Τίτος Πατρίκιος

1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος γεννήθηκε το 1928 στην Αθήνα. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και την Ecole Pratique des Hautes Etudes (Παρίσι 1959-1964). Την περίοδο της Κατοχής εντάχτηκε στο ΕΑΜ Νέων κι αργότερα στην ΕΠΟΝ (1942-1944). Το 1944 η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή από τύχη, αλλ' εξορίστηκε για δύο χρόνια (1951-1953) στη Μακρόνησο και τον Άι-Στράτη. Έζησε πολλά χρόνια στη Δυτική Ευρώπη και κυρίως στο Παρίσι. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης, 1954. Σήμερα ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Οι τρεις πρώτες ποιητικές συλλογές του Τίτου Πατρίκιου καλύπτουν την ποιητική του παραγωγή από το 1952 μέχρι το 1973 και αντιπροσωπεύουν τις τρεις περιόδους του ποιητή που χαρακτηρίστηκαν: «πρωτόλεια επικολυρική», «μέση δραματική» και «ώριμη μεταδραματική περίοδος». Ο χαρακτήρας της ποίησής του είναι πεζολογικός: «Κι εκεί ακόμη που είναι διαχυτικός, τα εκφραστικά του μέσα είναι λιτά και συγκρατημένα».

Έγραψε: α) Ποίηση: Χωματόδρομος (1954), Μαθητεία (1963), Προαιρετική στάση (1975), Ποιήματα 1 1948-1954 (συγκεντρωτική έκδοση 1976), όπου συμπεριλήφθηκαν και ανέκδοτες συλλογές. Θάλασσα επαγγελίας (1977), Αντιδικίες (1981), Αντικριστοί καθρέφτες (1988), Παραμορφώσεις (1989), Μαθητεία ξανά (1991), Η ηδονή των παραστάσεων (1992), Ποιήματα Α, Β, Γ (συγκεντρωτική έκδοση 1998), Η αντίσταση των γεγονότων (2000) και Η Πύλη των Λεόντων (2002). β) Πεζογραφία: Η συμμορία των δεκατριών (1990), Συνεχές ωράριο (1993), Στην Ίσαλο γραμμή, (1997), Περιπέτειες σε τρεις σχεδίες (2006), Ποιήματα IV (2007), Η νέα χάραξη (2007).

Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση των Μπαλζάκ, Σταντάλ, Ζολά, Τολστόι, Ντοστογιέφσκι, Μαγιακόφσκι, Βαλερύ, Νερούντα, Αραγκόν κ.ά., καθώς και με άλλες επιστημονικές εκδόσεις κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος. Η ενασχόλησή του με τις επιστήμες διερευνάται και στο λεξιλόγιό του, καθώς συναντάμε συχνά όρους των φυσικών και των πολιτικών επιστημών.

 

2. Η κριτική για το έργο του

«Η Ποίηση της Ήττας άσκησε βαθιά επίδραση σε βασικά στοιχεία του ελληνικού στίχου —στη γλώσσα, στην υφή της εικόνας, στους τόνους— επεξεργάστηκε ένα δικό της ύφος, φέρνοντας σε πιο άμεση λειτουργία τη λέξη, τη σκέψη, το αίσθημα, κέρδη που μένουν κι όταν πια θα' χει ουσιαστικά ξεθυμάνει το ιστορικό πάθος. Στην άποψη αυτή έχει το μερίδιο που της αναλογεί και η Ποιητική του Τίτου Πατρίκιου».

 

(Ιλίνσκαγια Σ., Η μοίρα μιας γενιάς. Συμβολή στη μελέτη της μεταπολεμικής πολιτικής ποίησης στην Ελλάδα,

Κέδρος, Αθήνα, 1986, σελ.38)

 

«Οι νέοι που μοίραζαν στις κατεχόμενες πόλεις προκηρύξεις, έγραφαν στους τοίχους αντιφασιστικά συνθήματα, μετέδιναν με τα χωνιά τα νέα απ' τα μέτωπα του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, πολεμούσαν στ' αντάρτικα τμήματα και στους μαχητικούς σχηματισμούς των πόλεων, μέλη οι περισσότεροι της Ενιαίας Πανελληνικής Οργάνωσης Νέων, βγήκαν από το τετράχρονο αυτό σχολείο ώριμοι, από μικροί εξοικειωμένοι με τις σκληρές προσπάθειες ενός πολέμου. Απ' αυτούς προέρχεται η νέα ποιητική γενιά. Μερικοί από τους ποιητές αυτούς δημοσίεψαν τα πρώτα ποιήματά τους και πολύ λίγοι πρόλαβαν να τυπώσουν την πρώτη τους συλλογή».

 

(Ιλίνσκαγια Σ., ό.π.)

 

«Από πολύ νωρίς επιδίδεται στην πολύστιχη και πολυμερή σύνθεση κατά τα πρότυπα του Ουίτμαν, του Μαγιακόφσκι, του Νερούντα και του δικού μας Ρίτσου. Παράλληλα καλλιεργεί και το αυτόνομο ολιγόστιχο ποίημα -κάποτε το επιγραμματικό- σκοπεύοντας φιλόδοξα στο φημισμένο ανάλογο παράδειγμα του Πάουντ, ενώ στην όψιμη φάση του ποιητικού του έργου μπορούμε να διακρίνουμε επιρροές από τον Μπρεχτ».

 

(Μαρωνίτης Δ., Ποιητική και Πολιτική Ηθική, πρώτη μεταπολεμική γενιά,

Κέδρος, Αθήνα, 1984, σελ. 61, 63)

 

«Απομόνωση, εξαθλίωση, σωματική φθορά, ερωτική δίψα και αναπόληση, λήθαργος του μυαλού δραματοποιούνται με αύξουσα συχνότητα στην περίοδο κυρίως της «Μαθητείας», Απότοκο μοτίβο αυτών των συνθηκών, η ανθρωπολογία της επιβίωσης με όλα τα εκφυλιστικά της σύνδρομα: η επανένταξη του απόβλητου στη δημόσια ζωή υπονομεύεται, εσωτερικά, από τα φαντάσματα των νεκρών φίλων και τις μνήμες μιας συντροφιάς που εξαρθρώθηκε οριστικά».

 

(Δ.Ν Μαρωνίτης, ό.π. σελ. 69)

 

3. Διδακτικές επισημάνσεις

• Να συσχετιστεί ο τίτλος με το περιεχόμενο του ποιήματος.

• Να κατανοηθεί η σχέση του έργου με το ιστορικό περιβάλλον της εποχής και να αναδειχθούν οι ιστορικές εμπειρίες που βίωσε ο ποιητής και η γενιά του μέσα από συγκεκριμένους στίχους του ποιήματος.

• Να διερευνηθούν τα στοιχεία μορφής που αναδεικνύουν το περιεχόμενο και συγκροτούν τη γραφή του ποιητή (γλώσσα, δομή, ύφος). Να σχολιαστεί ιδιαίτερα το λεξιλόγιο που αναπαριστά το θλιβερό κλίμα της εποχής (θανάτους, δολοπλοκίες, εσωτερικές διαμάχες).

• Να σχολιαστεί ιδιαίτερα ο στίχος: «είναι σα να μου χαρίστηκε η ζωή που ζω».

• Να σχολιαστούν η αυτοκριτική και τα αισθήματα ενοχής για τους νεκρούς, που απορρέουν από το ποίημα, και ν' αναζητηθούν και σε άλλους ποιητές της ίδιας γενιάς.

 

Παράλληλο κείμενο

Μανόλης Αναγνωστάκης, 9η Θερμιδώρ 1955

Όταν αποχαιρέτησα

 

Όταν αποχαιρέτησα τους φίλους

Σ' αυτή τη γη ξεχάστηκεν η μέρα

Κι οι νύχτες εναλλάσσονταν με νύχτες.

 

Πώς να μιλήσω; To πλήθος δάμαζε

Τους δημεγέρτες και τους πλάνους. Με στιλέτα

Καρφώναν τα δικά μου λόγια. Πώς να μιλήσω

Όταν στηνόνταν μυστικές αγχόνες

Σε κάθε πόρτα ενεδρεύοντας τον ύπνο

Και τόσα πού να στοιβαχτούνε γεγονότα

Τόσες μορφές να ξαναγίνουν αριθμοί

 

Πώς να εξηγήσω πιο απλά τι ήταν ο Ηλίας

Η Κλαίρη, ο Ραούλ, η οδός Αιγύπτου

Η 3η Μαΐου, το τραμ 8, η «Αλκινόη»

Το σπίτι του Γιώργου, το αναρρωτήριο.

Θα σου μιλήσω πάλι ακόμη με σημάδια

Με σκοτεινές παραβολές με παραμύθια

Γιατί τα σύμβολα είναι πιο πολλά απ' τις λέξεις

Ξεχείλησαν οι περιπέτειες οι ιδιωτικές

Το άψογο πρόσωπο της Ιστορίας θολώνει

Αρχίζει μια καινούρια μέρα που κανείς δεν την βλέπει

Και δεν υποψιάζεται ακόμα

Όμως έχει τρυπώσει μες στις ραφές της καρδιάς

Στα καφενεία και στα χρηματιστήρια

Στις βροχερές ώρες, στα άδεια πάρκα, στα μουσεία

Μέσα στα σπουδαστήρια και στα μαγαζιά

Αλλάζει τη σύνθεση της ατμοσφαίρας

Τη γεύση του φιλιού, την πολυτέλεια της αμαρτίας

Το χυμισμό του κυττάρου, την ορμή της μπόρας.

Έχει στηθεί η σκηνή μα δε φωτίζουν οι προβολείς

Κι όλα τα πρόσωπα είν' εδώ - αντάξια του δράματος -

Γενεές γενεών υποκριτές: η θλιβερά ερωμένη

Ο άνθρωπος με το χαμόγελο, ο επίορκος

Τα κουδουνάκια του τρελού, κάθε κατώτερη ράτσα

Άρχοντες και πληβείοι κι αυτοτιμωρούμενοι.

Πώς τόσα πρόσωπα να γίνουν αριθμοί

Και τόσα γεγονότα απλά βιβλία

Χωρίς την επινόηση νέας διάταξης στοιχείων

Χωρίς μια νέα μύηση που θα σαρώνει την αυλαία

Σκίζοντας βίαια στα δυό το σάπιο μήλο

Να επιστρέψουν τα άγια στους σκύλους, τα βρέφη στις μήτρες

 

Κι όρθια η Πράξη σαν αλεξικέραυνο.

(Η Συνέχεια 2)

 

* Να διερευνηθούν τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στα δύο ποιήματα. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ποιητής της ίδιας γενιάς μ' αυτήν του Τίτου Πατρίκιου εκφράζει κοινά συναισθήματα με το δημιουργό της «Οφειλής». Από τα ποιήματά του αναδύονται τόσο η εποχή όσο και το δράμα του πολέμου και της Ελλάδας του εμφύλιου.

 

Συμπληρωματικές ερωτήσεις - Δραστηριότητες

• Ποια είναι η άποψη του Τίτου Πατρίκιου για την ποιητική δημιουργία, σύμφωνα με τους τέσσερις τελευταίους στίχους του ποιήματος «Οφειλή»;

• Ποιος είναι ο ρόλος της παρομοίωσης στο ποίημα;

• Να διαβάσουν οι μαθητές και άλλα ποιήματα από την ποιητική συλλογή Μαθητεία.

• Να βρουν άλλα λογοτεχνικά έργα με παρόμοιο περιεχόμενο.

• Να γράψουν οι μαθητές ένα δικό τους αφηγηματικό κείμενο με το περιεχόμενο της «Οφειλής».

 

4. Ενδεικτική Βιβλιογραφία

ΙΛΙΝΣΚΑΓΙΑ Σ., Η μοίρα μιας γενιάς, συμβολή στη μελέτη της μεταπολεμικής πολιτικής ποίησης στην Ελλάδα, Κέδρος, Αθήνα, 1986

ΚΑΡΒΕΛΗΣ Τ., Η νεότερη ποίηση, Κώδικας, Αθήνα, 1983

ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ Β., Η ποίηση της Ήττας, Έρασμος, Αθήνα, 1983.

ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ Γ., «Τίτος Πατρίκιος: Από τις ιαχές της Επανάστασης στους χαμηλούς τόνους της εσωτερικής φωνής», Νεοελληνική Παιδεία, 21, Αθήνα, 1990, σελ.. 140-147 και 22, 1991, σελ. 44-61.

ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ Δ., Ποιητική και Πολιτική Ηθική, πρώτη μεταπολεμική γενιά, Κέδρος, Αθήνα, 1984.

ΜΕΝΤΗ Δ., Μεταπολεμική Πολιτική Ποίηση, Ιδεολογία και Ποιητική, Κέδρος, Αθήνα, 1995

ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ Κ., Ταξίδι με το κείμενο. Προτάσεις για την ανάγνωση της λογοτεχνίας, Επικαιρότητα, Αθήνα, 1990.

ΠΑΠΠΑΣ Κ., «Τίτος Πατρίκιος, Συνεχές ωράριο», Ελίτροχος, 2, Πάτρα 1994.

ΣΠΑΝΟΣ Γ., Διδακτική Μεθοδολογία, η διδασκαλία του ποιήματος, τ. Α', Δέσπ. Μαυρομμάτη, Αθήνα, 1996.

VITTI Μ., Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, μτφρ. Μυρσίνης Ζορμπά, Οδυσσέας, Αθήνα, 1987.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ του πρώτου Συμπόσιου Νεοελληνικής Ποίησης, τ. Α', Γνώση, Αθήνα, 1982.

 

 

 

Τίτος Πατρίκιος (1928-)
Βιβλιοnet
ΠΟ.Θ.Ε.Γ.
Μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info
Εκπομπή ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
Εκπομπή ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Βιογραφικό ,

Ανάλυση του ποιήματος στις Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

---

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

Εκτύπωση ή αποθήκευση