσυγκρασίας του, συνταιριασμένη με την αγνότητα της ψυχής και την παραστατικότητα της φαντασίας του, βρήκανε διέξοδο μέσα στις αυτοβιογραφικές του σελίδες που, αν για μας σήμερα αποτελούν ένα μνημείο δημοτικού λόγου, για κείνον, τότε, δεν αντιπροσωπεύανε παρά μιαν ακόμη προσπάθεια να μπουν στη θέση τους πράξεις τιμής συντελεσμένες από παλιούς, της λεβέντικης ζωής του συναγωνιστές.»

(Οδ. Ελύτης, «Οι εικονογραφίες του Στρατηγού Μακρυγιάννη και ο λαϊκός τεχνίτης Παναγιώτης Ζωγράφος»,
Ανοιχτά Χαρτιά, Ίκαρος, Αθήνα, 1987, σελ. 539)

 

3. Το κείμενο

Διδακτικές επισημάνσεις

• Να επισημανθούν οι αναφορές του Μακρυγιάννη σε σημαντικές προσωπικότητες της Αρχαιότητας. Τι μαρτυρεί το στοιχείο αυτό;

• Να γίνει αντιπαραβολή της προσφοράς των Αρχαίων Ελλήνων στην ανθρωπότητα με αυτήν των Ευρωπαίων και να υπογραμμιστούν οι διαφορές.

• Να διερευνηθούν τα συναισθήματα του Μακρυγιάννη, καθώς γράφει αυτές τις γραμμές στα απομνημονεύματά του, και να σχολιαστούν.

 

Παράλληλο κείμενο

Ανώνυμος Έλλην, Ελληνική Νομαρχία (απόσπασμα)

«Ίσως, τέλος πάντων, προσμένετε να μας δώσει την ελευθερίαν κανένας από τους αλλογενείς δυνάστας; Ω Θεέ μου! Έως πότε, ω Έλληνες, να πλανώμεθα τόσον αστοχάστως; Διατί να μην στρέψομεν και μιαν φοράν τους οφθαλμούς μας εις τα απελθόντα, διά να καταλάβομεν ευκολότερα και τα μέλλοντα; Ποιος αγνοεί, ότι ο κύριος στοχασμός των αλλογενών δυναστών είναι εις το να προσπαθήσουν να κάμουν το ίδιόν των όφελος με την ζημίαν των άλλων;

Και ποιος στοχαστικός άνθρωπος ημπορεί να πιστεύσει, ότι όποιος από τους αλλογενείς δυνάστας ήθελε κατατροπώσει τον οθωμανόν, ήθελε μας αφήσει ελευθέρους; Ω, απάτη επιζήμιος! Μην είσθε, αδελφοί μου, τόσον ευκολόπιστοι. Αναγνώσετε την ιστορίαν και μάθετε, ότι οι Ρωμαίοι έταξαν των Ελλήνων την διαυθέντευσιν και ελευθερίαν, αλλ' αφού εμβήκαν εις την Ελλάδα, ευθύς την εκήρυξαν επαρχίαν τους. Ίδετε και τα τωρινά παραδείγματα, οπού η πολυποίκιλος στροφή της γαλλικής στάσεως μας παρασταίνει. Ο δυνάστης των με ταξίματα μεγάλα και με τοιαύτα μέσα, απόκτησεν όσα κατά το παρόν έχει, και πώς εσείς νομίζετε να σας δοθεί η ελευθερία από τους αλλογενείς; Πώς να μην ειπεί τινάς, ότι ονειρεύεσθε έξυπνοι; Και εις τι, παρακαλώ σας, θεμελιώνετε τας ελπίδας σας; Εις αρετήν των αλλογενών δυναστών ίσως; Ελπίζετε να κινηθούν εις σπλάχνος εκείνοι δια τας δυστυχίας τας ιδικάς μας;»

 

(Ανώνυμος Έλλην, Ελληνική Νομαρχία, βιβλίο τέταρτο, Οι συνεργοί της τυραννίας)

 

• Η Ελληνική Νομαρχία είναι έργο ανωνύμου που εκδόθηκε το 1806. Ποιες κοινές απόψεις συναντάμε στα δυο κείμενα και ποια σχόλια μπορούμε να κάνουμε σχετικά με την ομοιότητα αυτή;

 

4. Ενδεικτική βιβλιογραφία

Βλαχογιάννης Ι., Αρχεία της Νεωτέρας Ελληνικής Ιστορίας. β Αρχείον του Στρατηγού Ιωάννου Μακρυγιάννη, τ. 1-2, Αθήνα, 1907.

Ελύτης Οδ., «Οι εικονογραφίες του Στρατηγού Μακρυγιάννη και ο λαϊκός τεχνίτης Παναγιώτης Ζωγράφος», Ανοιχτά Χαρτιά, Ίκαρος, Αθήνα, 1987.

Σεφέρης Γ., «Ένας Έλληνας _ ο Μακρυγιάννης», Δοκιμές, τ. Α', Ίκαρος, Αθήνα, 1984.

Στρατηγού Μακρυγιάννη, Οράματα και Θάματα, Α. Ν. Παπακώστας, Αθήνα, 1983.

 

 

 

 

Γιάννης Μακρυγιάννης,
Βικιπαίδεια
ΕΚΕΒΙ
Βιβλιοnet
Καντάτα Ελευθερίας (αναγνώσεις) [πηγή: Βουλή των Ελλήνων]
Ψηφίδες, Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Πηγή: Μυριόβιβλος, Γιώργος Σεφέρης, Ένας Έλληνας - ο Μακρυγιάννης
Δίσκος Γράμματα στον Μακρυγιάννη του Ηλία Ανδριόπουλου, σε ποίηση Μάνου Ελευθερίου
Πίνακες του Παναγιώτη Zωγράφου και των γιων του που σχεδιάστηκαν από το 1836 ως το 1839 «κατά στοχασμόν, υπαγόρευσιν και δι' ιδίων εξόδων» του Mακρυγιάννη

Βιογραφικό του Μακρυγιάννη