Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορεί στο διαδίκτυο η άποψη ότι λέγοντας το γράμμα Ν οξυγονώνεται ο εγκέφαλος και γι' αυτό οι «ονοματοθέτες» το τοποθέτησαν στο μέσο του αλφάβητου.

Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά:

Πρώτο θέμα: Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι για να οξυγονωθεί ο εγκέφαλος αλλά και όλος ο οργανισμός, χρειάζεται ο άνθρωπος να εισπνεύσει αέρα. Με την εισπνοή παίρνουμε εκτός των άλλων αερίων το απαραίτητο για την ύπαρξή μας οξυγόνο και με την εκπνοή βγάζουμε διοξείδιο του άνθρακα και άλλα αέρια. (Για περισσότερες πληροφορίες δείτε τα σχολικά βιβλία εδώ κι εδώ.)

Είναι γνωστό ότι λέγοντας οποιοδήποτε γράμμα δεν εισπνέουμε αέρα αλλά εκπνέουμε αέρα. Όσο κι αν προσπαθήσουμε να πούμε μια λέξη εισπνέοντας, δε θα καταφέρουμε τίποτα. Προσπαθήστε το.
Και το ερώτημα είναι προφανές.
Πώς οξυγονώνεται ο εγκέφαλος αφού δεν εισπνέουμε αέρα αλλά εκπνέουμε;
Συνεπώς, όσες φορές κι αν πούμε το γράμμα Ν δε θα οξυγονώσουμε τον εγκέφαλό μας! Μάλιστα θα χρειαστεί να σταματήσουμε κάποια στιγμή να εκπνέουμε αέρα λέγοντας το Ν, για να πάρουμε μια ανάσα, για να πάρουμε το απαραίτητο οξυγόνο!

Τελικά, μια τόσο διαδεδομένη άποψη, που παρουσιάζεται ως η αλήθεια που μας την κρύβουν, είναι τελικά... το λιγότερο γελοία!

Δεύτερο θέμα: Ποιοι είναι αυτοί οι ονοματοθέτες; Ο Πλάτωνας κάνει μια αναφορά για ονοματοθέτες στον διάλογο Κρατύλος, αλλά είναι γενική και αόριστη, χωρίς καμία απόδειξη. Από τότε ως σήμερα κανείς δε μας έχει πει ποιοι είναι αυτοί οι ονοματοθέτες, πού και πότε συναντήθηκαν και τι αποφάσισαν. Επίσης κανείς δε μας έχει πει σε ποιο κείμενο βρήκαν τα πρακτικά της συνεδρίασης των ονοματοθετών! Όλοι, ακόμα και ο Πλάτωνας παρουσιάζουν τις δικές τους αυθαίρετες απόψεις ως έργο των ονοματοθετών.

Τρίτο θέμα: Στο σημερινό αλφάβητο μπορεί το γράμμα Ν να βρίσκεται περίπου στο μέσο -είναι το 13ο γράμμα- δε συνέβαινε όμως το ίδιο και με το αλφάβητο στα αρχαία ελληνικά γιατί τα γράμματα δεν ήταν 24 αλλά 26. Όμως έχει πολύ μικρή σημασία τούτο, γιατί τα γράμματα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τα φωνήματα.

Η προηγούμενη άποψη για την οξυγόνωση του εγκέφαλου με την εκφορά του γράμματος Ν έχει και συνέχεια. Λένε, λοιπόν, οι υποστηρικτές της ότι οι Έλληνες γλωσσολόγοι, υποκινούμενοι από ξένα συμφέροντα, θέλησαν να μετατρέψουν τους Έλληνες από πανέξυπνο λαό, αφού ο εγκέφαλός μας οξυγονώνεται περισσότερο με το γράμμα Ν κι άρα γινόμαστε πιο έξυπνοι, σε λαό ηλιθίων. Γι' αυτό λοιπόν, αποφάσισαν να αφαιρέσουν από τις λέξεις και από τα άρθρα το τελικό Ν. Έτσι, ενώ οι αρχαίοι, λένε, θα έλεγαν τον γάιδαρον, την φωτιάν μας αναγκάζουν να πούμε το γάιδαρο, τη φωτιά.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά:

α. Σκοπός της γλωσσολογίας είναι να μελετά τον τρόπο που χρησιμοποιούν οι ομιλητές τη γλώσσα τους, να βγάζει τα σχετικά συμπεράσματα και αυτά τα συμπεράσματα να τα μετατρέπει σε κανόνες που θα γραφτούν σε μια γραμματική. Έτσι έκανε και ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης το 1940 που συνέταξε τη Νεοελληνική Γραμματική. Αφού μελέτησε την ομιλία των Ελλήνων, διαπίστωσε ότι κανένας δεν έλεγε την φωτιάν, αλλά όλοι έλεγαν τη φωτιά. Γι' αυτό και μετέτρεψε τον τρόπο ομιλίας σε κανόνα. Άλλωστε ακόμη και σήμερα κανένας μας δε λέει την φωτιάν. Όλοι λέμε τη φωτιά. Αυτή η άποψη έγινε δεκτή από όλους τους γλωσσολόγους.

Στον ίδιο κανόνα ο Τριανταφυλλίδης είχε συμπεριλάβει και τα αρσενικά. Έτσι έλεγε ο κανόνας ότι το αρσενικό άρθρο διατηρεί το τελικό ν μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ,π,τ,ψ,ξ και τα δίψηφα γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, π.χ. τον καιρό, τον Ξέρξη, τον ψαρά, τον μπαμπά, αλλά το νέο άντρα, το γάιδαρο... Αυτή η άποψη δεν είχε γίνει αποδεκτή απ' όλους τους γλωσσολόγους με το επιχείρημα ότι στον γραπτό λόγο μπορεί να δημιουργείται σύγχυση ανάμεσα στο αρσενικό και το ουδέτερο άρθρο, π.χ. τον νέο (άντρα) αλλά το νέο (είδηση)

Έτσι, στην τελευταία σχολική γραμματική για το γυμνάσιο του συγχωρεμένου Σωφρόνη Χατζησαββίδη και της Αθανασίας Χατζησαββίδη το αρσενικό άρθρο, οριστικό ή αόριστο, διατηρεί στον γραπτό λόγο πάντα το τελικό ν. Αντιγράφω από το βιβλίο της γραμματικής το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ. Τα ίδια αναφέρονται και στη γραμματική του δημοτικού των Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Μιχαήλ Γεωργιαφέντη, Γεώργιου Κοτζόγλου, Μαργαρίτας Λουκά:

«Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. O Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή του στον ζωολογικό κήπο. Αυτόν τον άνθρωπο δεν τον συνάντησε ποτέ.»

Ο καλύτερος κριτής όμως είναι οι ίδιοι οι ομιλητές της γλώσσας, δηλαδή εμείς. Οπότε ας ακούσουμε προσεκτικά δύο ανθρώπους να συνομιλούν και ας δούμε πότε χρησιμοποιούν το τελικό ν είτε στις λέξεις είτε στα άρθρα και ας βγάλουμε κι εμείς τα συμπεράσματά μας. Το πιο πιθανό είναι να διαπιστώσουμε ότι άλλοτε λέμε «θα πάω στο Φώτη» κι άλλοτε λέμε «θα πάω στον Φώτη». Αυτό ακριβώς επισημαίνει και η γραμματική. Συνεπώς, δεν υπάρχει κανένας δόλος. Όλα είναι θέμα απλής παρατήρησης.

β. Ποια είναι αυτά τα σκοτεινά συμφέροντα που υποτίθεται εξυπηρετούν οι γλωσσολόγοι; Σε όλες τις τέτοιου είδους ανακοινώσεις κανείς δε μας δίνει ξεκάθαρη απάντηση με όνομα κι επώνυμο. Και είναι φυσικό να μη λένε γιατί δεν τα ξέρουν, απλώς τα φαντάζονται, αλλά κι αν τολμούσαν να πουν κάποιο όνομα, δε θα τους έσωζε κανένα δικαστήριο. Άλλωστε να υπενθυμίσω ότι ο Τριανταφυλλίδης έγραψε και δημοσίευσε τη γραμματική του με εντολή του Ιωάννη Μεταξά, του γνωστού φασίστα δικτάτορα. Και ο Μεταξάς εξυπηρετούσε σκοτεινά συμφέροντα; Έπειτα οι απόψεις των γλωσσολόγων κρίνονται, και μάλιστα πολύ σκληρά, πρώτα πρώτα από τους ίδιους τους γλωσσολόγους στα επιστημονικά συνέδρια. Είναι πασιφανές ότι κανένας δε θα τολμούσε να πει ό,τι του κατέβει στο κεφάλι, χωρίς επιχειρήματα και αποδείξεις. Τέτοιου είδους ανοησίες λέγονται μόνο από άσχετους που δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Απεναντίας, όπως δείχνει η αποδοχή τους, γίνονται και διάσημοι!

Τα τελευταία χρόνια ακούγονται εξωφρενικοί αριθμοί για το λεξιλόγιο της ελληνικής γλώσσας. Κύρια αφορμή για τις υπερβολές αυτές είναι η ανάπτυξη της πληροφορικής και η ψηφιοποίηση των αρχαίων κειμένων.

Η ψηφιοποίηση αυτή σε συνδυασμό με τις δυνατότητες της πληροφορικής μας δίνει τη δυνατότητα να αντλήσουμε από τα αρχαία κείμενα τον αριθμό εμφάνισης μιας λέξης.

Έτσι, λοιπόν, όσοι είναι μεν καλοί στην πληροφορική αλλά από την άλλη δεν είναι γλωσσολόγοι, παρουσιάζουν τα ευρήματά τους με λάθος τρόπο, βγάζοντας λάθος συμπεράσματα. Για να γίνω πιο σαφής αναδημοσιεύω τα πορίσματα μιας μελέτης που δημοσιεύτηκαν στην εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.

Η ελληνική γλώσσα διαθέτει σήμερα περίπου επτά εκατομμύρια μοναδικές λέξεις! Πρόκειται για αποτέλεσμα «εξόρυξης», όχι βεβαίως με σκαπάνη ή εκρηκτικά, αλλά με τις εκρηκτικές τεχνολογικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης και της εξόρυξης δεδομένων (data mining). Για να βρεθεί ο συγκεκριμένος αριθμός λέξεων χρησιμοποιήθηκαν καινοτόμες μέθοδοι τεχνητής νοημοσύνης, όπως για παράδειγμα βαθιά νευρωνικά δίκτυα (υπολογιστικά δίκτυα που μιμούνται τους βιολογικούς νευρώνες) πάνω σε κείμενα από 170 εκατ. ιστοσελίδες. Ο αριθμός των επτά εκατ. δεν αφορά ρίζες, αλλά διαφορετικές λέξεις (π.χ. «άνθρωπος» και «άνθρωποι» είναι δύο διαφορετικές λέξεις).

Με μια πρώτη ανάγνωση της παραγράφου θα συμφωνήσει κάποιος με το κείμενο ότι η ελληνική γλώσσα έχει 7.000.000 λέξεις. Στο τέλος όμως της παραγράφου καταλαβαίνει κανείς εύκολα ότι στο μέτρημα που έκανε ο επιστήμονας της πληροφορικής θεωρεί ότι οι λέξεις άνθρωπος και άνθρωποι είναι δύο διαφορετικές λέξεις. Κι εδώ ακριβώς είναι το λάθος. Οι λέξεις άνθρωπος και άνθρωποι είναι δύο λεκτικοί τύποι, αλλά όχι δύο λέξεις. Είναι τύποι της λέξης άνθρωπος.

Εννοείται πως η λέξη άνθρωπος δεν έχει μόνο αυτούς τους δύο λεκτικούς τύπους. Έχει πολλούς περισσότερους. Στα νέα ελληνικά έχει επτά τύπους: άνθρωπος, ανθρώπου, άνθρωπο, άνθρωπε, άνθρωποι, ανθρώπων, ανθρώπους. Στα αρχαία, με τα πνεύματα, έχει δώδεκα τύπους· πέντε για τον ενικό: ἄνθρωπος, ἀνθρώπου, ἀνθρώπῳ, ἄνθρωπον, ἄνθρωπε· πέντε για τον πληθυντικό ἄνθρωποι, ἀνθρώπων, ἀνθρώποις, ἀνθρώπους, ἄνθρωποι· δύο για τον δυικό: ἀνθρώπω, ἀνθρώποιν. Αν σ' αυτούς συμπεριλάβουμε και τους τύπους με τη δασεία, τότε έχουμε άλλους δώδεκα. Μέχρι στιγμής μαζεύτηκαν τριάντα ένας τύποι. Αν συμπεριλάβουμε και τους τύπους που περιλαμβάνονται στα αρχαία κείμενα και οι οποίοι είναι ανορθόγραφοι, τότε ας πούμε ότι μαζεύουμε γύρω στους πενήντα τύπους. Όλοι αυτοί οι τύποι αφορούν μία μόνο λέξη· τη λέξη άνθρωπος.

Αν υπολογίσουμε τους τύπους που μπορεί να έχει ένα ρήμα, τότε αυτοί οι τύποι μπορεί να φτάνουν και τους πεντακόσιους ή ακόμη και τους επτακόσιους, αν το ρήμα έχει όλους τους δεύτερους χρόνους.

Με αυτόν, λοιπόν, τον λάθος υπολογισμό φτάνουμε στα 7.000.000 λεκτικούς τύπους. Όχι, όμως, και 7.000.000 λέξεις.

Τότε, πόσες είναι οι λέξεις της ελληνικής γλώσσας; Επειδή απόλυτη απάντηση δεν υπάρχει, με κάποιους υπολογισμούς μπορεί να φτάνουν μέχρι και τις 700.000 λέξεις.

Εδώ παρουσιάζεται κι ένα άλλο πρόβλημα. Όλες οι λέξεις αυτές είναι  ελληνικές;

Η απάντηση σύμφωνα με τη γλωσσολογία είναι ναι. Από τη στιγμή που μια δάνεια λέξη εντάσσεται στο λεξιλόγιο μιας γλώσσας, τότε ανήκει στο λεξιλόγιο της γλώσσας.

Η άλλη απάντηση, για τους μη επιστήμονες, είναι όχι. Διότι δεν καταμετρούν στο λεξιλόγιο μιας γλώσσας τις δάνειες λέξεις. Αν δεχτούμε αυτή τη δεύτερη απάντηση, τότε ο αριθμός των λέξεων της ελληνικής θα μειωθεί πάρα πολύ.

Συμπεραίνοντας πρέπει να συμφωνήσουμε στο να μη μπερδεύουμε την επιστήμη με την αγυρτεία, σκόπιμη ή όχι· ούτε πρέπει να βιαζόμαστε να θεωρήσουμε ως σωστό ό,τι κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Μόνο οι απόψεις των ειδικών επιστημόνων έχουν βαρύτητα. Κι αυτό ισχύει για όλες τις επιστήμες. Κανείς δε θα πάει το αυτοκίνητό του να του το διορθώσει ο οδοντίατρος ούτε θα πάει στον υδραυλικό, για να θεραπεύσει τον πονόδοντο. Συνεπώς, για ζητήματα της γλώσσας ακούμε τους γλωσσολόγους και μόνο τους γλωσσολόγους.