|
|
|
|
|
|
Ομιλία της Παναγιώτας Π. Λάμπρη:
"28η Οκτωβρίου 1940"
Σχολική γιορτή στο 2ο Εσπερινό Γυμνάσιο Πάτρας, 27 Οκτωβρίου 2017
Ανάγνωση πρακτικού - Ορισμός σημαιοφόρου - παραστατών - Απονομή βραβείων
Ηπειρώτικο μοιρολόι
https://www.youtube.com/watch?v=-5gaYa7nNus (6:55')
Αγαπημένοι μου μαθητές.
Όταν ετοίμαζα τη γιορτή, ο νους μου ήταν συνέχεια σε σας. Τι να σας πω πάλι, σκεφτόμουν. Πώς να τα πω, για να σας τραβήξω το ενδιαφέρον, μαθαίνοντάς σας ταυτόχρονα για σημαντικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία απέχουν πολλά χρόνια από την εποχή σας; Επίσης, μ’ απασχολούσε το πώς να χειριστώ το ζήτημα, ώστε να συμβούν όλα αυτά, αλλά και να περάσετε ευχάριστα. Γιατί, όπως έχω πει κι άλλοτε, μπορεί κάποιους να μην τους ενδιαφέρουν, όσα αφορούν στο παρελθόν, και στρέφουν το ενδιαφέρον τους μόνο στο παρόν!
Βέβαια, το να ’χεις επικεντρωμένη την προσοχή σου μόνο στο σήμερα και να μην νοιάζεται για όσα συνέβησαν παλιότερα, είναι μια στάση ζωής κατανοητή, που, όμως, σε δυσκολεύει ν’ αντιληφθείς την εποχή σου, η οποία λες πως είναι προτεραιότητά σου. Διότι η γνώση του παρελθόντος αποτελεί, θέλουμε δε θέλουμε, τη βάση πάνω στην οποία πρέπει να στηριχθούμε, για να πορευτούμε, τόσο στο παρόν, όσο και στο μέλλον. Και, μολονότι το μέλλον είναι αβέβαιο, όταν δεν γνωρίζουμε το παρελθόν, δεν έχουμε και τη δυνατότητα να παραδειγματιστούμε απ’ αυτό και ν’ αποφύγουμε ολέθρια λάθη του.
Και, όπως, είχα αναφέρει και σε προηγούμενη γιορτή, «Η γνώση αυτή, σημαντική για όσους από σας είστε Έλληνες, θαρρώ πως αφορά και στους αλλοδαπούς μαθητές! Και τούτο, διότι είναι καλό να γνωρίζουν την ιστορία της χώρας που τους φιλοξενεί, αλλά και διότι, μαθαίνοντας για τους αγώνες ενός λαού για την ελευθερία, μαθαίνουν, όλοι μαθαίνουμε, για την αξία του αγώνα για την κατάκτησή της, αλλά και γενικά για την αξία του αγώνα στη ζωή! Κι αυτό δεν το λέω επειδή τυχαίνει να έχουμε αλλοδαπούς μαθητές στο σχολείο μας, αλλά γιατί βαθιά πιστεύω πως ο κάθε λαός είναι καλό να μπορεί να διδάσκεται απ’ ό,τι σπουδαίο έπραξαν στη διαδρομή του χρόνου άλλοι λαοί. Θεωρώ, μάλιστα, πως είναι πολύ σημαντικό αυτό, διότι βοηθάει στην καλύτερη γνωριμία και επικοινωνία μεταξύ τους, κάτι που είναι πολλαπλά ωφέλιμο για όλους».
-Ας μου πει, τώρα, κάποιος. Πόσο έχει ο μήνας αύριο;
-Αύριο, λοιπόν, ο μήνας έχει 28.
-Γνωρίζετε τι γιορτάζουμε;
-Γιορτάζουμε την άρνηση των Ελλήνων να υποταχτούν σε κείνους που απαιτούσαν να καταλάβουν την πατρίδα τους μια μέρα σαν κι αυτή, το 1940.
-Γνωρίζετε ποιοι ήταν; Για ν’ ακούσω…
-Οι Ιταλοί.
-Πώς εκφράστηκε η άρνησή τους; Το ξέρει κάποιος;
-Με το «ΟΧΙ!».
-Ξέρετε ποιος κυβερνούσε τότε τη χώρα;
-Ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος, αν και ήταν δικτάτορας, αποφάσισε να μη συμμαχήσει με τον Ιταλό δικτάτορα Μουσολίνι, τον γνωστό και ως Ντούτσε, και να του παραδώσει την πατρίδα του.
-Ξέρετε τι ώρα και ποιος του ζήτησε να το κάνει;
-Στις τρεις το ξημέρωμα, τον επισκέφτηκε στο σπίτι του ο πρέσβης της Ιταλίας Εμμανουέλε Γκράτσι.
-Έχει ενδιαφέρον ν’ ακούσετε πώς περιέγραψε το περιστατικό ο ίδιος ο Ιταλός πρέσβης στο βιβλίο του «Η αρχή του τέλους - Η επιχείρηση κατά της Ελλάδος». Για ακούστε…
(Διάλογος Μεταξά – Γκράτσι από το βιβλίο του δεύτερου «Η αρχή του τέλους – Η επιχείρηση κατά της Ελλάδος»)
Τραγούδι: Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του
https://www.youtube.com/watch?v=upwIgVjHPIo (3:23')
-Ξέρετε από πού εισέβαλλαν οι Ιταλοί στη χώρα μας;
-Από τα Ελληνοαλβανικά σύνορα, όπου οι Ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις υπέστησαν συντριπτική ήττα. Εκεί πάνω, ο πρώτος αξιωματικός του Ελληνικού στρατού, που έπεσε νεκρός, ήταν Αλέξανδρος Διάκος, ο οποίος ενέπνευσε τον ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη, που πήρε κι ο ίδιος μέρος στον πόλεμο, κι έγραψε το υπέροχο «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», με το οποίο υμνεί στο πρόσωπό του όλους εκείνους, και ιδιαίτερα τους νέους, που έχασαν τη ζωή τους εκείνη την περίοδο.
(απόσπασμα από «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» Οδυσσέα Ελύτη)
Τραγούδι: Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός.
https://www.youtube.com/watch?v=fNx4c1cGOzs (3:44')
Σ’ αυτόν τον αγώνα εναντίον του κατακτητή, αναδείχθηκαν άξιοι, επώνυμοι και ανώνυμοι αγωνιστές, οι οποίοι αγωνίστηκαν για όλα όσα ήταν σημαντικά στη ζωή τους. Για την πατρίδα, τις οικογένειές τους, για τους βωμούς των πατρώων θεών και τους τάφους των προγόνων τους. Μπροστάρηδες σ’ αυτό τον αγώνα μη φανταστείτε πως ήταν μόνο οι άνδρες, αλλά και οι γυναίκες, ειδικά, οι Ηπειρώτισσες, οι οποίες έμειναν στην Ιστορία ως Γυναίκες της Πίνδου.
Τραγούδι: Γυναίκες Ηπειρώτισσες.
https://www.youtube.com/watch?v=I-w36rjHBU4 (2:32')
Να, πώς περιέγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης, αυτούς τους ανθρώπους κι αυτό που έζησε μαζί τους: (σχετικό απόσπασμα)
Αγαπημένοι μου, μαθητές.
Επειδή είναι πολλά τα γεγονότα που αφορούν σ’ εκείνη τη χρονική περίοδο, είπα να μιλήσουμε για κάτι που αφορά σε κάτι κοντινό μας.
-Γνωρίζετε, στ’ αλήθεια, τι συνέβη στην Πάτρα το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940; Υπάρχει κάποιος που γνωρίζει κάτι; Περιμένω…
-Ξέρετε ποια πόλη έγινε πρώτη στόχος των Ιταλικών βομβαρδισμών;
-Η Πάτρα! Ναι, η Πάτρα ήταν η πόλη που πρώτη βομβάρδισαν οι Ιταλοί. Ο βομβαρδισμός ξεκίνησε στις 9 και 45' το πρωί, ολοκληρώθηκε το μεσημέρι της ίδιας ημέρας.
Για τον πρώτο βομβαρδισμό επί Ελληνικού εδάφους, αυτόν της πόλης των Πατρών, η εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», της Τρίτης 29 Οκτωβρίου 1940, γράφει: «Άνανδρος βομβαρδισμός κατά αμάχου πληθυσμού». «Από τους σημερινούς βομβαρδισμούς κατά της πόλεως των Πατρών από Ιταλικά αεροπλάνα διαπιστώθηκαν μέχρι στιγμής 50 νεκροί και 100 τραυματίες από τον άμαχο πληθυσμό. Επίσης, φονεύθηκε ένας αστυνομικός και τραυματίστηκαν 3.
Υπήρξαν ελάχιστες ζημιές σε κτίρια. Ο υπερβολικός αριθμός των θυμάτων οφείλεται στο ότι ο άμαχος πληθυσμός παρέμεινε κατά την ώρα του βομβαρδισμού σε ακάλυπτους χώρους και δεν τήρησε τα στοιχειώδη μέτρα αυτοπροστασίας, καταφεύγοντας κατά τη διάρκεια του συναγερμού σε υπόγειους χώρους, ή έστω ισόγειους χώρους των σπιτιών πρόχειρα διασκευασμένους».
Τελικά, όμως, οι νεκροί, όπως δημοσίευσε στις 28.10.1945 η εφημερίδα «ΣΗΜΕΡΙΝΗ», ήσαν ακριβώς 193 άτομα, εκ των οποίων 125 άνδρες, 43 γυναίκες και 25 παιδιά.
Οι Ιταλοί, που διέμεναν στην πόλη και αποτελούσαν πολυπληθή παροικία, είχαν ειδοποιηθεί σχετικά και από την προηγούμενη νύχτα είχαν φροντίσει ν' αλλάξουν κατοικία. Βέβαιοι, όντες, μάλιστα, ότι εντός ολίγου θα κάμπτονταν η ελληνική αντίσταση, διενήργησαν κατά την ώρα του βομβαρδισμού σαμποτάζ και επιθέσεις εναντίον του Κέντρου Παρουσιάσεως Στρατευσίμων, για να επιτείνουν τη σύγχυση και να παραλύσουν την επιστράτευση. Όσοι έζησαν την ύπουλη επίθεση κατά του άμαχου πληθυσμού, θα θυμούνταν πάντα τις δραματικές εκείνες ώρες.
Για τον βομβαρδισμό της Πάτρας και τα συμβάντα των πρώτων μηνών του πολέμου σημαντικά στοιχεία μας παρουσιάζει το χειρόγραφο ημερολόγιο του μοιράρχου, υποδιοικητή της χωροφυλακής Πατρών, Ευάγγελου Θέμελη. Το βιβλίο διανομής τροφίμων της υποδιοικήσεως χωροφυλακής Πατρών, μας δίνει με μοναδικό τρόπο το κλίμα των πρώτων ημερών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Πάτρα, γραμμένο από έναν κρατικό λειτουργό, που βίωσε τα γεγονότα και ήταν υποχρεωμένος κάθε μέρα για αρκετούς μήνες μέχρι την έλευση των γερμανών κατακτητών, να δίνει γραπτές αναφορές για τα δρώμενα στην τοπική κοινωνία. «Στόχος των Ιταλών ήταν να πληγούν οι λιμενικές εγκαταστάσεις και να παρεμποδιστεί η μεταφορά στρατευμάτων και πολεμικού υλικού μέσω της Αιτωλοακαρνανίας προς την Ήπειρο. Οι βόμβες έπεσαν, εκτός από τη λιμενική ζώνη, και σε περιοχές στο κέντρο της πόλης, στην Τριών Ναυάρχων, στη λεωφόρο Γούναρη- στη συμβολή της με την οδό Κορίνθου ήταν η έδρα της 3ης μεραρχίας (στο σημείο που είναι σήμερα το κτίριο του ΙΚΑ)- και στη συνοικία του Αγίου Διονυσίου, σκορπώντας τον θάνατο στους πολίτες, που είχαν βγει στους δρόμους, εκλαμβάνοντας αρχικά τα αεροπλάνα για συμμαχικά και αφήνοντας πολλά ερείπια και καταστροφές».
Τώρα θα ακούσετε δυο μαρτυρίες από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα και προέρχονται από το «Αρχείο Α. & Κ. Σκιαθά». Η πρώτη είναι του Αντώνη Φίλια, οδοντιάτρου, για πολλά χρόνια προέδρου του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών Αχαΐας και δημοτικού συμβούλου και η δεύτερη του Κων/νου Κωνσταντακόπουλου, εμπόρου.
Βομβαρδισμός Πάτρας (προβολή βίντεο, ενώ διαβάζονταν οι μαρτυρίες):
Αγαπημένοι μου, μαθητές.
Από αναφορές που έγιναν, πήρατε μια ιδέα για το τι συνέβη στην Πάτρα, και όχι μόνο, στις 28 Οκτωβρίου 1940, τη μέρα δηλαδή που μας κήρυξε τον πόλεμο η γειτονική χώρα, η Ιταλία. Η συνέχεια του πολέμου, στον οποίο ήρθαν ως εχθροί και οι Γερμανοί, άφησε εκατοντάδες νεκρών και πλήθος ερειπίων σ’ όλη τη χώρα. Οι Έλληνες αντιστάθηκαν, γι’ άλλη μια φορά, στο μέτρο που ο καθένας μπορούσε, και μετά από πολλά γεγονότα, δυσάρεστα στην πλειονότητά τους, η πατρίδα μας απέκτησε πάλι την ελευθερία της.
-Τώρα, που ζούμε σε καιρό ειρήνης, τουλάχιστον στην πατρίδα μας, αλλά υφιστάμεθα τις συνέπειες ενός οικονομικού πολέμου, ο οποίος είναι πιο ύπουλος απ’ αυτόν που γίνεται με όπλα, τι νομίζετε πως μας διδάσκει ο πόλεμος του 1940; Μπορούμε να πράξουμε κάτι, ώστε να βγούμε απ’ αυτό που τώρα ζούμε;
-Δεν χρειάζεται να υπάρχει πόλεμος για να προσφέρει κάποιος στην πατρίδα. Η ειρήνη έχει συχνά περισσότερες απαιτήσεις, διότι ο άνθρωπος παρασύρεται εύκολα και πολύ εύκολα ξεχνά γεγονότα σαν κι αυτά κι αφήνεται στο κυνήγι της ευμάρειας. Όχι, πως είναι κακό, αλλά μέσα απ’ αυτό δεν είναι λίγες οι φορές, που επικεντρώνεται στον εαυτό του και λησμονεί πως είναι μέλος του κοινωνικού συνόλου και έχει χρέος κι απέναντι σ’ αυτό.
Δεν ξέρω εσείς πώς τα σκέφτεστε όλα αυτά, ζώντας, όμως, δίπλα σας γνωρίζω ότι, αν και πολλοί θέλουν να σας πείσουν πως δεν έχετε αξιόλογα ενδιαφέροντα, πως είστε ξοφλημένα, πως δεν αξίζετε και πολύ, είστε φτιαγμένα για διαφορετικά, για καλύτερα πράγματα, αρκεί να συλλογιστείτε και να αποφασίσετε πως στα νιάτα σας δεν ταιριάζει η μικροπρέπεια, αλλά η αξιοπρέπεια, δεν ταιριάζει η ατιμία, αλλά η τιμιότητα, δεν ταιριάζει η ηττοπάθεια, αλλά η αγωνιστικότητα, δεν ταιριάζει ο,τιδήποτε σάπιο υπάρχει στην κοινωνία μας και στην εποχή μας, αλλά σας ταιριάζει κάτι πιο φρέσκο και πιο υγιές…
Προφανώς, η πορεία αυτή μοιάζει να ’ναι δύσκολη, όταν πολλά γύρω μας δείχνουν να βρίσκονται σε παρακμή. Όμως, όπως έχω κάνει και σ’ άλλη γιορτή στο ίδιο σχολείο, θα πω λόγια που μ’ αρέσει να επαναλαμβάνω, όχι επειδή στέρεψα από λόγια, αλλά γιατί κάθε φορά τα απευθύνω σ’ άλλους μαθητές και θέλω να τους λέω πως κάθε εποχή στήριξε και στηρίζει τις ελπίδες της για κάτι καινούργιο, για κάτι ελπιδοφόρο στους νέους της. Απ’ αυτούς περιμένει ν’ αντισταθούν στο εύκολο και το ποταπό, απ’ αυτούς περιμένει να οραματιστούν κάτι καλύτερο για τον εαυτό τους και την πατρίδα, η οποία σήμερα, αν και δεν έχει να παλέψει στα πεδία των μαχών, όπως οι πρόγονοί μας που σήμερα θυμόμαστε και τιμούμε, έχει να παλέψει στα «πεδία» των αγορών και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, απ’ αυτούς, από σας περιμένει πως κάτι θ’ αλλάξει.
Αγαπήστε, λοιπόν, τον εαυτό σας, διότι μόνο αν τον αγαπήσετε θα φροντίσετε να τον κάνετε καλύτερο· αγαπήστε τους δικούς σας ανθρώπους, γιατί αυτοί ακόμα κι, αν αντιμετωπίζουν προβλήματα, θα σας στηρίξουν στα δύσκολα· αγαπήστε τους δασκάλους σας, γιατί αυτοί ακόμα κι όταν σαν μαλώνουν, το κάνουν από ενδιαφέρον και αγάπη· αγαπήστε την πόλη που ζείτε, γιατί τότε με τη συμπεριφορά σας θα την απολαμβάνετε πιο καθαρή και θα διεκδικείτε να γίνει καλύτερη. Τέλος, αγαπήστε την πατρίδα, γιατί, όσο κι αν είναι ταλαιπωρημένη, από τα λάθη πολλών, για τα οποία εσείς δε φέρετε ευθύνη, αυτή είναι ο τόπος μας. Ένας τόπος που μπορεί να καυχιέται πως μες τους αιώνες γέννησε πολύ σπουδαίους ανθρώπους που σ’ αυτές τις δύσκολες μέρες που ζούμε αξίζει να σκύψουμε πάνω απ’ τα βιβλία ή τις οθόνες των υπολογιστών για να τους γνωρίσουμε, για να πάρουμε δύναμη και να παλέψουμε πιο αισιόδοξα για το μέλλον. Ακόμα κι από λάθη των προγόνων μας πρέπει να διδαχθούμε. Γιατί, αν έχει κάποιο νόημα το μάθημα της Ιστορίας, που πολύ συχνά βαριέστε, είναι να γνωρίσουμε το παρελθόν και να αντλήσουμε πληροφορίες χρήσιμες για το σήμερα και το αύριο.
Αγαπημένοι μου μαθητές. Δεν ξέρω, όταν βγείτε απ’ αυτή την αίθουσα, αν θα πείτε πως σας άρεσε αυτή η γιορτή, μπορεί κι αυτή να σας κούρασε και να τη θεωρήσατε βαρετή, ό,τι όμως κι αν ήταν για σας σάς παρακαλώ να κάνετε «ένα βήμα πέρα απ’ τη φθορά» που «λέει» ο νομπελίστας ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης. Απομακρυνθείτε, λοιπόν, από την αποξένωση και την αλλοτρίωση που πνίγει τα πάντα, σκύψτε με ενδιαφέρον να γνωρίσετε τον πολιτισμό που γέννησε αυτός ο τόπος, απομακρυνθείτε από την ανία των τηλεοπτικών εκπομπών, αγαπήστε τα βιβλία και τη γνώση, αγωνιστείτε για κάτι καλύτερο. Είμαι σίγουρη πως, αν σκεφτείτε περισσότερο τι είναι αυτό που σας κάνει ευτυχισμένους, δεν θα έχετε ως παράδειγμα αυτούς που ζουν τη ζωή τους χωρίς ιδανικά, αλλά θα έρχονται στο μυαλό σας συμπεριφορές ανθρώπων οι οποίοι μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες ξεπέρασαν τους εαυτούς κι έγιναν ήρωες. Περιμένουμε πολλά απ’ τα νιάτα σας. Μη μας απογοητεύσετε!...
Τραγούδι: Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ
https://www.youtube.com/watch?v=jzadL5xF6lg (4:45')
Εθνικός ύμνος.
Πηγές
http://www.efsyn.gr/arthro/ezisa-thayma-tis-alvanias-ezisa-apo-thayma
http://tro-ma-ktiko.blogspot.gr/2012/10/blog-post_559.html