Λογοτεχνία

Απόσπασμα από τον πρόλογο του L.Durrell στην αγγλική έκδοση της "Αιολικής γης" του Η.Βενέζη

Η τραγωδία τον ξεριζωμού του από τα μέρη της Ανατολής εξακολουθεί ακόμη να πιέζει
βαριά την καρδιά κάθε σύγχρονου Έλληνα, αδιάφορο αν κατοικούσε από πριν στη
μητροπολιτική Ελλάδα ή αν ήρθε εξόριστος από τους πλούσιους κάμπους και τα δασωμένα
βουνά της Μιχρασίας. Δεν μπορεί ποτέ να ξεχάσει. Αν είναι εξόριστος, ξαναγυρίζει πάλι και
πάλι στην Ανατολή μέσα στα όνειρά του: τη νοσταλγεί μελαγχολικά όπως ο Αδάμ και η Εύα
θα νοσταλγούσαν τον Κήπο της Εδέμ μετά την Έξωση. Οι θεόρατες φλόγες από την πυρκαϊά
της Σμύρνης φωτίσανε ολόκληρο τον ουρανό του ανατολικού Αιγαίου. Λένε, μάλιστα, ότι
ακόμα κι ως τις απέναντι ακτές οι τοίχοι των κελλιών του Αγίου Όρους πήρανε κάποιο
φέγγος από τη φευγαλέα λάμψη των πυρπολημένων πόλεων. Τα νερά της Σμύρνης είχαν
γεμίσει από κουφάρια. Αλλά κάτι περισσότερο από την αδικία, την απανθρωπιά και την
παραφροσύνη της ιστορικής αυτής στιγμής, έχει μείνει στη σκέψη του σύγχρονου Έλληνα:
μια αίσθηση χαμένου πλούτου, χαμένης ψυχικής γαλήνης. Περπατώντας κανείς σήμερα
μέσα στις πόλεις της μητροπολιτικής Ελλάδας, αναγκαστικά φτάνει στους προσφυγικούς
συνοικισμούς με τους χωματένιους δρόμους και τις σειρές των χαμόσπιτων που είναι
καμωμένα από ντενεκέδες πετρελαίου κι από διαλυμένα κουτιά ζάχαρης. Ακούει εδώ κ'
εκεί ομιλίες που θυμίζουν παλιά Δωρική διάλεκτο, μια διάλεκτο που είχε φτάσει κάποτε ως
τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας και την έφερε πάλι τώρα στο άγονο τούτο ακρογιάλι το
κύμα της ιστορίας. Ένα τραγούδι χωρισμένο ξαφνικά σε τέταρτα τόνου μιλάει για τη
Σμύρνη, για τους δρόμους με τα απανωτά καφενεία, τα γυάλινα κλουβιά που αιωρούνται
μέσα στη γλυκειά καλοκαιρινή ατμόσφαιρα, για το γουργούρισμα του ναργιλέ, τα κόκκινα
φέσια τα κρεμασμένα στους ασβεστωμένους τοίχους όπου κάποτε κάθε πελάτης είχε και
την κρεμάστρα του ... Σκοντάφτοντας κανείς πάνω στα σκουπίδια και στις βρωμιές των
στενών αυτών δρόμων (και ποια πόλη στην Ελλάδα δεν έχει τον προσφυγικό της
συνοικισμό;) θυμάται την Ανατολή. Για το σύγχρονο Έλληνα η Ανατολή έχει γίνει μια μνήμη
που την αγγίζει από καιρό σε καιρό, σαν τον άνθρωπο που αγγίζει κάθε τόσο με τα δάχτυλά
του μια κλεισμένη  πληγή.