ΣΕΙΣΜΟΣ! Για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε το σείσιμο, τη σεισμική κίνηση, αλλά και το τίναγμα, την ταραχή, τη διάσειση. Επίσης, η λέξη σείσις σήμαινε το σείσιμο, το κούνημα, όπως και η λέξη σείσμα. Να, λοιπόν, από πού προέκυψε ο σεισίχθων (-ονος), δηλαδή: ο σείων την γην, επίθετο που δόθηκε στο θεό Ποσειδώνα. Ίδια προέλευοη και ρίζα έχουν και:
• ο σεισματίας δηλ. ο έχων κίνησιν τρομώδη ή παλμικήν (σεισμός)
• ο σείστης δηλ. ο σείων την γην
• το σεισμολόγιον δηλ. η περί σεισμών πραγματεία
• το επίθετο σειστός (-ή, -όν), δηλ. ο σειόμενος, ο «τρεμουλιαστός».

Ο σεισμός, μολονότι ως φυσικό φαινόμενο κατατάσσεται στις φυσικές καταστροφές, ακόμη και στις ημέρες μας αναφέρεται πολλές φορές ως θεομηνία, που υποδηλώνει τις προαιώνιες προσπάθειες «εξήγησης» του σεισμικού φαινομένου.
Στην αρχαιότητα ο σεισμός συνδέθηκε στενά με τον γίγαντα Εγκέλαδο, γεγονός που ισχύει μέχρι και σήμερα, αφού συχνότερα λέγεται και γράφεται ότι «χτύπησε ο εγκέλαδος» από ό,τι «έγινε σεισμός» ή «εκδηλώθηκε σεισμική δράση» ή άλλες συναφείς εκφράσεις.
Η μυθολογία μας θεωρεί τους Γίγαντες παιδιά του Ουρανού και της Γαίας (Γης), που εμφανίστηκαν στην επιφάνεια της Γης στις Φλέγρες (λέξη που σημαίνει: «αναμμένα χωράφια») ή στην Παλλήνη.
Κάποτε οι Γίγαντες πολέμησαν εναντίον των Ολύμπιων θεών που είχαν το Δία επικεφαλής. Σ’ αυτόν τον πόλεμο ο Δίας είχε συμμάχους και συμπολεμιστές του τα αδέρφια του και τα παιδιά του, ανάμεσα στα οποία ξεχωριστή θέση κατείχαν ο Διόνυσος και ο Ηρακλής, γεννημένοι από θνητές μητέρες, και οι οποίοι συνέβαλαν αποφασιστικά στην οριστική έκβαση του αγώνα των θεών εναντίον των Γιγάντων.
Με διάφορα τεχνάσματα οι Ολύμπιοι και ο Ηρακλής κατόρθωσαν να νικήσουν τους Γίγαντες.. Η Αθηνά εξουδετέρωσε το Γίγαντα Εγκέλαδο, πετώντας πάνω του ένα βουνό, την Αίτνα. Κάθε φορά λοιπόν που ο Εγκέλαδος ανέπνεε, από το βουνό έβγαινε καπνός και γλώσσες φωτιάς, ενώ όταν προσπαθούσε να μετακινηθεί σειόταν ολόκληρο το βουνό (σεισμός). Όμως οι προσωκρατικοί αλλά και οι μεταγενέστεροι φιλόσοφοι δεν ικανοποιούνταν από τη μυθολογική εξήγηση των σεισμών και προσπάθησαν να δώσουν μια λογική ερμηνεία του φαινομένου.
Το φυσικό αυτό φαινόμενο προβλημάτισε προσωπικότητες του μεγέθους των Θαλή, Αναξίμανδρου, Αναξαγόρα, Πυθαγόρα, Αριστοτέλη, Επικούρου, Παυσανία κ.ά., οι οποίοι προσπάθησαν να δώσουν σε αυτό επιστημονικές ερμηνείες.

Διασκευασμένο απόσπασμα απο το βιβλίο:
Ελένη Ι. Ιωαννίδου, Το αλφαβητάρι των σεισμών, Δίαυλος, Αθήνα 1997.

(Ακολουθούν επιλεγμένα αποσπάσματα από το διαδικτυακό τόπο του ΟΑΣΠ (Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας- www.oasp.gr)…

Μέγεθος, εστία, ένταση, επίκεντρο, ρήγμα, σεισμικά κύματα…
Έννοιες που ακούγονται συχνά και που επαναλαμβάνονται από όλους μετά από ένα μεγάλο σεισμό. Τι είναι όμως ο σεισμός;
Στην αρχαιότητα: Η δόνηση λόγω της κίνησης του Εγκέλαδου μέσα στον τάφο του, αναγκαίο κακό σταλμένο από τον Δία, το αποτέλεσμα της συμπίεσης ατμών στο εσωτερικό της Γης ή μήπως ο κραδασμός του εδάφους από το σπαρτάρισμα του γατόψαρου των Ιαπώνων;
Σήμερα: Το τράνταγμα, η κίνηση του εδάφους που οφείλεται στη θραύση πετρωμάτων, το στιγμιαίο αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας διαδικασίας συσσώρευσης δυναμικής ενέργειας σε καταπονούμενες περιοχές της λιθόσφαιρας. Ένα φυσικό φαινόμενο που μπορεί να προκαλέσει πολλές απώλειες τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε υλικά αγαθά.
Σεισμός είναι η εδαφική δόνηση που γεννιέται κατά τη διατάραξη της μηχανικής ισορροπίας των πετρωμάτων από φυσικές αιτίες που βρίσκονται στο εσωτερικό της γης.
…
H Γη αποτελείται από τρία διαφορετικά στρώματα το φλοιό, το μανδύα και τον πυρήνα, συνολικού πάχους 6.370km περίπου.
Ο φλοιός είναι το στερεό, εξωτερικό περίβλημα της Γης. Υπάρχουν δύο είδη φλοιού, ο ηπειρωτικός και ο ωκεάνιος. Το μέσο πάχος του ηπειρωτικού είναι περίπου 35km, κάτω όμως από τις μεγάλες οροσειρές μπορεί να φτάσει τα 60 - 70km. Το μέσο πάχος του ωκεάνιου είναι 7km (δηλαδή ο φλοιός είναι πραγματικά ένα πάρα πολύ λεπτό τμήμα της γής).
…
Η λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία αλλά απαρτίζεται από ένα σύνολο μεγάλων και μικρότερων πλακών που ολισθαίνουν πάνω στο υποκείμενο παχύρρευστο μανδυακό υλικό (ασθενόσφαιρα) πραγματοποιώντας σχετικές μεταξύ τους κινήσεις. Οι πλάκες αυτές λέγονται λιθοσφαιρικές πλάκες.
…
Αποτέλεσμα της σχετικής κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών είναι η αργή παραμόρφωση των πετρωμάτων στις παρυφές τους. Για το λόγο αυτό στα πετρώματα που βρίσκονται κοντά στις περιοχές αυτές συσσωρεύονται τεράστια ποσά δυναμικής ενέργειας (ενέργεια ελαστικής παραμόρφωσης πετρωμάτων), και αναπτύσσονται μεγάλες τάσεις που συνεχώς αυξάνουν. Όταν οι τάσεις αυξηθούν τόσο πολύ, ώστε να υπερβούν το όριο αντοχής του λιθοσφαιρικού υλικού, στο σημείο αυτό επέρχεται θραύση. Ταυτόχρονα πραγματοποιείται απότομη σχετική κίνηση των δύο τμημάτων που έχουν προκύψει κατά μία επιφάνεια έως ότου ισορροπήσουν σε νέες θέσεις. Η επιφάνεια αυτή είναι το σεισμικό ρήγμα. Τη χρονική αυτή στιγμή γεννιέται ένας σεισμός.
…
Σύμφωνα με όσα έχουν ήδη αναφερθεί αυτονόητο είναι ότι οι σεισμοί γεννιούνται μόνο μέσα στη λιθόσφαιρα και κατά κύριο λόγο εντοπίζονται στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών.
…
Σεισμοί και Ελλαδικός Χώρος
Ο ελληνικός χώρος βρίσκεται στα όρια επαφής και σύγκλισης της Ευρασιατικής πλάκας με την Αφρικανική, γι’ αυτό και είναι χώρος μεγάλης σεισμικότητας (η σεισμικότητα ενός τόπου καθορίζεται από τη συχνότητα εμφάνισης των σεισμών και τα μεγέθη τους). Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία η Ελλάδα, από άποψη σεισμικότητας, κατέχει την πρώτη θέση στη Μεσόγειο και την Ευρώπη καθώς και την έκτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, μετά την Ιαπωνία, Νέες Εβρίδες, Περού, νησιά Σολομώντα και Χιλή.