Lectio 42

Ο Κικέρωνας και η συνωμοσία του Κατιλίνα - ΜΑΘΗΜΑ XLII (42o)

I. KEIMENO

Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent: qui spem Catilīnae mollibus sententiis aluērunt coniurationemque nascentem non credendo confirmavērunt; quorum auctoritātem secūti multi, non solum improbi verum etiam imperīti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent. Nunc intellego, si iste in Manliāna castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniuratiōnem esse factam, neminem tamimprobum, qui non fateātur.

II. Μετάφραση

Υπάρχουν μερικοί σ’ αυτήν τη Σύγκλητο, που είτε δε βλέπουν αυτά, τα οποία πλησιάζουν απειλητικά, είτε προσποιούνται ότι δε βλέπουν αυτά, τα οποία βλέπουν· αυτοί εξέθρεψαν την ελπίδα του Κατιλίνα με τις επιεικείς τους αποφάσεις και ενίσχυσαν τη συνωμοσία που γεννιόταν με το να μη πιστεύουν στην ύπαρξή της. Ενεργώντας υπό την επιρροή τους πολλοί, όχι μόνο αχρείοι, αλλά και άπειροι, αν τον είχα τιμωρήσει, θα έλεγαν ότι αυτό έγινε με σκληρό και τυραννικό τρόπο. Τώρα καταλαβαίνω ότι, αν αυτός φτάσει στο στρατόπεδο του Μανλίου, όπου κατευθύνεται, κανείς δε θα είναι τόσο ανόητος, που να μη βλέπει ότι έγινε συνωμοσία, και κανείς τόσο αχρείος, που να μην το ομολογήσει.

III. Παρατηρήσεις

i. qui aut ea non videant: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση, συμπερασματική (το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (sunt – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

ii. quae imminent: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη ea της προηγούμενης πρότασης, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό.

iii. aut ea dissimulent: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση συμπερασματική (το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, (η πρόταση συνδέεται με την (α) παρατακτικά με το aut – aut), εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (sunt – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

iv. quae vident: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη ea της προηγούμενης πρότασης, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό.

v. Υποθετικός λόγος: υπόθεση – si in hunc animadevertissem, απόδοση – crudeliter … dicerent.
Υπόθεση: si + υποτακτική υπερσυντελίκου
Απόδοση: υποτακτική παρατατικού. (β΄ είδος υποθετικού λόγου, το μη πραγματικό).

vi. Υποθετικός λόγος: υπόθεση – si iste … pervenerit, απόδοση – fore. (εξαρτημένος υποθετικός λόγος)

vii. quo intendit: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο castra, εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα quo, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό.

viii. qui non … factam: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση, συμπερασματική, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fore: απαρέμφατο ενεστώτα και αυτό από το ρήμα intellego – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό.

ix. qui non fateatur: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση και συγκεκριμένα συμπερασματική. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fore, απαρέμφατο ενεστώτα και αυτό από το ρήμα intellego – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό.

IV. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I. Να αναγνωριστούν οι αναφορικές προτάσεις του κειμένου (είδος, εισαγωγή και εκφορά):

qui aut ea non videant: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση, συμπερασματική (το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (sunt – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
quae imminent: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη ea της προηγούμενης πρότασης, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό.
aut ea dissimulent: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση συμπερασματική (το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, (η πρόταση συνδέεται με την (α) παρατακτικά με το aut – aut), εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (sunt – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
quae vident: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη ea της προηγούμενης πρότασης, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό.
qui non … factam: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση, συμπερασματική, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fore, απαρέμφατο ενεστώτα και αυτό από το ρήμα intellego – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό.
qui non fateatur: δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική πρόταση και συγκεκριμένα συμπερασματική. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fore, απαρέμφατο ενεστώτα και αυτό από το ρήμα intellego – ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό.

II. Να μετατραπούν οι επιθετικοί προσδιορισμοί με τα πλάγια στοιχεία σε αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις.

Homines improbi atque imperīti. Homines, qui improbi atque imperīti sunt
Factum crudele. Factum, quod crudele est.
Sententiae molles. Sententiae, quae molles sunt.

III. Στις παρακάτω τελικές και συμπερασματικές προτάσεις να αντικατασταθεί ο σύνδεσμος ut από τον κατάλληλο τύπο της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod.

Praedōnes venērunt, ut (qui) Scipiōnem admirarentur
Ea femina vēnit, ut (quae) Paulum vidēret
Nemo tam stultus est, ut (qui) hoc dicat
Ea femina non tam stulta est, ut (quae) hoc dicat

IV. Confirmavērunt, animadvertissent: να γίνει χρονική αντικατάσταση

Prs	confirmant	animadvertant
Imp	confirmabant	animadverterent
Fut	confirmabunt	animadvesuri sint
Pfc	confirmavērunt	animadverterint
Pqp	confirmaverant	animadvertissent
FEx	confirmaverint	-

V. Να μετατραπούν στα λατινικά οι παρακάτω προτάσεις:

Λες ότι είσαι Ρωμαίος, πράγμα που δεν είναι αλήθεια.

Κανείς δεν είναι τόσο ανόητος που να μη βλέπει τη συνωμοσία

Romanum te esse dicis, quod non verum est

Nemo tam stultus est, qui non coniuratiōnem videat

Marcus Tullius Cicero: In L. Catilinam (Oratio prima)

30 Quamquam nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent. Qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo conroboraverunt; quorum auctoritate multi non solum improbi, verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie factum esse dicerent. Nunc intellego, si iste, quo intendit, in Manliana castra pervenerit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur. Hoc autem uno interfecto intellego hanc rei publicae pestem paulisper reprimi, non in perpetuum comprimi posse. Quodsi sese eiecerit secumque suos eduxerit et eodem ceteros undique conlectos naufragos adgregarit, exstinguetur atque delebitur non modo haec tam adulta rei publicae pestis, verum etiam stirps ac semen malorum omnium.