Μέτρηση οστικής πυκνότητας σε παιδιά και ενήλικες με ατελή οστεογένεση

Τι είναι η μέτρηση οστικής πυκνότητας

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας είναι μια μη επεμβατική τεχνολογία που χρησιμοποιείται για να μετρήσει τη μάζα των οστών. Η οστική μάζα, με απλά λόγια, είναι το βάρος του σκελετού, συνολικά ή σε συγκεκριμένες περιοχές. Είναι σημαντικό να μετρηθεί η οστική μάζα στην σπονδυλική στήλη, το ισχίο και τα χέρια, επειδή αυτές είναι οι περιοχές που πιθανότατα θα υποστούν κάταγμα όταν η οστική μάζα είναι χαμηλή. Το ποσό του οστού που έχει κάποιος στον σκελετό του καθορίζει πόσο ισχυρός αυτός είναι και πόσο τραύμα ή βία μπορεί να αντέξει πριν υποστεί κάταγμα. Οι μετρήσεις οστικής πυκνότητας μπορούν να είναι χρήσιμες σε άτομα με ή χωρίς ατελή οστεογένεση (osteogenesis imperfecta, OI) για να εκτιμηθεί ο κίνδυνος κατάγματος και να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα της θεραπευτικής αγωγής.

Πώς γίνεται;

Η συνηθέστερα χρησιμοποιημένη μέθοδος για τη μέτρηση της οστικής μάζας ονομάζεται Dual Energy X-Ray Absorptiometry ή DEXA. Για να μετρήσει κανείς την οστική μάζα με ένα μηχάνημα DEXA, το άτομο ξαπλώνει σε ένα οριζόντιο τραπέζι και παραμένει ακίνητο ενώ ο "βραχίονας" του μηχανήματος περνά πάνω από ολόκληρο το σώμα ή πάνω από τις επιλεγμένες περιοχές. Ενώ εκτελείται η μέτρηση, μια χαμηλής δόσης δέσμη ακτίνων X, που εκπέμπεται από κάτω από το τραπέζι, ακτινοβολεί την περιοχή που μετριέται. Αυτές οι ακτίνες X ανιχνεύονται από μια συσκευή στο βραχίονα του μηχανήματος. Το μηχάνημα μετατρέπει τις πληροφορίες που λαμβάνονται από τον ανιχνευτή σε μια εικόνα του σκελετού και αναλύει την ποσότητα οστού που περιέχει ο σκελετός. Τα αποτελέσματα αναφέρονται συνήθως ως BMD (bone mineral density) και είναι το ποσό του οστού ανά μονάδα σκελετικής περιοχής.

Για τη μέτρηση στην σπονδυλική στήλη, οι γάμπες του ατόμου τοποθετούνται πάνω σε έναν πλαστικό κύβο με το ισχίο να κάμπτεται. Για τη μέτρηση του ισχίου, το άτομο τοποθετείται σε μια θέση με τα δάχτυλα των ποδιών προς τα μέσα ώστε να περιστραφούν οι γοφοί και να παρέχουν τη μεγαλύτερη προβαλλόμενη περιοχή για τη μέτρηση. Για τη μέτρηση του μπράτσου, το άτομο κάθεται σε μια καρέκλα εκτός του μηχανήματος και τοποθετεί το μπράτσο του σε μια συσκευή στήριξης ενώ λαμβάνεται η μέτρηση. Για μια συνολική μέτρηση του σώματος, που παρέχει μεμονωμένες μετρήσεις των ποδιών, του κορμού, της λεκάνης, των πλευρών, των χεριών και του κρανίου, το άτομο ξαπλώνει απλά οριζοντίως και παραμένει ακίνητο.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, εάν ο ασθενής κινείται ενώ πραγματοποιείται η μέτρηση, μπορεί να γίνουν λανθασμένες μετρήσεις. Συνήθως δεν είναι πάρα πολύ δύσκολο για ένα άτομο να παραμείνει ακίνητο επειδή, χρησιμοποιώντας τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό, κάθε μέτρηση απαιτεί λιγότερο από ένα λεπτό για να εκτελέσει.

Γιατί χρησιμοποιείται;

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας από μόνη της δεν παρέχει διάγνωση ατελούς οστεογένεσης αλλά, όταν συνδυάζεται με το προσωπικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό, τα ευρήματα στην σωματική εξέταση, τις ακτίνες X και τις βιοχημικές εξετάσεις, μπορεί να παρέχει σημαντικές πληροφορίες για να υποστηρίξει μια διάγνωση ατελούς οστεογένεσης. Παραδείγματος χάριν, εάν ένα άτομο (συνήθως ένα παιδί που δεν είναι γνωστό αν έχει ατελή οστεογένεση) πάθει κάταγμα, μπορεί να υπάρξει ερώτημα εάν το τραύμα ήταν επαρκές για να προκαλέσει το κάταγμα. Ενώ μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με ατελή οστεογένεση συχνά έχουν σημαντικά μειωμένη οστική πυκνότητα, άλλες μελέτες δείχνουν ότι η οστική πυκνότητα μπορεί να είναι κανονική σε ασθενείς με ήπιας μορφής ατελή οστεογένεση.

Γιατί είναι σημαντική η μέτρηση οστικής πυκνότητας στην ατελή οστεογένεση;

Ένα από τα πιο τυπικά χαρακτηριστικά της σκελετικής ατέλειας κατά την ατελή οστεογένεση είναι η χαμηλή οστική πυκνότητα, μια σημαντική αιτία για την υπερβολική ευθραυστότητα του σκελετού και τα κατάγματα σε αυτήν την διαταραχή. Η μέτρηση της πυκνότητας μπορεί να είναι χρήσιμη στην αξιολόγηση της σκελετικής ανάπτυξης στα παιδιά με ατελή οστεογένεση και τον καθορισμό της πιθανότητας εμφάνισης καταγμάτων. Μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη για να αξιολογηθούν τα πιθανά επιβλαβή αποτελέσματα των τραυματισμών, των ασθενειών ή/και των φαρμάκων στους ασθενείς με ατελή οστεογένεση. Αυτή η τεχνολογία επιτρέπει στους γιατρούς να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα των θεραπευτικών αγωγών με σκοπό την ενίσχυση της οστικής μάζας ή να αποτρέψουν την απώλεια οστού.

Τέλος, είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό ότι μερικές μετρήσεις DEXA μπορεί να είναι παραπλανητικές. Οι σκελετικές παραμορφώσεις (όπως η κυρτότητα της σπονδυλικής στήλης, τα συμπιεστικά κατάγματα στους σπονδύλους, ή οι ορθοπεδικές λάμες) μπορούν να ελαττώσουν ή να καταστρέψουν σημαντικά τη χρησιμότητα του DEXA. Επιπλέον, το μέγεθος του σώματος του ασθενή έχει μια σημαντική επίδραση στις τιμές του DEXA και το πώς πρέπει να ερμηνευθούν. Πολλοί γιατροί (ακόμη και ακτινολόγοι) δεν μπορούν να εκτιμήσουν την επίδραση του μεγέθους του σώματος. Οι μετρήσεις DEXA σε κοντού αναστήματος ενήλικες ή παιδιά μπορούν να είναι χαμηλές και επομένως να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ερμηνεύτουν. Η εκτίμηση του μεγέθους του σώματος είναι απαραίτητη. Τα περισσότερα μηχανήματα DEXA μπορούν παρέχουν πλέον τις φυσιολογικές διακυμάνσεις στις μετρήσεις της σπονδυλικής στήλης των παιδιών, αλλά για άλλες σκελετικές περιοχές οι φυσιολογικές διακυμάνσεις στα παιδιά δεν είναι ακόμα τυπικά διαθέσιμες. Αυτές οι ανησυχίες, εντούτοις, εξετάζονται τώρα στην ιατρική βιβλιογραφία.

Είναι η μέτρηση της πυκνότητας ασφαλής και τι γίνεται με την ακτινοβολία;

Η τεχνολογία του DEXA είναι αρκετά ασφαλής. Η έκθεση σε ακτινοβολία είναι υπερβολικά μικρή, περίπου ισοδύναμη με το να βρίσκεται κάποιος σε εξωτερικούς χώρους όλη μέρα το καλοκαίρι ή να πετάει με αεριωθούμενο αεροπλάνο πάνω από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με το DEXA, ένα άτομο λαμβάνει λιγότερο από το 10% της ακτινοβολίας που λαμβάνει σε μια τυπική ακτινογραφία θώρακα.

Προκαλεί πόνο;

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας δεν είναι επίπονη διαδικασία. Δε γίνεται τσίμπημα με βελόνα και το άτομο δεν αισθάνεται κάτι όταν ακτινοβολείται. Το πιο δύσκολο κομμάτι είναι το να παραμείνει το άτομο ακίνητο για το ένα λεπτό ή τόσο περίπου που διαρκεί η μέτρηση. Το μηχάνημα DEXA δεν περιορίζει τον ασθενή σε κλειστό χώρο.

Τι κοστίζει;

Η τιμή ποικίλλει αρκετά ανάλογα με την περιοχή που μετριέται. Κάποιος μπορεί να πληρώσει μεταξύ $75.00 και $150.00, ανάλογα με το ποιο μηχάνημα χρησιμοποιείται και ποιες περιοχές του σκελετού μετρούνται.

Πώς μπορεί κάποιος να κάνει μέτρηση της οστικής πυκνότητας;

Για να κάνει κάποιος μια μέτρηση οστικής πυκνότητας, το σύνηθες είναι να τον παραπέμψει ένας γιατρός. Ενώ μερικά κέντρα μέτρησης πυκνότητας εκτελούν τις μετρήσεις χωρίς το παραπεμπτικό ενός γιατρού, είναι χρήσιμο να υπάρξει ένας προσωπικός γιατρός που θα ερμηνεύσει τα αποτελέσματα στα πλαίσια της γενικής ιατρικής κατάστασης του ατόμου.

Πότε θα έπρεπε κάποιος να μετρηθεί;

Ενώ η μέτρηση οστικής πυκνότητας μπορεί να είναι χρήσιμη στην αντιμετώπιση κάποιου ασθενή με ατελή οστεογένεση, τα άτομα με ατελή οστεογένεση τύπου Ι ωφελούνται συνήθως περισσότερο. Έχουν τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής μεταξύ των ατόμων με ατελή οστεογένεση και θα βρεθούν αντιμέτωποι με την απώλεια οστών που συνδέεται με την εμμηνόπαυση, την ακινητοποίηση, τα φάρμακα (όπως τα κορτιζονούχα φάρμακα), κ.λπ. Κατά συνέπεια, οι μετρήσεις της οστικής πυκνότητας μπορούν να είναι χρήσιμες στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, ιδιαίτερα της εμμηνόπαυσης. Στους άλλους τύπους ατελούς οστεογένεσης, οι σκελετικές ατέλειες τείνουν να χειροτερεύουν, η οστική πυκνότητα είναι εξαιρετικά χαμηλή και η αντιμετώπιση είναι δύσκολη ανεξάρτητα από την οστική πυκνότητα. Εντούτοις, οι μετρήσεις οστικής πυκνότητας μπορούν να είναι χρήσιμες στον έλεγχο της κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο σκελετός αυτών των ασθενών.

Πόσο συχνά θα πρέπει να γίνεται η μέτρηση;

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας συνήθως εκτελείται μία φορά το χρόνο στους ενηλίκους. Η οστική μάζα αλλάζει σχετικά αργά στους περισσότερους ενηλίκους, ακόμη και στα άτομα με ατελή οστεογένεση. Δεν είναι χρήσιμο να γίνουν μετρήσεις όταν οι αναμενόμενες αλλαγές στη οστική μάζα είναι μικρότερες από αυτές που η μηχανή μπορεί να διακρίνει με ακρίβεια.

Περίληψη

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας με τη μέθοδο DEXA ή άλλη μέθοδο, μπορεί να είναι χρήσιμη στην ιατρική αντιμετώπιση των ασθενών με ατελή οστεογένεση. Η διαδικασία είναι εύκολη, μη επεμβατική, ασφαλής και άνετη. Η τεχνολογία είναι προσιτή σχεδόν σε όλους. Αν και είναι ακριβή, έχει γίνει ένα αναπόσπαστο τμήμα της ιατρικής αντιμετώπισης των ασθενών με ατελή οστεογένεση.

Αναφορές

  1. Reinus, W.R., McAlister, W.H., Schranck, F., Chines, A., & Whyte, M.P. (1998). Differing lumbar vertebral mineralization rates in ambulatory pediatric patients with osteogenesis imperfecta. Calcif Tissue Inc., 62:17-20.
  2. Whyte, M.P. (1992). Hereditary metabolic and dysplastic skeletal disorders. In Coe F.L., Favus M.J. (Ed.), Disorders of Bone and Mineral Metabolism. Raven Press, Ltd., 219-40.
  3. Kurtz, D.W., Morrish, K., Shapiro, J. (1985). Vertebral bone mineral content in osteogenesis imperfecta. Calcif Tissue Int., 37:14-18.
  4. Shapiro, J. (1996). Osteogenesis imperfecta and other defects of bone development as occasional causes of adult osteoporosis. In: Marcus, R., Feldman D., Kelsey, J. (Eds.), Osteoporosis. Academic Press, 703-13.

Αυτό το ενημερωτικό δελτίο προετοιμάστηκε από το Dr. Robert Recker, Ερευνητικό Κέντρο Οστεοπόρωσης, Πανεπιστημιακή Ιατρική Σχολή Creighton, Ομάχα, Νεμπράσκα.

Πηγή: Οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από ελεύθερη μετάφραση της σελίδας με τίτλο "OI Issues: Bone densinometry in Children and Adults with in OI" στο site του Osteogenesis Imperfecta Foundation (OIF)