Διήγημα της Παναγιώτας Π. Λάμπρη: Η κουλούρα της πρωτοχρονιάς, (26-11-2017)   Δημοσιεύτηκε: Περιοδικό "Άπειρος χώρα", τ. 197, Δεκέμβριος 2017, σ. 56 Περιοδικό "Έκφραση", τ. 12, Φεβρουάριος 2018, σ. 16 / http://ekfrasiartas.gr/      Παραμονή πρωτοχρονιάς! Έξω ήταν όλα καλυμμένα με χιόνι! Ούτε ένα ταπεινό κλαράκι δεν είχε μείνει αστόλιστο! Τα πάντα, ντυμένα με τα περίτεχνα λευκά τους ενδύματα, ανέμεναν σ’ αυτή τη γιορτινή ατμόσφαιρα, την οποία είχε τεχνουργήσει μοναδικά η φύση, την έλευση της νέας χρονιάς. Και τα πουλιά, βουβαμένα σχεδόν, ευφραίνονταν, λες, με την ησυχία που ο χιονιάς είχε φέρει.    Κι οι άνθρωποι, οι περισσότεροι κλεισμένοι στα σπίτια τους, χαίρονταν τη θαλπωρή της ζεστής εστίας, ετοίμαζαν τα φαγητά για την πρώτη μέρα του χρόνου, τον οποίο περίμεναν μ’ ελπίδα και αισιοδοξία και μετείχαν λίγο ή πολύ σε δρώμενα αυτής της μέρας.    Η μάνα, η αρχόντισσα της κουζίνας μας και της καρδιάς μας, ετοίμαζε ντολμαδάκια με φύλλο λάχανου και πολύ ψιλά κομμάτια χοιρινού κρέατος, το οποίο είχε κόψει με επιμέλεια στον κεφτεντέ*, συνήθεια την οποία δε εγκατέλειψε κι όταν απέκτησε μηχανή κοπής κρέατος, διότι, όπως έλεγε, δεν γίνονταν το ίδιο νόστιμοι οι ντολμάδες της με τον ψιλοκομμένο κιμά. Και φαίνεται πως είχε δίκιο, αφού ήταν αξεπέραστης γεύσης κι εμείς δεν αρκούμασταν στο να φάμε δυο τρεις, οπότε καταλήγαμε, με τις όποιες συνέπειες, να τρώμε μέχρι σκασμού.    Καθώς πλησίαζε το σούρουπο, η έγνοια της και η έγνοια μας ήταν να φτιάξει την κουλούρα της πρωτοχρονιάς! Κουλούρα την πρωτοχρονιά; Ναι! Διότι τότε, στα πρώτα παιδικά μου χρόνια, πριν αρχίσουν στα νοικοκυριά να παρασκευάζονται μοντέρνες βασιλόπιτες, σαν κι αυτές που φτιάχνονται και σήμερα, η πρωτοχρονιάτικη πίτα μας τέτοια ήταν. Κουλούρα από καλαμποκάλευρο αλεσμένο στον νερόμυλο του χωριού, άλλοτε τυλιγμένη με αποξηραμένα φύλλα κουτσουμπιάς*, καστανιάς,…, τα οποία φυλάσσονταν σε αρμαθιές, κι άλλοτε με χλωρά φύλλα καμπρολάχανου ή άλλων φυτών, που το καθένα τής προσέδιδε το άρωμά του, και ψημένη στη χόβολη!    – Έλα, κόρη μου, έλα να βλέπεις να μαθαίνεις! είπε κάποια στιγμή, καλώντας με κοντά της η μάνα, κάτι που παγίως έκανε για πολλά ζητήματα του νοικοκυριού, προκειμένου να μαθητεύω σε χρήσιμα θέματα για τη ζωή μιας γυναίκας.           – Αμέσως, μανούλα, αμέσως! απάντησα και βρέθηκα κοντά της. Άλλωστε, μου άρεσε πολύ να συμμετέχω σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Πόσο μάλλον, που οι καιρικές συνθήκες είχαν απαγορεύσει κάθε παιχνίδι στην ύπαιθρο.    Η μητέρα, αφού κοσκίνισε το αλεύρι με τη χοντρή σήτα, το ’ριξε στη σκάφη ζυμώματος. Κατόπιν, πρόσθεσε το αναγκαίο αλάτι και, ενώ το ανακάτευε με στιβαρή ξύλινη κουτάλα, πρόσθετε σταδιακά καυτό νερό. Μόλις η ζύμη απέκτησε την κατάλληλη πυκνότητα, τοποθέτησε με τέχνη πάνω στο πλαστήρι φύλλα καστανιάς κι ύστερα άπλωσε εκεί τη ζύμη, δίνοντάς της σχήμα. Μετά γύρισε προς τα πάνω τα φύλλα της βάσης, τα οποία εξείχαν, κάλυψε την υπόλοιπη επιφάνεια με φύλλα, που το υπέροχο χρώμα και ο τρόπος, με τον οποίο τα ’χε βάλει ένα δίπλα στ’ άλλο, συνιστούσαν ένα μικρό εφήμερο έργο τέχνης που δεν το απαθανάτισε κανένας φωτογραφικός φακός, μόνο η μνήμη, η οποία το αναπαριστά λειψά αυτή τη στιγμή με λόγια! Αφού τέλεψε αυτό το τελευταίο στάδιο της ετοιμασίας, χωρίς καμία άργητα, άρπαξε τη μασιά, αναμέρισε τη θράκα και τη χόβολη, καθαρίζοντας το κέντρο του τζακιού και με αριστοτεχνική κίνηση, κρατώντας το πλαστήρι από το χερούλι, έριξε την κουλούρα στη θερμασμένη πλάκα και την κάλυψε με ζεστή χόβολη.        Όταν πέρασε ο καθορισμένος χρόνος, ενώ εγώ με τ’ αδέλφια μου δοκιμάζαμε την τύχη μας, παίζοντας με την τράπουλα εικοσιένα και τριανταένα και παίρνοντας ως έπαθλο των νικών μας σπόρους καλαμποκιού και φασολιών,  η μάνα έβγαλε την κουλούρα από τη χόβολη, αφήρεσε τα φύλλα, με τα οποία ήταν καλυμμένη, και προχώρησε στο τελευταίο στάδιο της κουλούρας – βασιλόπιτας, ετοιμάζοντας τη μπουκουβάλα. Θρυμμάτισε, δηλαδή, την κουλούρα, αφαιρώντας κυρίως την ψίχα – άφησε και μερικά θρυμματισμένα, επίσης, τραγανά κομματάκια από την επιφάνειά της – και κατόπιν πρόσθεσε βούτυρο, που ουσιαστικά έδωσε ξεχωριστή γεύση στο μείγμα, το οποίο δεν είχε κάτι άλλο μέσα, πλην του αλατιού, για να το νοστιμίζει. Μέσα σ’ αυτό πρόσθετε και τα σύμβολα της τύχης για τη νέα χρονιά, δηλαδή ένα κέρμα, ένα πουρναρόφυλλο κι έναν σπόρο καλαμποκιού! Όποιος κέρδιζε το πρώτο, θα είχε τύχη στα χρήματα, όποιος το δεύτερο στα γίδια κι όποιος το τρίτο στα χωράφια! Σ’ άλλα σπίτια, στα οποία η κύρια ενασχόληση των ενοίκων ήταν η κτηνοτροφία, έβαζαν στη μπουκουβάλα ένα φύλλο από πουρνάρι, ένα από φυλλίκι κι ένα από αριά, των οποίων η σημειολογία αντίστοιχα ήταν τύχη στα κατσίκια, στα πρόβατα και στα γελάδια!    Εκείνη τη χρονιά κέρδισα το πουρναρόφυλλο! Βέβαια, αν και χάρηκα, που η τύχη μού χαμογέλασε, και αν και για χρόνια παράλληλα με τις σπουδές μου φύλαγα, όποτε το επέτρεπε ο χρόνος, τα γίδια της οικογένειάς μου, το φύλλο εκείνης της χρονιάς δεν πρόβλεψε σωστά το μέλλον μου! Πάντως, όλα αυτά και όσα άλλα τότε έζησα τα κουβαλώ μέσα μου ως πλούτο ανεξάντλητο! Διότι αυτού του είδους τα πλούτια δεν τελειώνουν ποτέ και αποτελούν εμπειρίες ζωής, τις οποίες δεν μπορείς να τις βιώσεις, παρά μόνο να τις πληροφορηθείς ίσως, μέσα σε σελίδες βιβλίων. Και οι άνθρωποι που δίπλα τους τ’ αποκτήσαμε, ζώντας κοντά στη φύση κι έχοντας συνείδηση πως ο βίος και το βιός τους καθορίζονταν από κείνη, εκτός που τη σέβονταν, δεν την ξεχνούσαν. Άλλοτε, σε διάφορες γιορτές του χρόνου έκαναν ποικίλες εξιλαστικές πράξεις, προκειμένου να την εξευμενίσουν, κι άλλοτε, όπως στην κουλούρα της πρωτοχρονιάς, χρησιμοποιούσαν σύμβολα τύχης από τον φυτικό παράδεισό της.          Τώρα, κάθε που πλησιάζουν οι γιορτές του Δωδεκαημέρου, η ψυχή μου πάλλεται απ’ όλα κείνα, τα οποία συνθέτουν τον γιορτασμό τους. Όχι τον τωρινό, που αποτελεί μείγμα ντόπιων και ξενόφερτων εθίμων, αλλά τον άλλον, ο οποίος αφορά στο παρελθόν και διακρίνονταν από αρχοντική λιτότητα και κατάνυξη. Κι αυτό όχι επειδή ο χρόνος ωραιοποίησε με το κύλημά του ό,τι τότε βιώθηκε, αλλά γιατί σήμερα έχουν όλα επηρεαστεί από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, ο οποίος, παρά τις ανέσεις του, μας στερεί από συνήθειες και συμπεριφορές που άλλοτε μας έκαναν να νιώθουμε πως οι γιορτές με τη διαφοροποίηση της καθημερινότητας που δημιουργούσαν, την άλλαζαν κιόλας, δίνοντας τον τόνο της διαφορετικής θέασης της ζωής και της ανανέωσής της.    Και σκέφτομαι πως με τόση περισσή πολυτέλεια και ανούσια πράγματα, με τα οποία γεμίσαμε τη ζωή μας, είναι καιρός τη νέα χρονιά να θάψουμε ως άτομα και ως κοινωνία την κακή πλευρά του εαυτού μας και να κάνουμε ένα άλμα πέρα απ’ τη φθορά, που λέει ο ποιητής! Τότε, θα μπορούμε, ίσως, να λέμε πως το νέο έτος θα κομίσει κάτι αληθινά καινούργιο!   Γλωσσάρι κεφτεντές, ο κορμός δέντρου κατάλληλα κομμένος, πάνω στον οποίο κόβουν το κρέας σε μικρά κομματάκια (κιμά), για να φτιάξουν κεφτέδες, ντολμάδες κ.λπ. κουτσουμπιά, η το δέντρο κερωνία η έλλοβος   Σημείωση: Το διήγημα εστάλη μαζί με γιορτινές ευχές και σχολιάστηκε: Παναγιώτης Ιωάννου: [...] διάβασα το έξοχο διήγημά σου για το οποίο πολύ σε  ευχαριστώ και το οποίο υπενθυμίζει το γνωστό (αλλά δυστυχώς συνάμα και  άγνωστο): ό,τι πραγματικά αξίζει δεν κοστίζει ούτε μια δραχμή. Ηλίας Δημητρόπουλος: Σας ευχαριστώ και για το πολύτιμο πνευματικό δώρο. Υπέροχο, μας έφερε  εικόνες νοσταλγικές. Παναγιώτης Χαλούλος: Πολύ μου άρεσε το διήγημά σου με τις όμορφες αναμνήσεις των παιδικών χρόνων! Αναμνήσεις διαφορετικές, βέβαια, από τις δικές μου των παιδικών χρόνων, αν και παρόμοιες, μια και τα χρόνια εκείνα τα φτωχικά δεν είχαν καμία σχέση με τα όσα ζουν τα σημερινά παιδιά τις μέρες αυτές. Χαρακτηριστικά τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι για το ζήτημα αυτό: «…Έτσι ο Χριστός γεννιέται σιωπηρώς. Κανείς δεν τον αναζητά, κανείς δεν τόνε εσκέφτεται, κι έρχεται μόνος σιωπηλός για να πεθάνει μόνος. Κι αυτό τ’ αστέρι της Βηθλεέμ, τι θέλει πάλι κι ήρθε ετούτη τη χρονιά… Α! τα Χριστούγεννα, δεν είναι φέτος ούτε και για τα παιδιά. Άλλωστε απέκτησαν, και αυτά χάρις στην βιομηχανικήν ανάπτυξη, μιαν εντελώς προσωπική μυθολογία που απέχει χιλιάδες μέτρα από τη μυθολογία της γέννησης και του Χριστού. Τι να τον κάνουν τον Χριστό, το Θείο Βρέφος, όταν το βράδυ ονειρεύονται τον Σούπερμαν, τον Ντόναλντ και την Πίγκυ; …» Νίκος Παπακωνσταντόπουλος: Μαζί με τις άπειρες και αληθινές ευχές μου / μας και οι ευχαριστίες μου / μας για το νοσταλγικό διήγημά σου! Νοσταλγικές πάντα οι γιορτινές αυτές μέρες και όσο μεγαλώνουμε γίνονται νοσταλγικότερες...  Και καθώς το διάβαζα, θυμήθηκα και τα λόγια του Φώτη Κόντογλου, που προτρέπει να γιορτάζουμε όπως οι πατεράδες μας και να μην ξεγελιόμαστε με ανούσια ξένα πυροτεχνήματα. Οι δικές μας γιορτές, συνεχίζει, αδελφώνουν τους ανθρώπους! Κώστας Αναστασίου: [...] ευχαριστώ για τις ευχές και για τις απλόχερα προσφερόμενες πνευματικές δημιουργίες. Εύχομαι και εγώ χρόνια πολλά, υγεία και ευτυχισμένο το 2018. Γιώτα, εύχομαι πάντα άξια, δημιουργική και να κοσμείς τον τόπο μας και την πατρίδα. Αναστασία Κοττόρου: Ευχαριστούμε πολύ για το διήγημα, μας ταξίδεψες πάλι πολύ όμορφα! Χρήστος Κουτσοκλένης: [...] πολύ ζεστό και νοσταλγικό το διήγημά σας. Η τελευταία του παράγραφος με βρίσκει απολύτως σύμφωνο. Βασίλης Μαλισιόβας: Σ' ευχαριστώ ολοθύμως για το υπέροχο ταξίδι στον χωροχρόνο, με τον αριστοτεχνικό τρόπο που άριστα γνωρίζεις, έτσι ώστε να ξυπνάς αναμνήσεις, να διεγείρεις αισθήσεις, να κινητοποιείς συναισθήματα... Ταξίδι υπέροχο, αλλά και, φευ, κλειδαμπαρωμένο οριστικά στο ντουλάπι της ψυχής και του μυαλού μας! Τυχεροί όσοι είχαμε την τύχη, ή μάλλον την πολυτέλεια, να ζήσουμε τις καταστάσεις που τόσο γλαφυρά περιγράφεις στο διαμαντάκι που μου έστειλες! Κώστας Καλλίγνωμος: [...] ευχαριστώ πολύ για τις ευχές και για τον τρόπο που προσπαθείς να περάσεις τα μηνύματά σου. Σου εύχομαι με τη σειρά μου τη νέα χρονιά να είσαι γερή και να συνεχίσεις να "παλεύεις" με επιτυχία τις δύο σου αγάπες: την εκπαίδευση και την λογοτεχνία! Λιλή Καμπρή: [...] σε ευχαριστώ πολύ για τις ευχές σου και για το άκρως υπέροχο και συγκινητικό διήγημά σου. Συνέχισε με πείσμα να προβάλεις ποιότητα και ομορφιά. Κάποιοι ολίγοι ακόμη το ’χουμε ανάγκη και  εκτιμούμε πολύ συγγραφικά ταλέντα του δικού σου βεληνεκούς. Αρχοντούλα Ρέλλα: Ευχαριστώ πολύ, Παναγιώτα, για το όμορφο πρωτοχρονιάτικο δώρο σου! Παρακολουθώ την συγγραφική σου διαδρομή!   Σχόλια από την ανάρτηση του διηγήματος στο fb, 31-12-2019: Μαίρη Αναστασίου: Ωραάα τα λες... Ανακαλύπτω τώρα έννοιες που άκουγα από την μάνα και τη γιαγιά μου, αλλά φαίνεται δεν έδινα την πρέπουσα σημασία. Καλή Χρονιά να έχουμε, Γιωτα μου. Ό,τι καλύτερο! Απάντηση: Ευχαριστώ πολύ, Μαίρη μου! Συμβαίνει αυτό! Χαίρομαι που σου έδωσα την αφορμή της ανακάλυψης! Ό,τι καλύτερο εύχομαι για σένα και τους αγαπημένους σου! Φιλιά. Φωτεινή Βεντίστα: Γιώτα, με γύρισες πολλά χρόνια πίσω. Διάβασα την ανάρτηση σου στη μητέρα μου και θυμήθηκαμε τα παλιά. Την έζησα και εγώ την μπουκουβάλα. Την είχα ξεχάσει για χρόνια και απόψε μου την επανέφερες στη μνήμη μου. Απ' ό,τι θυμάμαι ήταν κάτι πάρα πολύ νόστιμο. Ήμαστε τυχεροί που ζήσαμε άλλα ήθη και έθιμα, αλλά και υγιεινά φαγώσιμα. Εύχομαι καλή χρονιά με υγεία!!!! Απάντηση: Σ' ευχαριστώ πολύ, Φωτεινή μου! Όντως, είμαστε τυχεροί όσοι ζήσαμε όλα αυτά, παρότι η ζωή μας ήταν φτωχική σε υλικά αγαθά, αλλά πλούσια σε συναισθήματα! Να είσαι καλά εσύ και οι αγαπημένοι σου και να έχετε ευτυχισμένη νέα χρονιά! Νίκος Παπακωνσταντόπουλος: Καλή κι ευλογημένη χρονιά, Γιώτα! Πάντα με «καλό ταμείο» το 2020!!! Πόσο μακαρίζω τη γενιά μας που «κουβαλάει» τέτοια βιώματα και πόσο στενοχωριέμαι για τα όσα παιδιά της νεότερης γενιά που τα στερούνται! Και δεν λέω μόνο για τα βιώματα των παιδιών των ορεσίβιων περιοχών, όπως εμείς, αλλά για την «απομάκρυνση» από την παράδοση! Απάντηση: Καλησπέρα, Νίκο μου! Αντεύχομαι τα ίδια για σένα και τους αγαπημένους σου! Αξετίμητες αυτές οι εμπειρίες ζωής! Θησαυρός για όσους τις έζησαν και παρακαταθήκη για όσους θέλουν ή θα θελήσουν να τις δουν στην πραγματική τους διάσταση ή ακόμα και να τις ζήσουν στον βαθμό, που αυτό είναι εφικτό!  Αναστασία Ζήκου: Πόσο όμορφα μας ταξιδεύεις, Γιώτα μου!!! Απάντηση: Σ' ευχαριστώ πολύ, αγαπημένη μου! Χαίρομαι γι' αυτό και σου εύχομαι από καρδιάς κάθε καλό για τη νέα χρονιά!  Αν. Ζήκου: Ευτυχισμένη χρονιά με υγεία και έμπνευση!! Ιωάννης Δαλάπας: Καλή χαρούμενη και ευτυχισμένη Χρόνια Παναγιώτα. Με πήγες Χρόνια πολλά πίσω. Με αγάπη σε εσένα και την οικογένεια σου. Γιάννης και Ευαγγελία. Απάντηση: Επίσης, Γιάννη! Χρόνια πολλά και καλά! Χαιρετισμούς... Βίκυ Κερτεζίτη: Με ταξιδέψατε σε άλλη εποχή ! Όμορφες στιγμές όμορφες αναμνήσεις ! Σας εύχομαι καλή χρονιά να έχετε με υγεία! Απάντηση: Χαίρομαι, γλυκιά μου Βίκυ! Χρόνια πολλά! Ευτυχισμένη νέα χρονιά να έχεις! Μαρίζα Αγγελοπούλου: Πόσο όμορφη περιγραφή... με πήγε πολύ πίσω στα δικά μου παιδικά χρόνια .... με μνήμες χριστουγεννιάτικες από το χωριό της μαμάς μου στην Κρήτη ... με άλλες μυρωδιές και συνταγές της γιαγιάς μου της συγχωρεμένης .... μα τόσο ίδια η αίσθηση της ζεστασιάς της οικογενειακής ... του τζακιού ... απουσία τεχνολογίας ... φύση ... αγνά υλικά ... πρώτες ύλες ακατέργαστες ... Απάντηση: Σ' ευχαριστώ πολύ! Χαίρομαι, που το διήγημά μου έγινε αφορμή για την ανάκληση όμορφων αναμνήσεων, οι οποίες πάντα ζεσταίνουν την ψυχή και την κάνουν να νοσταλγεί, προκαλώντας ταυτόχρονα γλυκόπικρα συναισθήματα!  Μ. Αγγελοπούλου: Καλή χρονιά να έχουμε και να μην ξεχνάμε τα όμορφα ... Απάντηση: Χρόνια πολλά και καλά! Εύχομαι η νέα χρονιά να σου χαρίζει υγεία, αγάπη, συντροφικότητα, δημιουργικότητα, χαρά,... Σ' ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία! Πιστεύω πως δεν θα λησμονήσουμε "τα όμορφα" και πάντα θα επιστρέφουμε σ' αυτά, διότι διακρίνονταν από πληρότητα ζωής και μας κρατούν με τον τρόπο τους ζωντανούς!