Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

Τα δέντρα που αγάπησε

η δεύτερη πεντάδα

η Καρυδιά η Κερασιά η Κουτσουπιά η Αχλαδιά η Φλαμουριά

κι ας γείρει ο πόθος σου βαθύς

σαν ίσκιος καρυδιάς

Γιώργος Σεφέρης, Ερωτικός λόγος

Του άρεσε πολύ η καρυδόπιτα, αλλά αληθινή καρυδιά άργησε να συναντήσει, για όσα χρόνια τουλάχιστον επέμενε να κυκλοφορεί μόνο στην πρωτεύουσα. Μία μόνη της στους Αμπελόκηπους , μερικές ζουν στο Χαλάνδρι και στη Νέα Σμύρνη και στον Άλιμο, στη μεγάλη πρωτεύουσα είναι μικρή η πιθανότητα για μια συνάντηση μαζί της. Εκείνη διάσημη για τα καρύδια της και τη σκιά της σε σημείο που να γίνεται σύμβολο από τον ποιητή, εκείνος είχε την πρώτη σοβαρή γνωριμία μαζί της μόνο όταν μετακινήθηκε από την πόλη που μεγάλωσε.

Στους Μένητες της Άνδρου, σε μήνα Αύγουστο μπόρεσε να απολαύσει την ευλογημένη σκιά της και να εκτιμήσει τα πολύ στέρεα κλαδιά της που σε καλούσαν σε αναρρίχηση, αυτό δηλαδή που έκανε ο Γιάννης αργότερα, θα ήταν περίπου δέκα χρονών. Βέβαια και στα Αηδόνια στο Κόρθι πάνω από τον Γiαλό ήταν μία καρυδιά μόνη της εκεί στην ποταμιά και τον περίμενε, ενώ Πολλές όμως καρυδιές βρήκε μόνο όταν πλανήθηκε σε ρεματιές Εύβοιας και Πελοποννήσου, στην Άνω Ποταμιά της Νάξου και στην Αλωνίσταινα της Αρκαδίας.

Εκεί συνάντησε ένα σωρό κι ορισμένες με ύψος 25 μέτρα τουλάχιστον

Η Κίνα είναι πρώτη στον κόσμο σε παραγωγή καρυδιών.

Ακολουθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ιράν, η Τουρκία και η Ουκρανία

Οι αγγγλόφωνοι τη λένε Walnut, για τους γερμανόφωνους είναι Die Walnüsse, για τους γαλλόφωνους Le noyer

Στη γλώσσα των βιολόγων η καρυδιά

είναι ένα πλάσμα με το όνομα Juglans regia

Η ελληνική καρυδιά είναι ένα σπάνιο ξύλο, πανέμορφο και ακριβό.

Το συναντάς και σε σπίτια μερακλήδων με ξύλινη στέγη.

Στη ρίζα εμπρός της κερασιάς κοντά στον φράκτη

Με τον οπό του δέντρου στα μαλλιά και τη γεύση του στο στόμα

Με δυο κεράσια στα μαλλιά Με όλον τον όλβον τ’ ουρανού μες στην ψυχή της

Ανδρέας Εμπειρίκος, Η κερασιά

Ανάμεσα στις παλαιότερες αναμνήσεις, το μεταφορικό «κερασάκι στην τούρτα», το μπαστούνι από κερασιά, η δύσκολη για εκείνον λέξη πετροκέρασα , το « οι κερασιές θα ανθίσουν και φέτος» του Μενέλαου Λουντέμη και η μακρινή Κερασούντα. Και βέβαια από εικόνες και γεύσεις τα κεράσια Βοδενών σε καφάσι στο κουκακιώτικο μανάβικο και καμία, μα καμία κερασιά . Δεν είχε βλέπεις ταξιδέψει ακόμα ούτε μέχρι την Έδεσσα, ούτε ως τον Πλάτανο Αρκαδίας, ούτε ως τα Άνω Λεχώνια του Πηλίου, ούτε ως το Μετόχι της Εύβοιας δίπλα στη Χιλιαδού. Όταν μεγάλωσε και άρχισε να ταξιδεύει το θέαμα με τις ανθισμένες κερασιές του Απρίλη , τον μάγεψε, και το κορυφαίο σε μελωδία τοπίο της Έδεσσας, έγινε αρχέτυπο αναπαράστασης της Άνοιξης στη συνείδησή του.

Οι αγγγλόφωνοι τη λένε sour cherry , για τους γερμανόφωνους είναι Die Sauerkirsche, για τους γαλλόφωνους Le Cerisier

στη γλώσσα των βιολόγων είναι ένα πλάσμα με το όνομα Prunus Cerasus

η Τουρκία είναι πρώτη στον κόσμο σε παραγωγή κερασιών.

Ακολουθούν το Ιράν, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ουκρανία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ρουμανία, Ρωσία

Όταν τη συνάντησε είδε μια ακόμα από τις κερασιές τις οποίες είχε μόλις γνωρίσει. Του είπαν όμως ότι αυτή δεν είναι κερασιά , είναι βυσσινιά και οι μνήμες από θερινό σινεμά με βυσσινάδα και ακόμα περισσότερο η ατάκα « να λείπει το βύσσινο» τον έκαναν να την αναζητεί ενδόμυχα και να που τώρα ήταν μπροστά του αλλά αυτό που έβλεπε ήταν μια κερασιά. Ρωτώντας έμαθε ότι είναι ξαδέλφες, όπως η πορτοκαλιά με τη νεραντζιά, και ότι αν δοκιμάσεις βύσσινο θα δεις ότι είναι πολύ πιο ξινό από το κεράσι και «αυτό» είναι που ανοίγει δρόμους για ένα μοναδικό γλυκό κουταλιού και για βυσσινάδα την οποία ποτέ δεν έπαψε να θέλει.

Ένα τόσο όμορφο δέντρο και στη δική του γλώσσα, την ελληνική, και να έχει ένα τόσο κακόηχο όνομα. Ήταν κάτι που πάντα τον ενοχλούσε . Οι Γάλλοι το λένε Arbre de Judée δέντρο του Ιούδα, αλλά και οι Άγγλοι με το Judas tree όπως και οι Γερμανοί με το Judasbaum εννοούν το ίδιο, παραπέμπουν στην παράδοση των ρομαιοκαθολικών ότι το δέντρο από το οποίο κρεμάστηκε ο Ιούδας ήταν κουτσουπιά. Παρά το όνομα που τόσο το αδικεί και οι έλληνες ποιητές αρνούνται να χρησιμοποιήσουν τη λέξη, οι ανθισμένες κουτσουπιές είναι ένα εξαιρετικό θέαμα Άνοιξης. Είτε αυτοφυείς στην ελληνική ύπαιθρο – γνήσια ελληνική χλωρίδα- είτε φυτεμένες σε αθηναϊκά πεζοδρόμια, ακόμα και στην οδό Ιπποκράτους - αν και οι καλύτερες κουτσουπιές της πρωτεύοσυας ζουν ι στη Φιλοθέη - οι κουτσουπιές έχουν ωραιότατο φύλλο σε σχήμα καρδιας και σε μήνα Μάρτιο που κάνουν την εμφάνισή τους τα καινουρια φύλλα μαζί με τα άνθη - μερικά από τα οποία βγαίνουν απευθείας από τον κορμό - προσφέρουν στο βλέμμα τέρψη αρκεί εκείνο να μην βιάζεται και να είναι διαθέσιμο .

στη γλώσσα των βιολόγων είναι ένα πλάσμα με το όνομα Cercis siliquastrum

«Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά». Ήταν πολύ μικρός όταν το πρωτοάκουσε και του έκανε εντύπωση η γένους θηλυκού «αχλάδα» ενώ εκείνος είχε μεγαλώσει με το αχλάδι ως ουδέτερο. Τα επόμενα χρόνια ήρθε και η λέξη Αχλαδόκαμπος. Σήμαινε μακρινό ταξίδι από Αργολίδα προς Αρκαδία που δεν τελειώνει ποτέ αλλά και «κάμπος με αχλαδιές» στην κυριολεξία . Μαζί και το αίνιγμα που τόσο άρεσε στη γιαγιά «τι είναι αυτό που αναστενάζει και βγάζει λάδι ;» ( Αχ . . λάδι) αλλά και ο προσδιορισμός «κοντούλες» αυτός για αχλάδια μικρά σε μέγεθος που τα έβρισκες μετά τον Ιούνιο σε οπωροπωλεία και δεν ήταν ούτε βουτυράτα ούτε κρουστάλια . Λίγες αχλαδιές υπήρχαν στην προσωπική του πατρίδα αλλά όχι ακριβώς στο Κουκάκι. Τις είχε δει ανθισμένες στο μακρινό Χαλάνδρι και στην Αγία Παρασκευή. Και του άρεσαν.

Οι αγγγλόφωνοι τη λένε pear , για τους Γερμανούς είναι Der Birnenbaum, για τους Γάλλους Le poirier commun

στη γλώσσα των βιολόγων είναι ένα πλάσμα με το όνομα Pyrus communis

Το όνομα Ρώμος Φιλύρας και το αφέψημα «τίλιο» . «Είναι από φύλλα φλαμουριάς» είχε ακούσει τον παππού να λέει για το τίλιο και ο παππούς «ήξερε». Όσο για το Φιλύρας ήταν ψευδώνυμο του ποιητή με έμπνευση από το δέντρο. Γιατί μπορεί οι Κερκυραίοι να το λένε Τίλιο αλλά οι υπόλοιποι Έλληνες γλωσσικά μοιράζονται. Οι περισσότεροι είναι με το Φλαμουριά, οι λιγότεροι, οι λόγιοι κυρίως με το Φιλύρα.

Για το ίδιο δηλαδή δέντρο τρεις λέξεις διαφορετικές, καθρέφτισμα των τριών μεγάλων γλωσσικών επιδράσεων στην γλώσσα των ελλήνων του σήμερα. Η αρχαιολελληνική εκδοχή για το δέντρο είναι Φιλύρα, - Τίλιο -στη σύγχρονη ιταλική Tiglio- είναι η επίδραση της ιταλικής δύσης, ενώ το «φλαμουριά» κατάγεται από λέξη του βυζαντινού μεσαίωνα στην εδραίωση της οποίας συνέβαλε και το γεγονός ότι το δέντρο οι Τούρκοι το λένε ihlamur .

Ελάχιστες οι φλαμουριές στην Αθήνα. Τρεις φυτεμένες στον Εθνικό κήπο και ελάχιστες μόνες τους εδώ κι εκεί , μία από τις ελάχιστες στη γωνία Χιμάρας και Καρυάτιδων στο Καλαμάκι. Αρκετές οι φλαμουριές της Θεσσαλονίκης, αλλά το καλύτερο είναι «δάσος με φλαμουριές» αυτοφυείς που γδύνονται κάθε χειμώνα για να φορέσουν τα καινούρια την άνοιξη και το πιο όμορφο από τα δάση αυτά που εκείνος έχει ανακαλύψει στις περιπλανήσεις του είναι στο Πήλιο. Εξαιρετικές φλαμουριές συνάντησε τόσο στον Εθνικό Δρυμό του Βίκου όσο και στη Δαδιά στον Έβρο.

Αλλά και στις τρεις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, η φλαμουριά ( στο Λονδίνο The lime, στο Βερολίνο Die Linde και στο Παρίσι Le tilleul ) είναι μία από τις πρωταγωνίστριες. Με κορυφαία βέβαια εμφάνιση εκείνη του Βερολίνου.

Ο κεντρικός δρόμος που διασχίζει και το κάποτε τείχος λέγεται Unter den Linden, Υπό τα φιλύρας, Κάτω από τις φλαμουριές

Στη γλώσσα των βιολόγων η φλαμουριά είναι ένα πλάσμα με το όνομα Tilia platyphyllos

Τα δέντρα που αγάπησε

η τρίτη πεντάδα

η Αγριοκαστανιά η Βελανιδιά η Οξιά το Έλατο ο Κέδρος