Αφιέρωμα του Σωτήρη Ι. Νικολακόπουλου στην ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΑ, στην οποία ανήκει και η Παναγιώτα Π. Λάμπρη: "Η διαδρομή της Λογοτεχνίας στην Πάτρα (Μέρος 4ο) Οι δεκαετίες του 2000-2020 - Διαδικτυακή γενιά και η γενιά της κρίσης", (14-11-2021)   Δημοσιεύτηκε: Εφημερίδα "Η πρωινή γνώμη" Πάτρας, 14-11-2021, αρ. φ. 5881, σ. 15.      Αμέσως μετά το 2004 αναδύεται μια νέα καλλιτεχνική -και ποιητική- γενιά. Χαρακτηριστικό των νέων, ασχέτως ηλικίας, είναι οι κοινωνικές αναφορές. Η ύφεση που (εμφανίζεται μετά το 2004), οι υπαρξιακές αγωνίες (στο υπερκαταναλωτικό περιβάλλον μετά το 2000), η αξιακή κρίση,  είναι τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της νέας λογοτεχνικής  γενιάς. Ωστόσο, σήμερα βλέπουμε τους ποιητές να μετέχουν στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα. Έχοντας βήμα έκφρασης σε εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας, τοποθετούνται πολιτικά, συμμετέχουν σε κινήματα (κοινωνικά, περιβαλλοντικά, πολιτιστικά, δυναμικά και μη).    Η γενιά της κρίσης με νέες μορφές και με τάσεις αμφισβήτησης αναδεικνύει την κοινωνική ένταση της κρίσης, φέρνει στο προσκήνιο την καταρρέουσα κοινωνία και συχνά την αγανάκτηση και την οργή των νέων καλλιτεχνών. Χωρίς δημόσιες σχέσεις, πολιτικοποιημένη (συχνότατα όχι κομματικοποιημένη), χορτάτη από μόρφωση, και μελοποιήσεις, χωρίς την ανάγκη βραβεύσεων, βρίσκει τη θέση της μέσα στην κοινωνία. Οι κοινωνικές αναφορές (που εντείνονται όσο η οικονομική κρίση βαθαίνει) συνδυάζονται με την αναζήτηση σε νέες φόρμες. Ο στίχος απλοποιείται, γίνεται πιο άμεσος, πιο ευθύς. Ταυτόχρονα, οι ποιητές της γενιάς της κρίσης προσπαθούν να επικοινωνήσουν με την ποιητική παράδοση. Μεταχειρίζονται σύμβολα, μορφές και στυλ του παρελθόντος προσδίδοντας μία δημιουργική πνοή. Εικονοπλασία και σουρεαλιστικά στοιχεία συνδυάζονται με επιρροές από όλη τη νεωτερική ποίηση (Σολωμό, Κάλβο, Παλαμά, Καβάφη και Καρυωτάκη, Ελύτη, Σεφέρη, Λειβαδίτη και Σαχτούρη και άλλους πολλούς) πάντα στη βάση των κοινωνικών αναζητήσεων.    Και σε όλο αυτό το αλαλούμ ένα από τα πιο παρήγορα μηνύματα στη χώρα μας για την πνευματική μας κατάσταση είναι ότι εξακολουθεί να γράφεται ποίηση, ποίηση από γνωστούς ποιητές ζώντες άλλων εποχών και ποίηση από άγνωστους ευρύτερα νέους ανθρώπους, ποίηση από άγνωστους  μεγάλης ηλικίας ανθρώπους ποίηση ως διέξοδος έκφρασης, ποίηση ως κραυγή διαμαρτυρίας, ποίηση ως καταγγελία, ποίηση ως αναζήτηση της χαμένης μας ευαισθησίας ποίηση γιατί εξακολουθούμε να έχουμε ανάγκη την ποίηση, όσο και η ποίηση έχει ανάγκη εμάς.    Πάνω από  2500 νέοι άνθρωποι τον χρόνο, από μια έρευνα, δημοσιεύουν ποίηση και λαμβάνουν μέρος στους διαγωνισμούς των λογοτεχνικών συλλόγων.    Τα θέματα των νέων αυτών ποιητών στρέφονται γύρω από τη ζωή και τον έρωτα, την περιπλάνηση και την αναζήτηση, τις ανθρώπινες σχέσεις, τις πίκρες, τη μοναξιά, την οικονομική κρίση που μαστίζει την εποχή καθώς και τις χαμένες αξίες στη ζωή μας.    Η φωνή τους φρέσκια, το ποιητικό ύφος προσωπικό αλλά ποτισμένο τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης και διακειμενικές επιδράσεις από όλους τους Έλληνες μεγάλους ποιητές. Ειδικότερα η γλώσσα τους ζωντανή, εκφραστική, ρυθμική, πλούσια σε μεταφορές και εικόνες σε τολμηρούς νεολογισμούς επικοινωνεί άμεσα με τον αναγνώστη, τον συνεπαίρνει, τον συγκινεί.  Σε μια εποχή που κυριαρχεί η εικόνα και η συνθηματολογία, η ποίηση είναι η μόνη τέχνη που δύναται να αντιτάξει το γνήσιο λόγο. Η λέξη ως το μόνο όπλο της είναι ο άλλος τρόπος να δούμε τον κόσμο.      Το 2020 θα μπορούσε να αποδειχθεί κομβικό σημείο στη σύγχρονη ελλαδική ποίηση για πολλούς λόγους. Η ποιητική (όχι η ηλικιακή) γενιά του 2000 κλείνει είκοσι χρόνια δραστηριοτήτων (κι όχι μόνο δημοσιευμάτων) στο λογοτεχνικό πεδίο όπου έχει κάνει ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία της. Ηλικιακά πολλά μέλη της βρίσκονται λίγο πριν ή μετά τα σαράντα χρόνια τους, με τις ανάλογες ατομικές και κοινωνικές υποχρεώσεις. Με το τέλος της «κρίσης», το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τη σημερινή ελλαδική κουλτούρα συρρικνώνεται, μαζί με την εμβέλειά της: οι ξενόγλωσσες ανθολογίες λιγοστεύουν. Με την εκπνοή των κοινωνικών κινημάτων η κυρίαρχη ποιητική μελαγχολία χάνει την αριστερή ριζοσπαστική της λειτουργία και αντιμετωπίζει ένα φάσμα από την απελπισία ως την παραίτηση. Τέλος, η συλλογική επιστροφή στο 1821 επισημοποιεί τη θεσμοποίηση της επαναστατικότητας υπό καθεστώς ομαλότητας και κανονικότητας: τώρα πια όλοι είναι με την επανάσταση.    Στο κομβικό λοιπόν σημείο του 2020 αξίζει να αναρωτηθούμε τι προοπτικές ανοίγονται στην ποίηση της γενιάς του 2000 με τη νέα δεκαετία. Θα αναφέρω τέσσερις προοπτικές, για να λογαριάσουμε το πιθανό μελλοντικό έργο ποιητών που δεν είναι πια «νέοι».    1. Ορισμένοι θα αφήσουν πίσω τους την ποίηση ως κάτι που δεν τους εκφράζει/ αφορά πια, για να γράψουν άλλα είδη (π.χ. πεζογραφία ή κριτική) ή τίποτε, στάση έντιμη και σεβαστή.    2. Άλλοι θα συνεχίσουν να γράφουν ποίηση, εκδίδοντας τακτικά βιβλία και καλλιεργώντας χωρίς σημαντικές αλλαγές το ύφος που έχουν ήδη κατακτήσει. Αυτοί θα σταματήσουν να διαβάζουν καινούργια ή ξένη ποίηση και θα αποσπάσουν βραβεία.    3. Ορισμένοι από όσους συνεχίσουν να γράφουν θα οπισθοδρομήσουν προς μια πατριωτική (λαογραφική) θεματική φιλοδοξώντας να γίνουν εθνικοί συγγραφείς. Αυτοί  θα επιχειρήσουν να εμπνεύσουν την ελλαδική δεκαετία του 2010 όπως έκανε παλαιότερα η γενιά του 1930 και όπως αρνήθηκε να κάνει εκείνη του 1950. Επίσης θα αποπειραθούν να εντάξουν στην εθνική παράδοση αγνοημένους συγγραφείς και λησμονημένες τεχνοτροπίες.    4. Τέλος, οι πιο μαχητικοί θα εντατικοποιήσουν την αμφισβητησιακή, αναρχική και εξεγερτική γραφή της περιόδου 2008-18, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί κατά τη τετραετία; Μητσοτάκη, που έχει αρχίσει, για την οποία δεν μπορεί κανείς ούτε να μελαγχολήσει. Για να το καταφέρουν θα πρέπει να μείνουν σε τακτική επαφή με τη ριζοσπαστική ποίηση άλλων χωρών, καθώς και την επαναστατική θεωρία. (Καθαρά προσωπική άποψη)    Φυσικά υπάρχουν πολλοί απρόβλεπτοι παράγοντες. Π.χ. δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε τι καινούργιο μπορεί να φέρουν α) η επόμενη ποιητική γενιά, η οποία τώρα διαμορφώνεται, β) η ποίηση των νέων ταυτοτήτων (φύλου, φυλής, εθνικότητας κ.λπ.), και γ) η ελληνική ποίηση γραμμένη σε ξένες γλώσσες. Επίσης το συστηματικό εμπάργκο της νέας ποίησης από την επίσημη κριτική και φιλολογία μπορεί να την κρατήσει μόνιμα στο περιθώριο, όπως έγινε στο παρελθόν με κάθε ρηξικέλευθη γραφή. Με αυτό το σύντομο σημείωμα ήθελα απλώς να επισημάνω πως αυτή τη χρονική στιγμή διακυβεύεται το μέλλον ενός ευρύτατου και αξιόλογου λογοτεχνικού εγχειρήματος, της ποίησης του 2000, η οποία εδώ και δυο περίπου δεκαετίες αναζωογονεί ποικιλότροπα την ελλαδική κουλτούρα. ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΑΤΡΙΝΩΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΥΤΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ Εικοσαετία 2000 – 2020 Αφορά σε ποιητές που έχουν εκδώσει μετά το 2000   Γαλάτεια Ι. Βέρρα ΞΗΜΕΡΩΝΕΙ  ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ Στα πέλαγα το απύθμενο βλέμμα. Χορός ερωτικός εντός μου. Ο ασπασμός της βροχής τραγικός. Η δύναμη των άστρων υψώνεται επιβλητικά. Ξημερώνει νοσταλγία. Η ΝΥΜΦΗ ΤΩΝ ΝΕΡΩΝ Κάθε κορίτσι κρύβει μέσα του μια νύμφη. Κόρη δροσερή καμωμένη από νερό. Πάντα αναζητά τον πρίγκιπα με το ξύλινο άλογο και τα φανταχτερά σιρίτια. Κι αυτός σε αμήχανη τροχιά να χάνει το δρόμο, να ξεστρατίζει ξελογιασμένος από άγγιγμα πλάνο.   Στέλιος Μαφρέδας ΑΝΤΙ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ Μ’ ευεργετεί  η σύμπτωση, μπαίνω στο φάσμα του φωτός η έκλαμψή σου πλάστης  η ανάγκη μου σπινθήρας. Μα παραδέχομαι την τύχη δυσανάγνωστη πώς νόμισα το ποίημα  πνοή στην εσχατιά του χρόνου; Κι εσύ το δίχως άλλο εκδοχέας της χαράς ορίζεις με τους όρους σου  το χρίσμα· αλλιώτικη τροχιά στη σφαίρα του μυαλού μέσα στο πλήθος μοναχός και ομολογητής σου να φτάνει η εύνοια,  η  στοργή στα νιόφυτα σου. Πάντα θα σε φαντάζομαι σε βάθρο τ’ ουρανού απερινόητη -  θεραπαινίδα των ονείρων! Και θ’ ανασαίνω τη ζωή να μην αργοπεθαίνω εντός μου. Ο  Πλούτωνας  ρήγμα στον θρόνο του ομολογεί στην αλλαγή των εποχών άλλη θεά αντί της Περσεφόνης.   Παναγιώτα Π. Λάμπρη ΛΗΘΗ Θα ’ρθει, ίσως, η ώρα, που στη λήθη καθετί από σένα θα περάσει. Γι’ αυτό λογίσου στα κατάβαθα του είναι σου τι στη διάρκεια της ζωής σου πράττεις και τι απ’ αυτά η μνήμη αξίζει να κρατεί. Αν τα τάλαντά σου μες στο χώμα θάβεις, αν με τον μόχθο σου τα πολλαπλασιάζεις, αν μόνο κάθεσαι και τα καταμετρείς. Η ΛΗΘΗ μπορεί για σένανε να μην κοπιάσει κι η ΜΝΗΜΗ επάξια να σ’ επαινεί, όμως εσύ ανίδεος μακριά θα βρίσκεται κι ούτε που θα σε νοιάζει πια. Γι’ αυτό, ξέμακρα από ματαιότητες, τη ροή του χρόνου και του δρόμου σου ακολούθησε, αξιοποίησε τα τάλαντα, δημιουργίας πνοές ανάσανε και ΖΗΣΕ!   Μάρθα Βασκαντήρα Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ Ο αιώνας δέθηκε χειροπόδαρα. Οι μάντεις ξεπουλάνε το όραμα για λίγους χρησμούς παραπάνω. Οι αρένες έγιναν εικονικές πραγματικότητες. Το γέλιο πουλήθηκε στο παλιάτσο της συνήθειας. Και η ανθρωπότητα ψάχνει το καλό της πουκάμισο για να είναι όμορφη. Οι σκλάβοι ονειρεύονται. Οι καταθέσεις των ιδανικών μεταφέρονται με χρηματαποστολές. Στοιβάζονται πίσω από αλαζονικούς, φιλόδοξους καθρέφτες. Οι Πόντιοι Πιλάτοι ξέχασαν τα χέρια τους στη θάλασσα. Κι η ανθρωπότητα αναρωτιέται γιατί δε χωράει στα παπούτσια της. Η υποκρισία εξαγόρασε το φως της ελευθερίας. Τα χρόνια σκυφτά προχωρούν χωρίς ανατολή στο βάδισμά τους. Κι η ανθρωπότητα κοιτάζει απ’ το παράθυρο τη ζωή της. Ένα παιδί κρέμασε τη κούνια του στο τανκ που έκαψε τη πόλη του. Παίζει δίπλα απ’ το θάνατο χωρίς να φοβάται. Ένα παιδί όλη η χώρα, όλη η γη κι όλο το σύμπαν. Ξεγύμνωσε το πόλεμο. Η αγάπη χαμογέλασε. Τώρα η ανθρωπότητα μπορεί να βγει απ’ το σπίτι της.   Δημήτρης Βεργίδης ΦΥΣΙΚΑ ΠΟΤΕ Όταν θ΄ακούς υπόκωφα βουητά στους δρόμους με τις πίσσες και τα τσιμέντα Όταν γροθιές, κραυγές, φωτιές θα σκίζουν τον αέρα Όταν ψυχές, κορμιά και πέτρα θα γίνουν ένα Τότε θα είμαι μαζί σου. 1978 Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε αδελφέ μου ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ Θρόμβοι μνήμης σε αρχαία τενάγη κρατούν ζηλότυπα τα μυστικά τους. Πώς φτιάχτηκαν οι κροκάλες παλιέ μου συν-τρόφιμε; Γιατί έφυγες νωρίς Γεράσιμε; Πότε και Πού παραστράτησαν τα συνθήματα; Ποια Κίρκη πλάνεψε την Ελπί(ς)Νίκη; Πώς τα τραπέζια έγιναν τράπεζες Θανάση; Γιατί αργούν οι μαντατοφόροι; Περιμένω….   Σοφία Καυκοπούλου ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ Ξερά, κιτρινισμένα φύλλα φθινοπώρου,  τα φυσά ο άνεμος, πότε 'δω, πότε 'κει. Ριπές περνά, άλλοτε ψιθυρίζοντας,  άλλοτε αγριεύοντας τα κλαδιά των δένδρων.  Το βήμα μου κοντοστέκεται.  Ξέρω, λίγο ακόμα κι οι δρόμοι μας θα συναντηθούν.  Κάπου στη μέση.  Βλέπω το σκοτάδι,  με πλησιάζει.  Ένα βήμα εγώ, ένα εσύ.  Ο ήλιος δύει, λίγο ακόμη και θα συναντηθούμε.  Μόλις το σκοτάδι με τυλίξει, θα σε βρω.  ΠΡΟΔΟΣΙΑ  Στο καμίνι της προδοσίας  λιώνει το σιδερένιο φόρεμά σου.  Μέσα σ' εκείνο έκλεισες ο, τι αγνό κι ευαίσθητο.  Πήρες τη σιδερένια θήκη κι έντυσες την ψυχή σου.  Στην προδοσία θ' αντέξει, νόμιζες...  Μα στη φωτιά, το σίδερο καίει φριχτό πόνο.  Ω! Δόλια ψυχή, απροστάτευτη πάντα.  Γυμνή ή ντυμένη.    Δημήτρης Τσελίκας ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΑΣΕ Εμέσιασε ο Τρυγητής, η Μέρα κάνει πίσω. Ο Αίολος λευτέρωσε τ’ ασκιά του, στην σειρά. Την θάλασσα εδρόσισε μελτέμι πελαγίσιο. Την φορεσιά την γκρίζα του, το σύννεφο φορά. Η μαυρομάτα γυάλισε σταφίδα και γλυκαίνει. «Δόξα Θεώ»  τούτ’ η χρονιά, αντάμειψε καλά. Το πρωτοβρόχι τ’ Ουρανού, τ’ αλέτρι περιμένει. Τα μέτωπα σταμάτησε ιδρώτας να φιλά. Τα χελιδόνια παίζουνε, στα σύρματα, τις νότες. Ο τζίτζικας κατέβηκε στο χώμα απ’ τα κλαδιά. Το δέντρο βάφει κίτρινες τις φυλλωσιές τις πρώτες και το μερμήγκι χαίρεται την φετεινή σοδειά. Βγάζει τα μάλλινα η κυρά, μύρισε ναφθαλίνη. Τα πιτσιρίκια ανάστησαν ξανά την γειτονιά.   Η πόλη την ρουτίνα της ξανάρχισε κι’ εκείνη. Στο θερινό το σινεμά, μόνα τα γιασεμιά. Εικόνα φθινοπωρινή, κάποτε, που πληγώνει. Μας ξέφυγε η ομορφιά στα πράγματα τ’ απλά. Τώρα κλειστοί στα σπίτια μας, τυφλοί σε μιαν οθόνη! Χάνει η Ζωή την χάρη της κι’ ο χρόνος που κυλά.     Βαρβάρα Χριστιά ΤΑ ΓΕΜΑΤΑ ΦΕΓΓΑΡΙΑ Τα γεμάτα φεγγάρια κουβαλούν μέσα τους θλίψη. Γεμίζουν ορμόνες τα κορμιά τους χαμένα στην επιθυμία να προαχθούν σε πανσελήνους. Τα γεμάτα φεγγάρια τραγουδούν πάντα ένα κύκνειο άσμα. Παγιδευμένα σε δεινές δίνες ασεβών πόθων. Πανσέληνες αναλαμπές πριν τον θάνατο. Η ΜΑΣΚΑ Τράβηξε αργά τη χρυσή του μάσκα. Βγαίναν και τα μάτια του μαζί. Τόσα χρόνια πάνω του, ένα με το δέρμα του. Τρόμαξε. Την ξαναφόρεσε. Θυμήθηκε το παιδικό του πρόσωπο. Έκλαψε πρώτη φορά κάτω απ’ τη μάσκα. Χωρίς μάτια. Αλέξανδρος Φωσταίνης ΤΟΥΤΗ Η ΧΩΡΑ Τούτη η χώρα αδερφέ μου, τούτες οι πέτρες, που άλλες φορές σμιλεύουνε πολιτισμό κι άλλες φορές σαν συμπληγάδες σε συνθλίβουν, τούτη η χώρα που κάποτε μεθυστικά μοσχοβολά βασιλικό και κάποτε η καμένη σάρκα της σου καίει το ρουθούνι, τούτη η χώρα που άλλοτε σφάζει κι άλλοτε αιμορραγεί, φωτιά και θάλασσα είν’ μαζί, μπαρούτι και λιβάνι. Τούτη τη χώρα αδερφέ μου, ετούτον τον γενέθλιό σου τόπο —τι κι αν τα χρόνια δίσεκτα, κάποτε στα χρεώνει, τι κι αν στην πλάτη σου βαρύ φορτίο ακουμπά— σφίγγε τον πάνω σου σαν άγιο φυλαχτό, κατάσαρκα χιτώνα φόρεσέ τον. έχε τον μέσα σου τιμή. Γιατί είσαι Έλληνας και αυτό, είναι Ευθύνη.    ΕΠΙΛΟΓΟΣ    Κλείνοντας θέλω να σας πω ότι  το σίγουρο είναι ότι, επειδή η ποιητική τέχνη έχει σαν βάση της τη φαντασία, θα εξακολουθεί να υπάρχει πάντα. Κι όταν λέμε φαντασία εννοούμε εκείνη τη δύναμη να μεταπλάθονται οι ιδέες σε λέξεις και οι λέξεις σε συναίσθημα. Το βίωμα από μόνο του δεν αρκεί. Η πνευματικότητα του ανθρώπου είναι το μοναδικό του όπλο απέναντι στην παρακμή και την ισοπέδωση των αξιών, το ίδιο και η διαχρονικότητα της ποίησης. Όπως είχε πει ο  Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος: ‘’Όσο λιγότεροι άνθρωποι πιστεύουν στην ποίηση τόσο φτωχότερη γίνεται η οικουμενική ανθρώπινη ψυχή.’’