Εισαγωγή
Μέσα σ’ ένα κόσμο που αλλάζει γρήγορα, είναι γεγονός ότι το εφήμερο αποκτάει ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στη ζωή μας: η πληροφορία τείνει να υποκαταστήσει τη γνώση και η στιγμιαία εντύπωση τείνει να γίνει το μέτρο στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.
Παράλληλα, λόγω των συνθηκών παγκοσμιοποίησης που έχουν επικρατήσει και στην επικοινωνία, τα ζητήματα που απασχολούν το σύγχρονο κόσμο παίρνουν ραγδαίες διαστάσεις, σε σημείο ώστε η διαφάνεια να καθίσταται ένα από τα πλέον ζωτικά αιτήματα και μια από τις βασικότερες προϋποθέσεις για την κοινωνικοποίηση των νέων γενεών.
Αν συνδυάσουμε τα δύο παραπάνω προτάγματα θα επισημάνουμε ότι η σημασία που αποκτά το ‘‘εφήμερο’’ στη ζωή μας καθιστά τη μελέτη των μαζικών μέσων της έκφρασής του (εφημερίδες, περιοδικά κ.α.) απαραίτητη συνθήκη για τη μόρφωση των νέων γενιών. Είναι γεγονός ότι η μελέτη του τύπου αποτελεί ένα από τα μέσα που βοηθούν το παιδί να ‘‘ανοίξει’’ στην πραγματικότητα του κόσμου και να τοποθετηθεί σ’ ένα κόσμο που διαφοροποιείται συνεχώς και γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκος.
Γι’ αυτούς τους λόγους σχολείο οφείλει να ασκεί στο έπακρο το διαμεσολαβητικό μορφωτικό του ρόλο. Αν δεχτούμε ότι ένας βασικός σκοπός του είναι να καταρτίσει πολίτες ελεύθερους, αυτόνομους και υπεύθυνους, ένα ιδανικό μέσο για να τον επιτύχει είναι η μελέτη του τύπου. Μπορεί, μέσω του τύπου, της πλέον αυθεντικής έκφρασης του εφήμερου, να μυήσει τα παιδιά στην ενημέρωση, στην επιλογή και αξιολόγηση των πληροφοριών ανάλογα με αυτό που τους απασχολεί. Με τη μελέτη του τύπου μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να διαμορφώνουν γνώμη και να σφυρηλατούν την πνευματική τους ανεξαρτησία από μικρή ηλικία, μπορούμε να καλλιεργήσουμε τον πλουραλισμό και το σεβασμό στην άποψη του άλλου.
Η έκδοση μιας εφημερίδας στα πλαίσια της σχολικής κοινότητας ή της τάξης είναι το πλέον κατάλληλο μέσο για την ανάπτυξη αυτών των ικανοτήτων και των στάσεων. Όμως για να εκδώσουν τα παιδιά μια εφημερίδα πρέπει να ξέρουν τι είναι μια εφημερίδα, από ποια μέρη αποτελείται, τι ρόλο παίζει κάθε στοιχείο στη μεταβίβαση του μηνύματος, και επιπλέον να γνωρίζουν πώς να διαβάζουν μια εφημερίδα. Με άλλα λόγια, η γνώση του κόσμου των ‘‘ μίντια’’ είναι προϋπόθεση για την άσκηση της ιδιότητας του πολίτη.
Ταυτόχρονα ο τύπος από τη φύση του είναι άριστο μέσο για την καλλιέργεια της αναγνωστικής ικανότητας: προκαλεί την όρεξη της ανάγνωσης του κόσμου και δε γνωρίζει τι θα πει κορεσμός. Είναι φιλικός προς το παιδί, το ενθαρρύνει, προσφέροντας διαβατήριο για τον κόσμο των μεγάλων, αφού μπορεί να έχει θέση σ’ αυτόν πληροφορώντας, συμμετέχοντας και εκφράζοντας τις απόψεις του. Στην προσπάθεια πρόσβασης του Τύπου δεν υπάρχει αποτυχία, αφού κάθε παιδί επεξεργάζεται την πληροφορία ανάλογα με τις εμπειρίες του και τις ικανότητές του. Κοντά στα άλλα ο τύπος αποτελεί άριστο διαθεματικό μέσο: εκτός από τη γλώσσα επιτρέπει την προσέγγιση και όλων των άλλων μαθημάτων, σήμερα περισσότερο από ποτέ, τη στιγμή μάλιστα που ο εγκυκλοπαιδισμός έχει περάσει πλέον στη δικαιοδοσία της πληροφορικής… Το θέμα κάθε φορά είναι να μπορείς να κινητοποιείς τα δεδομένα για να επεξεργαστείς ένα νέο πρόβλημα, να ξέρεις πού και πώς θα ζητήσεις την αναγκαία πληροφορία…
Προσαρμογή στη σχολική πραγματικότητα.
Αυτά έχοντας κατά νου, σκέφτηκα ότι ήταν ανάγκη να αναλάβω μια σειρά από δραστηριότητες με σκοπό να εισάγω τα παιδιά της σχολικής ηλικίας στον κόσμο των εφημερίδων. Έτσι, κατάρτισα μια λίστα από 30 περίπου θέματα 1 που θα βοηθούσαν τα παιδιά, με τις κατάλληλες ανά ηλικία δραστηριότητες, να αποκτήσουν τις σχετικές ικανότητες. Στη διάρκεια του β΄ τετράμηνου της σχολικής χρονιάς κατάφερα να εισάγω στην τάξη έξι απ’ αυτά επιλέγοντας δύο τμήματα Β΄ και Δ΄ τάξης στο 5/Θ Δημοτικό σχολείο Μενιδίου και στο 8/Θ Δημοτικό σχολείο Κατούνας αντίστοιχα. Η παρέμβαση κράτησε 8 δίωρα σε κάθε σχολείο και απλώθηκε στη διάρκεια ενός μήνα (1 δίωρο τη βδομάδα ανά τμήμα). Τα θέματα που επεξεργάστηκα με τα παιδιά των τάξεων αυτών ήταν τα εξής:
1 Από τα παραπάνω θα παρουσιάσω ενδεικτικά τις δραστηριότητες που ανέπτυξα στο πρώτο θέμα (βλ. δείγματα)
Στην προσπάθεια αυτή έλαβα σημαντική βοήθεια από το βιβλίο της Ν . Herr « 100 fiches pratiques pour exploiter la presse en classe », εκδ . Retz , Παρίσι 1994.
