Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

Τα δέντρα που αγάπησε

η όγδοη πεντάδα

η Ελιά το Πεύκο η Φτελιά η Αριά το Κυπαρίσσι

Το λάδι του καρπού, ο ίδιος ο καρπός με το όνομα του δέντρου και η φράση « πρόσφερε κλάδο ελαίας» είναι ανάμεσα σε κείνα με τα οποία μεγάλωσε. Την ελιά/ δέντρο την έβρισκε μπροστά του σε κάθε γειτονιά, σε κάθε εξοχή, σε όλη την Ελλάδα. Ποτέ δεν την αγάπησε με τον τρόπο που αγάπησε τις μουριές, τις καρυδιές τις κερασιές και τα πλατάνια. Τρέφει όμως για κείνη ένα σεβασμό, και κάτι σαν δέος, θα την ήθελε γιαγιά του και όχι ερωμένη του. Κάποτε συναντήθηκε και με τεράστιες αιωνόβιες στην Κέρκυρα – άκουσε να τις λένε και λιόδεντρα - και το δέος διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα. Έμαθε και ότι οι Έλληνες είναι ο πρώτος λαός που καλλιέργησε την ελιά στον ευρωπαϊκό χώρο και πως η «δική τους» παράδοση θέλει πατρίδα της Ελιάς την Αθήνα, αλλά και κάποια συμμετοχή της θεάς Αθηνάς, αφού λέγεται πως η πρώτη ελιά φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη.

Το πιθανότερο πάντως είναι ότι η ελιά δεν είναι κινέζα όπως η μηλιά και η μανταρινιά

αλλά κατάγεται από τα δικά μας τα μέρη, από την Ανατολική Μεσόγειο.

Στην Ιερά Οδό, εκεί ακριβώς απ' όπου, κατά την αρχαιότητα, περνούσε η πομπή των «Παναθηναίων», υπήρχε, ως τις μέρες μας,

μια ελιά που η παράδοση αναφέρει πως είχε ηλικία 2.500 έτη περίπου και οι δικοί μας την έλεγαν «ελιά του Πλάτωνα».

Οι Άγγλοι την ελιά τη λένε Olive tree για τους Γερμανούς είναι Der Olivenbaum , για τους γαλλόφωνους L’olivier

στη λατινικής δομής γλώσσα των βιολόγων είναι ένα πλάσμα με το όνομα Olea europaea

Δεν είμ’ ολόξανθη, μοσχάτη, Tριανταφυλλιά ή κιτριά·
Θαμπώνω της ψυχής το μάτι, Για τ’ άλλα μάτια είμαι γριά.
Δε μ’ έχει αηδόνι ερωμένη, M’ αγάπησε μία θεά·
Eίμ’ η ελιά η τιμημένη.

Κωστής Παλαμάς, Η ελιά

Από μικρός το έβρισκε συχνά μπροστά του, με τη χαλέπιο μορφή συνήθως. Είτε στην Αγία Παρασκευή της εποχής εκείνης, στο Παλαιό Φάληρο, στον «δικό του» λόφο του Φιλοπάππου, εκεί δηλαδή που έπαιζε με τους άλλους, όλοι τους γένους αρσενικού με ένα σωρό φαντασιώσεις. Τα πολλά όμως τα είδε στην Πάρνηθα. Οι μεγάλοι του το είχαν έτσι παρουσιάσει λες και ήταν υποχρεωμένος να το αγαπήσει, αλλά εκείνος ένιωθε ότι το αειθαλές διασημότερο ίσως κωνοφόρο της Αθήνας δεν ήταν κάτι που θα μπορούσε να τον σαγηνεύσει.

.

.

Οι Άγγλοι το λένε Pine για τους Γερμανούς είναι Die Kiefern , για τους Γάλλους Le pin

στη λατινικής δομής γλώσσα των βιολόγων το συνηθισμένο πεύκο της Αττικής είναι ένα πλάσμα με το όνομα Pinus halepensis

Σχετικά γρήγορα μπόρεσε να διακρίνει τα πεύκα από τις κουκουναριές. Είναι κι αυτές πεύκα – Pinus Pinea - αλλά με ιδιαιτερότητα στην εμφάνισή της και στα κουκουνάρια της . Τα κλαδιά της την κάνουν να

δείχνει σαν ομπρέλα και τα κουκουνάρια της είναι μεγάλα με σκληρά σπόρια που κι αυτά τα λένε κουκουνάρια και είναι αρκετά νόστιμα. Κι ένα από τα καλά των Ολυμπιακοί αγώνες του 2004 είναι οι κουκουναριές που φυτεύτηκαν στη Λεωφόρο Συγγρού. Καθεμιά τους βρίσκεται ακίνητη στη θέση της και περιμένει το βλέμμα μας. Μέσα από το γιωταχί είναι δύσκολο να συναντηθεί μαζί του, με τη μεγάλη ταχύτητα που «εκείνο» έχει. Στα βλέμματα των περιπατητών είναι που ελπίζει.

Στη Στροφυλιά βρίσκεται το μεγαλύτερο δάσος κουκουναριάς στην Ελλάδα

Τη γνώρισε κι αυτήν στον Εθνικό κήπο. Είχε πάει με τον παππού τον μικρασιάτη. Πλησίασε και διάβασε στο ταμπελάκι «Φτελιά» κι από κάτω Ulmus Campestis. Του άρεσε από την πρώτη στιγμή. Ένα γοητευτικό πλατύ φύλλο κι ένα κορμί που άξιζε τον κόπο.

Ο παππούς δεν την ήξερε σαν φτελιά αλλά το δέντρο που κοίταγαν μαζί του θύμισε το Καραγάτσι, έτσι τη λένε τη φτελιά στα μέρη του. Οι Τούρκοι τη λένε Karaağaç κι είναι φυσικό σε πολλά μέρη της Ελλάδας να την αποκαλούν Καραγάτσι. Και ο Μ. Καραγάτσης, ο Θεσσαλός, είχε φτιάξει το ψευδώνυμο με βάση το όνομα του δέντρου. Πολλά χρόνια αργότερα σε εκείνη την μοναδική του επίσκεψη στον Όλυμπο «εκείνος» την ξαναβρήκε μαζί με τις κουμαριές τα σφεντάμια και τους κέδρους. Στην άλλη μεγάλη εξόρμηση στον Παρνασσό φτελιές δεν συνάντησε.

Οι Αμερικανοί του Βορρά την Elm – τη φτελιά - έχουν σε μεγάλη εκτίμηση, αυτό το κατάλαβε βλέποντας ένα σωρό από αυτές στον κινηματογράφο. Αλλά το δέντρο είναι μάλλον άγνωστο στους Έλληνες και την ταινία Nightmare in Elm street την απέδωσαν «Εφιάλτης στον δρόμο με τις λεύκες», βλέπεις η λεύκα είναι κάτι πιο οικείο από τη φτελιά για τη δική μας κουλτούρα.

Οι Άγγλοι τη λένε Elm , Γερμανοί Ulmen , οι Γάλλοι Orme

στη λατινικής δομής γλώσσα των βιολόγων είναι ένα πλάσμα με το όνομα Ulmus campestis

Είχε ακούσει πως όλες οι βελανιδιές είναι φυλλοβόλα γι αυτό και βελανιδιά με φύλλα που δεν πέφτουν κάθε φθινόπωρο του χε φανεί παράξενο.

Τις αριές τις γνώρισε για πρώτη φορά στον Εθνικό κήπο, μια από αυτές έσπρωχνε το κάγκελο της Ηρώδου του Αττικού θέλοντας να αποδράσει. Τα φύλλα της μοιάζαν με εκείνα της δάφνης αλλά όταν πλησίασε κοντά πρόσεξε ότι ο κορμός της δεν είναι καθόλου λείος όπως εκείνος της δάφνης, άσε που ήταν μια «εντελώς» βελανιδιά με βελανίδια . Ρώτησε τον φύλακα για την ηλικία μιας άλλης αριάς του φαινόταν αρκετά ηλικιωμένη κι εκείνος του είπε «πρέπει να είναι γύρω στα 150, λένε ότι φυτεύτηκε από τη βασίλισσα Αμαλία» Η επόμενη συνάντησή του με αριές, ανάμεσά τους και μερικές αιωνόβιες, συνέβη στον Όλυμπο σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο μαζί με κουμαριές φτελιές και σφεντάμια. Αρκετά χρόνια αργότερα ήρθαν και πάλι στο οπτικό πεδίο του, «εκείνες» ακίνητες στις υπώρειες του στον Παρνασσού κι εκείνος κατάσκοπος της άνοιξης.

.

Οι Άγγλοι τη λένε Evergreen Oak για τους Γερμανούς είναι Die Steineiche, για τους γαλλόφωνους Le chêne vert

στη λατινικής δομής γλώσσα των βιολόγων είναι ένα πλάσμα με το όνομα Quercus ilex

Κατακόρυφο, ευθυτενές, πανύψηλο ίσως το πιο αναγνωρίσιμο δέντρο της ελληνικής χλωρίδας, αν και τα πιο πολλά είναι φυτεμένα σε νεκροταφεία. Εκείνος το γνώριζε από πολύ μικρό παιδί. Και αυτό και τα κυπαρισσόμηλα. Μεγαλώνοντας διαπίστωσε ότι οι ποιητές το χρησιμοποιούν ως σύμβολο με μια ποικιλία προσεγγίσεων.

μια βαθειά χαρακιά σφηνωμένη ανάμεσα στα φρύδια τους

σαν ένα κυπαρίσσι ανάμεσα σε δυο βουνά το λιόγερμα

Γιάννης Ρίτσος , Ρωμιοσύνη

.

Κι αν ο αγέρας φυσά, δε μας δροσίζει
κι ο ίσκιος μένει στενός κάτω απ' τα κυπαρίσσια

Γιώργος Σεφέρης

Οι Άγγλοι το λένε Cypress για τους Γερμανούς είναι Die Zypressen , για τους Γάλλους Le cyprès

στη λατινικής δομής γλώσσα των βιολόγων το κυπαρίσσι είναι ένα πλάσμα με το όνομα Cupressus,

Τα δέντρα που αγάπησε

η ένατη πεντάδα

η Κυδωνιά, η Φιστικιά , το Μαστιχόδεντρο, η Τζιτζιφιά, το Αλμυρίκι