Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

Ιστιοφόρο, Ανεμόμυλος, Ανεμογεννήτρια

Ενέργεια που μεταβιβαζόταν από ανθρώπινα σώματα - κωπηλάτες σε κουπιά αλλά και - σε πρώτο ρόλο - ΕΝΕΡΓΕΙΑ του ΑΝΕΜΟΥ - κίνησε επί αιώνες τα εκατομμύρια ιστιοφόρα - ανθρώπινες κατασκευές σε κάθε είδους ταξίδια στην επιφάνεια των θαλασσών και σημάδεψε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τη διαδρομή του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι Αχαιοί με τη θυσία της Ιφιγένειας και η περιπλάνηση του Οδυσσέα δημιούργησαν τα σύμβολα αλλά οι Φοίνικες, οι Έλληνες, οι Βίκινγκς, οι Κινέζοι, οι Βενετσιάνοι, οι Πορτογάλοι, οι Ισπανοί, οι Ολλανδοί και οι Άγγλοι ήταν οι μεγάλοι πρωταγωνιστές, χωρίς βέβαια να είναι μόνον αυτοί.

1. Η φτερωτή των Περσών ήταν ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ.

Οι Άραβες τους ήξεραν. Εξάλλου η πρώτη γραπτή αναφορά σε ανεμόμυλο εμφανίζεται σε έργα Αράβων συγγραφέων του 9ου μετά Χριστόν αιώνα. Το συγκρότημα ανεμόμυλων για άλεση των σιτηρών βρισκόταν στα σύνορα της Περσίας και Αφγανιστάν και η φτερωτή ήταν ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ στρεφόμενη περί κατακόρυφο άξονα . Κάθε μύλος μετέδιδε κίνηση σε ένα μόνο ζεύγος οριζόντια τοποθετημένες μυλόπετρες. Τον 13ο αιώνα οι μύλοι αυτού του τύπου ήταν γνωστοί στην Βόρεια Κίνα αλλά εν τω μεταξύ τον είχαν γνωρίσει και οι Άραβες.

2. Η οριζόντια φτερωτή μετατρέπεται σε ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΗ. ΙΔΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

Ο ανεμόμυλος ως πρακτική έφθασε στην Ευρώπη από τους Άραβες και η εμπειρία αιώνων από τους κατακόρυφους ρωμαϊκούς υδραυλικούς τροχούς είναι πιθανόν ότι οδήγησε στην ιδέα της μετατροπής της φτερωτής του ανεμόμυλου σε ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΗ η οποία και τελικά κυριάρχησε . Οι πρώτοι τέτοιοι περιστρεφόμενοι μύλοι εμφανίστηκαν στη Γαλλία το 1180 και μερικά χρόνια αργότερα στην Αγγλία για να ακολουθήσουν και οι άλλες χώρες.

Οι βαριές μυλόπετρες διατηρήθηκαν βέβαια οριζόντιες και το πρόβλημα της μετατροπής της στροφικής κίνησης του μύλου σε οριζόντια στροφική κίνηση της πάνω μυλόπετρας ήταν ένα από τα μηχανικά προβλήματα που έλυσαν οι Ευρωπαίοι χρησιμοποιώντας γρανάζια . Μαζί με τους νερόμυλους συγκαταλέγονται στους αρχικούς κινητήρες που αντικατέστησαν τους μυς των ζώων ως πηγές ενέργειας.

Η κυριαρχία τους στην Ευρώπη διατηρήθηκε επί επτά περίπου αιώνες , από τον 12ο μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

Γύρω στο έτος 1800 οι εκατό περίπου χιλιάδες ευρωπαϊκοί ανεμόμυλοι βρίσκονται στο ζενίθ της ακμής τους, 18.000 από αυτούς βρίσκονται σε εδάφη Γερμανίας, 10.000 στην Αγγλία και επίσης 10.000 στη σχετικά μικρή Ολλανδία. Εκτός από το να αλέθουν σιτάρι και το κριθάρι και καλαμπόκι οι ανεμόμυλοι αξιοποιήθηκαν στο να αντλούν νερό, να κινούν μηχανικά πριόνια, να παράγεται ελαιόλαδο και να πολτοποιείται η κυτταρίνη για την παραγωγή χαρτιού .

3. ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΣΥΜΒΟΛΑ

Ο διασημότερος ίσως ανεμόμυλος στην ευρωπαϊκή ιστορία ανήκει στη ισπανική λογοτεχνία, δηλαδή δεν υπήρξε ποτέ . Είναι εκείνος στον οποίο επιτίθεται ο Δον Κιχώτης στο γνωστό μυθιστόρημα. Ο Σάντσο Πάντσα τον παρακολουθεί

Ένας ακόμα παγκόσμια διάσημος ανεμόμυλος – ο οποίος εξακολουθεί να λειτουργεί ως πασίγνωστο καμπαρέ είναι ο Κόκκινος Μύλος – MOULIN ROUGE – της γαλλικής πρωτεύουσας

Οι εικόνες με ανεμόμυλους έγιναν σύμβολα σε χώρες όπως η Ολλανδία με τους χαρακτηριστικούς windmolens της . Σήμα κατατεθέν έγιναν όμως και οι μύλοι στην κυκλαδική μας Μύκονο

4. ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η εμφάνιση των ανεμόμυλων στον ελλαδικό χώρο γίνεται τον 13^ο αιώνα στην Ρόδο και στην Κρήτη και στη συνέχεια σε άλλα νησιά. Ειδικά στην Κρήτη εμφανίζονται κατά την Ενετοκρατία γραπτές μαρτυρίες με ανεμόμυλους για την άλεση σιτηρών

Ανεμόμυλοι της Μυκόνου. Σήμερα, διατηρούνται οι επτά από τους δέκα ανεμόμυλους που υπήρχαν στη Μύκονο ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και με την ενέργεια των βοριάδων άλεθαν τα ντόπια σιτηρά.

Οι μύλοι της Μυκόνου, πρώιμες μεταποιητικές μονάδες, συνέβαλαν καθοριστικά μεταξύ 17ου και 19ου αιώνα στην οικονομική ευρωστία του νησιού. που ως αναγκαίος σταθμός για τα διερχόμενα το Αιγαίο ιστιοφόρα πλοία, τα προμήθευε με παξιμάδι. Χάνοντας την οικονομική σημασία τους με την εξέλιξη της τεχνολογίας μετά το 1920, έχασαν την οικονομική σημασία τους αλλά αναδείχθηκαν σε ένα από τα δημοφιλέστερα μνημεία των Κυκλάδων και η εικόνα τους, σαν ένα "σήμα κατατεθέν", ταξίδεψε σε όλη τη Γη.

5. ΕΛΛΗΝΑΣ ΜΥΛΩΝΑΣ

Από τον άνεμο η ενέργεια μεταβιβάζεται

στην πτερωτή – στροφική κίνηση σε κατακόρυφο επίπεδο- και στον οριζόντιο άξονά της, στη συνέχεια, μέσα από τα κατάλληλα γρανάζια, στον κατακόρυφο άξονα και τέλος στην πάνω μυλόπετρα η οποία εκτελεί στροφική κίνηση σε οριζόντιο επίπεδο.

Γιατί οι μυλόπετρες των ευρωπαίων μυλωνάδων ήταν δύο και οι δύο οριζόντιες, ανάμεσά τους το σιτάρι, το καλαμπόκι και το κριθάρι που έπρεπε να συνθλιβούν, να γίνουν σκόνη, αλεύρι προοίμιο τροφής, η κάτω μυλόπετρα ακίνητη και η πάνω να ενεργοποιείται από τον άνεμο.

Οι μυλόπετρες κατασκευάζονται από σκληρή πέτρα, όπως ο γρανίτης, ο ψαμμόλιθος, ο βασάλτης, ο πορφυρίτης, ο χαλαζίας. Η εσωτερική επιφάνεια κάθε μιας είναι ελαφρά κοίλη προς το κέντρο, ώστε να σχηματίζεται κοιλότητα, ενώ οι δύο τους εφάπτονται όσο πλησιάζουν προς την περιφέρεια.

Μέσα στον ανεμόμυλο, και στα δύο του πατώματα, κυκλοφορεί ο μυλωνάς, ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε αρμονική σχέση με τη φύση, ερμηνεύοντας τα σημάδια, προβλέποντας τον καιρό, προστατεύοντας τη σοδειά του. Οι σύγχρονοί μας με το επώνυμο Μυλωνάς, Μυλωνάκης και Μυλωνόπουλος είναι απόγονοι των ένα σωρό μυλωνάδων του ελλαδικού μας κάποτε . Οι αντίστοιχοι αγγλοσάξωνες είναι οι διάφοροι Miller.

Οι ελληνικοί ανεμόμυλοι αξιοποιούσαν την ενέργεια των ανέμων για να αλέθουν δημητριακά αλλά και διάφορα υλικά όπως το ταμπάκο και την κιμωλία. Όπως όμως και οι άλλοι ευρωπαίοι οι έλληνες τους χρησιμοποίησαν και για να πριονίζουν ξύλα και να αντλούν νερό .

6. Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ.

Μήτε κι η σιωπή είναι πια δική σου, εδώ που σταμάτησαν οι μυλόπετρες

Γιώργος Σεφέρης

Από τις αρχές του 19^ου αιώνα η εμφάνιση της ατμομηχανής συνετέλεσε στο να αρχίσουν οι ανεμόμυλοι να περιορίζονται. Οι μυλόπετρες εξακολουθούσαν να δίνουν αλεύρι και σιμιγδάλι αλλά ο κινητήρας εσωτερικής καύσης άρχισε να εκτοπίζει τον ΑΝΕΜΟ. Ο φαινομενικός πρωταγωνιστής ήταν ο ΑΤΜΟΣ αλλά η ενεργειακή πηγή που τον δημιουργούσε ήταν κάποιο ΟΡΥΚΤΟ ΚΑΥΣΙΜΟ .

Η οριστική όμως εκτόπιση των ανεμόμυλων άρχισε μετά τη δεύτερη δεκαετία του 20^ου αιώνα. Και η αιτία δεν ήταν μόνο ο ανταγωνιστής κινητήρας εσωτερικής καύσης. Ο σημαντικότερος αντίπαλος που οδήγησε στην εξαφάνισή τους ήταν ο ηλεκτρικός κινητήρας αν και η ενεργειακή πηγή που τον τροφοδοτούσε ήταν κυρίως κάποιο ορυκτό καύσιμο.

Κατά τη δεκαετία του 1970 , το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας με ανεμογεννήτριες και ανεμόμυλους ανανεώθηκε λόγω της ενεργειακής κρίσης και των προβλημάτων που δημιουργεί η ρύπανση του περιβάλλοντος.

Η συνάντηση του ΑΝΕΜΟΥ με «την ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟ» είχε σαν συνέπεια την σημαντικότερη ίσως εγγονή των ανεμόμυλων,

την ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΑ .

Ζούμε σε μια εποχή στην οποία κάθε 25 λεπτά της ώρας γεννιέται μια νέα ανεμογεννήτρια, εμφανίζεται σε κάποιο σημείο της επιφάνειας του πλανήτη, τίθεται σε στροφική κίνηση από τον άνεμο και συμβολίζει μία από τις μεγάλες ελπίδες για ένα μεγάλο πρόβλημα των κατοίκων του πλανήτη Γη.

Ο άνεμος μεταβιβάζει ενέργεια στην πτερωτή και τη θέτει σε στροφική κίνηση.

Η κίνηση της πτερωτής είναι και στροφική κίνηση του αντίστοιχου άξονα, άρα και στροφική κίνηση του πρώτου από τα δύο γρανάζια, με ορισμένη συχνότητα . Το πρώτο αυτό γρανάζι θέτει σε κίνηση το δεύτερο γρανάζι, το μικρότερο, που βρίσκεται στο άκρο του δεύτερου άξονα, του άξονα δηλαδή της γεννήτριας. Το δεύτερο αυτό γρανάζι στρέφεται με μεγαλύτερη συχνότητα ακριβώς διότι είναι μικρότερο και με αυτό τον τρόπο τίθεται σε περιστροφή με μεγάλη σχετικά συχνότητα ο άξονας της γεννήτριας και εκδηλώνεται ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΕΠΑΓΩΓΗ. Η γεννήτρια δηλαδή γίνεται πηγή ηλεκτρεγερτικής δύναμης, με άλλα λόγια προσφέρει βολτ.

Τα τελευταία χρόνια ωστόσο η πρώτη ανεμογεννήτρια χωρίς γραναζοκιβώτιο με άμεση σύνδεση της πτερωτής με τον άξονα της γεννήτριας έχει ήδη κάνει την εμφάνισή της.

http://www1.eere.energy.gov/windandhydro/printable_versions/wind_animation.html

Κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η ενέργεια του ανέμου έχει ιδιαίτερα αναβαθμιστεί στην παγκόσμια ενεργειακή σκηνή. Μαζί με τη γεωθερμική, την ενέργεια από βιομάζα και κυρίως την ηλιακή χαρακτηρίζονται «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας » και δείχνουν τον «δρόμο».

Προς το παρόν όμως η βασιζόμενη σε υδρογονάθρακες ενέργεια και η πυρηνική ενέργεια καλύπτουν το μεγάλο μέρος των σημερινών αναγκών των ανθρώπων, και μόνο το 2,8% της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης καλύπτεται από Ανανεώσιμες Πηγές.