Λευτέρης Πούλιος

1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

 

Ο Λευτέρης Πούλιος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944. Ασχολείται κυρίως με την ποίηση. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ρώσικα και τσέχικα και τιμήθηκε με το βραβείο Ford (1973). Εξέδωσε τις ακόλουθες ποιητικές συλλογές: Ποίηση 1 (1969), Ποίηση 2 (1973), Γυμνός Ομιλητής (1977), Αλληγορικό σχολείο (1978), Ενάντια (1983), Επουσιώδη (1988), Αντί της σιωπής (1993), Το διπλανό δωμάτιο (1998), Μωσαϊκό (2001). Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του '70 και ένας από τους πιο πολιτικοποιημένους ποιητές της γενιάς του 22. Έζησε τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς της δεκαετίας του '60 και τη στρατιωτική δικτατορία του '67 και δέχτηκε επιδράσεις στην ποίησή του από το επαναστατικό πνεύμα της δεκαετίας του '60 (την αμερικάνικη beat ποίηση, τον γαλλικό Μάη του '68, τα κινήματα ειρήνης κτλ.). Μέσ' από το έργο του εκφράζει την αποστροφή του απέναντι στη εκμηχάνιση, εμπορευματοποίηση και αλλοτρίωση που κυριαρχεί στη σύγχρονη εποχή, καθώς και την αντίστασή του στο πνεύμα της κατανάλωσης, στη φθορά των συναισθημάτων και στον γενικότερο εκφυλισμό. Ο ποιητής κατατρύχεται από έντονη αγωνία διαπιστώνοντας την ασημαντότητα του ανθρώπου μπροστά στην καταπίεση, την ωμή βία και τις «σκοτεινές δυνάμεις» που ρυθμίζουν τη μοίρα του.

Το ποίημα «Δρόμοι» ανήκει στη συλλογή Ποίηση 1, 2 (1975), στην οποία εμπεριέχονται ποιήματα που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Στα ποιήματα αυτά ο ποιητικός λόγος του Πούλιου έχει «την κίνηση ενός ορμητικού ποταμού» 23, εκφραστική πνοή και δύναμη φαντασίας. Ο ποιητής καταγγέλλει τη βία της εξουσίας και το πνεύμα παθητικότητας και αλλοτρίωσης που διακρίνει τον κόσμο. Όπως γράφει ο ποιητής Γ. Μαρκόπουλος αναφερόμενος στον Πούλιο, «εκείνο που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο νομίζω ότι τον απασχολεί, δεν είναι παρά η εκμετάλλευση και ο κίνδυνος αλλοτρίωσης του σύγχρονου ατόμου από τις «σειρήνες» της κατανάλωσης. Η επικυριαρχία ακόμη της «μηχανής», και η αδυναμία πλέον του ανθρώπου ν' αντισταθεί μπροστά στην απειλή της...»24.

 

2. Η κριτική για το έργο του

«Ο Λ. Πούλιος χρησμωδεί, δίνοντας συχνότατα στον ποιητικό λόγο του έντονες κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις. Ενίοτε παρουσιάζει και απολογητικές, για λογαριασμό της γενιάς του, τάσεις. Τόσο στη μια όσο και στην άλλη περίπτωση, χρησμωδώντας ή απολογούμενος, μετέρχεται τους τρόπους της σάτιρας και του σαρκασμού, αλλά, τις περισσότερες φορές, περιβλημένους από έναν πηγαίο και σοβαρό λυρισμό, που τους προσδίδει ένα είδος επισημότητας».

 

(Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, Η Γενιά του '70,

Κέδρος, Αθήνα, 1989, σελ. 80-81)

 

«Στον Πούλιο ανήκουν δικαιωματικά τα εύσημα της κοινωνικής και πολιτικής αμφισβήτησης, που κάπως εύκολα χαρίστηκαν με την πάροδο του χρόνου και σε άλλους ομοτέχνους του οι οποίοι ελάχιστα εν τέλει ενδιαφέρθηκαν (όπως συχνά και με πολλές ευκαιρίες αποδείχθηκε) για τα μεγάλα συλλογικά μορφώματα ή τις ποικίλες ιδεολογικές σημάνσεις της εποχής και του τόπου τους. Η γλώσσα του συμπύκνωνε με ενάργεια τις ξένες επιδράσεις (κυρίως από τους Αμερικανούς μπίτνικ) και τις προσωπικές, κατ' ιδίαν αναζητήσεις σ' έναν λόγο ανατρεπτικό και οργίλο, που σάρωνε απερίφραστα στα μάτια και στη συνείδηση των τοτινών αναγνωστών του αξίες και σύμβολα δεκαετιών: έτσι άλλωστε πήρε σάρκα και οστά και ο μύθος του χαοτικού κόσμου με τον οποίο επανειλημμένα τροφοδοτήθηκε τα τελευταία χρόνια η εικόνα των σύγχρονων (δικών μας και μη) ποιητών..».

 

(Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, εφ. Ελευθεροτυπία, 2 Ιουνίου 1993)

 

«Ο Λεφτέρης Πούλιος είναι ίσως ο ποιητής που περισσότερο από πολλούς άλλους ομηλίκους του, από την πρώτη κιόλας στιγμή που εμφανίστηκε, κατέστη ο ίδιος ένα και μοναδικό ποίημα, βεγγαλικό και παρανάλωμα ταυτοχρόνως. Έχοντας σπουδαίες εκλάμψεις πράγματι, δανείστηκε στοιχεία από τους πιο ετερόκλητους χώρους και δοκίμασε ο,τιδήποτε του υποσχόταν ότι κατά τον καλύτερο τρόπο θα τις υπηρετούσε. Ξαναγνώρισε και ξαναγεννήθηκε κατ' επανάληψιν για πρώτη φορά στη ζωή, «ορμώντας» στην κυριολεξία προς όλες τις κατευθύνσεις της· ρομαντικός, επαναστατημένος, απέπνευσε μια αίσθηση παγκοσμιότητας, παραμένοντας ταυτοχρόνως και βαθύτατα «νεοελληνικός» (θα αποτολμούσα να έλεγα μάλιστα ότι μέσα του χαράσσονται δυο δρόμοι σχετικοί: ένας που ξεκινά από τον Σολωμό και μέσω Παλαμά καταλήγει στον Σεφέρη —και τον οποίον για λογαριασμό του επιλέγει— και ένας που ξεκινά από τον Κάλβο, περνά από τον Καβάφη και καταλήγει στον Καρυωτάκη). Τρυφερός όσο και άγρια σαρκαστικός, μας παρέδωσε ήδη ένα έργο, όπου το «ζωώδες» του πρωτόγονου συμπλέκεται με την κρυμμένη ευαισθησία του σύγχρονου και η φύση αυτού που ετάχθη να λάμπει μόνος και «ξεχωριστός» στην ωραιότητα του, τονίζεται ακόμη περισσότερο, μέσα σ' έναν κόσμο σεμνότυφο, πουριτανικό και καλοστημένο, που όλο και πιο πολύ στενεύουν τα όρια και οι προοπτικές του».

 

(Γιώργος Μαρκόπουλος, Εκδρομή στην άλλη γλώσσα,

Νεφέλη, Αθήνα, 1994, σελ. 49)

 

«Ο Λευτέρης Πούλιος, από τις σημαντικότερες φωνές της «γενιάς του '70» στην ελληνική ποίηση και ίσως η πιο εξατομικευμένη, εμφανίστηκε με δύο ποιητικές συλλογές —Ποίηση 1 (1969) και Ποίηση 2 (1973)— όπου επιρροές από την αμερικανική beat και απόηχοι από το παγκόσμιο πνεύμα εξέγερσης της δεκαετίας του '60 διαχέονται σ' έναν εντελώς προσωπικό, ηλεκτρισμένο λόγο, εξαιρετικά ικανό ν' αποστάζει την ποιητική ουσία από «χυδαία» αντικείμενα και καταστάσεις της σύγχρονης ζωής.

Η σύγκρουση της συνείδησης μ' έναν πλήρως μηχανοποιημένο κι εμπορευματοποιημένο κόσμο και η εναγώνια προσπάθεια της να κερδίσει την ελευθερία της αφομοιώνοντας το τραχύ υλικό αυτού του κόσμιου εκφράστηκαν από τον Πούλιο δραματικότερα παρά από κάθε άλλον Έλληνα ποιητή της γενιάς του. Η ένταξη αυτής της προσπάθειας τον παρασύρει σε οριακά ψυχικά βιώματα, που αποδίδονται με τολμηρές εικόνες σπάνιας πρωτοτυπίας και ομορφιάς. Χαρακτηριστικό για τον τρόπο με τον οποίο ο Πούλιος εκφράζει την ειδικά ελληνική μορφή της σύγχρονης αλλοτρίωσης είναι το πολύ γνωστό ποίημα του «Αμέρικαν μπαρ στην Αθήνα», όπου ο ποιητής εμφανίζεται να μεθάει με τον Κωστή Παλαμά σ' ένα αμερικανικού τύπου αθηναϊκό μπαρ, μέσα σ' ένα γενικό κλίμα εκφυλισμού. Η ακραία δόνηση της ψυχής του Πουλιού μπροστά στην πραγματικότητα που παλεύει να κατακτήσει φαίνεται να τον οδηγεί ως τα σύνορα της τρέλας στην τρίτη συλλογή του, Ο γυμνός ομιλητής (1977), όπου η ενέργεια της έμπνευσης του φτάνει στο αποκορύφωμα της, αλλά ταυτόχρονα γίνεται φανερή η αμφιβολία του για τη λυτρωτική δύναμη της τέχνης του. Έπειτα από μια άλλη συλλογή, Το αλληγορικό σχολείο (1978), όπου το καινούργιο μοτίβο είναι η αμφισημία της ερωτικής εμπειρίας ως επανενεργοποιημένου, πάθους για τη ζωή και επιβεβαιωμένης μοναξιάς, ο ποιητής δίνει την εντύπωση ότι έχει συντριβεί κάτω από το βάρος των εσωτερικών βιωμάτων του ή ότι έχει υποχωρήσει μπροστά στο χείλος της αβύσσου και στέκεται μουδιασμένος λίγα βήματα μακριά της. Στις συλλογές Ενάντια (1983) και Τα επουσιώδη (1988) η αναδίπλωση του λόγου του Πούλιου σε σχετικά ολιγόστιχα ποιήματα —ορατή ήδη στο Αλληγορικό σχολείο— φαίνεται να συμβαδίζει με τη γρήγορη εξάντληση μιας ποιητικής συνείδησης που αναλώνεται από την ίδια τη φωτιά της».

 

(Δημοσθένης Κούρτοβικ, Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς,

Πατάκης, Αθήνα, 1995, σελ. 199-200)

 

3. Διδακτικές επισημάνσεις

α. Δρόμοι

• Να συσχετιστεί ο τίτλος με το κίνημα της περιπλάνησης και της αναζήτησης που κυριάρχησε στη γενιά των αμερικανών «μπίτνικ» της δεκαετίας του '50 και η οποία εκφράζεται ιδιαίτερα στο μυθιστόρημα του Jack Kerouac On the road (Στο δρόμο) [Η λογοτεχνία "beat" (όρος δανεισμένος από τη τζαζ που σημαίνει "ρυθμός") έχει ως εκπροσώπους της τον Άλεν Γκίζμπεργκ, Ουίλιαμ Μπάροουζ και Τζακ Κέρουακ. Τα έργα τους συνδέονται με τη διάθεση της περιπλάνησης: ο δρόμος υπόσχεται τη φυγή, τη συνάντηση, τη συνενοχή, την ελευθερία. Η γενιά της beat γέννησε τους χίπις.].

• Να επισημανθεί ο χώρος του ποιήματος: οι δρόμοι των σύγχρονων μεγαλουπόλεων με τις «κούρσες», τα «πούλμαν», τις «σήραγγες», τα «μαγαζιά» και τα «εργοστάσια». Επίσης: η «χώρα» του ποιητή-αφηγητή, η Ελλάδα, με τις μεγάλες πόλεις της, την Αθήνα, Θεσσαλονίκη κτλ., που έγιναν εστίες κοινωνικών και πολιτικών αγώνων.

• Να προβληθεί η ιδιαιτερότητα του χρόνου της ποιητικής αφήγησης: η εύστοχη συναίρεση παρόντος - παρελθόντος, η σύγχρονη «πολιτισμένη» όψη της μεγαλούπολης με το ιστορικό παρελθόν των αγώνων και των θυσιών.

• Να σχολιαστεί η απουσία άρθρου στον τίτλο και η προσωποποίηση των «δρόμων», που τους δίνει συμβολική διάσταση: θύματα του γιγαντισμού των μεγαλουπόλεων, γίνονται σύμβολα επαναστατικού φρονήματος.

• Να επισημανθεί η χρήση του β' ρηματικού προσώπου και ο δομικός ρόλος της προσφώνησης: με κάθε νέα επίκληση εισάγεται και μια καινούρια εικόνα.

• Ν' αναζητηθούν οι εικόνες στις οποίες δομείται το ποίημα και να σχολιαστούν: στην πρώτη εικόνα (στ. 1-6) ο παραλληλισμός των δρόμων με «στιλπνά σκούρα χταπόδια» αποτελεί πικρό υπαινιγμό για το «ασχημάτιστο» και απαισιόδοξο μέλλον της χώρας («δίχως μορφή και δίχως βάρος / πορεύεται το μέλλον»), αλλά και σχόλιο στην τεχνολογία και στον ετερόκλητο χαρακτήρα του σύγχρονου πολιτισμού. Στη δεύτερη εικόνα (στ. 7-10) δίνεται η αντιφατική όψη της σύγχρονης πόλης με αισθητή την ειρωνεία και την απογοήτευση του ποιητή-αφηγητή για την αντίθεση με το παρελθόν και τις μνήμες αγώνων και θυσιών που ανακαλούν οι δρόμοι. Με τρίτη εικόνα (στ. 11-14) ανακαλείται το αίμα που χύθηκε στους αγώνες για λευτεριά. Στην τέταρτη εικόνα (στ. 15-19) γίνεται αναφορά στους δρόμους στους οποίους έπεσαν ήρωες-αγωνιστές, που αντιστάθηκαν σε κάθε μορφή βίας και φασισμού: στον Γρηγόρη Λαμπράκη, τον Σωτήρη Πέτρουλα, τον Τάσο Τούση.

• Να ερμηνευτούν οι προσδιορισμοί που αποδίδονται στους δρόμους: «δρόμοι - παιάνες», «δρόμοι - γιορτής», «δρόμοι - αγωνία», «δρόμοι - φονιάδες».

• Να συζητηθεί το τελευταίο ερώτημα που δείχνει την αγωνία του ποιητή-αφηγητή για την «κατάρα» των δρόμων να «επωμίζονται» ουσιαστικά την ευθύνη των ιστορικών περιπετειών της χώρας.

• Να σχολιαστεί στους δύο τελευταίους στίχους (στ. 20-21) η χρήση του α' πληθυντικού προσώπου και η αντίθεση ανάμεσα στο «καθένας» και στο «όλοι μαζί», που τονίζει την μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου παρά το γιγαντισμό των πόλεων.

• Να επισημανθεί η επανάληψη του ρήματος «περιμένουμε» στο τέλος, που αφήνει διάχυτο το συναίσθημα της απογοήτευσης και του ανικανοποίητου, καθώς και το επίθετο «τσίγκινο» που αποδίδεται στο υπόστεγο και δημιουργεί μια «αίσθηση ανασφάλειας . και τη συνείδηση του μάταιου της προσμονής» .

• Να γίνει αναφορά στη ρέουσα γλώσσα του ποιήματος, στον πυκνό και παραστατικό λόγο, στην πληθώρα των εκφραστικών μέσων (εικόνων, μεταφορών, επαναλήψεων κ.ά.).

 

Παράλληλο κείμενο

Γιώργης Σαραντής, VIII. Πολυτεχνείο 1973

Τρεις νύχτες καίγανε οι φωτιές

την τελευταία ακούστηκαν καμπάνες

κάπου αλλού θα παίζεται η ζωή μας σκέφτηκα

και τότε τον είδα

λαμπαδιασμένο απ' τις ζητωκραυγές

να τρέχει προς το θάνατο

Αλέξανδρε του φώναξα

Αλέξανδρε

κι ύστερα πιο σπαραχτικά Αλέξανδρεεε

πάλι και πάλι

 

Καθώς έσκυψα να τον σηκώσω απ' την άσφαλτο

δε βρήκα παρά στάχτη

Σ' όλους τους δρόμους οι στρατιώτες

πυροβολούσαν το φόβο τους

(Χρονικό)

 

Κλείτος Κύρου, Κιβωτός του Νώε

Ήταν κι η επανάσταση

Πέρα από κάθε κίνητρο

Μια ιδεώδης διέξοδος.

 

Τόσες ζητωκραυγές

Τόσα όνειρα

Τόσες αστραπές

Πού να χωρέσουν.

 

Ύστερα από την καταστολή

Οι θλιβεροί επιζώντες

Είκοσι χρόνια περιφέρουν

Τα λείψανα της πυρκαγιάς.

 

Κι αναλογίζονται με κάποιο φθόνο

Τις αναλλοίωτες μορφές Εκείνων

Που έπεσαν σε μιαν ακμή.

 

* Ποια είναι τα κοινά σημεία και ποιο το στοιχείο που διαφοροποιεί το παραπάνω ποίημα από το ποίημα «Δρόμοι» του Πούλιου;

 

Συμπληρωματικές ερωτήσεις - Δραστηριότητες

• Σε τι αποσκοπούν οι συνεχείς προσφωνήσεις των «Δρόμων».

• Να επισημάνετε τα κυριότερα εκφραστικά μέσα του ποιήματος και να δείξετε τη λειτουργία τους.

 

4. Ενδεικτική βιβλιογραφία

ΑΛΕΞΙΟΥ Δ., Γενιά του '70, Όμβρος, Αθήνα, 2001. ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ Ν., Διαδρομή, Νεφέλη, Αθήνα, 1996. ΖΗΡΑΣ Α., Γενεαλογικά, Ρόπτρον, Αθήνα 1989.

ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ Δ., Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς, Πατάκης, Αθήνα, 1995.

ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ Γ., Εκδρομή στην άλλη γλώσσα, Νεφέλη, Αθήνα, 1994. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ.Γ., Η γενιά του '70. Ιστορία-Ποιητικές διαδρομές, Κέδρος, Αθήνα, 1989.

ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ.Γ., Η ελληνική ποίηση, Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, Σοκόλης, Αθήνα, 1982.

 

 

 

 

Λευτέρης Πούλιος (1944-)
Βιβλιοnet
Ο Λευτέρης Πούλιος διαβάζει για το POETICANET
Ο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΟΥΛΙΟΣ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ, Εκπαιδευτική τηλεόραση

Βιογραφικό ,

Παρουσίαση του ποιητή στις Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

---

Σεμερτζίδης Βάλιας, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη
στο ΝΙΚΙΑΣ
στο paleta art ,
στο art net
στο ΙΣΕΤ
στη ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ Γ.Ι. ΚΑΤΣΙΓΡΑ
στο eikastikon
σελίδα στο facebook

---

Τηλέμαχος Κάνθος , βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη
στο ΝΙΚΙΑΣ
στο paleta art ,
στο art net

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

Εκτύπωση ή αποθήκευση