Κουβεντούλες για τα μαθήματα και όχι μόνο …

Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Η Βιολογία στην εκπαίδευση». Δες τα πρακτικά του Συνεδρίου ΕΔΩ (σελ. 205)

Εισαγωγή (Από την ιστοσελίδα του σχολείου και το wiki στο facebook)

Είναι κοινός τόπος ότι η δημοσίευση μαθητικών εργασιών στον έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο αποτελούσε ανέκαθεν ένα ισχυρό κίνητρο αλλά και μια επιβράβευση της προσπάθειας των μαθητών. Επιχειρώντας να δημοσιεύσουμε εργασίες μαθητών από το μάθημα της Βιολογίας (Α΄ και Γ΄ Γυμνασίου) στην ιστοσελίδα του σχολείου ή στο wiki, διαπιστώσαμε ότι η επισκεψιμότητα και στις δύο ιστοσελίδες ήταν απογοητευτική. Συζητώντας το με τους μαθητές στην τάξη, αποφασίσαμε, ξεπερνώντας τις αρχικές αμφιβολίες, να αξιοποιήσουμε διδακτικά το facebook.

Το facebook είναι ένας ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης. Είναι εξαιρετικά απλό στη χρήση του και δεν απαιτεί ειδική εκπαίδευση. Οι χρήστες μπορούν να δημοσιεύουν κείμενα φωτογραφίες ή βίντεο, δικά τους ή δημοσιευμένα στο διαδίκτυο, να τα σχολιάζουν και να επικοινωνούν μέσω μηνυμάτων με τους διαδικτυακούς τους φίλους. Υπολογίζεται ότι οι χρήστες του facebook παγκοσμίως υπερβαίνουν τα 700 εκατομμύρια, πράγμα που το καθιστά ως ένα από τα δημοφιλέστερα web site.

Βέβαια, έχει υποστεί κριτική και έχει κατηγορηθεί σε θέματα που αφορούν τα προσωπικά δεδομένα και τις πολιτικές απόψεις των ιδρυτών του. Μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών, αλλά και των γονέων είναι δύσπιστοι στη χρήση του facebook εξαιτίας μεμονωμένων αλλά σοβαρών περιστατικών κακής χρήσης που κατά καιρούς είδαν το φως της δημοσιότητας.

Η πλειονότητα των νέων ανθρώπων και ειδικότερα των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχουν λογαριασμό στο facebook. Τα ποσοστά των χρηστών facebook στο σχολείο μας  για το σχολικό έτος 2012-13 ήταν:

Ποσοστά των μαθητών του σχολείου μας που έχουν λογαριασμό στο facebook (σχολ. έτος 2012-13)

Ακολουθώντας τη γενική αρχή ο τρόπος χρήσης είναι επικίνδυνος και όχι το εργαλείο, αποφασίσαμε να αξιοποιήσουμε το facebook στη διδασκαλία της Βιολογίας του Γυμνασίου. Πρόθεσή μας ήταν ενεργοποιήσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών για το μάθημα της Βιολογίας, να ενθαρρύνουμε τη συνεργασία, να φέρουμε σε επαφή οι μαθητές με την επιστημονική έρευνα, να δώσουμε λόγο και στους ντροπαλούς μαθητές, να παρέχουμε ευκαιρίες για συνεργατική μάθηση και να αποκτήσουμε ταχύτερη ανατροφοδότηση.

Περιγραφή δραστηριότητας ? Διαδικασία

Η δραστηριότητα εφαρμόστηκε στους μαθητές των τάξεων που διδάχθηκαν το μάθημα της Βιολογίας (Α΄ και Γ΄ Γυμνασίου) κατά τα σχολικά έτη 2010-11, 2011-12, 2012-13 και συνεχίζεται κατά το τρέχον σχολικό έτος. Δημιουργήσαμε ομάδες (groups), μία για κάθε τάξη και για κάθε διδακτικό έτος (Α΄ και Γ΄). Συνολικά λειτούργησαν έξι κλειστές ομάδες.

Μέλη της κάθε ομάδας έγιναν όσοι από τους μαθητές:

• ήταν τουλάχιστον 13 ετών
• είχαν λογαριασμό στο facebook και
• επιθυμούσαν να μπουν στην αντίστοιχη ομάδα

Κοινότητα ή λογαριασμός;

Η δημιουργία ομάδας ήταν η καταλληλότερη λύση έναντι της δημιουργίας κοινότητας, γιατί:

• η ομάδα αποτελεί κλειστό περιβάλλον επικοινωνίας για μικρές ομάδες ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα, όπως αυτό μιας τάξης σχολείου
• οι πληροφορίες και οι δημοσιεύσεις των ομάδων μπορεί να είναι ορατές μόνο στα μέλη τους. Με αυτό εξασφαλίσαμε ώστε οι δημοσιεύσεις της Γ΄ Γυμνασίου να μην είναι ορατές από τους μαθητές της Α΄ Γυμνασίου αφενός γιατί δεν υπήρχε κατάλληλο θεωρητικό υπόβαθρο αφετέρου για να μη χαθεί το στοιχείο της έκπληξης όταν θα προβληθούν στην τάξη.
• η κοινότητα έχει δημόσιο χαρακτήρα, οπότε κάθε δημοσίευση με φωτογραφίες ή στοιχεία μαθητών θα ήταν αδύνατη.

Δημοσίευση υλικού

Κάθε μέλος είχε δυνατότητα να δημοσιεύει και να σχολιάζει, χωρίς να προαπαιτείται έγκριση από το διαχειριστή της ομάδας, με την προϋπόθεση να ακολουθούνται οι  γενικοί κανόνες χρήσης του διαδικτύου και με τη σύσταση να αποφεύγονται τα greeklish. Γενικά δημοσιεύτηκαν:

• Υποστηρικτικό υλικό του μαθήματος, όπως:
  • παρουσιάσεις power point
  • φωτογραφίες
  • βίντεο
  • ειδήσεις από την επικαιρότητα που σχετίζονταν με την ύλη του μαθήματος.

Ειδικά στην Α΄ τάξη, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε όπου ήταν εφικτό με εποπτικό τρόπο όσα αναφέρονται στις λεζάντες από το δισέλιδο «σαλόνι» κάθε κεφαλαίου. Οι λεζάντες αυτές περιέχουν λεπτομέρειες οι οποίες αφού δεν αποτελούν αντικείμενο εξέτασης των μαθητών (Βιολογία Α΄ Γυμνασίου, Βιβλίο εκπαιδευτικού, σελ. 21, Αθήνα 2007), σχεδόν πάντα δεν αποτελούν και αντικείμενο μελέτης στο σπίτι.

Ενδεικτικό υποστηρικτικό υλικό που δημοσιεύτηκαν από το διδάσκοντα ή τους μαθητές

• Εργασίες μαθητών, κυρίως από την κατηγορία «Μικρές έρευνες και εργασίες» που υπάρχουν στο τέλος κάθε ενότητας.

Εργασίες μαθητών Α΄ τάξης (βιβλίο μαθητή, σελ. 11)

• Φωτογραφίες από Εργαστηριακές Ασκήσεις. Σε μερικές περιπτώσεις οι ίδιοι οι μαθητές φωτογράφησαν τις εργαστηριακές ασκήσεις με τη φωτογραφική μηχανή του σχολείου και ανέβασαν τις φωτογραφίες στην ομάδα.

Δημοσιευμένες φωτογραφίες από εργαστηριακή άσκηση Α΄ Γυμνασίου

• Συζητήσεις με θέμα τις δημοσιευμένες εικόνες ή βίντεο
• Απορίες που προέκυψαν κατά τη μελέτη του μαθήματος στο σπίτι είτε με δημόσιο διάλογο είτε με ιδιωτική συνομιλία.
• Ανακοινώσεις σχετικά με το μάθημα της Βιολογίας (ύλη διαγωνισμάτων κ.ά).
• Νέα του σχολείου (συμμετοχή σε διαγωνισμούς, βραβεύσεις κ.ά.)

Δημοσίευση φωτογραφιών από τη συμμετοχή του σχολείου στο «Πανηγύρι Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας» με πειράματα Βιολογίας και Φυσικής

• Υλικό από κοινότητες στο facebook σχετικές με το μάθημα της Βιολογίας, όπως για παράδειγμα Έλληνες βιολόγοι στην εκπαίδευση.

Οτιδήποτε δημοσιεύτηκε στο facebook είχε ήδη παρουσιαστεί ή ανακοινωθεί κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, έτσι ώστε οι μαθητές χωρίς πρόσβαση στο facebook να μην αισθάνονται μειονεκτικά.

Αξιολόγηση της προσπάθειας εκ μέρους των μαθητών

Στο τέλος του διδακτικού έτους 2012-13 ζητήθηκε από τους μαθητές των ομάδων Α΄ και Γ΄ Γυμνασίου να διατυπώσουν τη γνώμη τους σχετικά με τη λειτουργία της ομάδας τους στο facebook.

Οι περισσότεροι μαθητές (93%) χαρακτήρισαν τη λειτουργία της ομάδας ως πολύ καλή.

Απαντήσεις των μαθητών στο ερώτημα «Η λειτουργία της ομάδας στο facebook είναι ?»

Στο ανοιχτό ερώτημα «τι/γιατί σου άρεσε περισσότερο» οι περισσότεροι (43%) απάντησαν ότι τους άρεσαν όλα. Αρκετοί (21%) απάντησαν ότι με τη δημιουργία της ομάδας το μάθημα έγινε πιο ενδιαφέρον και διασκεδαστικό. Σε μικρότερα ποσοστά απάντησαν ότι το μάθημα έγινε πιο εύκολο (14%) και ότι τους άρεσαν οι φωτογραφίες που απεικόνιζαν τους ίδιους να εκτελούν εργαστηριακές ασκήσεις (14%). Τέλος ένα μικρό ποσοστό δήλωσε ότι η ομάδα τους βοηθούσε να κάνουν επανάληψη (7%), να βλέπουν ειδήσεις από την επικαιρότητα σχετικές με το μάθημα (7%), να λύνουν απορίες (7%) και να βλέπουν ανακοινώσεις του σχολείου ή του μαθήματος π.χ. εξεταστέα ύλη (7%).

Απαντήσεις των μαθητών στο ερώτημα «τι/γιατί σου άρεσε περισσότερο»

 Στο ανοιχτό ερώτημα «τι θα ήθελες να αλλάξει στην ομάδα;» οι περισσότεροι μαθητές (79%) απάντησαν τίποτα. Μερικοί (14%) ζήτησαν να υπάρχουν περισσότερες δημοσιεύσεις και τέλος ένα μικρό ποσοστό ζήτησε να υπάρχουν εκπαιδευτικά παιχνίδια (7%), διαδικτυακή βοήθεια στο μάθημα (7%), περισσότερες δημοσιεύσεις εκ μέρους των παιδιών (7%).

Απαντήσεις των μαθητών στο ερώτημα «τι θα ήθελες να αλλάξει;»

Facebook και άλλα μαθήματα

Όλοι οι μαθητές της Α΄ Γυμνασίου (100%) ζήτησαν να συνεχιστεί η λειτουργία της ομάδας και κατά τα επόμενα σχολικά έτη με υλικό από τα μαθήματα της Φυσικής και Χημείας, πράγμα που έγινε. Όλοι οι μαθητές (100%) επίσης εξέφρασαν την επιθυμία να δημιουργηθούν αντίστοιχες ομάδες και σε άλλα μαθήματα.

Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα

Ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των μελών της κάθε ομάδας κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους, η  ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος για το μάθημα της Βιολογίας, η βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων με το διδάσκοντα αποτελούν ενδείξεις ότι το facebook δεν ήταν για τους συγκεκριμένους μαθητές μόνο ένα μέσο ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, αλλά αξιοποιήθηκε διδακτικά, δημιουργώντας θετική στάση απέναντι στο μάθημα και γενικότερα στο σχολείο και στη γνώση, ενισχύοντας την αυτενέργεια και δημιουργώντας με κατάλληλη καθοδήγηση μικρούς ερευνητές. Τέλος, η ευκαιρία που δόθηκε να συζητηθούν θέματα που αφορούν στην ασφαλή περιήγηση στο διαδίκτυο μπορεί να θεωρηθεί ως «παράπλευρη» ωφέλεια της όλης προσπάθειας, ωστόσο εξαιρετικά σημαντική.

ΥΓ. Όλες οι φωτογραφίες δημοσιεύονται κατόπιν γραπτής συγκατάθεσης των γονέων των εικονιζόμενων μαθητών, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία περί προστασίας δεδεομένων προσωπικού χαρακτήρα.