Τα Διηγήματα του μικρού σκολειού είναι ένα λογοτεχνικό κείμενο με ιστορικό ενδιαφέρον που γράφτηκε το 1919.
Βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1870, όταν ο Χρηστοβασίλης κάνει τα πρώτα σχολικά του βήματα στην ιδιαίτερη πατρίδα του στην τουρκοκρατούμενη ακόμα  Ήπειρο. Κι ενώ ο ελληνισμός της Ηπείρου στενάζει ακόμα κάτω από το ζυγό του Τούρκου δυνάστη, η ελληνική νεολαία υποφέρει κυριολεκτικά κάτω από το ζυγό του βάναυσου (Έλληνα) δάσκαλου.
Στο βιβλίο του αυτό ο καταξιωμένος ήδη συγγραφέας παραθέτει τα απομνημονεύματα της μαθητικής του ζωής σε μια μαύρη εποχή της νεοελληνικής παιδαγωγικής. Εδώ εναποθέτει τα βάσανα και τον πόνο της γενιάς του αποκαλύπτοντας μια πτυχή της εκπαίδευσής μας όλο οδύνη και ωδίνες, τότε που ο δάσκαλος, δυνάστης του πνεύματος και του σώματος των μαθητών του, τους υπέβαλε σε απίστευτες σωματικές ποινές, εξευτελισμούς και ταπεινώσεις «για να γίνουν άνθρωποι».
Ο αναγνώστης αναγνωρίζει τις απάνθρωπες πρακτικές της παραδοσιακής πρακτικής που έφτασαν εξασθενημένες μέχρι τις μέρες μας, αφού ο μύλος της νεοελληνικής εκπαίδευσης έτσι γύριζε ως το πρόσφατο παρελθόν.
Το κείμενο έφεραν ξανά στο φως οι εκδόσεις «Ζήτρος», για να γνωρίσουμε μια πτυχή της παραδοσιακής αγωγής και να συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ποιο είναι το πραγματικό παρελθόν της νεοελληνικής εκπαίδευσης και παιδείας.  Σ’ αυτό συντελεί και η εκτενής εισαγωγή του Χρίστου Τσολάκη που ερμηνεύει τη μαρτυρία του Χρηστοβασίλη με βάση τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής του λαμβάνοντας υπόψη το βάρος της μακράς αυταρχικής παιδαγωγικής μας ιστορίας.
Για να μην ξεχνιόμαστε: Η παιδοκεντρική στροφή της σύγχρονης παιδαγωγικής δεν είναι παρά προϊόν του τελευταίου τέταρτου του 20ου αιώνα…