Βιβλιοπαρουσίαση της Παναγιώτας Π. Λάμπρη: Γιώργου Π. Κωστούρου, «Νεμέων ἄθλων διήγησις» (τόμος α', ἔμμετρος ἐπιχώριος λόγος μετά σχολίων, σελ. 435, τόμος β', «Νεμεᾶται», 286 Νεμεονίκες της αρχαιότητας, σελ. 286, ιδιωτική έκδοση, 2008), (3-3-2016)       Όταν ολοκλήρωσα τη μελέτη του δίτομου έργου του Γιώργου Π. Κωστούρου «Νεμέων ἄθλων διήγησις» (τόμος α', ἔμμετρος ἐπιχώριος λόγος μετά σχολίων, σελ. 435, τόμος β', «Νεμεᾶται», 286 Νεμεονίκες της αρχαιότητας, σελ. 286, ιδιωτική έκδοση, 2008), σιγοψιθύρισα τους στίχους του Κωστή Παλαμά «Ἀρχαῖο Πνεῦμα ἀθάνατο, ἁγνέ πατέρα/ τοῦὡραίου, τοῦ μεγάλου καί τ’ ἀληθινοῦ/ κατέβα, φανερώσου κι ἄστραψε ’δῶ πέρα/ στή δόξα τῆς δικῆς σου γῆς καί τ’ οὐρανοῦ.» Κι έγινε αυτό αυθόρμητα, αφού οι ώρες, κατά τις οποίες η εν λόγω μελέτη με συντρόφεψε, προσέφεραν στην ψυχή μου χαρά και ικανοποίηση, μια και τέτοια συγγράμματα, αποτέλεσμα πολύ μόχθου και μύχιας αγάπης, προσφέρουν αφορμές για παραδειγματισμό και για κείνη τη βαθιά γνώση, η οποία σε κάνει να επιστρέφεις, όχι κομπαστικά, αλλά δημιουργικά, στην προγονική μήτρα και να αναγεννιέσαι στο παρόν ως συνεχιστής και ως οραματιστής μιας αντάξιας διαδρομής.    Έχω, μάλιστα, την αίσθηση πως μια μορφή δημιουργικής καταβύθισης του συγγραφέα στην προγονική μήτρα έγινε η αφορμή να προκύψει το σύγγραμμα «Νεμέων ἄθλων διήγησις»! Κι, ίσως, αυτή η καταβύθιση θα ήταν αδύνατον να συμβεί, αν η ψυχή του δεν δονούνταν από αειθαλή έρωτα για ό,τι εκείνη η μήτρα κυοφόρησε και γέννησε, πόσο μάλλον που η γενέτειρά του, η «εὔφυλλη» (Πίνδαρος, Ίσθμια 6.6) και «εὔυδρος» (Θεόκριτος, Ειδύλλιο 25.82) Νεμέα, συνιστά σημαντικότατη αναφορά της.    Προσωπικά είδα την εν λόγω μελέτη ως μια απέραντη πολύπτυχη τοιχογραφία, η οποία αναδύεται από το παρελθόν και το μέλλον μ’ έναν τρόπο θεάται. Έφερε, μάλιστα, στον νου μου εκείνες τις ωραίες κεντημένες στο χέρι ή στον αργαλειό πάντες, οι οποίες στόλιζαν τους τοίχους των φτωχικών, αλλά λαμπερών από τη νοικοκυροσύνη, σπιτιών της ελληνικής υπαίθρου, απεικόνιζαν τοπία, λουλούδια, πουλιά, δράκοντες, νεράιδες, ανθέμια, μαιάνδρους, γεωμετρικά σχήματα, τον Φρίξο και την Έλλη, τη Γενοβέφα, τον Αι-Γιώργη να σκοτώνει τον δράκοντα, τον Κατσαντώνη,… και αφηγούνταν με τον τρόπο τους ιστορίες. Κι είχαν αυτές οι πάντες κάτι από τη γοητεία των ζωγραφιών του Θεόφιλου και του Φώτη Κόντογλου έτσι καθώς, με ξεχωριστό τρόπο, έπλεκαν σ’ ένα αέναο παρόν την αρχαία και τη νεότερη κληρονομιά. Και παραμυθία εξέπεμπαν, επίσης, έτσι καθώς πολλές από τις απεικονίσεις τους ζωντάνευαν μέσω των μύθων, των παραμυθιών, των παραδόσεων,… που αφηγούνταν οι γιαγιάδες δίπλα στο τζάκι.    Μια τέτοια πολύπτυχη πάντα θαρρώ πως κέντησε κι ο Γιώργος Π. Κωστούρος, αλλά με άλλα υλικά. Έχοντας ως αφετηρία και ως κέντρο αναφοράς τη Νεμέα και εντρυφώντας σε πλήθος πηγών, ξόμπλιασε στίχους και αφηγήθηκε μύθους και ιστορίες, έτσι, όπως κάποιος που αγαπά πολύ γνωρίζει να το κάνει! Ήθελε, λέει, στο προλόγισμά του να «τιμήσει και να υμνήσει τους Νέμεους Αγώνες», οι οποίοι «αποτέλεσαν και αποτελούν το αγλάισμα της γενέτειράς του», να τους μεταδώσει «με εύληπτο και γλαφυρό τρόπο», να αποδώσει «την οφειλόμενη αγάπη και τον παντοτινό σεβασμό στα γενέθλια χώματα» και να μοιραστείμε τοναναγνώστη, διότι χωρίς μοίρασμα τα πράγματα φτωχαίνουν, «τον απέραντο πλούτο της αρχαιοελληνικής γραμματείας και την απίστευτη διαχρονική γοητεία της ελληνικής γλώσσας». Ήθελε και τα κατάφερε! Μένει στον αναγνώστη να κάνει τη δική του εντρύφηση στις σελίδες της μελέτης, να νιώσει, αν όχι όλα, κάποια από κείνα, τα οποία έδωσαν φτερά στον συγγραφέα και τη συνέθεσε, και κυρίως να μυηθεί στον κόσμο που με τόση αγάπη προβάλλει.    Η μύηση σ’ αυτόν τον κόσμο γίνεται μέσω ενός έμμετρου θεατρικού έργου, τη Νεμεάδα, η οποία συνοδεύεται από εκτενέστατο σχολιασμό και αναλυτική παρουσίαση Νεμεονικών της αρχαιότητας. Η σύλληψη και αποτύπωση της ιδέας, για την οποία ο συγγραφέας αιτείται την επιείκεια του αναγνώστη, διακρίνεται, απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, για την πρωτοτυπία της και συνιστά έναν επιτυχή τρόπο για να γνωστοποιήσει στο ευρύ κοινό το παρελθόν του τόπου του. Τώρα, αν ο αναγνώστης θα πρέπει να μελετήσει πρώτα το θεατρικό έργο ή το πλήθος των σχολίων είναι βέβαια θέμα επιλογής. Πάντως, δεν θα κατανοήσει ούτε θα νιώσει το νόημά του πλήρως, αν δεν μελετήσει με ενδιαφέρον τα σχόλια. Αυτά, μάλιστα, πέραν της κατανόησης, στην οποία θα συμβάλουν, θα του ανοίξουν δρόμους για βαθύτερη γνωριμία όχι μόνο με το παρελθόν της Νεμέας, αλλά και μ’ άλλους τόπους, όπου άκμασε ο ελληνικός πολιτισμός, καθώς και με πολλά πρόσωπα και πράγματα του παρελθόντος, τα οποία πιθανόν αγνοεί ή πλημμελώς γνωρίζει. Κι όλα αυτά σε αφηγηματικό λόγο, ο οποίος διακρίνεται, χωρίς να φτωχαίνει, από αμεσότητα και σε προκαλεί και σε προσκαλεί να τον απολαύσεις.    Ο Γιώργος Π. Κωστούρος, έχοντας συνείδηση της δυσκολίας του έμμετρου εγχειρήματός του, στράφηκε στην πλούσια παρακαταθήκη των δημοτικών τραγουδιών και συνέθεσε κυρίως δεκαπεντασύλλαβους και ενδεκασύλλαβους στίχους, 754 και 156 αντίστοιχα σε σύνολο 910, ομολογώντας πως προτίμησε, και δικαίως, να μην παρασυρθεί από την ευκολία της ρίμας θέτοντας σε κίνδυνο την ακρίβεια των νοημάτων του. Και στα απαραίτητα σχόλια, με τα οποία συνόδευσε το ποιητικό του εγχείρημα, επέλεξε να καταφύγει στις πηγές, τεκμηριώνοντας μ’ αυτό τον τρόπο κάθε «μυθική» ή ιστορική αναφορά. Και ζωντανεύει μ’ έναν τρόπο τους μύθους, οι οποίοι για να ζουν και να συνοδεύουν τη ζωή των ανθρώπων για πολλούς αιώνες, δεν πρέπει να ’ναι και τόσο μύθοι στην αρχική τους μορφή, αλλά «κρύπτουν νοῦν ἀληθείας», όπως σημειώνει ο Ανδρέας Κάλβος για τον μύθο του Ίκαρου στην ωδή του «Εἰς Σάμον».    Για παράδειγμα ο πασίγνωστος μύθος της Ιούς, τον οποίο ο Παλαίφατος ερμηνεύει ως εξής: «Για την Ιώ λένε ότι από γυναίκα έγινε αγελάδα και ότι, χτυπημένη από οίστρο, έφθασε δια θαλάσσης από το Άργος στην Αίγυπτο, πράγμα απίθανο, αν μη τι άλλο, γιατί δεν θα μπορούσε να μείνει τόσες και τόσες ημέρες νηστική. Η αλήθεια έχει ως εξής: Η Ιώ ήταν θυγατέρα του βασιλιά του Άργους. Οι πολίτες λοιπόν την τίμησαν με το να την κάνουν ιέρεια της Ήρας της Αργείας. Αυτή όμως έμεινε έγκυος και φοβούμενη και τον πατέρα της και τους πολίτες εγκατέλειψε την πόλη. Οι Αργείοι βγήκαν να την αναζητήσουν και όπου τυχόν την βρουν να την πιάσουν και να τη φυλακίσουν. Έτσι λοιπόν έλεγαν: «Ξεφεύγει σαν αγελάδα χτυπημένη από οίστρο». Στο τέλος παραδόθηκε σε κάτι εμπόρους και τους ικέτευσε να την πάνε στην Αίγυπτο, όπου, όταν έφθασε, γέννησε. Έτσι πλάστηκε ο μύθος.» (τόμος α', σ. 112)     Η αλφαβητική παράθεση, επίσης, των Νεμεονικών, είναι πολύ σημαντική, αφού μας πληροφορεί για τον βίο τους, κυρίως τον αθλητικό, αλλά μέσω αυτού παρουσιάζεται μια ενδιαφέρουσα πλευρά της αρχαιοελληνικής ζωής, η οποία έχει πολιτισμική και παιδευτική αξία και η απήχησή της φτάνει ως τις μέρες μας. Σ’ αυτό το δεύτερο μέρος της μελέτης, το οποίο είναι αφιερωμένο στους Νεμεονίκες, ο συγγραφέας πάλι με οδηγό τις πηγές, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται πολλές επιγραφές, γνωστοποιεί στον αναγνώστη τα ονόματα των νικητών και τους τόπους, όπου στεφανώθηκαν. Και φυσικά, πολλές άλλες αναφορές, τόσο στον πρώτο, όσο και στον δεύτερο τόμο της μελέτης, μιλούν για τη σημασία που είχαν οι πανελλήνιοι αγώνες, στους οποίους περιλαμβάνονται και τα Νέμεα, για τον αρχαιοελληνικό κόσμο.    Η μελέτη, εκτός από τα κατατοπιστικά ευρετήρια, διαθέτει κι άλλον έναν πολύτιμο θησαυρό, τις εικόνες! Οι εικόνες, σπουδαία πηγή για κάθε ερευνητή, καθιστούν τη μελέτη συναρπαστική! Κι αυτό όχι, επειδή ο σύγχρονος άνθρωπος ζει στην εποχή της εικόνας και διατρέχει πιο ευχάριστα τις σελίδες, αλλά διότι η κάθε εικόνα, πέραν της αισθητικής απόλαυσης που προσφέρει, αποτελεί σημαντικό πλοηγό και αναδεικνύει την αλήθεια πολλών γραπτών πηγών. Πόσο μάλλον που οι περισσότερες απ’ αυτές δεν είναι εύκολα προσιτές στον αναγνώστη, αφού είναι ξενιτεμένες σε διάφορα διάσημα μουσεία του κόσμου! Και ομολογώ πως πέραν της ευχαρίστησης που μου πρόσφερε η παρουσία τους, συχνά ένιωσα λύπη. Εκείνη τη βαθιά λύπη, η οποία κατακυριεύει την ψυχή μου για όλα τα ξενιτεμένα τεκμήρια της αρχαίας κληρονομιάς!     Κατόπιν όσων πιο πάνω γράφτηκαν και όσων ακόμα θα μπορούσαν να τα συνεπικουρήσουν, αλλά δεν μπορούν να περιληφθούν σε μια παρουσίαση βιβλίου, πιστεύω πως δεν υπάρχει λόγος να αναρωτιέται κανείς για τη σπουδαιότητα της δίτομης μελέτης του Γιώργου Π. Κωστούρου. Εκείνο που προέχει είναι να γίνει ευρύτερα γνωστή και να επιτευχθεί στο μέτρο του δυνατού ο σχετικός διακαής πόθος του συγγραφέα της. Θα ήταν, μάλιστα, ευχής έργο, να αποτελέσει ανάγνωσμα και μέρους έστω της νεολαίας, η οποία μέσα στις σελίδες της θα βρει και, ίσως, μιμηθεί, πολλά από τα ιδανικά που διακυβεύονται καθημερινά στις σύγχρονες κοινωνίες. Υποθέτω, επίσης, πως ειδικά στην περιοχή της Νεμέας η αναβίωση των Νεμέων Αγώνων αποτελεί ερέθισμα για μια περαιτέρω προσέγγισή τους και μέσω της βιβλιογραφίας, στην οποία περίοπτη θέση κατέχει η «Νεμέων ἀγώνων διήγησις», η οποία θα ’πρεπε να κοσμεί τις βιβλιοθήκες των ντόπιων, και όχι μόνο.    Όσον με αφορά, ευγνωμονώ τον συγγραφέα που με έκανε κοινωνό του πονήματός του, το οποίο συνέβαλε στο να αναθυμηθώ αγαπημένες πτυχές του παρελθόντος του ελληνικού πολιτισμού, οι οποίες έχουν οικουμενική διάσταση, αλλά και στο να επικοινωνήσω βαθιά με πτυχές της ιστορίας του δικού του τόπου τις οποίες πλημμελώς γνώριζα. Όσο για τους συντοπίτες του έχω την πεποίθηση πως είναι περήφανοι για το άξιο τέκνο του τόπου τους και πιστεύω πως του οφείλουν γι’ αυτόν τον σύγχρονο άθλο ένα στεφάνι από σέλινο!     Ο Γιώργος Κωστούρος είναι Πολιτικός Μηχανικός. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί στο Δελτίο του Ιδρύματος Κορινθιακών Μελετών, του οποίου είναι μέλος, στις εφημερίδες «Κορινθιακή Πορεία» και «Σικυωνία» και στα περιοδικά «Αίπυτος», «Έπαθλο» και «Γεωτρόπιο» Ελευθεροτυπίας. Είναι ενεργό μέλος του Συλλόγου Αναβίωσης των Αρχαίων Νεμέων Αγώνων, του Συλλόγου "Αέθλιος" που διοργανώνει το διεθνή αγώνα αντοχής από την Αρχαία Νεμέα στην Αρχαία Ολυμπία και του Σωματείου "Οφέλτης, ο φίλος της Νεμέας", το οποίο ενισχύει την αναστύλωση του ναού του Νεμείου Διός. Έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε πολλά πολιτιστικά και αναπτυξιακά συνέδρια και έχει διατυπώσει σχετικές απόψεις σε ανάλογες ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και συνεντεύξεις. Έχει επίσης λάβει μέρος ως αφηγητής σε δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ με θέμα τους αρχαίους Νέμεους Αγώνες, το οποίο περιλαμβάνεται σε ειδικό αφιέρωμα στην Ελλάδα του κρατικού κινεζικού τηλεοπτικού δικτύου CCTV, εν όψει των Ολυμπιακών αγώνων του Πεκίνου του 2008 και στο πλαίσιο προγράμματος των διοργανωτών τους με τίτλο «One World, One Dream».