Κ.Π.Καβάφης, «Στα 200 π.Χ.»

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

(Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ «ΣΤΑ 200 π.Χ.»

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Τίτλος: «Η ειδική ποιητική σχέση του Κων/νου Καβάφη με την ιστορία»

Δημιουργός: Μαρία Γριβάκου, Φιλόλογος 2ου Γυμνασίου Άνω Λιοσίων

Μάθημα: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Τάξη: Γ’ Γυμνασίου

Διδακτική ενότητα: Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή (1880-1922), «Στα 200 π.Χ.», Κ. Π. Καβάφης

Χρονική διάρκεια: πέντε (5) ώρες

Τόπος διεξαγωγής: δύο (2) ώρες στην αίθουσα διδασκαλίας και τρεις (3) ώρες στο σχολικό εργαστήριο πληροφορικής

Εργαλεία: Επεξεργαστής κειμένου, Διαδίκτυο, Φύλλα Εργασίας (σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή), βιντεοπροβολέας, λογισμικό παρουσίασης

Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα, Πληροφορική

Σύνδεση με το Α.Π.Σ.: η διδακτική αυτή πρόταση αφορά στη διδακτική ύλη της Γ’ Γυμνασίου, καθώς το ποίημα «Στα 200 π.Χ.» βρίσκεται στο σχολικό εγχειρίδιο αυτής της τάξης. Οι μαθητές/τριες καλούνται – μέσω της συγκεκριμένης ενότητας – να συνειδητοποιήσουν την ανάδειξη της ιστορικής και πολιτισμικής ακμής του ελληνισμού εξαιτίας της πανελλήνιας εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου και συνάμα να αξιολογήσουν τη στάση που κράτησαν οι Λακεδαιμόνιοι.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Στο συγκεκριμένο σενάριο μάθησης επιχειρείται η διδασκαλία του μαθήματος της Λογοτεχνίας μέσω της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών. Σκοπός είναι οι μαθητές/τριες να μελετήσουν τη στενή σχέση των ποιημάτων του Καβάφη με την ιστορία, τη δημιουργία και την ακμή των ελληνιστικών βασιλείων καθώς και την αξιολόγηση της εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου κυρίως μέσω της διάδοσης της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. Επιπρόσθετα μέσα από το παρόν σενάριο επιδιώκεται να απαντηθούν ερωτήματα σχετικά με την ταυτότητα του ομιλητή και τον ειρωνικό σχολιασμό της συμπεριφοράς των Λακεδαιμονίων.  Διαφοροποιείται όμως από την παραδοσιακή φιλολογική προσέγγιση διότι μελετώντας επιλεγμένες διευθύνσεις του διαδικτύου, οι μαθητές/τριες καλλιεργούν αναγνωστικές (και όχι μόνο) δεξιότητες, μετατρέπονται σε ερευνητές, οξύνουν την κριτική ικανότητα, προβληματίζονται, οικοδομούν προσωπικές θέσεις και απόψεις, εργάζονται ομαδικά και συνειδητοποιούν την αξία της ενεργητικής συμμετοχής σε μια ανακαλυπτική πορεία μάθησης.

ΣΤΟΧΟΙ

ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ

  • Να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες τον ποιητή και το έργο του, αφού ο Κων/νος Καβάφης αποτελεί τον εκφραστή ενός οικουμενικού ελληνισμού με παγκόσμια αναγνώριση στο χώρο της ποιητικής δημιουργίας
  • Να ενημερωθούν για τη ζωή του , που ήταν «πολυταξιδεμένη»
  • Να έλθουν σε επαφή με τη διάκριση των ποιημάτων του με βάση συγκεκριμένα κριτήρια
  • Να μελετήσουν την ιδιαίτερη σχέση που είχε αναπτύξει με την ιστορία
  • Να διερευνήσουν την έννοια της «καβαφικής ειρωνείας» και να αντιληφθούν τις ποικίλες μορφές της

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ

  • Να καλλιεργήσουν οι μαθητές/τριες τις αναγνωστικές τους δεξιότητες
  • Να αναπτύξουν στρατηγικές διερευνητικής μάθησης
  • Να συνεργαστούν για την εκπόνηση των εργασιών τους και να αναπτύξουν πνεύμα συλλογικής δημιουργίας μέσω της ανταλλαγής διαφορετικών θέσεων και απόψεων
  • Να αποκτήσουν κριτική ικανότητα και υπευθυνότητα
  • Να καλλιεργήσουν μια νέα οπτική στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων, της Λογοτεχνίας και ειδικότερα της Ποίησης
  • Να υιοθετήσουν μια διαφορετική άποψη για την «επαφή με την Ποίηση», που συχνά θεωρείται δυσνόητη και απροσπέλαστη.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ

  • Να έλθουν σε επαφή με τους Η/Υ και να αντιληφθούν τους τρόπους με τους οποίους οι ΤΠΕ μπορούν να επηρεάσουν τη μάθηση και τη διδασκαλία, ιδιαίτερα των φιλολογικών μαθημάτων
  • Να καλλιεργήσουν δεξιότητες έρευνας, αναζήτησης και επεξεργασίας πληροφοριών από το διαδίκτυο
  • Να ασκηθούν στη χρήση του φυλλομετρητή, του επεξεργαστή κειμένου, της συμπλήρωσης πίνακα, του λογισμικού παρουσίασης, των συμφραστικών πινάκων, των ηλεκτρονικών λεξικών.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

  • συνεργατική: οι μαθητές/τριες συγκροτούν ομάδες των 3-5 ατόμων, τους ανατίθεται ένα έργο που πρέπει να διεκπεραιώσουν από κοινού ενώ ο στόχος αυτής της συνεργασίας είναι να μεγιστοποιήσουν τις προσωπικές γνώσεις μέσω της αλληλεπίδρασης με τα άλλα μέλη της ομάδας που προσπαθούν για το κοινό όφελος (D. & K. Johnson). Η αλληλεπίδραση ατόμου-κοινωνικού περιβάλλοντος παίζει τον κυρίαρχο ρόλο αφού δε διευκολύνει απλώς τη μάθηση αλλά τη δημιουργεί. (L. Vygotsky)
  • ανακαλυπτική – διερευνητική: οι μαθητές/τριες με τις δικές τους δυνάμεις προσπαθούν να εμβαθύνουν στο αντικείμενο και να ανακαλύψουν τις θεμελιώδεις αρχές και σχέσεις που διέπουν τα επιμέρους στοιχεία του. (J. Bruner)

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ο δάσκαλος αποποιείται πλέον το ρόλο «του γνωρίζοντος». Μετατρέπεται  σε εμψυχωτή, διευκολυντή, καθοδηγητή. Ο ρόλος του δασκάλου είναι ένας ρόλος προετοιμασίας μαθησιακών καταστάσεων μέσα από τις οποίες ο μαθητής θα ανακαλύψει τη νέα γνώση (Bruner). Κατά τη διάρκεια της διδακτικής διαδικασίας θα είναι άλλοτε καθοδηγητικός, άλλοτε υποστηρικτικός και άλλοτε συμβουλευτικός προκειμένου οι μαθητές/ τριες  μέσα στα καθορισμένα χρονικά πλαίσια να ολοκληρώσουν την «αποστολή» τους. Στην πραγματικότητα ο εκπαιδευτικός αναλαμβάνει το ρόλο «του βοηθού» στη μάθηση αφού υποστηρίζει το μαθητή/τρια να κατασκευάσει τα εννοιολογικά και λειτουργικά νοητικά σχήματα των αντικειμένων της μάθησης.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ-ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Προτού εφαρμοστεί το παρόν σχέδιο μαθήματος, προηγείται στην αίθουσα διδασκαλίας η ερμηνευτική προσέγγιση και ανάλυση του ποιήματος του Κων/νου Καβάφη στο σχολικό εγχειρίδιο (σελ. 123-124).

Η διδάσκουσα έχει διερευνήσει το ποσοστό εξοικείωσης του μαθητικού της δυναμικού με τις νέες τεχνολογίες, γεγονός που θα συνδράμει μετέπειτα στην καλύτερη οργάνωση των μαθητών/τριών σε ομάδες.

Έχει προηγηθεί η επικοινωνία με την υπεύθυνη καθηγήτρια του εργαστηρίου Πληροφορικής και από κοινού έχουμε προχωρήσει στην κατάλληλη προετοιμασία του χώρου, δηλ. δημιουργία φακέλων στην επιφάνεια εργασίας των υπολογιστών με αρχεία που περιέχουν το διδακτικό σενάριο, τις υπερσυνδέσεις, τις ιστοσελίδες και τα φύλλα εργασίας.

Επίσης έχει προϋπάρξει συνεννόηση με τη διεύθυνση του σχολείου για πιθανές τροποποιήσεις του προγράμματος.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ

Οι μαθητές/τριες του τμήματος χωρίζονται σε πέντε (5) ομάδες των τεσσάρων-πέντε ατόμων. Τα παιδιά έχουν περιορισμένη  εμπειρία της ομαδοσυνεργατικής διαδικασίας και γι’ αυτό το λόγο ο καταμερισμός τους σε ομάδες πραγματοποιήθηκε με βάση ορισμένα κριτήρια  που έθεσε η διδάσκουσα. Συγκεκριμένα, η σύνθεση των ομάδων γίνεται με κριτήριο την εξοικείωση τους με τις νέες τεχνολογίες και τις προσωπικές τους προτιμήσεις.  Ακολούθως ορίζονται ο συντονιστής της ομάδας,  ο ερευνητής, ο συγγραφέας και ο παρουσιαστής.

Η κάθε ομάδα έχει στη διάθεσή της από δύο Η/Υ του εργαστηρίου. Τα Φύλλα Εργασίας αποθηκεύονται σε φάκελο που έχει δημιουργηθεί στην επιφάνεια εργασίας των υπολογιστών αλλά θα δοθούν στους μαθητές/τριες και σε έντυπη μορφή ώστε να κρατούν πρόχειρες σημειώσεις κατά τη διάρκεια των αποστολών τους.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ

Έχοντας ολοκληρώσει την επεξεργασία του ποιήματος οι μαθητές/τριες του τμήματος αναλαμβάνουν να εμβαθύνουν στη μελέτη του ποιήματος «Στα 200 π.Χ.» και να διερευνήσουν τη ποιητική υπόσταση του  Κων/νου Καβάφη.

Καλούνται να μελετήσουν συγκεκριμένες διευθύνσεις στο Διαδίκτυο, να τις επεξεργαστούν και να προχωρήσουν στη συμπλήρωση  ενός ηλεκτρονικού Φύλλου Εργασίας και στην εκπόνηση καθορισμένων εργασιών στο πλαίσιο της ομάδας τους. Μετά την ολοκλήρωση των αποστολών των ομάδων,  οι μαθητές/τριες θα παρουσιάσουν τα εργασίες τους στην ολομέλεια της τάξης.

Θα ακολουθήσει ατομική αξιολόγηση, αξιολόγηση ομάδας και ετεροαξιολόγηση και ακολούθως  τα συμπεράσματα και οι παρουσιάσεις θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1ης ΟΜΑΔΑΣ

ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΟΜΑΔΑΣ:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ……………………………………………………………………………………

  1. Αφού λάβετε υπόψη σας τη διαίρεση των ποιημάτων του Καβάφη, όπως παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CF%86%CE%B7%CF%82, να παρουσιάσετε τις τρεις κατηγορίες ποιημάτων του Καβάφη και κατόπιν να κατατάξετε το ποίημα «Στα 200 π.Χ.» σε μια από τις κατηγορίες δικαιολογώντας την άποψή σας.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

  1. Επισκεφτείτε τον Επίσημο Δικτυακό Τόπο του αρχείου Καβάφη ( http://www.kavafis.gr/ ) και θα δείτε έναν άλλο τρόπο κατάταξης των ποιημάτων του ποιητή. Να τον παρουσιάσετε (στον κειμενογράφο) σε μια σύντομη παράγραφο και να εντοπίσετε σε ποια κατηγορία εντάσσεται το υπό μελέτη ποίημα.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

  1. Μεταφερθείτε στον ιστότοπο της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html > Ψηφίδες > Ανεμόσκαλα > Συμφραστικοί Πίνακες λέξεων και Σώματα Κειμένων. Ανατρέξτε στη φωτογραφία του Κων/νου Καβάφη > Επιλογές Αναζήτησης > ενότητα Επιλογή Συλλογών και επιλέξτε Αναγνωρισμένα, Αποκηρυγμένα, Κρυμμένα. Ακολούθως μεταβείτε στη μηχανή Αναζήτησης και αναζητήστε τη λέξη κόσμος. Να καταγράψετε στον παρακάτω πίνακα σε ποια ποιήματα του Καβάφη και σε ποιο στίχο εντοπίζεται αυτή η λέξη.
1.  
2.  
3.  
4.  
5.  
6.  
7.  
8.  
9.  
10.  
  1. Να επιστρέψετε στην αρχική σελίδα του ιστότοπου της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html. Ανατρέξτε στην ενότητα Νέα Ελληνική > Εργαλεία > Ηλεκτρονικά λεξικά > Λεξικό Τριανταφυλλίδη. Αναζητήστε τη λέξη κόσμος. Καταγράψτε τις σημασίες της λέξης στη νέα ελληνική και από ένα παράδειγμα στον πίνακα που ακολουθεί:
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   

 

  1. Να καταγράψετε στον κειμενογράφο τα συμπεράσματά σας για το πώς ο Καβάφης χρησιμοποιεί τη λέξη κόσμος στο ποίημα «Στα 200 π.Χ

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2ης ΟΜΑΔΑΣ

ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΟΜΑΔΑΣ:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: …………………………………………………………………………………

  1. Αφού περιηγηθείτε στον ιστότοπο της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html > Ψηφίδες > Ανεμόσκαλα > Κωνσταντίνος Καβάφης, αναζητήστε την επιλογή «Για τη ζωή και το έργο του» και στη συνέχεια μελετήστε το Χρονολόγιο που αφορά στον ποιητή. Πληροφορίες για τη ζωή του Καβάφη μπορείτε να μελετήσετε και στην ιστοσελίδα http://anemourion.blogspot.gr/2014/05/blog-post_8315.html.

Λαμβάνοντας υπόψη τα δύο Χρονολόγια, προσπαθήστε να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες:

  • Ποια μέρη επισκέφτηκε ο Κων/νος Καβάφης, πότε και γιατί;
ΠΟΛΕΙΣ ΕΤΟΣ ΑΙΤΙΑ
     
     
     
     
     
     
     
     
     

 

  • Ποια ήταν τα επαγγέλματα που άσκησε προτού «αναγορευτεί» ως ποιητής;
ΕΠΑΓΕΛΜΑΤΑ
1.      ………………………………………………………………………………………………
2.      ………………………………………………………………………………………………
3.      ………………………………………………………………………………………………
4.      ………………………………………………………………………………………………

 

  • Όταν συνέγραψε το ποίημα «Στα 200 π.Χ.» (1931), σε ποια φάση της ζωής του βρισκόταν;

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

  1. Μεταφερθείτε στον ιστότοπο της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html > Ψηφίδες > Ανεμόσκαλα > Συμφραστικοί Πίνακες λέξεων και Σώματα Κειμένων. Ανατρέξτε στη φωτογραφία του Κων/νου Καβάφη > Επιλογές Αναζήτησης > ενότητα Επιλογή Συλλογών και επιλέξτε Αναγνωρισμένα, Αποκηρυγμένα, Κρυμμένα. Ακολούθως μεταβείτε στη μηχανή Αναζήτησης και αναζητήστε τη λέξη ποιητής. Να καταγράψετε στον παρακάτω πίνακα σε ποια ποιήματα του Καβάφη και σε ποιο στίχο εντοπίζεται αυτή η λέξη.
1.  
2.  
3.  
4.  
5.  
6.  
7.  
8.  
9.  
10.  
11.  

 

  1. Να επιστρέψετε στην αρχική σελίδα του ιστότοπου της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html. Ανατρέξτε στην ενότητα Νέα Ελληνική > Εργαλεία > Ηλεκτρονικά λεξικά > Λεξικό Τριανταφυλλίδη. Αναζητήστε τη λέξη ποιητής. Καταγράψτε τις σημασίες της λέξης στη νέα ελληνική και από ένα παράδειγμα στον πίνακα που ακολουθεί:
   
   

 

  1. Να καταγράψετε στον κειμενογράφο τα συμπεράσματά σας για το πώς ο Καβάφης χρησιμοποιεί τη λέξη ποιητής στα ποιήματα του.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3ης ΟΜΑΔΑΣ

ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΟΜΑΔΑΣ:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ……………………………………………………………………………………

  1. Στο ποίημα «Στα 200 π.Χ.» διακρίνονται τρία χρονικά επίπεδα:

Να καταγράψετε στους παρακάτω πίνακες  τα σημαντικότερα γεγονότα των τριών αυτών χρονικών περιόδων:

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
   
   
   
   

 

ΑΝΟΔΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
   
   
   
   

 

ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
   
   
   
   

 

  1. Μεταφερθείτε στον ιστότοπο της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html > Ψηφίδες > Ανεμόσκαλα > Συμφραστικοί Πίνακες λέξεων και Σώματα Κειμένων. Ανατρέξτε στη φωτογραφία του Κων/νου Καβάφη > Επιλογές Αναζήτησης > ενότητα Επιλογή Συλλογών και επιλέξτε Αναγνωρισμένα, Αποκηρυγμένα, Κρυμμένα. Ακολούθως μεταβείτε στη μηχανή Αναζήτησης και αναζητήστε τη λέξη αγάπη. Να καταγράψετε στον παρακάτω πίνακα σε ποια ποιήματα του Καβάφη και σε ποιο στίχο εντοπίζεται αυτή η λέξη.
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   

 

  1. Να επιστρέψετε στην αρχική σελίδα του ιστότοπου της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html. Ανατρέξτε στην ενότητα Νέα Ελληνική > Εργαλεία > Ηλεκτρονικά λεξικά > Λεξικό Τριανταφυλλίδη. Αναζητήστε τη λέξη αγάπη. Καταγράψτε τις σημασίες της λέξης στη νέα ελληνική και από ένα παράδειγμα στον πίνακα που ακολουθεί:
   
   
   
   
   
   
   
   

 

  1. Να καταγράψετε στον κειμενογράφο τα συμπεράσματά σας για το πώς ο Καβάφης χρησιμοποιεί τη λέξη αγάπη στα ποιήματα του.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Οι ομορφιές της φύσης

Όλες οι ώρες της ημέρας είναι εκπληκτικές γιατί μας παρέχουν μοναδικές φυσικές ομορφιές… Η φύση είναι μαγευτική! Τα χρώματα πολλαπλά! Οι ήχοι σαγηνευτικοί!

Είναι συνεπώς ευκαιρία να οργανώσουμε εκδρομές στη φύση και να γευτούμε τις ανεξίτηλες αυτές εικόνες…

Παραδοσιακή-μοντέρνα ποίηση

Παραδοσιακή και νεότερη ποίηση

Τα ποιητικά έργα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εντάσσονται σε δύο βασικές κατηγορίες: την παραδοσιακή και τη νεότερη ποίηση.

Παραδοσιακή ποίηση (αρχές της – 1930)

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της διακρίνονται σε εξωτερικά και εσωτερικά. Συγκεκριμένα:

Εξωτερικά – μορφικά στοιχεία

  • Αυστηρή στιχουργική μορφή, δηλ. στροφές με προκαθορισμένο κάθε φορά αριθμό στίχων
  • Στίχοι με προκαθορισμένο αριθμό συλλαβών
  • Αυστηρά μετρικά σχήματα (π.χ. μέτρο ιαμβικό, τροχαϊκό, αναπαιστικό, δακτυλικό, μεσοτονικό)
  • Ομοιοκαταληξία (ζευγαρωτή ααββ/ πλεχτή αβαβ/ σταυρωτή αββα/ ζευγαροπλεχτή ααβγγβ/ μικτή)
  • Ρυθμός δηλ. ακουστικό αίσθημα που δημιουργεί και κάποιο αντίστοιχο ευχάριστο συναίσθημα

Εσωτερικά γνωρίσματα

  • Καθαρότητα των νοημάτων
  • Έλλογη και λυρική διατύπωσή τους, δηλ. υπάρχει λογική αλληλουχία των νοημάτων
  • Είδη ποιημάτων που καλλιεργήθηκαν: μπαλάντα, ύμνος, λυρικό τραγούδι, σονέτο, ποιήμα γνωμικό, αφηγηματικό, αλληγορικό…

Νεότερη ποίηση (1930 κ.ε.)

Εξωτερικά – μορφικά γνωρίσματα:

  • Ο ελεύθερος στίχος, δεν υπάρχουν δηλ. στροφές με προκαθορισμένο αριθμό στίχων ούτε στίχοι με προκαθορισμένο αριθμό συλλαβών
  • Πεζολογική ποιητική μορφή, δηλ. δεν υπάρχει μέτρο ούτε ομοιοκαταληξία
  • Αν υπάρχει διάκριση σε στροφικές ενότητες, συνήθως είναι άνισες μεταξύ τους σε έκταση
  • Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις ποιημάτων της νεότερης ποίησης που έχουν και μέτρο και ομοιοκαταληξία και στροφές

Εσωτερικά γνωρίσματα

  • Συνειρμική εκδίπλωση (=ξετύλιγμα) νοημάτων και συναισθημάτων
  • Σκοτεινή διατύπωση
  • Ελλειπτικότητα
  • Πύκνωση (=οικονομία) του λόγου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ – ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ: Πρόκειται για τη συμπύκνωση ενός αρχικού κειμένου σε ένα καινούριο – πιο σύντομο – κείμενο. Ο συγγραφέας της περίληψης προσπαθεί να αποδώσει όσο πιο πιστά γίνεται το περιεχόμενο, τη δομή και το ύφος του αρχικού κειμένου. Δεν προχωρά, όμως, σε μια απλή «συγκόλληση» διαφόρων τμημάτων του κειμένου αλλά στην πραγματικότητα το αναπαράγει με δικά του κυρίως λόγια, χωρίς προσωπικά σχόλια και ατομικές κρίσεις.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΒΗΜΑΤΑ:

  • Προσεκτική ανάγνωση κειμένου (ίσως και περισσότερο από μία φορά)
  • Εντοπισμός κεντρικού θέματος
  • Ανά παράγραφο υπογράμμιση των λέξεων-κλειδιών (δηλ. των λέξεων που αποτελούν το θεματικό πυρήνα της και συνήθως εντοπίζονται στη θεματική πρόταση της παραγράφου)
  • Συγγραφή ενός πλαγιότιτλου για κάθε παράγραφο που θα αποδίδει το θέμα της όσο πιο πιστά γίνεται χωρίς όμως να αντιγράφει – επί λέξει – φράσεις ή προτάσεις του αρχικού κειμένου.
  • Σύνθεση και συνένωση όσων έχουμε υπογραμμίσει έως τώρα (δηλ. το κεντρικό θέμα του κειμένου και τους πλαγιότιτλους των παραγράφων).

Συγκεκριμένα:

  • Αρχίζουμε αναφέροντας ποιο είναι το θέμα του κειμένου συνήθως με τις φράσεις: «Το κείμενο μας πληροφορεί σχετικά…», «Στο κείμενο προβάλλεται η θέση/ αντίληψη/ άποψη/ σκέψη πως…», «Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται/ μας πληροφορεί/ καταπιάνεται/ διερευνά/ αναλύει/ παρουσιάζει/ επισημαίνει/τονίζει/ προβληματίζεται…»
  • Κατόπιν συνδέουμε τους πλαγιότιτλους χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες συνδετικές ή διαρθρωτικές λέξεις (π.χ. «αρχικά/ στην αρχή/ κατ’ αρχάς …) σε συνδυασμό με το κατάλληλο ρήμα (π.χ. «περιγράφει/ αναφέρει/ σχολιάζει/ επισημαίνει/ αιτιολογεί/ κρίνει…)
  • Στη συνέχεια της σύνθεσης της περίληψης χρησιμοποιούμε διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις όπως «έπειτα/ ακολούθως/ κατόπιν/ επιπρόσθετα/ στη συνέχεια/ επιπλέον/ εξάλλου/ παράλληλα …τονίζει/ διαπιστώνει/ προσθέτει/ προβάλλει/αναρωτιέται…»
  • Στο τέλος μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε λέξεις ή φράσεις όπως «συμπερασματικά/ τέλος/ εν κατακλείδι/ κλείνοντας/ συμπεραίνοντας/ ανακεφαλαιώνοντας…» σε συνδυασμό με το κατάλληλο ρήμα.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΟΡΘΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

  1. Ο εντοπισμός του θεματικού κέντρου του αρχικού κειμένου
  2. Ο εντοπισμός των λέξεων-κλειδιών κάθε παραγράφου και η διατύπωση βάσει αυτών των κατάλληλων πλαγιότιτλων
  3. Η σύνθεση των πλαγιότιτλων χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις και το νόημα του κειμένου όσο πιο πιστά γίνεται
  4. Η χρήση κυρίως του προσωπικού μας λεξιλογίου και όχι η αντιγραφή τμημάτων, φράσεων ή ολόκληρων προτάσεων του κειμένου
  5. Η πιστή απόδοση μέσω της περίληψης της δομής και της οργάνωσης του κειμένου
  6. Η διατύπωση όχι προσωπικών κρίσεων αναφορικά με τις απόψεις του συγγραφέα