250 251 252 253 Ερ Βιο

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α' Λυκείου

Διονύσιος Σολωμός, Η Γυναίκα της Ζάκυθος



Επτανησιακή Σχολή 250

Διονύσιος Σολωμός, Η Γυναίκα της Ζάκυθος

 

Εκτός από τα ποιήματά του ο Σολωμός μάς άφησε και δύο πεζά: Τον Διάλογο (για τη γλώσσα) και τη Γυναίκα της Ζάκυθος. Και τα δύο ανήκουν στη νεανική περίοδο της δημιουργικότητάς του. Η Γυναίκα της Ζάκυθος γράφτηκε το 1826· ο ποιητής το ξαναδούλεψε ως το 1829, αλλά τελικά το έργο έμεινε ημιτελές. Η πρόθεσή του είναι αινιγματική. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι πρόκειται για σάτιρα με την οποία ο Σολωμός θέλησε να στιγματίσει μέσω της γυναίκας αυτής τη συμπεριφορά ορισμένων αριστοκρατικών κύκλων της Ζακύνθου προς τις Μεσολογγίτισες. Παρά την αποσπασματικότητα και τη σκοτεινότητά του το θαυμάσιο αυτό κείμενο είναι αρκετό για να αναδείξει τον Σολωμό σε πρώτο μεγάλο πεζογράφο.

δεσμός Δ. Σολωμός, «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» Δ. Σολωμός,

δεσμός «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» (ανάγνωση) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]

 


 

Jean M. Mercier  Mεσολογγίτες πρόσφυγες

Jean M. Mercier (1788-1874), Mεσολογγίτες πρόσφυγες, Μουσείο Μπενάκη

Κεφάλαιο 3
Οι Μισολογγίτισσες

  1. Και εσυνέβηκε αυτές τες ημέρες οπού οι Τούρκοι επολιορκούσαν το Μισολόγγι, και συχνά ολημερνίς και κάποτε οληνυχτίς έτρεμε η Ζάκυθο από το κανόνισμα το πολύ.
  2. Και κάποιες γυναίκες Μισολογγίτισσες επερπατούσαν τριγύρω γυρεύοντας για τους άνδρες τους, για τα παιδιά τους, για τ' αδέλφια τους που επολεμούσανε.
  3. Στην αρχή εντρεπόντανε νά 'βγουνε και επροσμένανε το σκοτάδι για ν' απλώσουν το χέρι, επειδή δεν ήτανε μαθημένες.
  4. Και είχανε δούλους και είχανε σε πολλές πεδιάδες και γίδια και πρόβατα και βόιδα πολλά.
  5. Ακολούθως εβιαζόντανε και εσυχνοτηράζανε από το παρεθύρι τον ήλιο πότε να βασιλέψει για νά 'βγουνε.
  6. Αλλά όταν επερισσέψανε οι χρείες, εχάσανε την ντροπή, ετρέχανε ολημερνίς.
  7. Και όταν εκουραζόντανε, εκαθόντανε στ' ακρογιάλι κι ακούανε, γιατί εφοβόντανε μην πέσει το Μισολόγγι.251
  8. Και τες έβλεπε ο κόσμος να τρέχουνε τα τρίστρατα, τα σταυροδρόμια, τα σπίτια, τα ανώγια και τα χαμώγια, τες εκκλησίες, τα ξωκκλήσια γυρεύοντας.
  9. Και ελαβαίνανε χρήματα, πανιά για τους λαβωμένους.
  10. Και δεν τους έλεγε κανένας το όχι, γιατί οι ρώτησες των γυναικών ήτανε τες περσότερες φορές συντροφευμένες από τες κανονιές του Μισολογγιού και η γη έτρεμε αποκάτου από τα πόδια μας.
  11. Και οι πλέον πάμφτωχοι εβγάνανε το οβολάκι τους και το δίνανε και εκάνανε το σταυρό τους κοιτάζοντας κατά το Μισολόγγι και κλαίοντας.

Κεφάλαιο 4

Οι γυναίκες του Μισολογγιού διακονεύουνε και η γυναίκα της Ζάκυθος έχει δουλειά

  1. Ωστόσο η γυναίκα της Ζάκυθος είχε στα γόνατα τη θυγατέρα της και επολέμαε να την καλοπιάσει.
  2. Έβαλε το λοιπόν το ζουρλάδι τα μαλλιά της αποπίσω από τ' αυτιά, γιατί η ανησυχία τής τα 'χε πετάξει, και έλεγε φιλώντας τα μάτια της θυγατρός της:
  3. «Μάτια μου, ψυχή μου, να γένεις καλή, να παντρευτείς, και να βγαίνουμε και να μπαίνουμε και να βλέπουμε τον κόσμο και να καθόμαστε μαζί στο παρεθύρι και να διαβάζουμε τη Θεία Γραφή και τη Χαλιμά».
  4. Και αφού την εχάιδεψε και της φίλησε τα μάτια και τα χείλα, την άφησε απάνου στην καθίκλα λέοντάς της: Να και ένα καθρεφτάκι και κοιτάξου που είσ' όμορφη και μου μοιάζεις.
  5. Και η κόρη που δεν ήτανε μαθημένη με τα καλά ησύχασε, και από τη χαρά της εδάκρυσε.
  6. Και ιδού μεγάλη ταραχή ποδιών, οπού πάντοτες αύξαινε.
  7. Και εσταμάτησε κοιτάζοντας κατά τη θύρα και φουσκώνοντας τα ρουθούνια της.
  8. Και ιδού παρεσιάζουνται ομπρός της οι γυναίκες του Μισολογγιού. Εβάλανε το δεξί τους στα στήθια και επροσκυνήσανε· και εμείνανε σιωπηλές και ακίνητες.252
  9. «Και έτσι δα, πώς; Τι κάνουμε; Θα παίξουμε; Τι ορίζετε, κυράδες; Εκάμετε ανεβαίνοντας τόση ταραχή με τα συρτοπάπουτσα, που λογιάζω πως ήρθετε να μου δώσετε προσταγές».
  10. Και όλες εμείνανε σιωπηλές και ακίνητες· αλλά μία είπε: «Αμ' έχεις δίκιο. Είσαι στην πατρίδα σου και στο σπίτι σου, και εμείς είμαστε ξένες και όλο σπρώξιμο θέλουμε».
  11. Και ετότες η γυναίκα της Ζάκυθος την αντίσκοψε και αποκρίθηκε: «Κυρά δασκάλα, όλα τα χάσετε, αλλά από εκείνο που ακούω η γλώσσα σάς έμεινε.
  12. »Είμαι στην πατρίδα μου και στο σπίτι μου; Και η αφεντιά σου δεν ήσουνα στην πατρίδα σου και στο σπίτι σου;
  13. »Και τι σας έλειπε, και τι κακό είδετε από τον Τούρκο; Δε σας άφηνε φαητά, δούλους, περιβόλια, πλούτια; Και δόξα σοι ο Θεός είχετε περισσότερα από εκείνα που έχω εγώ.
  14. »Σας είπα εγώ ίσως να χτυπήστε τον Τούρκο, που ερχόστενε τώρα σε με να μου γυρέψετε και να με βρίσετε;
  15. »Ναίσκε! Εβγήκετε όξω να κάμετε παλικαριές. Οι γυναίκες επολεμούσετε (όμορφο πράμα που ήθελ' ήστενε με τουφέκι και με βελέσι· ή εβάνετε και βρακί;). Και κάτι εκάμετε στην αρχή, γιατί επήρετε τα άτυχα παλικάρια της Τουρκιάς ξάφνου.
  16. »Και πώς εμπόρειε ποτέ του να υποφτευτεί τέτοια προδοσία; Το 'θελε ο Θεός; Δεν ανακατωνόστενε με δαύτον μέρα και νύχτα;
  17. »Τόσο κάνει και εγώ να μπήξω το μαχαίρι μες στο ξημέρωμα στο λαιμό του αντρός μου (που να τονέ πάρει ο διάολος).
  18. »Και τώρα που βλέπετε πως πάνε τα πράματά σας κακά, θέλετε να πέσει το βάρος απάνου μου.
  19. »Καλή, μα την αλήθεια. Αύριο πέφτει το Μισολόγγι, βάνουνε σε τάξη την Ελλάδα τη ζουρλή οι βασιλιάδες εις τους οποίους έχω όλες μου τες ελπίδες.
  20. »Και όσοι μείνουνε από τον ξελοθρεμό έρχονται στη Ζάκυνθο να τους θρέψουμε, και με την κοιλιά γιομάτη μας βρίζουνε».
  21. Λέοντας εσιώπησε ολίγο κοιτάζοντας μες στα μάτια τες γυναίκες του Μισολογγιού.253
  22. «Και έτσι ξέρω και μιλώ και εγώ, ναι ή όχι; Και τώρα δα τι ακαρτερείτε; Ευρήκετε ίσως ευχαρίστηση να με ακούτε να μιλώ;
  23. »Εσείς δεν έχετε άλλη δουλειά παρά να ψωμοζητάτε. Και, να πούμε την αλήθεια, στοχάζουμαι πως θε να 'ναι μία θαράπαψη για όποιον δεν ντρέπεται.
  24. »Αλλά εγώ έχω δουλειά. Ακούστε; έχω δουλειά». Και φωνάζοντας τέτοια δεν ήτανε πλέον το τριπίθαμο μπουρίκι, αλλά εφάνηκε σωστή.
  25. Γιατί ασηκώθηκε με μεγάλο θυμό στην άκρη των ποδιών, και μόλις άγγισε το πάτωμα· και εγκρίλωσε τα μάτια, και το άβλαφτο μάτι εφάνηκε αλληθώρικο και το αλληθώρικο έσιαξε. Και εγίνηκε σαν την προσωπίδα την ύψινη οπού χύνουνε οι ζωγράφοι εις τα πρόσωπα των νεκρών για να...
  26. Και όποιος την έβλεπε να ξανάρθει στην πρώτη της μορφή έλεγε: Ο διάβολος ίσως την είχε αδράξει, αλλά εμετάνωσε και την άφησε, για το μίσος που έχει του κόσμου.
  27. Και η θυγατέρα της κοιτάζοντας την εφώναξε· και οι δούλοι εξαστόχησαν την πείνα τους, και οι γυναίκες του Μισολογγιού εκατέβηκαν χώρις να κάμουνε ταραχή.

γυρεύοντας: ζητιανεύοντας.
ζουρλάδι (το): η παλαβή, η ανόητη γυναίκα.
καθίκλα: καρέκλα.
βελέσι: μάλλινο υφαντό μεσοφούστανο.
βρακί: παντελόνι.
ανακατωνόστενε (ιδιωμ. τύπος αντί ανακατωνόσαστε): ζούσατε μαζί (με τους Τούρκους).
μπουρίκι: μπρίκι του καφέ.
εγκρίλωσε: γούρλωσε.
ύψινη: γύψινη.

pano

 



 

Ερωτήσεις

  1. Να μελετήσετε το ήθος α) των Μεσολογγιτισών, β) των κατοίκων της Ζακύνθου, γ) της «γυναίκας της Ζάκυθος».
  2. Με τη Γυναίκα της Ζάκυθος ο Σολωμός θέλησε να στιγματίσει τη συμπεριφορά ορισμένων αριστοκρατικών κύκλων της Ζακύνθου. Ποια είναι τα γνωρίσματα και ποια η ιδεολογία αυτών των κύκλων, όπως φανερώνονται από τα λόγια της γυναίκας;
  3. Στο κείμενο αφηγητής είναι ένας Διονύσιος ιερομόναχος. Νομίζετε πως αυτό σχετίζεται με το ύφος του κειμένου;
  4. Ποια άλλα γνωστά κείμενα θυμίζει το ύφος του Σολωμού στη Γυναίκα της Ζάκυθος ;

Η Γυναίκα της Ζάκυθος (θεατρική παράσταση, 1998) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου]

 


 

Διονύσιος Σολωμός (1798-1857)

Διονύσιος Σολωμός

Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Ο πατέρας του Κόντες Νικόλαος Σολωμός ανήκε στην τάξη των ευγενών, ενώ η μητέρα του Αγγελική Νίκλη ήταν γυναίκα του λαού, που εργαζόταν, πριν από τον γάμο της, ως υπηρέτρια στο σπίτι του Σολωμού. Το 1808, σε ηλικία 10 ετών, ο Διονύσιος Σολωμός πήγε στην Ιταλία, όπου σπούδασε πρώτα στο Λύκειο της Κρεμόνας και έπειτα Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Παβίας. Εκεί γράφει και τα πρώτα ποιήματα σε ιταλική γλώσσα και αρχίζει να γίνεται γνωστός στους ιταλικούς λογοτεχνικούς κύκλους. Το 1818 επιστρέφει στη Ζάκυνθο και αφοσιώνεται στην ελληνική ποίηση και τη δημοτική γλώσσα. Μελετάει τον νεοελληνικό ποιητικό λόγο στα έργα της κρητικής λογοτεχνίας, στα δημοτικά μας τραγούδια και στα ποιήματα του Βηλαρά και του Χριστόπουλου και ασκείται γράφοντας λυρικά ποιήματα με θέματα ρομαντικά. Το 1821 ξεσπά η ελληνική επανάσταση που θα σημαδέψει βαθύτατα την ποίησή του. Το 1823 γράφει τον Ύμνο εις την ελευθερία, και ένα χρόνο αργότερα την ωδή Εις το θάνατο του Λορδ Μπάιρον. Σ' αυτά τα χρόνια ανήκουν και τα πεζά του Διάλογος (1824), όπου υποστηρίζει με πολλή θέρμη τη δημοτική γλώσσα, και η Γυναίκα της Ζάκυθος, κείμενο με σατιρικό αλλά και οραματικό χαρακτήρα. Το 1828 εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα. Εκεί τα πρώτα χρόνια προσπάθησε να δώσει οριστική μορφή στο ποίημα Λάμπρος χωρίς να το ολοκληρώσει. Ένα μεγάλο απόσπασμά του το δημοσιεύει στην Ιόνιο Ανθολογία. Το 1833 γράφει τον Κρητικό, το πρώτο από τα μεγάλα του έργα, που ανοίγει την περίοδο της ωριμότητάς του. Το ποίημα που θα τον απασχολήσει σε όλη αυτή την περίοδο ως το θάνατό του είναι οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, ενώ το 1849 αρχίζει να γράφει παράλληλα τον Πόρφυρα. Και τα δύο αυτά έργα επίσης δεν τα ολοκλήρωσε, αλλά έμειναν αποσπασματικά. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ξαναγράφει ποιητικά σχεδιάσματα σε ιταλική γλώσσα, με σκοπό να τα μεταπλάσει στα ελληνικά. Πέθανε στην Κέρκυρα και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές. Τα έργα του εξέδωσε το 1859 ο στενός του φίλος Ιάκωβος Πολυλάς με τίτλο Τα ευρισκόμενα. Στο μεταξύ βρέθηκαν και άλλα χειρόγραφα του και τα έργα του ξεναεκδόθηκαν συγκεντρωμένα σε τρεις τόμους από τον Λίνο Πολίτη. Ο Διονύσιος Σολωμός είναι κορυφαίος ποιητής. Ο αγώνας του 1821 στάθηκε γι' αυτόν η μεγάλη εμπειρία που αναστάτωσε τον ψυχικό και πνευματικό του κόσμο. Τα οράματα του αγωνιζόμενου γένους προσπάθησε να εκφράσει με την ποίηση του. Αυτός ουσιαστικά συνέχισε τη νεοελληνική ποιητική παράδοση που μετά την άνθηση της κρητικής λογοτεχνίας είχε διακοπεί από την τουρκοκρατία. Γι' αυτούς τους λόγους χαρακτηρίζεται ως ο εθνικός μας ποιητής.

δεσμός Διονύσιος Σολωμός. Για τη ζωή και το έργο του [πηγή:Ανεμόσκαλα (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]

Περισσότερα για τον Σολωμό δες παρακάτω στο Υλικό

 


 

 

Δείτε για το ποίημα στις Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη δεσμός

 

Διονύσιος Σολωμός:

1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

Ο κόμης Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798. Οι ρίζες της οικογένειάς του βρίσκονται στη Βενετία, αλλά το όνομα Σολωμός συναντάται για πρώτη φορά σε ένα διάταγμα του Δόγη στο οποίο αναφέρεται ότι ο Ιωάννης Αρσένιος Σολωμός έφυγε από την Κρήτη μετά την κατάληψη του νησιού από τους Τούρκους και έφτασε στον Μοριά. Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός ήταν γιος του κόντε Νικολάου και της Αγγελικής Νίκλη, παραδουλεύτρας στο σπίτι των Σολωμών. Είχε και ένα μικρότερο αδερφό, τον Δημήτριο, ενώ από τον πρώτο γάμο του πατέρα του και από τον δεύτερο γάμο της μητέρας του είχε και ετεροθαλή αδέρφια.

Η κοινωνική θέση του πατέρα του και η οικονομική άνεση που του εξασφάλισε ο γάμος της μητέρας του με τον πατέρα του την παραμονή μόλις του θανάτου του τελευταίου, βοήθησαν τον νεαρό Σολωμό να πάρει μόρφωση αντάξια του ονόματός του. Ως πρώτος δάσκαλός του αναφέρεται ο Ιταλός Don Santo Rossi, ο οποίος, το 1808, συνόδευσε τον μικρό Διονύσιο στην πόλη Κρεμόνα της Ιταλίας, στο Λύκειο της οποίας άρχισε σπουδές σε ηλικία δέκα ετών. Ακολούθως έκαμε νομικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Παβίας, όπου γνώρισε και σχετίσθηκε με τον Μόντι, περίφημο μεταφραστή του Ομήρου, καθώς και τον Μαντσόνι. Επέστρεψε στη Ζάκυνθο το 1818 χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του, αλλά πλούσιος σε εμπειρίες, σοφία και ποιητικές ιδέες.

Στη Ζάκυνθο δημιούργησε έναν κύκλο φίλων και συνομιλητών, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν ιταλοθρεμένοι διανοούμενοι (Τερτσέτης, Μάτεσης, Ταγιαπιέρας, κ.ά.).

Το 1828 ο Σολωμός εγκαταλείπει τη Ζάκυνθο και εγκαθίσταται στην Κέρκυρα. Τα πρώτα χρόνια στο νησί είναι από τα πιο ευτυχισμένα και δημιουργικά του ποιητή, ο οποίος, απερίσπαστος, αφοσιώνεται στις δύο μεγάλες αγάπες του, τη μελέτη και την ποιητική δημιουργία. Όπως ο ίδιος σημειώνει σε γράμμα που στέλνει στον πατέρα του ποιητή Μαρκορά: «Είναι γλυκό μέσα στην ησυχία του μικρού δωματίου να καταστρώνει κανείς ό,τι μέσα λέγει η καρδιά». Η ευτυχισμένη και δημιουργική αυτή φάση όμως δεν θα κρατήσει πολύ. Το 1833 θα αρχίσει για τον ποιητή μια οδυνηρή περίοδος, όταν θα εμπλακεί σε δικαστικό αγώνα με τον Νικόλαο Λεονταράκη, γιο της μητέρας του από τον δεύτερο γάμο της, για τη διεκδίκηση του ονόματος και της περιουσίας του κόντε Σολωμού. Στη διαμάχη αυτή, η οποία θα λήξει το 1838 με δικαίωση του Σολωμού, η μητέρα του πήρε στάση κατά του ποιητή, γεγονός το οποίο θα συγκλονίσει ανεπανόρθωτα την ψυχή του.

Το 1857 πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο σε ηλικία μόλις 59 ετών και το 1865 το λείψανό του μεταφέρθηκε και ενταφιάστηκε στη Ζάκυνθο.

Τις πρώτες του ποιητικές απόπειρες τις έκανε ο Σολωμός στην ιταλική γλώσσα, που ήταν η γλώσσα των σπουδών του. Γρήγορα όμως την εγκατέλειψε για να αναζητήσει στη μητρική του γλώσσα τα εκφραστικά μέσα τα οποία θα υπηρετούσαν τις υψηλές ιδέες του. Ο Χριστόπουλος με τα Λυρικά του, τα ποιήματα του Βηλαρά, τα δημοτικά τραγούδια, ο Ερωτόκριτος του Κορνάρου, η συναναστροφή με τον Πολυλά και τον Σπ. Τρικούπη θα είναι οι πρώτοι «δάσκαλοι» του ποιητή, ο οποίος έμελλε να αναδείξει την ελληνική γλώσσα σε αξία ισότιμη της πατρίδας. «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα» είναι η αποστροφή που συνοψίζει το δημιουργικό του σύμπαν.

Τις πρώτες του ποιητικές απόπειρες τις έκανε ο Σολωμός στην ιταλική γλώσσα, που ήταν η γλώσσα των σπουδών του. Γρήγορα όμως την εγκατέλειψε για να αναζητήσει στη μητρική του γλώσσα τα εκφραστικά μέσα τα οποία θα υπηρετούσαν τις υψηλές ιδέες του. Ο Χριστόπουλος με τα Λυρικά του, τα ποιήματα του Βηλαρά, τα δημοτικά τραγούδια, ο Ερωτόκριτος του Κορνάρου, η συναναστροφή με τον Πολυλά και τον Σπ. Τρικούπη θα είναι οι πρώτοι «δάσκαλοι» του ποιητή, ο οποίος έμελλε να αναδείξει την ελληνική γλώσσα σε αξία ισότιμη της πατρίδας. «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα» είναι η αποστροφή που συνοψίζει το δημιουργικό του σύμπαν.

Το ποιητικό έργο του Σολωμού μπορεί να ενταχθεί σε χρονικές περιόδους οι οποίες σχετίζονται τόσο με το γλωσσικό όργανο που χρησιμοποιεί όσο και με τη μορφή και τη θεματολογία των ποιημάτων του.

Έτσι, μετά τις πρώτες του ποιητικές απόπειρες στα ιταλικά, αρχίζει η πρώτη ουσιαστικά φάση της ποίησής του, η ζακυνθινή λεγόμενη περίοδος, η οποία περιλαμβάνει τα μικρής έκτασης ποιήματα, Ξανθούλα, Αγνώριστη, Τρελή Μάνα. Η γόνιμη δεκαετία του ποιητή θα ξεκινήσει το 1823 με το πρώτο εκτεταμένο (158 στροφές) ποίημά του, Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, το οποίο του χάρισε τον τίτλο του εθνικού ποιητή, και θα συνεχιστεί με την ωδή Εις τον θάνατον του Λορδ Μπάιρον, το επίγραμμα των Ψαρών (1825), το ποίημα Η Φαρμακωμένη (1826). Στην παραγωγή αυτών των χρόνων ανήκει και το δοκίμιο για τη γλώσσα, Διάλογος (1824), καθώς και το παράξενα γκροτέσκο πεζογράφημα Η γυναίκα της Ζάκυθος.

Στην περίοδο της ωριμότητας, η οποία συμπίπτει με τη δημιουργική παραμονή του ποιητή στην Κέρκυρα, ανήκουν οι μεγάλες συνθέσεις, Ο Κρητικός (1833), Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (1833-1844) και Ο Πόρφυρας (1849). Πρόκειται για το περίφημο «είδος μικτό αλλά νόμιμο», όπου ο ποιητής —συνειδητά, για ορισμένους μελετητές, από αδυναμία, για άλλους— δημιουργεί ημιτελή σχεδιάσματα, αποδεσμευόμενος από τα κυρίαρχα ανταγωνιστικά ρεύματα του κλασικισμού και του ρομαντισμού. Ο γνήσιος εθνικός δεκαπεντασύλλαβος είναι η ποιητική φόρμα στην οποία επεξεργάζεται πλέον ο ποιητής τα μεγάλα θέματα της ποιητικής του: πατρίδα, ελευθερία, φύση, έρωτας.

Στην τελευταία φάση της δημιουργίας του δουλεύει ξανά και ξανά τα μεγάλα έργα του και τέλος επιστρέφει στην ιταλική γλώσσα, για να δώσει λίγα ακόμα σονέτα, επιγράμματα και πεζά σχεδιάσματα.

 

2. Η κριτική για το έργο του

«Η σχέση του Σολωμού με την παράδοση είναι πολύπλευρη και δεν περιορίζεται σε μια μόνο φάση της δημιουργίας του. Ο ποιητής διαλέγεται με την ελληνική ποιητική, πνευματική και πολιτισμική παράδοση από την πρώτη ζακυνθινή περίοδο, από τότε που —με τη βοήθεια ή μη του Σπυρίδωνα Τρικούπη— στρέφεται προς τη νεοελληνική ποίηση, έως και την ύστερη φάση της ωριμότητάς του. Αυτό που ποικίλλει είναι το εύρος και το βάθος της επικοινωνίας. [...] Κοντολογίς, οι πρώτες προσπάθειες του Σολωμού να γράψει ελληνική ποίηση ξεκινούν μέσα από ένα διάλογο προς την τοπική παράδοση. Ο ποιητής καταφεύγει στις πιο πρόχειρες και εύληπτες πηγές που του προσφέρει το ζακυνθινό περιβάλλον της εποχής [...].

Στην επόμενη φάση που αντιστοιχεί στη "μεγάλη δημιουργική περίοδο του Σολωμού", όπως την αποκάλεσε ο Λ. Πολίτης, (1823-1833), ο ποιητής αναπτύσσει ένα πλουσιότερο και πιο ουσιαστικό διάλογο με την παράδοση, που έχει δύο σκέλη. Το ένα αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη επιλογή του Σολωμού, που είναι η θεωρητική υπεράσπιση της ζωντανής γλώσσας του έθνους [...]. Το άλλο αφορά την επαναστατική ιδεολογία που ο Σολωμός θεμελιώνει πάνω στην έννοια της ελευθερίας.

Το δίδυμο ελευθερία και γλώσσα συνιστά κεντρικό σημείο ιδεολογικής αναφοράς για το πνευματικό κίνημα που θα ονομαστεί αργότερα Επτανησιακή σχολή.»

(Ερ. Καψωμένος, Ο Σολωμός και η Ελληνική Πολιτισμική Παράδοση,
Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 1998, σελ. 11-13)

 

3. Τα κείμενα

γ. Η Γυναίκα της Ζάκυθος (Κεφ. 3 και 4)

1. Εισαγωγικά: Ο Δ. Σολωμός έγραψε και δύο πεζά έργα, τον Διάλογο για την ελληνική γλώσσα και τη Γυναίκα της Ζάκυθος [1], που μας απασχολεί εδώ. Στην έκδοση του Καιροφύλα Σολωμού Ανέκδοτα Έργα (εκδ. Στοχαστής, 1927) δίνεται η εντύπωση ότι το έργο δεν έχει πάρει την τελειωτική του μορφή [2]. Το έργο φαίνεται σαν αποκαλυπτική προφητεία, βασισμένο τάχα σε ένα χειρόγραφο κρυμμένο στην Πλατυτέρα, στην Κέρκυρα. Αυτός ο τρόπος παρουσίασης ενός έργου ήταν συνήθης κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.

[1] Στην έκδοση με επιμέλεια Λ. Πολίτη, Ίκαρος, 1944, επιγράφεται Η Γυναίκα της Ζάκυνθος.

[2] Στοιχείο που δεν ευσταθεί, καθώς το έργο έχει αρχιτεκτονική ενότητα με αρχή (γενική εισαγωγή, Κεφ. 1-2), μέση (το επεισόδιο που αναφέρεται στο Μεσολόγγι, Κεφ. 3-5) και τέλος (το κακό τέλος της Γυναίκας, Κεφ. 6-9).

Το κείμενο πρέπει να γράφτηκε τον Απρίλιο του 1826 και να ξαναδουλεύτηκε στην Κέρκυρα το 1828-1829. Η γλώσσα είναι ατόφια και δυναμική δημοτική. Κυριαρχεί η παράταξη σε ύφος μοναδικής περιγραφικής δύναμης και εκφραστικού πλούτου. Ο Βάρναλης (Πολίτης 1944: 34) επισημαίνει ότι «Με τη Γυναίκα της Ζάκυθος ο Σολωμός δεν είναι μονάχα ο πρώτος μας μεγάλος λυρικός, παρά και ο πρώτος μας μεγάλος πεζογράφος κι ο πρώτος μας μεγάλος σατιρικός». Ο Σεφέρης (1984: 258-59) θεωρεί τον Σολωμό της Γυναίκας της Ζάκυθος μεγάλο δάσκαλο της γλώσσας μας.

Το έργο ανά κεφάλαιο:

 

Στο κεφάλαιο 1 γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένο τόπο, δηλαδή στο ξωκλήσι του Αγίου Λύπιου, όπου ζει ο Διονύσιος Ιερομόναχος, ο οποίος επιστρέφει από το μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου, όπου πήγε να μιλήσει για κάτι «υπόθεσες ψυχικές» με τον εκεί καλόγερο. Το κείμενο αναφέρεται στην εποχή (καλοκαίρι), και στον τόπο (Πέντε Πηγάδια), όπου σταμάτησε ο Ιερομόναχος για νερό και όπου συλλογιέται για τους δίκαιους και τους άδικους. Βρίσκει ότι είναι πολύ λίγοι οι δίκαιοι που γνωρίζει. Η σκέψη του φτάνει και στη Γυναίκα της Ζάκυθος. Το έργο έχει πορεία ανοδική, καθώς από τον ρεαλισμό του τόπου και του χρόνου οδηγείται στην ιδέα, στους στοχασμούς του Ιερομόναχου και στο υπερφυσικό στοιχείο. Η ατμόσφαιρα δημιουργείται με το φοβερό γέλιο που ακούει να βγαίνει από το πηγάδι, όπου είδε και τα δύο κέρατα του Κακού και του ήρθε στο νου μια «έχθρισσα θανάσιμη του έθνους» που είχε όλη την κακία του σατανά. Ακολουθεί το όραμα με τα σκυλιά που τον κυνηγούν για να του εμποδίσουν τον δρόμο της επιστροφής στο μοναστήρι του Αγίου Λύπιου. Στη συνέχεια δίνεται τόσο παραστατικά η περιγραφή της ασχήμιας της Γυναίκας, ώστε να προετοιμάζει τον αναγνώστη και για την κακία της ψυχής της. Μέσα σε αυτό το δυσάρεστο σκηνικό είναι, γράφει, «παρηγορημένος από τες μυρωδιές του κάμπου, από τα γλυκότερα νερά και από τον αστροβόλον ουρανό, ο οποίος εφαινότουνα από πάνου από το κεφάλι μου μία Ανάσταση» (Πολίτης, 1944: 43).

 

Στο κεφάλαιο 2 σχολιάζεται η Γυναίκα με τα ασύμμετρα χαρακτηριστικά της ως καθρέφτισμα της κακίας της ψυχής της, π.χ. «Και τούτη ήταν η κατοικιά της ψυχής της» (Πολίτης, 1944: 45). Το μοτίβο του καθρέφτη όπου έβλεπε την ασχήμια της και η ζήλια για την όμορφη αδερφή της την οδήγησαν σε μια κακία χωρίς όριο. Στα κεφάλαια που ανθολογούνται (3 και 4) παρουσιάζονται οι Μεσολογγίτισσες, που έχουν καταφύγει πρόσφυγες στη Ζάκυνθο, καθώς και η πείνα τους και ο αγώνας τους (μαζεύουν τρόφιμα και ρούχα για στους αγωνιστές στο Μεσολόγγι), παράλληλα με τον αγώνα των αντρών τους στο Μεσολόγγι. Κορύφωση αποτελεί η υβριστική, άδικη και χωρίς εθνική συνείδηση συμπεριφορά της Γυναίκας της Ζάκυθος προς αυτές, η οποία ανατρέπει κάθε έννοια δικαίου και αδίκου, καθώς αποκαλεί πόρνες τις Μεσολογγίτισσες, ενώ, κατά τον Ιερομόναχο, η ίδια απατά τον άντρα της.

 

Το κεφάλαιο 5 αναφέρεται στην προφητεία για την πτώση του Μεσολογγίου —με εγκιβωτισμένους στίχους από το Α' Σχεδίασμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων— και στον πόνο του αφηγητή που τον «συνεπήρε το πνεύμα στο Μισολόγγι» (Πολίτης, 1944: 51). Φαίνεται να το επεξεργάστηκε πολύ ο ποιητής: υπάρχουν πολλές σημειώσεις του δίπλα στο κείμενο. Έτσι, στο κέντρο του έργου δεσπόζει το εθνικό θέμα με τις πρόσφυγες Μεσολογγίτισσες και την πτώση του Μεσολογγίου. Στα κεφάλαια 6 έως και 9 γίνεται η περιγραφή του τέλους της Γυναίκας, μέσα από τα οράματα του Ιερομόναχου και την αποτυχημένη προσπάθειά του να οδηγήσει τη Γυναίκα σε μετάνοια. Εμπλέκεται στην αφήγηση-όραμα το φανταστικό επεισόδιο με την αδερφή της και τους πεθαμένους γονείς της, που την καταριούνται. Στο τελευταίο κεφάλαιο η γυναίκα βλέποντας τον εαυτό της στον καθρέφτη νομίζει ότι βλέπει την αδερφή της, ετοιμάζεται να την πνίξει, και στην πραγματικότητα απαγχονίζεται η ίδια. Παρουσιάζεται η σκηνή με τους φίλους της που πάνε από περιέργεια να τη δούνε: «εφορούσαν προσωπίδα», λέει το κείμενο. Υποβάλλονται σε δοκιμασία, καθώς μπορεί να κατηγορηθούν για τον απαγχονισμό της Γυναίκας και φεύγουν όσο γίνεται πιο γρήγορα. Τέλος, ο Ιερομόναχος προσεύχεται για την ψυχή της απαγχονισμένης.

Το έργο έχει χαρακτήρα αποκαλυπτικό (με φαντάσματα, οράματα και όνειρα). Ο Διονύσιος Ιερομόναχος αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο, οι στίχοι είναι αριθμημένοι και παραπέμπουν στη Βίβλο. Κυριαρχεί το ονειρικό, προφητικό και σατιρικό στοιχείο.

 

2. Η κριτική για το έργο

«Το Όνειρο μας ενθυμίζει ότι παραλλήλως προς την λυρικήν αβρότητα εγόγγυζεν εντός του και εξεχύνετο απερίφραστος ο θυμός και η σατιρική ειρωνεία. Και περισσότερον ακόμη το μίσος και η σάτιρα προσδίδουν εις την Γυναίκα της Ζακύνθου ενός πραγματισμού ωμού την δύναμιν, που δεν την υποπτεύεσαι εις τον Σολωμόν. Και του πραγματισμού τούτου σπαρακτικήν και κατανυκτικήν την χάριν ανευρίσκομεν εις το πεζογραφικόν τεμάχιον που είναι οι "Μεσολογγίτισσες", καθώς μας το διέσωσεν ο Πολυλάς.»

(Κ. Παλαμάς, Διονύσιος Σολωμός,
Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Εκδοτική Ερμής, Αθήνα, 1981, σελ. 156)

 

«Το αρνητικό της Φεγγαροντυμένης, η τρομακτική σκιά της, η τρομακτική όψη της γυναίκας, παρουσιάζεται στη Γυναίκα της Ζάκυθος. Εδώ η σωματικότητα είναι περισσότερο έντονη από κάθε άλλη φορά: για πρώτη και τελευταία φορά το γυναικείο σώμα περιγράφεται με τόσες λεπτομέρειες από τον ποιητή, τείνοντας σε αυτήν την περίπτωση προς μιαν αρνητική υπέρβαση σωματικότητας από τη μεριά του ρεαλισμού. Αυτό συμβαίνει επειδή το δύσμορφο σώμα της Γυναίκας εξεικονίζει την ηθική δυσμορφία της που φτάνει σε τέτοιο σημείο ώστε να θεωρείται πως αντιπροσωπεύει το ίδιο το Κακό. Διαπιστώνουμε, επομένως, ότι η σαφής σωματικότητα σχετίζεται στην ποίηση του Σολωμού με το κακό, ενώ το καλό αντιστοιχεί σε μια αφηρημένη, εξαϋλωμένη, υπερβατική σωματικότητα.»

(Β. Αθανασόπουλος, «Σώματα νεκρών γυναικών στα ποιητικά θραύσματα του Σολωμού»,
Περίπλους, τεύχος 46/47, 1999, σελ. 162)

 

«Το 1826, βλέπουμε λοιπόν τον Σολωμό να περνάει στην άσκηση κοινωνικής κριτικής, είτε σε δημοσιοποιημένα σατιρικά ποιήματα, όπως Το 'Ονει-ρο, είτε σε καταχωνιασμένα χαρτιά, όπως η Γυναίκα της Ζάκυθος, και δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε ένα στοιχείο περίσκεψης και υπολογισμού στη δημοσιοποίηση ή μη αυτών των επικίνδυνων κειμένων. [...] εναντιωνόταν εκείνον τον καιρό στην εξουσία, όποια και να ήταν η εξουσία αυτή [...].»

(Σ. Καψάσκης, Η ιδεολογική και πολιτική διαμόρφωση του Διονυσίου Σολωμού,
Κέδρος, Αθήνα, 1991, σελ. 144)

 

«Στον αντίποδα του χαρακτήρα αυτού (του Ιερομόναχου) βρίσκεται η γυναίκα της Ζάκυθος [...]. Τονίζεται, δηλαδή, στην προκείμενη περίπτωση, η αντιστοιχία μορφής και ψυχής, ή αλλιώς η ψυχοσωματική ενότητα. Πρόκειται για την πρακτική [...] του γνωστού "οία η μορφή, τοιάδε και η ψυχή" των αρχαίων. Η παρατήρηση, μας οδηγεί να αναζητήσουμε και να επιγράψουμε μόνον τα διακείμενα, με τα οποία διαλέγεται το έργο. [...] Η βιβλική δομή του κειμένου [...] υφολογικές ομοιότητες με τις λαϊκές Ενθυμίσεις [...] έχει επισημανθεί ως πιθανότερο πρότυπο της Γυναίκας της Ζάκυθος η Υπερκάλυψη του Ούγο Φόσκολο, η οποία εκδόθηκε στη Ζυρίχη το 1816 [...] με κοινό πρόγονο και των δύο έργων την Αποκάλυψη του Ιωάννη [...].»

(Π. Παγκράτης, «Γυναίκα της Ζάκυθος»,
Πόρφυρας, τεύχη 81-82, Κέρκυρα, 1997, σελ. 478)

 

«Το έργο [Η Γυναίκα της Ζάκυθος] δικαιολογημένα θαυμάστηκε από την κριτική. Η γλώσσα του έχει έναν αντρίκειο, υπερήφανο χαρακτήρα. Η κάθε λέξη του ποιήματος κλείνει έναν κόσμο δικό της, που σφύζει από ζωή. [...] Το ύφος είναι αποκαλυπτικό και προφητικό, καθώς ταιριάζει σ' ένα δημιούργημα που έχει την τάση να καυτηριάσει και να κολάσει το κακό. Ο ρεαλισμός του ποιητή πολύ μας ξαφνιάζει. Σα να μην τον περιμέναμε από τον Σολωμό, που τόσο εξαϋλώνει τα ποιητικά του πλάσματα. Κ' είναι χωρίς άλλο αναμφισβήτητη επιτυχία του ποιητή ο συνδυασμός του ρεαλιστικού χρώματος της γλώσσας με τον υπερφυσικό και αποκαλυπτικό χαρακτήρα του έργου. [...] Αλλά και ολόκληρο το έργο, και στη μορφή ακόμα που μας σώζεται, κλείνει μια υψηλή ανθρώπινη συνείδηση, που μισεί και καυτηριάζει τους ενόχους.»

(Ε. Κριαράς, Διονύσιος Σολωμός, ο βίος—το έργο,
Θεσσαλονίκη, 1957, σελ. 66)

 

«Η στάση και πράξη του Σολωμού ήταν συνειδητή και υπεύθυνη, αγωνίστηκε το δικό του αγώνα με τα όπλα της τέχνης του και υπηρέτησε, ύμνησε τον Ελληνικό Αγώνα για Ανεξαρτησία, Δικαιοσύνη και Ομόνοια με τη Μούσα του, την έμπνευση, την τέχνη και τη γόνιμη αξιοποίηση της ελληνικής παράδοσης (δημοτικό τραγούδι, Ερωτόκριτο, έμμεση πρόσβαση στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς) και των ξένων πηγών του από το 14ο ως και τον 19ο αιώνα (Dante, Petrarca, Shakespeare, Goethe, Schiller, Byron, Schelley, Kant, Fichte, Herder, Hegel, Dilthey, Schelling, Mme de Stael κ.ά.). Η χρήση της γλώσσας του ελληνικού λαού βρήκε στο Σολωμό το νεοελληνικό Δάντη, μια γλώσσα ζωντανή, φορέα πολιτισμού της νεοελληνικής σκέψης και στάσης, μια γλώσσα που μιλάει στην ψυχή του λαού, μια ατόφια αξία, που με το έργο του ο Σολωμός —ποιητικό και πεζό— [την εξύψωσε, υμνώντας] τη φύση, την ιδέα, τις αξίες, την Ελλάδα και την Ελευθερία.»

(Χρ. Αργυροπούλου, «Ο Δ. Σολωμός μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας»,
Ομπρέλα, τεύχος 42, 1998, σελ. 7-8)

 

3. Το κείμενο Διδακτικές επισημάνσεις

• Να αξιοποιηθούν τα εισαγωγικά σημειώματα από το βιβλίο μαθητή και καθηγητή για να ερμηνευτούν τα ανθολογημένα αποσπάσματα, ενταγμένα στο σύνολο του έργου και στο ιστορικό τους πλαίσιο.

• Να εντοπιστεί στο κείμενο ο ευαγγελικός λόγος και ο ρόλος του και να μελετηθεί τόσο η σύνταξη (παρατακτική με κυριαρχία του ρήματος) όσο και το ύφος των αποσπασμάτων 3 και 4.

• Να σχολιαστεί η γλώσσα του Σολωμού με παρουσίαση αποσπασμάτων και από τον Διάλογο.

• Να εντοπιστούν εκείνα τα στοιχεία δομής που αποκαλύπτουν τη διπολική οργάνωση του έργου σε: θετικό vs αρνητικό, δίκαιο vs άδικο, φως vs σκοτάδι, ύλη vs πνεύμα. Μπορούν να αξιοποιηθούν στοιχεία και από τα άλλα ανθολογημένα έργα του ποιητή.

• Να σχολιαστούν ο ευθύς λόγος της Γυναίκας στο 4ο απόσπασμα και ο λόγος του αφηγητή στους στίχους 24-27.

• Το αφήγημα έχει μια ξεχωριστή ποιητικότητα. Να εντοπιστούν οι εκφραστικοί τρόποι που επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη.

• Να αναδειχθεί το ήθος των γυναικών από το Μεσολόγγι με κειμενικά στοιχεία.

• Να ηθογραφηθεί η Γυναίκα της Ζάκυθος και να σχολιαστούν οι απόψεις της για τη σχέση Ελλήνων και Τούρκων.

• Να εντοπιστούν τα σατιρικά στοιχεία των δυο κειμένων —3 και 4— και να σχολιαστεί η λειτουργία τους. Να τεκμηριωθεί αν κάποια στοιχεία θα μπορούσαν να θεωρηθούν πολιτικά (πολιτική σάτιρα) και να σχολιαστούν.

 

Συμπληρωματικές ερωτήσεις-Δραστηριότητες

• Το έργο Η Γυναίκα της Ζάκυθος εντυπωσίασε νεότερους ποιητές (Σεφέρη, Ελύτη, Γκάτσο, Λειβαδίτη κ.ά.). Να μελετήσετε τα σχετικά δοκίμια από τις Δοκιμές του Σεφέρη και Εν Λευκώ και Ανοιχτά Χαρτιά του Ελύτη και, αφού εντοπίσετε ομοιότητες του σολωμικού έργου με το Άξιον Εστί του Ελύτη, την Αμοργό του Γκάτσου και την Καντάτα του Λειβαδίτη, να τα παρουσιάσετε στην τάξη σας. (Ομαδική εργασία)

• Αφού μελετήσετε ολόκληρο το έργο, να αναδείξετε, με κειμενικά στοιχεία, τον πρωτοποριακό του χαρακτήρα και να αιτιολογήσετε τόσο τον χαρακτηρισμό του ως «πεζού ποιήματος» (Βελουδής 1989: 357) όσο και την άποψη του Σεφέρη (1984: 167) ότι «Τ' αποσπάσματα του Σολωμού είναι δείκτες. Δείχνουν ποια και τι λογής μπορεί να είναι η ατόφια λαλιά του ελληνικού ποιητικού λόγου». (Ομαδική εργασία)

 

Παράλληλο κείμενο

Δ. Σολωμός, Το Όνειρο (απόσπασμα, στ. 181-205)

Κάνε εμπόρειες απ' το βιο σου, Έπειτ' απ' το θάνατό σου Και της φτωχουλιάς ν' αφήσεις, Και τα στόματα να κλείσης

Αλλά ο Διάολος εφάνηκε Στο πλευρό σου αδερφικάτα, Όταν έγραφες τη διάτα. Και το χέρι σου τηρώντας, Και σκληρά χαμογελώντας, Ετραγούδουνε. Ω φτωχοί, Πού γυρεύεται ψωμί, Κάθε λύπη τώρα αφήστε, Και σε λίγο θα πλουτήστε. Γραικοί σκλάβοι, ακαρτερείτε. Γιατ' ευθύς θα λυτρωθήτε. Ταις καδήναις θα πετάξτε, Εις τη Ζάκυνθο ν' αράξτε, Εις το μνήμα του να ορμήστε, Και την πλάκα να φιλήστε. Κ' έτσι μ' όλο σου τ' ασήμι, Μνέσκεις άκλαφτο ψοφίμι. Όπως έζησες πεθαίνεις, Κ' εκεί μέσα ο ίδιος μένεις, Με ξεμυτερά τα νύχια, Μαθημένα στα προστύχια. Θέλω να σε ιδώ, σκυλί! Κ' έτσι λέοντας, το σπαθί, Το καπέλλο του πετάει, Και 'ς την κάσσα ευθύς χουμάει. Ο παπάς εκεί γυρμένος, Και 'ς τα χείλια του αφρισμένος, Πολεμάει να την ανοίξει. Κ' όταν αρχίνησε να τρίξη, Εγώ πώλεα μην ορμήση, Και το λείψανο χτυπήση, Τρέχω γλήγορα κοντά, Για να πω. μωρέ παπά! Είναι ο μαύρος πεθαμένος! Αλλά εξύπνησα ιδρωμένος.

(Δ. Σολωμός, Άπαντα Τα Ευρισκόμενα Ελληνικά και Ιταλικά Ποιήματα, Ο Διάλογος και τα Προλεγόμενα του Ι. Πολυλά, Κριτική και Βιογραφικό Σημείωμα του Κ Παλαμά, εκδ. Φιλολογική, χ.χ., σελ. 314-315)

• Να εντοπίσετε ομοιότητες ανάμεσα στο ποίημα και στη Γυναίκα της Ζάκυθος.

 

5. Ενδεικτική βιβλιογραφία

Βελουδής Γ., Διονύσιος Σολωμός, Ρομαντική Ποίηση και Ποιητική, Γνώση, Αθήνα, 1989.

Ελύτης Οδ., Ανοιχτά Χαρτιά, Ίκαρος, Αθήνα, 3, 1987.

Καψάσκης Σ., Η ιδεολογική και πολιτική διαμόρφωση του Διονυσίου Σολωμού (1818-1838), Κέδρος, Αθήνα, 1991.

Παγκράτης Π., «Γυναίκα της Ζάκυθος: Αντιστοιχία Μορφής-Ψυχής», Πόρφυρας, τεύχη 81-82, Απρ.-Σεπτ. 1997, Κέρκυρα.

Παλαμάς Κ., Διονύσιος Σολωμός, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Ερμής, Αθήνα, 1981. Πολίτης Λ. (επιμ.),

Δ. Σολωμός, Η Γυναίκα της Ζάκυνθος, Ίκαρος, Αθήνα, 1944.

Σεφέρης Γ., Δοκιμές, τόμοι Α', Β', Ίκαρος, Αθήνα, 51984.

 

Αφιερώματα

Διαβάζω, «Δ. Σολωμός», τ. 213, 1989.

Φιλολογική, «Διονύσιος Σολωμός», Π.Ε.Φ., Αθήνα, 1998.

Περίπλους, «Διονύσιος Σολωμός», τ. 46-47, Ιούλιος 1998-Φεβρουάριος 1999.

Ομπρέλα, τεύχος 42, Αθήνα, 1998.

pano

 


 

Διονύσιος Σολωμός
Βιογραφικό σημείωμα
Η Επτανησιακή Σχολή, Ο Διονύσιος Σολωμός, ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Για τη ζωή και το έργο του [πηγή: Ανεμόσκαλα (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα) Διονύσιος Σολωμός. Για τη ζωή και το έργο του [πηγή: Ανεμόσκαλα (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]
Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα) Διονύσιος Σολωμός [πηγή: Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)]
Διαδικτυακές πηγές για τη ζωή και το έργο του Δ. Σολωμού Διαδικτυακές πηγές για τη ζωή και το έργο του Δ. Σολωμού
Καντάτα Ελευθερίας (μελοποιημένα αποσπάσματα) [πηγή: Βουλή των Ελλήνων] Καντάτα Ελευθερίας (μελοποιημένα αποσπάσματα) [πηγή: Βουλή των Ελλήνων]
Διάβασε ολόκληρο το ποίημα Ε.Π.
«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», μελοποιημένα αποσπάσματα σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου

Πίνακες ζωγραφικής εμπνευσμένοι από την Έξοδο του Μεσολογγίου

Πολιορκίες του Μεσολογγίου, Ζωγράφος Δ Μεσολόγγι (Απόκρουση επίθεσης κατά Μεσολογγίου) Βύρων-Μεσολόγγι, Βρυζάκης Θ. Μεσολόγγι-Μαυροκορδάτος Μεσολόγγι-Προσωποποίηση Μεσολόγγι, Η έξοδος Μεσολόγγι_Rugendas Η έξοδος του Μεσολογγίου, Βρυζάκης Θ. Σφαγή των Ελλήνων στο Μεσολόγγι, Άγνωστος, Εθνική Πινακοθήκη,Κ.1104 Η έξοδος του Μεσολογγίου Μεσολόγγι, Η έξοδος Η θυσία του Καψάλη, Βρυζάκης Θ. Σκηνή από την Έξοδο του Μεσολογγίου, Francois-Emile de de Lansac Μεσολόγγι, Μετά την έξοδο Delacroix, Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου Επεισόδιο του Ελληνικού Αγώνα, 1856

pano

 


Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;

Το ποιητικό υποκείμενο είναι...

 

Σε ποιον απευθύνεται;

Απευθύνεται...

 

Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό

Τα ρήματα βρίσκονται...

 

Ποιος είναι ο χώρος;

Ο χώρος του ποιήματος είναι...

 

Ποιος είναι ο χρόνος;

Ο χρόνος του ποιήματος είναι...

 

Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;

Οι εικόνες του ποιήματος είναι...

 

Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)

Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...

 

Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)

Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...

 

Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;

Ο ποιητής....

 

Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)

Το ποίημα είναι γραμμένο σε...

 

Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)

Η ομοιοκαταληξία είναι....

 

Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;

Τα συναισθήματα...

 

pano