Ανδρέας Ιωάννου
Κασσέτας
Ο Ernest Mach ήταν ένας γερμανόφωνος Τσέχος-
Αυστριακός. Γεννημένος στο Μπρνο της Τσεχίας το 1838, σε εποχή που η Τσεχία ήταν μέρος
της Αυστροουγγαρίας, ήταν στην
ίδια περίπου ηλικία με τον Gibbs, επτά χρόνια μεγαλύτερος από τον Maxwell και επτά χρόνια νεώτερος από τον Boltzmann. Σπούδασε μαθηματικά,
φυσική και φιλοσοφία.
Φυσική
Μέχρι και τα πενήντα του χρόνια ασχολήθηκε με τη φυσική
και απέκτησε μεγάλη φήμη ως εξαιρετικός πειραματικός
αλλά και ως χαρισματικός συγγραφές. Ερεύνησε ιδιαίτερα τα φαινόμενα διάθλαση,
περίθλαση και πόλωση του φωτός, ενώ αργότερα ενδιαφέρθηκε για φαινόμενα που εκδηλώνονται
όταν τα σώματα κινούνται με υπερηχητικές ταχύτητες. Τα αποτελέσματα των ερευνών
του στις υπερηχητικές ταχύτητες επηρέασαν τις ιδέες των φυσικών.
Η μεγάλη συνεισφορά του Mach στην κατανόηση
της αεροδυναμικής υπερηχητικών σκαφών πραγματοποιήθηκε με την επαναστατική
εργασία "Photographische Fixierung
der durch Projektile in der Luft eingeleiten Vorgange" την οποία
παρουσίασε στην Ακαδημία Επιστημών της Βιέννης το 1887. Στο σχετικό paper ο
Mach παρουσίασε μια
πρωτοποριακή φωτογραφία του κύματος κρούσης που εκδηλώνεται όταν ένα
βλήμα κινείται πιο γρήγορα από τον ήχο.
Το 1929, δεκατρία
χρόνια μετά τον θάνατο του Mach, κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του στη Ζυρίχη
ο Ελβετός μηχανικός Jakob Ackeret ονόμασε τον λόγο της ταχύτητας ενός σώματος
προς την ταχύτητα του ήχου ΑΡΙΘΜΟ ΜΑΧ. Ο όρος
εμφανίστηκε και στην αγγλικές δημοσιεύσεις το 1932 ως Mach number και εδραιώθηκε ως μία
ιδιαίτερη μονάδα μέτρησης
των υπερηχητικών ταχυτήτων. Όταν ένα
σώμα κινείται με ταχύτητα νιπλάσια από την ταχύτητα
του ήχου λέμε ότι η ταχύτητά του είναι ν Μαχ ( Mach ν )
Φιλοσοφία
Στην ηλικία της ωριμότητας ( μετά τα 58 του
χρόνια ) λειτούργησε περισσότερο ως φιλόσοφος, ως καθηγητής της εφαρμοσμένης φιλοσοφίας στο
Πανεπιστήμιο της Βιέννης, στρέφοντας το
ενδιαφέρον του στη φιλοσοφία της επιστήμης. Έγινε ο ιδρυτής του λεγόμενου εμπειριοκριτικού ρεύματος υποστηρίζοντας ότι «όλη η γνώση
βασίζεται στην αισθητηριακή εμπειρία» και ότι «η αισθητηριακή ΕΜΠΕΙΡΙΑ δεν έχει
σχέση με την ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» και αρνούμενος
την ύπαρξη μιας αντικειμενικής αλήθειας. Σε αντιπαράθεση με τον επίσης
Αυστριακό Ludwig BOLTZMANN ,
δεν αποδεχόταν την Ατομική Θεωρία παρά
τις μεγάλες επιτυχίες της . Ο Λένιν, στο « Υλισμός
και Εμπειριοκριτισμός » , διατυπώνει επιχειρήματα εναντίον των απόψεων
του Mach
για τη φιλοσοφία της επιστήμης.
Ορισμένες πλευρές της φιλοσοφίας του Mach επηρέασαν πολλούς στοχαστές και ερευνητές
ανάμεσα στους οποίους και τον Bertrand
Russel
και τον Albert EINSTEIN .
1883. Die Mechanik in ihrer Entwicklung
historisch-kritisch dargestellt.
Στις αρχές
της δεκαετίας του 1880 ο Ernest Mach για να
αντιμετωπίσει το τέλμα στο οποίο βρισκόταν η Φυσική διατύπωσε μία παραλλαγή του θετικισμού του August Cont. Ασκώντας κριτική στο «μηχανιστικό μοντέλο» του Isaac NEWTON έστρεψε την προσοχή σε αυτό που έβλεπε ως ρίζα του προβλήματος: Κάποιες
θεμελιώδεις υποθέσεις της νευτωνικής φυσικής τις οποίες θεωρούσε «αβάσιμες» υπό
την έννοια ότι δεν μπορούν να ελεγχθούν στο εργαστήριο.
Το 1883 ανέπτυξε τις απόψεις αυτές στο
Die Mechanik in ihrer Entwicklung historisch-kritisch
dargestellt. LEIPSIG, 1883.
( Η
Μηχανική στην ιστορική της εξέλιξη – κριτική θεώρηση , Λειψία ,1883
) Χρησιμοποιώντας σκληρή γλώσσα αποκάλεσε «άχρηστες μεταφυσικές συλλήψεις»
κάποιες μη ελέγξιμες έννοιες όπως ο
απόλυτος χρόνος και ο απόλυτος χώρος.
Πέραν του ότι δεν ήταν μετρήσιμες οι έννοιες αυτές είχαν και μία έντονη
θεολογική χροιά.
Όταν κυκλοφόρησε το
βιβλίο του Mach,
ο Einstein
ήταν τεσσάρων ετών. Το γνώρισε, στα 18 του χρόνια το έτος δηλαδή 1897. Αυτό που
τον εντυπωσίασε δεν ήταν ο θετικισμός του Mach όσο η αδιάφθορη ανεξαρτησία της σκέψης
του. Θαύμαζε σε αυτόν τη θαρραλέα τάση αμφισβήτησης των ΠΑΡΑΔΕΔΕΓΜΕΝΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΝ
ΤΗΣ ΝΕΥΤΩΝΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, ΟΠΩΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΩΡΟΣ .
Το 1901 ο Ernest Mach εκλέγεται
στο Αυστριακό κοινοβούλιο.