Lectio 41
οίκαδε Πάνω Lectio 42

LECTIO QUADRAGESIMA PRIMA -  ΜΑΘΗΜΑ  XLI (41o)   

I.      ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ, ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΛΑΣ

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiōres Horatii plane ac dilucide cum suis locūti sunt; non Sicanōrum aut Pelasgōrum, qui primi colluisse Italiam dicuntur, sed aetātis suae verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquāris, sermōne abhinc multis annis iam obsolēto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas. Quin, homo inepte, taces, ut consequāris, quod vis? Sed antiquitātem tibi placēre dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antīqui, sed sic loquere,ut viri aetātis nostrae; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoriā et in pectore: "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inaudītum".

II.              Μετάφραση

Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες που έζησαν πάρα πολύ παλιά, και οι παλιότεροι απ’ αυτούς Οράτιοι μιλούσαν μεταξύ τους καθαρά και με διαύγεια. Δε χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και των Πελασγών, οι οποίοι λένε ότι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας, αλλά τη γλώσσα της εποχής τους. Εσύ όμως χρησιμοποιείς γλώσσα που είναι απαρχαιωμένη εδώ και πολλά χρόνια πια, σαν να μιλούσες τώρα με τη μητέρα του Ευάνδρου, επειδή δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς τι λες. Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό που θέλεις; Λες όμως πως σου αρέσουν τα παλιά τα χρόνια γιατί τάχα είναι τιμημένα και καλά και σεμνά. Έτσι λοιπόν να ζεις όπως οι παλιοί, αλλά να μιλάς έτσι όπως οι άνθρωποι της εποχής μας. Και να΄ χεις πάντα στη μνήμη σου και στην καρδιά σου αυτό που έγραψε ο Γάιος Καίσαρας : «Σαν το σκόπελο , έτσι να αποφεύγεις τη λέξη την ασυνήθιστη και την πρωτάκουστη».

III.           Οι παραβολικές (συγκριτικές) προτάσεις

Οι παραβολικές (συγκριτικές) προτάσεις είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που λειτουργούν ως δεύτερος όρος σύγκρισης, με πρώτο όρο συνήθως την κύρια πρόταση. Διακρίνονται σε:

Απλές παραβολικές

Η σύγκριση αφορά δύο πράξεις που είναι ή θεωρούνται πραγματικές.

Εισάγονται με τους συνδέσμους: 

  • Atque (=ac)  και et + Οριστική  μετά από επίθετα και επιρρήματα που δηλώνουν ισότητα, ομοιότητα και τα αντίθετά τους: (dis)similes, par, aequus, idem, alius: similiter, partier, contra

·        Ut, sicut -  ita (sic) ... ut  (έτσι … όπως). Οι προτάσεις αυτές εκφράζουν τον τρόπο
Ut severis, ita metes. - Όπως σπέρνεις θα θερίσεις
sic dicit, ut sentit. - Μιλάει σύμφωνα με όσα πιστεύει.

·        quam με επίθετα και επιρρήματα θετικού βαθμού

·        quam με ρήματα tam ... quam - έτσι …όπως
nemo tam stultus est quam ille - κανείς δεν είναι τόσο ανόητος όσο εκείνος

·        quo ... eo / quanto ... tanto (πριν από συγκριτικό ή και υπερθετικό)
- Quo citius, eo melius, Quanto celerius, tanto melius. (abl. mens.)

Υποθετικές παραβολικές

Η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση.

Εισάγονται με τους συνδέσμους: 

  • ut si, velut si, tamquam (si), quasi, proinde (perinde) quasi  + Υποτακτική

 

IV.           Παρατηρήσεις

  • qui primi … dicuntur: είναι δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στις λέξεις Sicanorum και Pelasgorum, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική.
  • quod neminem … vis: είναι δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και εκφράζει πραγματική – αντικειμενική αιτιολογία.
  • quae dicas: είναι δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής άγνοιας, ονοματική ως αντικείμενο των απαρεμφάτων scire και intellegere, εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quae, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από απαρέμφατα ενεστώτα και αυτά από ρήμα αρκτικού χρόνου (vis – ενεστώτας) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.
  • ut consequaris: είναι δευτερεύουσα τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (taces – ενεστώτας) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.
  • quod vis: είναι δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη id που εννοείται στην προηγούμενη πρόταση (αντικείμενο του ρήματος consequaris), εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα.
  • quod … sit: είναι δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (dicis – ενεστώτας) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν. Η υποτακτική φανερώνει μία υποκειμενική αιτιολογία.
  • quod a C. Caesare scriptum est: είναι δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη id, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου (πραγματικό).
 

V.                  ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I.   Να αναγνωριστούν οι παραβολικές προτάσεις του κειμένου (εισαγωγή, εκφορά, ακολουθία)

  • proinde quasi cum matre Evandri nunc loquāris: είναι δευτερεύουσα αναφορική παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο proinde quasi, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (uteris – ενεστώτας) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.
  • ut viri antiqui (vivebant): είναι δευτερεύουσα αναφορική παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με οριστική παρατατικού - πραγματικό.
  • ut (loquuntur) … nostrae: είναι δευτερεύουσα αναφορική παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και εκφράζει το πραγματικό.
  • tamquam verbum scopulus sit: είναι δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο tamquam, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fugias –Ενεστώτας) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.

II.       Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί:
Ille plane loquitur. Ego plane loquor  -    Ille tam plane loquitur quam ego.

  • Tu dilucide loqueris. Nos dilucide loquimur.-   Tu tam dilucide loqueris quam nos.
  • Paulus modeste loquitur. Marcella modeste loquitur. -  Paulus tam modeste loquitur quam Marcella.
  • Paulus studiōse lectitat. Marcella studiōse lectitat. -  Paulus tam studiōse lectitat quam Marcella.

III.     Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί:
Ille plane loquitur. Ille plane scribit  -   Ille similiter loquitur ac scribit.

  • Tu dilucide loqueris. Tu dilucide scribis -  Tu similiter loqueris ac scribis.
  • Paulus modeste loquitur. Paulus modeste vivit. -  Paulus similiter loquitur ac vivit.
  • Paulus studiōse lectitat. Paulus studiōse discit. -  Paulus similiter lectitat ac discit.

IV.     Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί:
Ille hoc dicit, quod sentit.  -    Ille sic dicit, ut sentit.

  • Nos hoc dicimus, quod intellegimus -  Nos sic dicimus, ut intellegimus
  • Vos hoc dicitis, quod intellegitis -  Vos sic dicitis, ut intellegitis
  • Illi hoc dicunt, quod intellegunt -   Illi sic dicunt, ut intellegunt

V.    Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί (προσοχή στην ακολουθία των χρόνων:
Tu multum loqueris de Paulo. Tu eum non cognoscis.   -    Tu sic loqueris de Paulo quasi eum cognoscas.

  • Tu multum loquebāris de Paulo. Tu eum non cognoscēbas. -  Tu sic loquebāris de Paulo quasi eum cognosceres.
  • Paulus sumptuose vivit. Paulus dives non est. -  Paulus sic vivit quasi dives sit.
  • Paulus sumptuose vivēbat. Paulus dives non erat. -  Paulus sic vivēbat quasi dives esset.

VI.   Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

   Ο Σκαιόλας μίλησε σα να ήταν νέος

   Οι συγκλητικοί μιλούσαν έτσι όπως ήθελε ο Σύλλας.

   Scaevola sic locutus est, quasi juvenis esset.

    Patres sic loquebantur, ut Sulla volebat.

 

RETIARIVS - Aulu-Gelle

AVLI GELLI NOCTES ATTICAE: LIBER I

X. Quibus verbis compellaverit Favorinus philosophus adulescentem casce nimis et prisce loquentem. 1 Favorinus philosophus adulescenti veterum verborum cupidissimo et plerasque voces nimis priscas et ignotas in cotidianis communibusque sermonibus expromenti: "Curius" inquit "et Fabricius et Coruncanius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii illi trigemini plane ac dilucide cum suis fabulati sunt neque Auruncorum aut Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis locuti sunt; 2 tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquare, sermone abhinc multis annis iam desito uteris, quod scire atque intellegere neminem vis, quae dicas. Nonne, homo inepte, ut, quod vis, abunde consequaris, taces? 3 Sed antiquitatem tibi placere ais, quod honesta et bona et sobria et modesta sit. 4 Vive ergo moribus praeteritis, loquere verbis praesentibus atque id, quod a C. Caesare, excellentis ingenii ac prudentiae viro, in primo de analogia libro scriptum est, habe semper in memoria atque in pectore, ut "tamquam scopulum, sic fugias inauditum atque insolens verbum"."

LIVRE I, CHAP 10

Le philosophe Favorinus dit un jour à un jeune homme qui recherchait les termes anciens, et qui, dans la conversation, employait des mots surannés et par cela même très inconnus : "Curius, Fabricius, Coruncanius, ces premiers héros de la république, les trois Horaces, bien plus anciens encore, parlaient à leurs contemporains en termes clairs et intelligibles; ils parlaient la langue de leur temps et non celle des Aurunces, des Sicaniens, des Pélasges, qui, dit-on, habitèrent les premiers l'Italie. Mais toi, comme si tu conversais avec la mère du roi Évandre, tu te sers de mots tombés en désuétude depuis plusieurs siècles, sans doute pour que personne ne puisse ni te comprendre ni t'entendre. Jeune fou, tais-toi; tu parviendras à ton but bien plus vite. Tu prétends que l'antiquité te plaît pour sa probité, pour sa tempérance, sa modération; eh bien ! forme tes mœurs sur celles des anciens, et parle la langue de ton époque; grave profondément dans ta mémoire le précepte que C. César, cet esprit supérieur et juste, a examiné dans le premier livre de son traité sur l'Analogie : «Fuir une expression étrange et inusitée comme on évite un écueil.»"

neque Auruncorum aut Sicanorum aut Pelasgorum. Les Aurunces habitaient cette partie de l'Italie située entre la Campanie et le pays des Volsques, que l'on appelait Ausonie. Les Sicaniens étaient les anciens habitants de la Sicile. Les Pélages étaient une colonie de Thessaliens et d'Epirotes qui se confondirent, en Italie, avec les Aborigènes, 800 ans avant Jésus-Christ.

cum matre Evandri. Evandre, un des plus anciens rois de l'Italie, eut pour mère la prophétesse Carmenta, et passa pour fils de Mercure, à cause de son éloquence.