Μία μεγάλη
γιορτή έστησαν χθες το πρωί στον πεζόδρομο του Ακταίον, μαθητές και μαθήτριες 12 σχολείων Δημοτικών και Γυμνασίων του νησιού μας, τα οποία συμμετείχαν στην εκδήλωση που διοργάνωσε η Επιστημονική Ένωση Καθηγητών Αγγλικής Δημόσιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου (ΕΠ.Ε.Κ.Α.Δ.Ε.Δ.).
Πρόκειται για παιδιά από το 1ο, 3ο, 5ο, 11ο, 12ο Δημοτικό Σχολείο Ρόδου, από το 1ο και 2ο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Πανεπιστημίου Αιγαίου, από το Δημοτικό Σχολείο Μασάρων, από το 2ο, 3ο, 6ο, 7ο Γυμνάσιο Ρόδου και από το Γυμνάσιο Ιαλυσού, τα οποία κατά το μάθημα των Αγγλικών διδάχθηκαν τρόπους προστασίας του περιβάλλοντος και μείωσης των απορριμμάτων, κατασκεύασαν διακοσμητικά ή χρηστικά αντικείμενα χρησιμοποιώντας ανακυκλώσιμα υλικά.
Τα «έργα» τους αυτά διέθεσαν χθες προς πώληση έναντι συμβολικού αντιτίμου και τα έσοδα θα διατεθούν στο τοπικό Κέντρο Ελπίδα, το οποίο απασχολεί, στηρίζει και βοηθάει στην επαγγελματική προκατάρτιση και κοινωνικοποίηση παιδιών με αναπηρίες.
Η εκδήλωση πλαισιώθηκε από μουσικά και χορευτικά δρώμενα που οργάνωσαν οι μαθητές των σχολείων, ενώ συμμετείχε και μουσικό σχήμα του Μουσικού Γυμνασίου Ρόδου, πλημμυρίζοντας με νότες ολόκληρο το Μανδράκι!
Η εκδήλωση προκάλεσε το ενδιαφέρον όχι μόνο των ντόπιων που επισκέφθηκαν τους πάγκους των παιδιών και θαύμασαν τις κατασκευές τους, αλλά και αρκετούς ξένους επισκέπτες οι οποίοι όχι μόνο στήριξαν την προσπάθεια των μαθητών αλλά φωτογράφισαν ή βιντεοσκόπησαν μέρος της εκδήλωσης που άρχισε στις 9.30 το πρωί και ολοκληρώθηκε στη μία το μεσημέρι.
«Θελήσαμε αφενός να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά στο τομέα του περιβάλλοντος, αλλά και να τους δημιουργήσουμε «κουλτούρα» και αφετέρου να δείξουμε ότι υπάρχει μία ειδικότητα στα σχολεία που εργάζεται και σε αντικείμενα πέραν από αυτά που της έχουν ανατεθεί και έτσι αποφασίσαμε την διοργάνωση αυτής της εκδήλωσης» είπε μιλώντας στη «Ροδιακή» η πρόεδρος της Επιστημονικής Ένωσης Καθηγητών Αγγλικής Δημόσιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου κ. Μαρία ʼντζελα Μυριαλλάκη. Η ίδια επεσήμανε το ζήλο και τον ενθουσιασμό με τον οποίο συμμετείχαν τα παιδιά, κάτι το οποίο άλλωστε ήταν εμφανές και από το πλήθος των κατασκευών που παρουσίασαν χθες.
Στο χώρο της εκδήλωσης για να συγχαρούν εκπαιδευτικούς και παιδιά για αυτή τους τη προσπάθεια βρέθηκαν οι Αντιπεριφερειάρχες κ. κ. Φώτης Χατζηδιάκος και Δέσποινα Διακοσταυριανού Σώζου, ο Δήμαρχος Ρόδου κ. Στάθης Κουσουρνάς και ο Περιφερειακός Σύμβουλος κ. Αντώνης Χατζηιωάννου.
Η προώθηση της αποτελεσματικής μάθησης
Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Pestalozzi
Μυριαλλάκη Μαριάντζελα εκπαιδευτικός
(e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. )
Αφορμή για να γράψω αυτό το άρθρο υπήρξε η πρόσφατη συμμετοχή μου σε ένα ευρωπαϊκό σεμινάριο Pestalozzi το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Λάρνακα στην Κύπρο, από τις 11 έως και τις 14 Οκτωβρίου 2011. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα όπως είναι τα Comenius, τα Grundtvig και τα Pestalozzi δίνουν την ευκαιρία στους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς να γνωρίσουν άγνωστες κουλτούρες και να αλληλεπιδράσουν με συναδέλφους άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Συγκεκριμένα, τα προγράμματα Pestalozzi, προωθούν δραστηριότητες που αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα όσον αφορά στην υποστήριξη των επιμορφωτών, των δασκάλων και καθηγητών στο ρόλο τους ως επαγγελματιών στις σταθερά αυξανόμενες ετερογενείς και πολύ-πολιτιστικές κοινωνίες μέσα στις οποίες ζούμε σήμερα. Δίνουν την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να έλθουν σε επαφή με συναδέλφους άλλων χωρών και να δουλέψουν συνεργατικά πάνω σε projects κοινού θεματικού και παιδαγωγικού ενδιαφέροντος. Επίσης συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων σε όλο το μήκος και πλάτος της Ευρωζώνης. Επιπρόσθετα, προβάλουν τον καθοριστικό ρόλο της εκπαίδευσης στην προώθηση του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και της τήρησης του νόμου. Ονομάσθηκαν έτσι τιμώντας τον Johann Heinrich Pestalozzi ένα σπουδαίο Ελβετό παιδαγωγό ο οποίος είχε μια ολιστική παιδαγωγική φιλοσοφία που στόχευε στην ανάπτυξη κάθε πτυχής του μαθητή: τη διανοητική, την ψυχική και την κινητική. Όπως απλά έλεγε, στόχευε σε τρεις τομείς: «στο κεφάλι, στην καρδιά και στα χέρια».
Τα προγράμματα αυτά τελούν υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχει έδρα το Στρασβούργο στη Γαλλία. Το Συμβούλιο της Ευρώπης ιδρύθηκε το 1949 από δέκα ιδρυτικά μέλη, αλλά τώρα αποτελείται από 47 ευρωπαϊκές χώρες. Είναι ένας πολύ σημαντικός θεσμός, γιατί δίνει την ευκαιρία μέσω αντιπροσώπων να εκφρασθούν 800 εκατομμύρια Ευρωπαίοι. Στόχος του είναι να επιβάλει το σεβασμό της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Μέσα από το συμβούλιο αυτό οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν κοινές λύσεις σε προβλήματα όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και η διαφθορά, το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, η βιοηθική και η παράνομη διακίνηση ανθρώπων. Προσπαθούν να συνεργασθούν με όλα τα κράτη μέλη προκειμένου να βρεθούν λύσεις στα κοινά μας προβλήματα. Η Διεύθυνση Εκπαίδευσης και Γλωσσών είναι υπεύθυνη για τα προγράμματα Pestalozzi που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς που θέλουν να μάθουν νέα πράγματα και να διαδώσουν τα αποτελέσματα της επιμόρφωσης τους, όταν επιστρέψουν στην εργασία τους, στους συναδέλφους τους επαγγελματίες. Τα σεμινάρια αυτά πραγματοποιούνται σε διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες κάθε φορά και έχουν ως γλώσσα εργασίας την Αγγλική, τη Γαλλική, τη Γερμανική ή την Ιταλική.
Το θέμα του σεμιναρίου που είχε τίτλο «Η προώθηση της αποτελεσματικής μάθησης» θεωρείται πως είναι η προσωπική επιδίωξη κάθε δασκάλου που θέλει να είναι αποτελεσματικός. Κατά τη διάρκεια μίας παρουσίασης για το πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το δυναμικό μοντέλο της εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας για τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας, δόθηκαν τα χαρακτηριστικά ενός αποτελεσματικού δασκάλου. Σύμφωνα με την παραπάνω παρουσίαση, ένας αποτελεσματικός δάσκαλος πρέπει να είναι πηγή έμπνευσης για τους μαθητές του. Κάθε δάσκαλος (με την ευρεία έννοια του όρου) θα πρέπει να βρίσκει τρόπους να κινητοποιεί τους μαθητές, θα πρέπει να βασίζει τη διδασκαλία στις ανάγκες των μαθητών και στο μαθησιακό τους τύπο, θα πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένος και τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, να συνδέει το μάθημα με την πραγματική ζωή. Μόνο όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα να μάθουν κάτι, γιατί θα τους φανεί χρήσιμο στη ζωή τους, συνεργάζονται και προσπαθούν να αποκτήσουν αυτή τη γνώση ή δεξιότητα. Γνωρίζουμε από πρώτο χέρι ότι αυτές οι θεωρίες που διαβάζουμε στα βιβλία ή στα επιστημονικά άρθρα είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοσθούν σε μία πραγματική τάξη με παιδιά που έχουν μαθησιακά ή άλλα προβλήματα και κάτω από την πίεση του χρόνου για να βγάλουμε την ύλη. Οπωσδήποτε όμως αξίζει να προσπαθήσουμε. Σύμφωνα με τον ομιλητή είναι απαραίτητο να αφήνουμε τρία με πέντε λεπτά στο τέλος του κάθε μαθήματος, προκειμένου να επανεξετάζουμε τις βασικές ιδέες που συζητήσαμε, να κάνουμε δηλαδή μία συνόψιση της εκπαιδευτικής ώρας, πράγμα που όλοι εμείς οι ενεργοί εκπαιδευτικοί γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι. Τονίσθηκε επίσης πως ένας εκπαιδευτικός πρέπει πάντα να κάνει διαφορετικού μήκους παύσεις μετά από μια ερώτηση επειδή οι ερωτήσεις σχετικά με αφηρημένες έννοιες απαιτούν παύσεις μεγαλύτερης διάρκειας από ότι οι ερωτήσεις σε σχέση με πραγματικά περιστατικά. Δεν υποστηρίζουμε πως είναι εύκολο να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, αλλά αξίζει να προσπαθήσουμε να το εφαρμόσουμε στο μέτρο του δυνατού μέσα σε μία τάξη. Επανειλημμένα βέβαια τονίσθηκε η ανάγκη για περισσότερη ομαδική εργασία και μικρότερο ρόλο του δασκάλου στο κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας. Με αυτό βέβαια δεν εννοούμε την απουσία του δασκάλου, αλλά τον περιορισμό του χρόνου ομιλίας από την μεριά του έτσι ώστε να δοθεί περισσότερος χρόνος στους μαθητές να αλληλεπιδράσουν και να εμπλακούν παραγωγικά στο μάθημα. Ο δάσκαλος απλά αλλάζει ρόλο: γίνεται ο καθοδηγητής και αυτός που διευκολύνει την απόκτηση γνώσης. Αυτό είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να αλλάξει στα σχολεία στην Ελλάδα, γιατί υπάρχει η παγιωμένη αντίληψη πως όλα είναι πιο εύκολα και αποτελεσματικά όταν γίνονται δασκαλοκεντρικά. Ευτυχώς όμως υπάρχουν αρκετοί συνάδελφοι που γνωρίζουν την αναγκαιότητα αυτού του καινούριου ρόλου, το προσπαθούν και το καταφέρνουν, ίσως όχι πάντα αλλά τις περισσότερες φορές.
Η διαφοροποίηση στη διδασκαλία είναι ένα άλλο πράγμα στο οποίο δόθηκε μεγάλη βαρύτητα στη διάρκεια αυτού του σεμιναρίου. Αυτό που είναι βασικό είναι να παρέχουμε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι μαθητές να μπορούν να δουλεύουν και να μαθαίνουν. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε μέσα από τη δημιουργία διαφορετικών, αλληλένδετων, καλά προγραμματισμένων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που βασίζονται στην πρότερη γνώση και στις δεξιότητες των μαθητών. Οι δραστηριότητες αυτές θα πρέπει να ακολουθούν μια ιεραρχική σειρά από αυτές που μπορούν να γίνουν από όλους ή σχεδόν από όλους στην τάξη, μέχρι αυτές που είναι για τους πολύ καλούς, ταλαντούχους μαθητές.
Η κύρια εμπειρία που αποκτήθηκε από αυτό το πρόγραμμα είναι η πεποίθηση ότι όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες μπορούμε να εργαστούμε προς την κατεύθυνση ενός κοινού στόχου βάζοντας στην άκρη τις όποιες προκαταλήψεις και πολιτιστικές διαφορές μας. Ήταν πολύ ωραίο όταν συνειδητοποιήσαμε πόσο πολλά πράγματα έχουμε κοινά αν και ανήκουμε σε διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα και έχουμε διαφορετικές συνθήκες εργασίας. Η ανταλλαγή απόψεων και πρακτικών με τους Ευρωπαίους συναδέλφους, μας έδωσε μια εντελώς νέα προοπτική για την αντιμετώπιση ορισμένων δραστηριοτήτων στην τάξη και υποσχεθήκαμε να κρατήσουμε επαφές, ακόμα και να συμμετέχουμε σε κοινά ευρωπαϊκά προγράμματα. Με άλλα λόγια, μέσα από τις ομάδες εργασίας ανοίχθηκε μεταξύ των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών ένα πλαίσιο επικοινωνίας για δραστηριότητες που τροφοδοτούν τη διδασκαλία και το περιεχόμενο της, με στόχο τη δημιουργία νέας γνώσης.
Κλείνοντας, θα έλεγα ότι τα ευρωπαϊκά προγράμματα όπως τα Pestalozzi δίνουν στους εκπαιδευτικούς την ευκαιρία να βελτιώσουν το θεωρητικό τους υπόβαθρο, να ανανεώσουν τις γνώσεις τους, να μοιραστούν τις εμπειρίες και τις μεθόδους διδασκαλίας με τους άλλους Ευρωπαίους εκπαιδευτικούς τους οποίους κατά πάσα πιθανότητα ποτέ δεν θα είχαν συναντήσει με άλλο τρόπο, και ότι αξίζει να τύχουν μεγαλύτερης συμμετοχής και από τους Έλληνες εκπαιδευτικούς. Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε, είναι απαραίτητο να στρέφουμε το βλέμμα μας σε θετικές επιδράσεις της Ευρωπαϊκής σύμπραξης.
Γιορτή στον πεζόδρομο
Learning : too serious to be taken seriously
Recent studies of humour indicate its efficacy as a coping mechanism in situations of extreme stress (such as Ofsted inspections !). The putative effects of humour have long been understood and its increased therapeutic use in healthcare contexts can be viewed as a measure of its perceived importance. In the context of hospitals and other related environments humour functions as an emotional scaffold for both patients and staff : put simply, it relaxes people in negative circumstances.
Intensification of workload is a central feature of the educational world and stress is a natural reaction to this intensification. Humour is therefore a necessary coping mechanism for staff; it is also a classroom prerequisite for maximising learning. It is the latter of these uses of humour which forms the focus of this essay.
In 1996 Daniel Goleman wrote
?When people who are prone to anxiety are asked to perform a cognitive task----[anxiety] inhibits performance? *1
If, as educators, we seek to create an environment which maximises learning then anxiety reduction and the resultant increase in pupil performance of cognitive tasks should be a goal of all classroom teachers. Alistair Smith (1996) *2 rightly located anxiety - reduction as one of the key conditions in the Pre - stage of the Accelerated Learning Cycle,
?the learner must be free from anxiety or stress and be challenged?
Thus, we cannot separate emotional scaffolding and cognitive support ; the two are inter - related. When the emotional climate of the classroom is ?correct? there will be a resultant rise in pupil performance. Humour , therefore, is an essential element of classroom climate - control !
So, what evidence supports the contention that serious consideration, (no pun intended !), needs to be given to the use of humour as an educative tool. A recent study of the effects of humour on (job) performance (conducted by John Gosnik and Bruce Arolico) focussed on more than 300 employees of a leading Canadian financial institution. The study demonstrated that the employees who were the best performers had managers who raised performance through transformational leadership (a key component of which is humour). The situation should not differ in a school environment - transformational teachers utilising humour will raise the performance levels of pupils far quicker than those who do not make use of it.
Studies also exist which centre on students. One such study , located at St. Louis Community College, considered the characteristics which students associated with excellent teaching. Humour was one of the top 5 characteristics. Interestingly the number of occasions, on which humour is referred to by people interviewed for ?My Best Teacher? column in the Times Educational Supplement , is significantly high.
It is true that humour can have negative connotations ; it can be used to ridicule ; it can be a vehicle for prejudice , but also it can be used to facilitate a broad range of beneficial effects :-
? Humour leads to increased attentiveness ? something television producers have not ignored !
? Humour contributes to making learning ?fun? and having ?fun? is an undoubted motivator.
? Humour facilitates a relaxed (stress-free ) classroom environment and the brain works better in a state of relaxed alertness. (Humour is a stress moderator)
? Fear blocks ?working memory? and, as fear dissipates when we are amused, our memory functions more effectively in an environment in which humour features.
? Humour (but not sarcasm !) is effective as part of classroom behaviour modification - it aids conflict resolution.
? Humour is a key communication tool - it increases group cohesion.
With such a wealth of positive attributes why doesn?t humour feature regularly in teacher training, INSET provision etc ? Perhaps it relates to the erroneous perception that humour is part of a ?dumbing down? of education. Nothing could be further from the truth : when using humour we shift the classroom focus from coverage (what pupils cover does not necessarily equate to what they remember !) to acquisition. Recognising that acquisition - centred learning is a pedagogical imperative certainly isn?t symptomatic of a ?dumbed - down? curriculum. Effective teachers have long used humour as an educative tool and more formal consideration of it is not a new thing. An article entitled ?Place of Humour in the Curriculum? appeared, over 60 years ago, in the ?Journal of Experimental Education? (Brumbaugh *3) and in the 1970?s M.D.Baughman wrote a ?Handbook of Humor in Education *4.
In this, the 21st Century, ?change? is a feature of everyone?s life. For the pupils , now in our schools, it will be a feature of everyday existence. The Royal Society of Arts recently published a document *5 which indicated that a major life skill for our new century is the ability to cope with change. Change can, undoubtedly, be stressful and as N.F.Dixon (1980) *6 indicated, humour can be used as a cognitive alternative to stress.
In this sense humour is doubly useful - firstly, as a part of an armoury of effective teaching techniques (as already discussed) and secondly as a method of reducing pupil stress and helping them to take a playful perspective on stressful situations, thereby reducing its possible negative emotional responses. Mannell and McMahon (1982) *7 point out how humour can function as a brief ?play - activity? which can be ?snatched? at any point in the day. They indicate that the link between ?humour as a play activity? and mental health and well being.
It is beyond the scope of this article to fully explore the biopsychosocial effects of humour but we can conclude that humour , in an educational context, serves two key purposes :
1. It is an indispensible teaching tool and aid to learning.
2. It is a life skill which helps pupils to deal with change (and its attendant anxiety).
Having established the benefits of humour in the classroom it remains for us to consider practical methods of ensuring that we maximise opportunities for humour. The following is not intended as an exhaustive list of humour - maximising strategies ; it does, however, offer a starting point for the classroom teacher -
o When using text try ?Read in the style of----? as a method of encouraging active reading e.g. ?Read in the style of an angry detective? ; ?Read in the style of an overly dramatic person?. The more unusual the choice of character the greater the impact !
o Use terminology which pupils will recognise as signifying ?fun? e.g. ?The comma game? : if pupils perceive an activity as a ?game? then they are more likely to be receptive to it.
o If class (or group) attention wanders ?dip into? a bank of humorous (but educationally valid) ?Time - out games?. It is better to refocus attention in this way than to continue with a lesson which becomes increasingly ineffective.
o A good Key Stage 2 example is ?The Initials Game? in which descriptions of pupils are invented which match the initials of that pupil?s name e.g. Henry Weir - Hard worker Gillian Spencer - Good speller
o Use non - conforming materials whenever possible ! Most Y6 pupils can quote ?She whipped a pistol from her knickers? when asked to remember something written by Roald Dahl . (Ensure however that the material is not too risqu? !)
o Try to use published materials that have a humorous element ; cartoon - like presentation can be particularly effective.
o When something needs to remembered, such as a subject specific word, a fact etc invent a humorous narrative in which the object/date/fact features centrally. Encourage the pupils to do the same.
In conclusion, if we are to seriously consider methods of making learning more effective then we need to take seriously the benefits of applying humour in the classroom.Learning is, pardoxically, too serious to be taken seriously, a comment which would appear to be nonsensical if we didn?t acknowledge the critical importance of humour in our classrooms. Perhaps ?edutainment? should cease to be a derisory term ; perhaps it is time for us to take humour seriously.
Alan Peat May 2001