Lectio 49

I.                  Η ΠΟΡΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΒΡΟΥΤΟΣ

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi ungium resecandōrum causā poposcit eōque velut forte se vulnerāvit. Clamōre deinde ancillārum in cubiculum vocātus Brutus ad eam obiurgandam vēnit, quod tonsōris praeripuisset officium. Cui secrēto Porcia “non est hic” inquit “temerarium factum meum, sed certissimum indicium amōris mei erga te tale consilium molientem: experīri enim volui, quam aequo animo me fero essem interemptūra, si tibi consilium non ex sententiā cessisset”.

II.               Μετάφραση

Η Πορκία, σύζυγος του Βρούτου, όταν έμαθε το σχέδιο του άντρα της για τη δολοφονία του Καίσαρα ζήτησε ένα ξυράφι μανικιουρίστα δήθεν για να κόψει τα νύχια της και μ’ αυτό που της γλίστρησε δήθεν τυχαία αυτοτραυματίστηκε. Έπειτα ο Βρούτος, που τον κάλεσαν στην κρεβατοκάμαρά της οι φωνές των υπηρετριών, ήρθε για να τη μαλώσει, επειδή τάχα είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Σ’ αυτόν η Πορκία είπε κρυφά: «αυτό δεν είναι μια ασυλλόγιστη πράξη μου, αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου για σένα που ετοιμάζεις τέτοιο σχέδιο. Θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα αυτοκτονούσα με το ξίφος, αν το σχέδιο σου δεν πήγαινε κατ’ ευχήν».

III.           Παρατηρήσεις

Προσδιορισμός του σκοπού

Ο προσδιορισμός του σκοπού μετά από ρήματα που δηλώνουν κίνηση μπορεί να εκφραστεί με 5 διαφορετικούς τρόπους:

1. Legātum misērunt, ut nuntiāret - τελική πρόταση
2. Legātum misērunt, qui nuntiāret - αναφορική τελική πρόταση
3. Legātum misērunt, nuntiātum - σουπίνο σε - um
4. Legātum misērunt, nuntiandi causā - causā gratiā +  γενική του γερουνδίου
5. Legātum misērunt, ad nuntiandum - ad + αιτιατική του γερουνδίου

Γερουνδιακή έλξη (Το γερουνδιακό ως προσδιορισμός)

Το ρήμα αναγγέλλω παίρνει αντικείμενο σε αιτιατική· έτσι μπορούμε να προσθέσουμε το αντικείμενο (τη νίκη ) στο τέλος των παραπάνω παραδειγμάτων: έστειλαν πρεσβευτή για να αναγγείλει τη νίκη τους.  Αυτό δε συνεπάγεται καμιά μεταβολή για τους τρόπους εκφοράς 1, 2, και 3. Στα παραδείγματα όμως 4 και 5, όπου υπάρχει εμπρόθετος τύπος του γερουνδίου με αντικείμενο σε αιτιατική πρέπει να γίνει μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική. Η μετατροπή αυτή ονομάζεται γερουνδιακή έλξη. Η μετατροπή γίνεται ως εξής:

• Το αντικείμενο του γερουνδίου παίρνει την πτώση του γερουνδίου
• ενώ το γερούνδιο μετατρέπεται σε γερουνδιακό που ως επιθετικός προσδιορισμός συμμορφώνεται προς την πτώση, τον αριθμό και το γένος του προσδιοριζόμενου ουσιαστικού.
• Πριν από το λεκτικό σύνολο γερουνδιακού και προσδιοριζόμενου ουσιαστικού συναντάμε συνήθως μια πρόθεση. Σ’ αυτή την περίπτωση από το γερουνδιακό σχηματίζουμε  ένα ουσιαστικό και το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό το τρέπουμε σε γενική προσδιοριστική, δηλαδή στη μετάφραση διατηρούμε την ενεργητική σύνταξη σα να μην υπήρχε η έλξη.
• Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε εμπρόθετο τύπο του γερουνδίου, causā gratiā + γενική,

IV.           ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I.               Να εντοπιστούν οι περιπτώσεις της γερουνδιακής έλξης που υπάρχουν στο κείμενο. Να διευκρινιστεί αν η έλξη είναι υποχρεωτική ή όχι.

• de interficiendo Caesare: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς·  (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)
• ungium resecandōrum causā: εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)
• ad eam obiurgandam: εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)

II.             Στα παρακάτω παραδείγματα να προστεθεί στο γερούνδιο το αντικείμενο που βρίσκεται μέσα σε παρένθεση και να γίνει η γερουνδιακή έλξη· να διευκρινιστεί αν η έλξη είναι υποχρεωτική ή όχι.

• Rōmam vēnimus ad vivendum (Paulam) - Rōmam vēnimus ad Paulam vivendam (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)
• Iuvenes cupidi erant videndi (puellas) - Iuvenes cupidi erant puellarum videndarum (γενική - όχι υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη  )
• Rōmae adfuimus ad parandum (magnas divitias) - Rōmae adfuimus ad magnas divitias parandas (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)
• Vēnit (lībros) legendi causā - Vēnit librorum legendorum causā (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)
• Discimus legendo (lībros) - Discimus libris legendis (απρόθετη αφαιρετική - όχι υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)
• Hoc genus (είδος) armōrum aptum est tegendo (corpora) (tego = καλύπτω) - Hoc genus armōrum aptum est tegendis corporibus (δοτική - υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη)

III.      Να μεταφραστεί στα λατινικά η πρόταση «ήλθαν πρέσβεις, για να ζητήσουν (peto) ειρήνη (pax) με τους πέντε διαφορετικούς τρόπους που υποδεικνύουμε στις παρατηρήσεις:

·         Legati venērunt, ut pacem peterent

·         Legati venērunt, qui pacem peterent

·         Legati venērunt pacem petitum

·         Legati venērunt  pacis petendae causa

·         Legati venērunt ad pacem petendam

Valeri Maximi

Factorum et Dictorum Memorabilium

 Liber III

 3.2.15 Cuius filia minime muliebris animi. quae, cum Bruti viri sui consilium, quod de interficiendo ceperat Caesare, ea nocte, quam dies taeterrimi facti secutus est, cognosset, egresso cubiculum Bruto cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. clamore deinde ancillarum in cubiculum revocatus Brutus obiurgare eam coepit, quod tonsoris praeripuisset officium. cui secreto Porcia 'non est hoc' inquit 'temerarium factum meum, sed in tali statu nostro amoris mei erga te certissimum indicium: experiri enim volui, si tibi propositum parum ex sententia cessisset, quam aequo animo me ferro essem interemptura'.

15. La fille de ce Caton n'avait dans le caractère rien de féminin. Elle apprit le projet que Brutus, son mari, avait formé de tuer César, la nuit même qui précéda ce crime affreux. Brutus étant sorti de la chambre, elle demanda un rasoir en feignant de vouloir se couper les ongles et, le laissant tomber comme par hasard, elle se blessa. Les cris des servantes rappelèrent Brutus dans la chambre et il se mit à lui reprocher d'avoir voulu faire le même la tâche du barbier. Mais Porcia le prenant à part : "Ce que j'ai fait, dit-elle, n'est point un accident. C'est, dans la situation où nous sommes, la plus forte épreuve que je puisse te donner de mon amour pour toi. J'ai voulu voir par cet essai, pour le cas où ton projet ne réussirait pas selon tes souhaits, jusqu'à quel point je saurais me poignarder sans trembler." (An de R. 709.)