Lectio 34

ΜΑΘΗΜΑ  XXXIV (34o)

I.       Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ

Cum Africānus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutātum ad eum venērunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticōrum in tecto conlocāvit. Quod ut praedōnes animadvertērunt, abiectis armis ianuae appropinquavērunt et clarā voce Scipiōni nuntiavērunt (incredibile audītu!) virtūtem eius admirātum se venisse. Haec postquam domestici Scipiōni rettulērunt, is fores reserāri eosque intromitti iussit. Praedōnes postes ianuae tamquam sanctum templum venerāti sunt et cupide Scipiōnis dextram osculāti sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrāre solent, domum revertērunt.

II.               Μετάφραση

Όταν ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο, πολλοί αρχηγοί ληστών ήρθαν κατά τύχη σ’ αυτόν, για να τον χαιρετήσουν επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας, επειδή είχε νομίσει ότι αυτοί ήρθαν για να συλλάβουν τον ίδιο, εγκατέστησε στο σπίτι φρουρά από τους δούλους του σπιτιού. Όταν οι ληστές το παρατήρησαν, αφού πέταξαν μακριά τα όπλα τους, πλησίασαν στην πόρτα και με δυνατή φωνή ανάγγειλαν στο Σκιπίωνα (να το ακούς και να μην το πιστεύεις!) ότι ήρθαν για να θαυμάσουν  την ανδρεία του. Όταν οι δούλοι ανέφεραν αυτά τα λόγια στο Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοίξουν οι πόρτες και να τους βάλουν μέσα. Οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν ιερό ναό και με πάθος φίλησαν το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Όταν τοποθέτησαν μπροστά στην είσοδο δώρα, που συνηθίζουν οι άνθρωποι να προσφέρουν στους αθάνατους θεούς, επέστρεψαν στα λημέρια τους.

III.           Παρατηρήσεις

i.            Το σουπίνο είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους. Έχει μόνο δύο τύπους σε -um και σε -u. Σουπίνο διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα, αφού έχουν κυρίως ενεργητική σημασία.

ii.         Ο τύπος σε -um δείχνει το σκοπό της κίνησης (τελική μετοχή της ελληνικής)
Ο σκοπός με ρήματα που δείχνουν κίνηση μπορεί να εκφραστεί εκτός από το σουπίνο, με εμπρόθετη αιτιατική του γερουνδίου και με γενική του γερουνδίου με την causā (gratiā)

iii.         Μπορεί να έχει και αντικείμενο

iv.        Ο τύπος σε -u εκφράζει την αναφορά

IV.           Συντακτικές Παρατηρήσεις

α) cum Africanus … esset: είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό – αφηγηματικό σύνδεσμο cum, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν.

β) cum se … existimasset: είναι δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, εισάγεται με τον αιτιολογικό cum, για να δηλωθεί μία εσωτερική λογική διεργασία, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (conlocavit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

γ) ut quod … animadverterunt: είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

δ) postquam haec … retulerunt: είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρόν.

ε) cum ante … posuissent: είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό – αφηγηματικό σύνδεσμο cum, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

στ) quae homines … solent: είναι δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο dona, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και εκφράζει το πραγματικό.

ζ) tamquam (postes) sanctum templum (essent): αναφορική παραβολική πρόταση σε θέση κατηγορουμένου στο postes  της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το παραβολικό επίρρημα tamquam, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού και εκφράζει το μη πραγματικό.

V.              ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I.         Να γίνει γραμματική αναγνώριση των σουπίνων που υπάρχουν στο κείμενο.

salutātum: αιτιατική σουπίνου του ῥ.  saluto¹ (σκοπός της κίνησης)

captum : αιτιατική σουπίνου του ῥ. capio³* (σκοπός της κίνησης)

audītu: αιτιατική σουπίνου του ῥ. audio⁴ (αναφορά)

admirātum: αιτιατική σουπίνου του ῥ. admiror¹ (σκοπός της κίνησης)

II.       Να αντικατασταθεί από σουπίνο σε -um το εμπρόθετο γερούνδιο

π.χ. venērunt ad spectandum = venērunt spectātum

Legātos misērunt ad orandum = misērunt legātos orātum

Ad dormiendum eunt = eunt dormitum

Legiōnes veniunt ad hiemandum = Legiōnes veniunt hiematum

praedōnes venērunt ad spectandum = praedōnes venērunt spectatum

ΙII.       Να αντικατασταθεί από σουπίνο σε -u το εμπρόθετο γερούνδιο

π.χ. facile est ad credendum = facile est creditu

Facile est ad intellegendum = facile est intellectu

Difficile est ad iudicandum = Difficile est iudicatu

Facile est ad cognoscendum = facile est cognotu

IV.     Να συνταχθεί η περίοδος: Cum Africānus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutātum ad eum venērunt.

Η περίοδος αποτελείται από δύο προτάσεις· η πρώτη είναι δευτερεύουσα χρονική, εισάγεται με τον αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν.
Africānus: Υποκείμενο.
in Literno: εμπρόθετη αφαιρετική, δείχνει στάση σε τόπο.

Η δεύτερη  είναι κύρια

Complures: Επιθετικός προσδιορισμός

Praedonum: αντικειμενική γενική

Duces: υποκείμενο

Forte: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

Salutātum: αιτιατική σουπίνου που δείχνει το σκοπό της κίνησης

ad eum: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατεύθυνσης

venērunt: ρήμα

V.       Να γίνει χρονική αντικατάσταση του rettulērunt

VI.     Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις (με σουπίνο):

   Πήγαμε να τον χαιρετήσουμε

   Είναι ευχάριστο να το βλέπει κανείς

   eum salutātum iimus

   iucundum est visu

  Ακολουθία Χρόνων –Consecutio Temporum

Είναι ένα ιδιαίτερο φαινόμενο της Λατινικής, κατά το οποίο η δευτερεύουσα πρόταση, η οποία εκφέρεται με υποτακτική ρυθμίζει το χρόνο της ανάλογα με το χρόνο του ρήματος της κύριας πρότασης από την οποία εξαρτάται: