Ισπανός εξερευνητής, ο πρώτος Ευρωπαίος που έφτασε στις ακτές του Ειρηνικού ωκεανού (1513) και ένας από τους θεμελιωτές της ισπανικής κυριαρχίας στην αμερικανική ήπειρο.

Καταγόταν από οικογένεια ευγενών και ακολούθησε τον στρατιωτικό κλάδο. Το 1500 περίπου συμμετείχε σε μια ισπανική εξερευνητική-κατακτητική αποστολή στο Νέο Κόσμο και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Ισπανιόλα (σημερινή Αϊτή και Άγιος Δομίνικος). Τα επόμενα χρόνια πήρε μέρος σε διάφορες εξερευνητικές αποστολές στην κεντρική και νότια Αμερική και προσπάθησε, όπως όλοι οι κονκισταδόρες της εποχής του, να συγκεντρώσει πλούτη και δύναμη.

Το 1510 ίδρυσε στην περιοχή Νταριέν, κοντά στον Ισθμό του Παναμά, τη Σάντα Μαρία Αντίγκα, πρώτο μόνιμο ευρωπαϊκό οικισμό στη νότια Αμερική. Άνθρωπος, όμως, χωρίς ιδιαίτερες ηθικές αναστολές, εξαιρετικά βίαιος και απροσάρμοστος σε οποιαδήποτε πειθαρχία, ήρθε συχνά σε προστριβές και ρήξεις με τους άλλους Ισπανούς αξιωματούχους και έπεσε στη δυσμένεια του Ισπανού βασιλιά.

Το 1512, ο Μπαλμπόα πληροφορήθηκε από τους ιθαγενείς την ύπαρξη μεγάλης θάλασσας στα δυτικά. Θέλοντας να εξευμενίσει το θρόνο αλλά και να καρπωθεί νέα πλούτη, σχημάτισε εκστρατευτικό σώμα και ύστερα από 20ήμερη περιπετειώδη πορεία, κατά τη διάρκεια της οποίας συνάντησε σφοδρή αντίσταση των ιθαγενών, αντίκρισε, στις 25 Σεπτεμβρίου 1513, τον μεγάλο δυτικό ωκεανό. Αποφάσισε να τον ονομάσει Νότια Θάλασσα και ανακήρυξε την προσάρτησή του καθώς και των χωρών, που αυτός βρέχει, στο ισπανικό στέμμα.

Ο Μπαλμπόα τιμήθηκε για τη μεγάλη του αυτή επιτυχία με το αξίωμα του κυβερνήτη της Νότιας Θάλασσας και ορισμένων παράκτιων περιοχών (1514 -19), χωρίς όμως να αποκτήσει ουσιαστικές εξουσίες. Η γενική διοίκηση των κεντροαμερικανικών ισπανικών κτήσεων είχε ήδη ανατεθεί στον σφοδρό ανταγωνιστή του Πέδρο Αρίας Ντάβιλα (γνωστό και ως Πεδραρίας), άνθρωπο επίσης αδίστακτο στις μεθόδους του. Στα χρόνια που ακολούθησαν (1513 -17) ο Μπαλμπόα διενήργησε και νέες επιτυχείς εξερευνητικές αποστολές, υποβλεπόμενος από τον Πεδραρίας, ο οποίος τον κατηγορούσε ως οργανωτή συνωμοσιών. Τραγική κατάληξη της διαμάχης ανάμεσα στους δύο άνδρες υπήρξε η σύλληψη του Μπαλμπόα με την κατηγορία της «προδοσίας», η καταδίκη του σε θάνατο και ο αποκεφαλισμός του.

Το όνομα του Μπαλμπόα δόθηκε σε μια μικρή πόλη-λιμάνι της Δημοκρατίας του Παναμά (στην είσοδο της διώρυγας, από την πλευρά του Ειρηνικού) ενώ μπαλμπόα ονομάζεται επίσης το νόμισμα του Παναμά.