Αναπαράσταση βυζαντινού σπιτιού, 13ος αι., Πέργαμος.

Πολυκάνδηλο, 5ος-6ος αι., Λούβρο, Παρίσι.

Η βυζαντινή κατοικία ενσωμάτωσε πολλά προγενέστερα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Η μορφή των βυζαντινών σπιτιών, που γνώρισε πολλές παραλλαγές καθοριζόταν από την οικονομική κατάσταση του ιδιοκτήτη, τη μορφολογία του εδάφους και φυσικά το διαθέσιμο χώρο.

Έτσι, υπήρχαν τόσο πολυτελείς επαύλεις όσο και φτωχικά σπίτια, ενώ διαφορές παρατηρούμε και ανάμεσα στα αστικά σπίτια και στα σπίτια της υπαίθρου.

Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, τα σπίτια είχαν συνήθως έναν ή δύο ορόφους, χωρίς όμως να λείπουν τα τριώροφα ή και τα πολυώροφα κτίσματα (αναφέρεται, μάλιστα, ότι κατά τη βασιλεία του Θεοδόσιου υπήρχαν στην Κωνσταντινούπολη και σπίτια με εφτά ή εννιά πατώματα), συνήθεια ρωμαϊκής καταγωγής.

Οι περισσότερες κατοικίες διέθεταν στέρνες στα ισόγεια ή χώρους για τα ζώα, ενώ το κυρίως δωμάτιο βρισκόταν στον όροφο. Χωρίσματα από ελαφρά υλικά (ξύλο, καλάμια) διαιρούσαν τους ενιαίους χώρους σε μικρότερα δωμάτια, ενώ το φως έφτανε μέσα στο σπίτι από τα παράθυρα, στα οποία προσάρμοζαν κατάλληλα πλαίσια ώστε δέχονται μικρά τζάμια οκταγωνικά ή ορθογώνια.Για τον εξοπλισμό των σπιτιών με κινητά αντικείμενα μαθαίνουμε από τις παραστάσεις ή τις γραπτές πηγές, καθώς τα φθαρτά υλικά κατασκευής τους δεν επέτρεψαν τη διατήρησή τους.

Όπως και το ίδιο το οίκημα έτσι και η επίπλωση και η οικοσκευή του καθοριζόταν από την οικονομική κατάσταση του ιδιοκτήτη. Τα συνηθέστερα υλικά κατασκευής των σκευών ήταν το γυαλί, ο πηλός, ο χαλκός, τα όστρακα και το ξύλο για τους πιο φτωχούς και τα πολύτιμα μέταλλα (χρυσός, ασήμι) ή το ελεφαντόδοντο για τους πλούσιους. Βασικά στοιχεία της βυζαντινής επίπλωσης ήταν τα «κλινάρια», ή «κραββάτια» ή «κρεββάτια», με στρώματα από άχυρο (για τους φτωχούς) και πούπουλο χήνας (για τους πιο εύπορους), οι «τάβλαι» (τα τραπέζια), τα «σελλία» ή «σκαμνία» (τα δικά μας σκαμνιά). Το δάπεδο καλυπτόταν από τα «επεύχια» ή «τάπητες» (χαλιά), ενώ το εσωτερικό του σπιτιού διαιρούνταν από τα «βήλα» (παραπετάσματα), υφάσματα που χρησιμοποιούνταν σαν εσωτερικές πόρτες.

Τέλος, ο φωτισμός γινόταν με λυχνάρια, κανδήλες, πολυκάνδηλα ή κεριά και φανάρια.