Κριτική για «Ἐν ὀδύναις» Από τον Σταύρο Ιντζεγιάννη, λογοτέχνη-δημοσιογράφο, (22-4-2014)   (Μικρή - επιδερμιαία - αναφορά στην ποιητική συλλογή “Εν οδύναις” της Παναγιώτας Λάμπρη από τον Σταύρο Ιντζεγιάννη, Πάτρα Φλεβάρης του 2014) ΕΝ ΟΔΥΝΑΙΣ Η συναισθηματική φόρτιση, το καλλιτεχνικό αισθητήριο, η συγκινησιακή πρόσληψη κι ακόμη η αμεσότητα στην ψυχική ή οπτική απόλαυση αποτελούν κυρίαρχο ερέθισμα για την ποιητική έκφραση των αισθημάτων που κατακλύζουν και διαφοροποιούν τη θέση του καθενός μας πάνω στα ανθρώπινα δρώμενα της καθημερινότητας. Χαρά, λύπη, προβληματισμός, αποδοχή ή απόρριψη, συμπόρευση ή εναντίωση, ακόμη και η ικανότητα μιας επικοινωνίας με τον αισθητό ή έσω κόσμο, αυτό που θα ονομάζαμε υποσυνείδητο, θεωρώ ότι είναι όλα αυτά που επιβάλλονται θετικά ή αρνητικά στη γήινη περιπέτεια. Και ορίζουν τον ποιητή. Ο τρόπος που προσλαμβάνει κι εκφράζει τον ιδεατό ή αισθητό κόσμο είναι αυτό που τον διακρίνει από τους αμύητους στην ποίηση και τον ξεχωρίζει από τους μη παροικούντες την πνευματική Ιερουσαλήμ των καιρών. Κι ακόμη –ακόμη συχνά συμμαχεί και συνεπικουρείται από τη γυναικεία ευαισθησία, όπως στην περίπτωση της ποιητικής συλλογής «Εν οδύναις» της Παναγιώτας Λάμπρη με χαρακτηριστικό γνώρισμα έναν λεκτικό πλούτο, που την βοηθά να αποτυπώσει ιδιαίτερα λεπτές αποχρώσεις συναισθημάτων και καταστάσεων. 44 ποιήματα ενός εσωτερικού διαλόγου και αναζήτησης, συχνά και με μια εξομολογητική διάθεση, όπου οι περιπολίες της μνήμης από το χτες στο σήμερα και από το οικογενειακό περιβάλλον στον κοινωνικό περίγυρο ακόμη και στον βιοποριστικό της κύκλο (εν ενεργεία φιλόλογος) εκφράζονται με έναν προβληματισμό που η κριτική της σκέψη παρατηρεί, αναλύει αξιολογεί παίρνει θέση. Εκφράζει άποψη. Πράγματι σε πολλά ποιήματά της υπάρχει μια κριτική πάνω στα φαινόμενα του καιρού μας που χαρακτηρίζει τον ενεργό πολίτη. Τον πολίτη που δεν αδιαφορεί αλλά συμμετέχει έστω με τη γραφή του (όπλο του ποιητή πιο ισχυρό από όποια πανώ και οδοφράγματα) στα κοινά. Λ.χ. Στήν Πολιτεία πέφτει βαριά ἡ σκιά τῶν νεοφερμένων κατακτητῶν. Δέν φοροῦν, ὅπως ἄλλοτε, ἐξάρτυση πολεμική. Τά ὅπλα ὕπουλα, σχεδόν ἀθόρυβα, στοχεύουν τήν βούληση καί τήν ὑλική ζωή τῶν ἀνθρώπων. …………….. Τό φῶς τῆς Δικαιοσύνης μάταια σελαγίζει πάνω ἀπ’ τήν μικρή ἔνδοξη χώρα, πού γι’ αὐτό διψᾷ, ἀλλά κανείς νερό δέν τῆς δίνει.» Κι ακόμη η κριτική της διάθεση δεν την εμποδίζει αναλύοντας την πολιτική της σκέψη - πιστή σ’ αυτό που θα λέγαμε χρέος του ποιητή απέναντι στη γενιά του και στην εποχή του-να υπογραμμίσει την πικρή αλήθεια που γευόμαστε διαχρονικά άλλα και ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια. Αποσπασματικά καταχωρώ: Είπες θα κυβερνήσω/επιβάλλοντας στη χώρα καινούργιους νόμους και κανόνες ηθικής ….Η οίηση της εξουσίας και της δυνάμεως η επίγνωση όχι σπανίως τυφλώνει τον ηγέτη και λίγο – λίγο τύραννο τον κάνει… ...Όταν ο κυβερνήτης/ το άτι της Ύβρεως καβαλικεύει/ φτάνει η ώρα που ο λαός/ με τραγικό για ’κείνον τρόπο/ βροντοφωνάζει/ πως όποιος ασύστολα μεγαλαυχεί/ θέση στην πολιτεία τους δεν έχει. Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα ποιήματα που είναι αφιερωμένα σε γονικά ή οικεία πρόσωπα του στενού συγγενικού κύκλου όπου η αφιέρωση εξειδικεύει το ποιητικό ερέθισμα, όπως τα δύο ποιήματά της αφιερωμένα στη μητέρα της ή το ωραιότατο «ο Πρίνος» αφιερωμένο στον πατέρα της και όπου υπάρχουν –μεταξύ άλλων –οι στίχοι Πολλά λιοβόρια αντέχουμε στης νιότης μας τα χρόνια! όμως σαν έρθει χειμωνιά κι ασπρίσουν τα μαλλιά μας, άγριο δρολάπι ο θάνατος όλα τα ξεριζώνει!   Ένιωσε ο πρίνος τον καημό του γέροντα πατέρα, πού μόνος του περίμενε τον μαύρο καβαλάρη και κούνησε τούς κλώνους του πού γερασμένοι ήταν κι εννόησε πώς στό τέλος του μόνος κι εκείνος θα ’ταν (Ο πρίνος) που αποκτά μια διανθρώπινη διάσταση και όπου το δέσιμο με τον ομφάλιο λώρο χαρακτηριστικό μιας γενιάς πιο πριν, δείχνεται ανέκοπος. Και σε κάποιες περιπτώσεις αποκτά μια μεταφυσική διάσταση την οποία συχνά συναντάμε όπως στο «Μνημόσυνο» ή στη «Γερόντισσα» που είναι αφιερωμένο στην πεθερά της και που έχει μια φιλοσοφική προέκταση πάνω στα εγκόσμια: «Mε του αιώνα την εμπειρία/ στους ώμους της/με πεπληρωμένη χαρμολύπες/ την ψυχή της/ ενσυνειδήτως αποφαίνεται/ πως μόνο όσα μ` αγάπη ντύνουμε/ στην ματαιότητα των εγκοσμίων/ νόημα έχουν» Αυτή η φιλοσοφική ενατένηση των εγκοσμίων υπάρχει παντού –αλλού φανερά ,αλλού άδηλα- όπως θα διαπιστώσει ο προσεκτικός μελετητής. Ο εν ενεργεία φιλόλογος εαυτός της δε μπορούσε να μείνει αδιάφορος στα συμβαίνοντα στον σχολικό αυλόγυρο- που σηματοδοτούν κατά κάποιον τρόπο την πορεία των νέων με τις παγκοσμιοποιημένες απόψεις περί πολιτικής έκφρασης και απειλούν να συστήσουν έναν νέο τρόπο διεκδίκησης κι` ακόμη να εγκαθιδρύσουν ένα καινούργιο στάτους. Η εκδήλωση κατά της βίας αρίστη. Οι έφηβοι παρακολουθούν με ενδιαφέρον κάπου κάπου τα πρόσωπα συσπώνται …. Εντός ολίγου Στον απόηχο της εκδήλωσης ο χλευασμός τους μετετράπη σε βαρβαρότητα. (Αμφισβήτηση) Μια ακόμη διάσταση της ποιητικής της γκάμας ή πιο σωστά της έκτασης που αποκτά η ευαισθησία της υπογραμμίζεται -όχι σα δείγμα γραφής αλλά σαν σύσταση γνωριμίας με τον φιλοσοφικό στοχασμό και την προσωπικότητα της ποιήτριας- είναι κάποια ποιήματα τα οποία χαρακτηρίζω ως «εις εαυτόν». Ὁ ἐχθρός Ὅταν ἀμφισβητεῖς ἐπαίσχυντες πράξεις σου, πού κάποιους βαθιά ἔχουν πληγώσει, λογάριαζε πώς μεγαλύτερος ἐχθρός σου εἶναι ὁ ἑαυτός σου. ή αλλού, όπου … Ἀπουσία Οἱ μέρες, μέ τήν συνήθη, τήν μονότονη ἀκολουθία τους, ξεμακραίνουν… Ἡ ἀρχική αἴσθηση ἀπουσίας, ξεμακραίνει κι αὐτή. Ἡ ἀδικία, σιγά σιγά, ἀλλά ἐπίμονα, ξεθεμελιώνει συναισθήματα πού μάταια βιώνονταν ὡς βαθιά ριζωμένα. Παρ’ όλα αυτά ο ευαίσθητος ποιητής –η ποιήτρια εδώ - η Παναγιώτα Λάμπρη –ακόμη και μέσα στη συγνεφιά –μέσα σε όλα αυτά τα «Εν οδύναις» μπορεί να διακρίνει το ξάνοιγμα του ήλιου και να στείλει ένα μήνυμα αισιοδοξίας - εκείνο το «θαρσείτε» των προγόνων - θα στηθεί μπροστά στο θαύμα της μιας νέας ζωής και θα το κάνει διανθρώπινη Ελπίδα. «Όταν γεννήθηκες/το θαυμαστό χαμόγελο /και το καθάριο βλέμμα σου/ ελπίδες σκόρπισαν/ κι όλοι είπαν/ αφού παιδιά γεννιούνται ακόμα/ ελπίδα αυτός ο κόσμος έχει». Η πιο σπουδαίο ακόμη Αισιοδοξία Ὅταν χωρίς φειδώ ἡ ζωή ἀπό ἀναμονή σέ ἀναμονή κι ἀπό ἀποτυχία σέ ἀποτυχία σέ πηγαίνει, μήν θλίβεσαι· θά ’ρθει ἡ μέρα πού ὅσα σέ συντρίψανε θά γίνουν θέμελα στερεά καί θά οἰκοδομήσουν κάποια ἀπό ’κεῖνα πού θαυμαστά στ’ ἀνθρώπινα λογιοῦνται Κι ακόμη να σημειώσω ένα διαμαντάκι   Ἕνα κενό κουτάκι Ἡ κατάσταση μέ τά ὀνόματα, σχεδόν πεπληρωμένη μέ τήν συνήθη ἀλληλουχία: ἐπώνυμο, ὄνομα, πατρώνυμο. Σχεδόν! Διότι στήν δέκατη ἕκτη γραμμή, στήν λίστα μέ τά πατρώνυμα, ἕνα κενό κουτάκι μαρτυράει τήν ἁμαρτία πού ἀπό ἡδονή ἔγινε ὀδύνη.