Ψηφιδωτό (Opus tessellatum) με παράσταση στο μετάλλιο τριών γυναικών που χορεύουν, περίπου 2ος-3ος αι. μ.Χ.
Το ψηφιδωτό εξωτερικά πλασιώνεται από πλατιά ζώνη με κόκκινες ψηφίδες, ακολουθεί μία λευκή, και στη συνέχεια περιμετρική μαύρη ταινία με αλυσίδα άσπρων ρόμβων, που πλαισιώνει το φόντο της παράστασης με μεγάλους συμπλεκόμενους κύκλους με άσπρες, μαύρες και κόκκινες ψηφίδες.
Στο τετράγωνο έμβλημα παριστάνονται τρεις γυναικείες μορφές που κρατούν η μία την άλλη με τις παλάμες τους και χορεύουν γύρω από έναν τετράγωνο υπαίθριο βωμό επάνω στον οποίο διακρίνονται υπολείµµατα θυσίας ενώ διακοσµείται περιµετρικά µε στεφάνι.
Και οι τρεις μορφές φορούν στα κεφάλια τους στεφάνια, πιθανόν κισσού. Τα ρούχα τους ανεμίζουν ακολουθώντας τη δεξιόστροφη κίνησή τους. Η αριστερή μορφή παρουσιάζεται από πίσω σε στάση τριών τετάρτων, ενώ το κεφάλι της είναι στραµµένο προς τα δεξιά. Φορά πρασινωπό µακρύ αχειρίδωτο χιτώνα και ένα ιµάτιο δεµένο γύρω από τη µέση της, του οποίου το πίσω µέρος ανεµίζει ελεύθερα. Στα πόδια φορά σανδάλια, που δένουν στον αστράγαλο. Τα σγουρά µαλλιά της δένονται χαλαρά χαµηλά στον αυχένα. Με το δεξί χέρι της, στο οποίο φορά περικάρπιο, πιάνει τη δεξιά µορφή. Στο αριστερό της χέρι κρατά µαζί µε την κεντρική µορφή µια δάδα. Η κεντρική μορφή παριστάνεται µετωπικά πίσω από τον βωμό, µε ορατό το σώµα της από το ύψος των γονάτων και επάνω. Στρίβει το κεφάλι της ελαφρά προς τα δεξιά. Φορά καστανόχρωµο µακρύ χειριδωτό χιτώνα, ζωσµένο µε λευκή ζώνη κάτω από το στήθος. Επάνω από τον χιτώνα και πάνω από τους ώµους κρέµεται προς τα µπροστά ένα µακρύ ιµάτιο. Τα σγουρά µαλλιά της είναι δεµένα χαλαρά χαµηλά στον αυχένα. Κρατά µαζί µε τις άλλες δυο µορφές σε κάθε χέρι της µια δάδα. Η δεξιά µορφή παρουσιάζεται από πίσω σε στάση τριών τετάρτων και, σε αντίθεση µε τις άλλες δύο, είναι γυµνή. Το µόνο ένδυµα που φορά είναι ένα µακρύ ιµάτιο που φτάνει στο ύψος των γονάτων της, περασµένο πάνω από τον αριστερό ώµο της, του οποίου τα δυο φύλλα, το ένα µπροστά και το άλλο πίσω, ανεµίζουν ελεύθερα καθώς η µορφή κινείται έντονα. ∆εν φορά υποδήµατα. Στρέφει το κεφάλι της προς τα αριστερά, και γι΄ αυτό παρουσιάζεται σε κατατοµή. Στα σχετικά κοντά µαλλιά της φορά στεφάνι ίσως από κισσόφυλλα.
Η εκτέλεση της παράστασης είναι αριστοτεχνική. Η απόδοση της χορευτικής κίνησης αποδίδεται στη στάση των ποδιών, καθώς πατούν στα ακροδάχτυλα, στη φυγόκεντρη στάση του σώµατος της αριστερής µορφής, στα ενδύµατα που ανεµίζουν με τις πτυχές τους να συµβάλλουν στην απόδοση της κίνησης, ενώ αφήνουν να διαγραφούν τα ψηλά σώµατα. Τα πρόσωπα είναι φυσικά, οι γωνίες των προσώπων είναι ορατές, τα χαρακτηριστικά αρκετά φυσικά.
Το θέμα έχει απασχολήσει τους μελετητές σχετικά με το εάν απεικονίζονται οι Ώρες, οι Μαινάδες, οι Νύμφες ή οι Χάριτες. Η αμφίεση της πρώτης με τον μακρύ χιτώνα, το ανάλαφρο ένδυμα της ένδυσης και η σχετική γύμνια της τρίτης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι οι Ώρες, με την πρώτη να σχετίζεται με τον Χειμώνα, τη δεύτερη με την Άνοιξη και την τρίτη με το Καλοκαίρι. (Το Φθινόπωρο αποτελούσε τµήµα του Θέρους, ενώ τη διαίρεση σε τέσσερις εποχές καθιέρωσε η Σχολή των Πυθαγορείων). Οι Ώρες ήταν κόρες του ∆ία και της Θέµιδος και ήταν τρεις, η Ευνοµία, η ∆ίκη και η Ειρήνη. Προστατεύουν την κοσµική τάξη, τις αγροτικές δραστηριότητες των ανθρώπων, την καρποφορία. Την έντονη σχέση τους µε την καρποφορία και τη φύση φανερώνουν τα ονόµατα των Ωρών που λάτρευαν στην Αθήνα: Καρπώ και Θαλλώ.
Ωστόσο, οι δάδες που κρατούν οι µορφές προκάλεσαν νέο προβληματιμό. Αρχικά θεωρήθηκαν διονυσιακοί θύρσοι, όµως πρώτον είναι πολύ κοντοί σε µήκος και δεύτερον είναι ευδιάκριτη στην αριστερή η φλόγα που την παίρνει ο αέρας προς τα αριστερά λόγω της δεξιόστροφης κίνησης των µορφών. Το γεγονός ότι δεν πρόκειται για θύρσους, αλλά και ο ήρεµος χορός τους, που καµιά σχέση δεν έχει µε τον εκστατικό χορό των Μαινάδων, αποκλείουν την περίπτωση να πρόκειται για τις ακολούθους του ∆ιονύσου. Τέλος, οι Νύµφες συνήθως συνοδεύονται από τον θεό Ερµή ή τον Πάνα.
Το ψηφιδωτό εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας, αίθουσα Ιδωτικού Βίου.
Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία:
Ακτύπη Κωνσταντίνα, Ρωμαϊκή Πάτρα Η χωροθέτηση των ψηφιδωτών δαπέδων στην τοπογραφία της πόλης, Μεταπτυχιακή Εργασία, Ρόδος, 2020
Φωτεινή Κοκκίνη, Η απεικόνιση του καθημερινού βίου στα ψηφιδωτά δάπεδα του ελλαδικού χώρου κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική περίοδο Διδακτορική διατριβή, Αθήνα 2012
Πηγή Φωτογραφιών:
Η φωτογραφία από τον δικτυακό χώρο «THE GALLERY OF ANCIENT ART» © Photo: Ilya Shurygin.