Κριτική για «Το χάσικο ψωμί» Από τον Κώστα Μαργώνη, φιλόλογο, προέδρου της ΙΛΕΤ Αίθουσα εκδηλώσεων Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας, Αθήνα, 1 Φεβρουαρίου 2010   Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συμπατριώτες, Το βιβλίο της Παναγιώτας, που αρδεύεται από τη συλλογική μνήμη, που αποτελεί ένα ταξίδι στη μνήμη, έχει τίτλο «Το χάσικο ψωμί», το διαλεχτό ψωμί, το άσπρο ψωμί πολυτελείας, που στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ήταν σπάνιο. Ο τίτλος του βιβλίου, της συλλογής διηγημάτων, προκύπτει από το ομώνυμο διήγημα, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην «Αρτηνή Ευθύνη», το Φεβρουάριο του 2008.       Το υλικό των διηγημάτων, τα Prima Materiae, προέρχεται από τα βιώματα της Παναγιώτας, από τη μαγεία του κόσμου των Τζουμέρκων υπό το πρίσμα της παιδικής ηλικίας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η μυθοπλασία, τα πρόσωπα, τα γεγονότα, ακόμη και η αφηγηματική τέχνη παραπέμπουν στη συλλογική μνήμη, στην κοινωνία της Ροδαυγής. Κατά τον R. Redfield, πρόκειται για τη μικρή κοινότητα, την αγροτική κοινότητα, που αποτελεί το υπόστρωμα των διηγημάτων, με κύρια στοιχεία τη γεωγραφική απομόνωση, την αίσθηση της συλλογικής αλληλεγγύης, την αυθεντική συμπεριφορά των μελών της, την πολιτιστική απομόνωση [...](βλ. Δ. Τσαούσης, Η κοινωνία του ανθρώπου. Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία, Αθήνα 1985, Gutenberg, σ. 350 κ.ε.)       Η συλλογή αποτελείται από 20 διηγήματα, μια ενότητα που διασπάται σε πυρήνες με σχετική αυτονομία. Η γραφή όμως ενώνει τα περιστατικά, τους ήρωες, τα συναισθήματα. Η παραδοσιακή κοινωνία προσεγγίζεται από την οπτική γωνία ενός παιδιού που μεγαλώνει σ’ αυτήν και νιώθει ότι ο κόσμος της είναι κι ο δικός του κόσμος. Η ζωή της μικρής κοινότητας αναπαρίσταται μέσα από το πρίσμα της μικροϊστορίας και των λογοτεχνικών της αποτυπώσεων. Κατά τον Γ. Δάλλα, «Από τα μικροεπίπεδα των αφηγημάτων, που είναι επίπεδα βάθους, συγκροτείται γνησιότερα η εικόνα του συνόλου [...] Από την αλυσίδα των μικρών «παραδειγμάτων» σχηματίζεται μια προσωπογραφία». Κύρια πρόσωπα είναι η μάνα, ο πατέρας, τα άλλα μέλη της οικογένειας, οι συγγενείς, οι χωριανοί. Οι εικόνες του παρελθόντος φέρνουν στην επιφάνεια τους ισχυρούς δεσμούς των ανθρώπων, τα ανθρώπινα συναισθήματα, την παράδοση.       Όμως το άτομο δεν συνθλίβεται. Είναι δρων πρόσωπο, με τις ιδιαιτερότητές του, τον ψυχισμό του, τις επιδιώξεις του. Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα σχόλια που κάνει η συγγραφέας από την οπτική γωνία του σήμερα, που φωτίζουν ποικιλοτρόπως το χθες. Στα διηγήματα αυτά χωράει η μυθολογία, η ιστορία, το δημοτικό τραγούδι. Ένα παιδί, που ανοίγει τα φτερά της φαντασίας, προσλαμβάνει καθετί που βλέπει ή ακούει. Η γλώσσα των διηγημάτων είναι φυσική, αβίαστη, ρέουσα νεοελληνική. Στους διαλόγους όμως σώζεται το γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής, που αναπαριστά το ήθος της γλώσσας και συνάμα το ήθος των ανθρώπων.       Οι ειδικοί της λογοτεχνίας πιστεύουν ότι «το βασικό πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει ο διηγηματογράφος είναι να περάσει από το ειδικό στο γενικό, μέσα δηλαδή από την αφήγηση ενός μεμονωμένου επεισοδίου, να μπορέσει να προσφέρει στον αναγνώστη μια πλήρη ηθογράφηση και ψυχογραφία του πρωταγωνιστή καθώς και μια συνολική αίσθηση της ζωής του.» (Λ.Λ.Ο., ΟΕΔΒ, σ. 50). Στα διηγήματά της η Παναγιώτα Λάμπρη το πέτυχε αυτό με το δικό της τρόπο. Εμείς, αναγνώστες, εκπρόσωποι φορέων της Τζουμερκιώτικης Αποδημίας, της μέλη της Ι.Λ.Ε.Τ. ευχόμαστε να συνεχίσει τη δημιουργική της δραστηριότητα. Σας ευχαριστώ.