Άρθρο της Παναγιώτας Π. Λάμπρη: Τα πάθη του ν (νι)! (12-11-2019)   Δημοσιεύτηκε: Στην εφημερίδα "Ηχώ της Άρτας", 14-11-2019, σ. 1. Στο περιοδικό "Ήπειρος Άπειρος χώρα", Νοέμβριος 2019, αρ. φ. 216, σ. 49. Προσωπική σελίδα μου στο fb, 23-8-2022.   «Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου στίς ἀμμουδιές τοῦ Ὁμήρου.» Οδυσσέας Ελύτης      Προ καιρού είχε δημοσιευτεί άρθρο μου με τίτλο «Τα πάθη των τριγενών και δικαταλήκτων επιθέτων» ("Ηχώ της Άρτας", 15-9-2017). Φαίνεται, όμως, πως τα πάθη και τα παθήματα της γλώσσας μας τελειωμό δεν έχουν! Πόσο μάλλον, που αυτά, σχεδόν, ως επιδημία έχουν ενσκήψει στον προφορικό και στον γραπτό λόγο ακόμα και γραμματισμένων ανθρώπων. Και το πρόβλημα πλέον είναι προφανέστατο και σε κείμενα έντυπων και ηλεκτρονικών εφημερίδων, σε υπότιτλους τηλεοπτικών δεκτών, μεταφρασμένων ταινιών και πάει λέγοντας.    Συγκεκριμένα, πολλά, πάρα πολλά λάθη γίνονται στη χρήση του τελικού νι (ν), το οποίο δέχεται κατά κάποια έννοια διωγμό και εξοβελίζεται ως περιττό από την κατάληξη πλήθους λέξεων, παρότι η χρήση του συμβάλλει στην ευφωνία και στην ευρυθμία της λαλιάς μας.    Οπωσδήποτε έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις, από γλωσσολόγους και μη, σχετικά με τη χρήση του τελικού ν (νι). Σημασία έχει πως, όποιες κι αν είναι αυτές, οι μαθητές διδάσκονται στο Δημοτικό σχολείο, και όχι μόνο, τους σχετικούς κανόνες. Φυσικά, δεν υπάρχει λόγος να παρατεθούν εδώ, μια και πολύ εύκολα μπορεί να τους αναζητήσει κάθε ενδιαφερόμενος στα σχολικά βιβλία ή στο διαδίκτυο. Εκείνο, όμως, που προβληματίζει είναι τι ακριβώς συμβαίνει και, ενώ όλοι διδάσκονται τη χρήση του εν λόγω γράμματος, στην πράξη πληθαίνουν αυτοί, οι οποίοι το εξοβελίζουν, κυρίως, από τον γραπτό τους λόγο; Και λέω στον γραπτό, διότι σε αρκετές των περιπτώσεων στον προφορικό λόγο το τελικό ν (νι) προφέρεται όχι μόνο από συνήθεια, αλλά επειδή το απαιτεί η ευφωνία των εκφερομένων λέξεων στη ρύμη του λόγου!    Προς επίρρωση των γραφομένων παραθέτω μερικές φράσεις, σε κάποιες λέξεις των οποίων απουσιάζει, ενώ χρειαζόταν το τελικό ν (νι): α) Διάβασε στη πίσω πλευρά του πακέτου. β) Με βεβαίωσε πως θα ’ρθει τη Παρασκευή. γ) Στη Πάτρα αξίζει να χαρείς το ηλιοβασίλεμα! δ) Ψάξε στο τηλεφωνικό κατάλογο. ε) Μη του επιτρέπεις να σου μιλάει μ’ αυτό το τρόπο.    Ποιος, λοιπόν, μιλώντας θα έλεγε: «Διάβασε στη πίσω πλευρά…», «…θα ’ρθει τη Παρασκευή», «Στη Πάτρα…», …στο τηλεφωνικό κατάλογο», «Μη του επιτρέπεις… μ’ αυτό το τρόπο»; Πιστεύω, κανένας, αλλά για να μην υπάρχει απολυτότητα στην έκφραση της γνώμης μου, ας πω, πιθανόν, κάποιοι!    Επομένως, αφού στον προφορικό λόγο προφέρεται το ν (νι) στο τέλος πολλών λέξεων, τι συμβαίνει και κάποιοι, ειδικά στα ΜΜΕ, έντυπα και ηλεκτρονικά, το καταργούν; Το κάνουν λόγω άγνοιας; Λόγω κάποιας σκοπιμότητας; Λόγω… Ή μήπως θεωρούν ότι ο γραπτός λόγος στερείται ευφωνίας, μουσικότητας, αρμονίας και αισθητικής; Όποια κι αν είναι η αιτία, μια και επηρεάζουν πολλαπλά αυτό που αποκαλείται κοινή γνώμη, έχουν ηθική υποχρέωση να ενδιαφέρονται, αν μη τι άλλο, για κάτι τόσο σημαντικό, όσο είναι η ποιότητα του λόγου και θαρρώ πως οφείλουν, όλοι οφείλουμε, να σκεπτόμαστε τη σημασία των στίχων του Οδυσσέα Ελύτη που λένε: «Τή γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική / τό σπίτι φτωχικό στίς ἀμμουδιές τοῦ Ὁμήρου./ Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου στίς ἀμμουδιές τοῦ Ὁμήρου.» (Οδυσσέας Ελύτης, Τό Ἄξιον Ἐστί).    Και τούτο, διότι μέσω του νοήματός τους μπορούμε να ψηλαφούμε με μοναδικό τρόπο το πόσο σημαντικό είναι να προσέχουμε ως κόρη οφθαλμού τη γλώσσα μας! Εν προκειμένω, οι πρώτες λέξεις των δύο πρώτων στίχων, η «γλῶσσα» και το «σπίτι» δηλαδή, αν και φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους, μας οδηγούν σ’ ένα σπουδαίο νόημα. Το «σπίτι» είναι φτωχικό, αλλά η «γλῶσσα» είναι πλούσια, επομένως και η αξία της μεγαλύτερη! Στον πρώτο στίχο ο ποιητής δηλώνει απερίφραστα «Τή γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική», χωρίς να κατονομάζει αυτούς, οι οποίοι του την κληροδότησαν ως δώρο, για να μας πει αμέσως μετά: «Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου στίς ἀμμουδιές τοῦ Ὁμήρου.»!    Σ’ αυτόν τον στίχο παίρνουμε την απάντηση, αφού οι αμμουδιές του Ομήρου μιλούν για την καταγωγή και την ηλικία της γλώσσας και κατ’ επέκταση για τους ανθρώπους, οι οποίοι την έπλασαν και τη μιλούσαν πολλούς αιώνες πριν, δεδομένα δηλαδή όλα, που δημιουργούν την ευθύνη στον ποιητή, και στο καθένα μας, να την υπηρετεί και να την υπερασπίζεται! Και νιώθουμε εδώ τον Οδυσσέα Ελύτη να διαλέγεται με τον άλλο σπουδαίο ποιητή, τον Διονύσιο Σολωμό, που είχε διατυπώσει την αναλόγου νοήματος φράση «Μήγαρις ἔχω ἄλλο στόν νοῦ μου, πάρεξ ἐλευθερία καί γλῶσσα;» και, φυσικά, με τον προπάτορα Όμηρο!    Συμπερασματικά, και όχι μόνο σε σχέση με τη χρήση του τελικού ν (νι), ποια είναι τα σημαινόμενα των ποιητών, παρά πως όσοι κληρονομήσαμε την υπέροχη ελληνική γλώσσα, στην οποία γράφηκαν μερικά από τα σπουδαιότερα κείμενα της παγκόσμιας διανόησης, έχουμε χρέος να την προασπίζουμε κάθε στιγμή, μη λησμονώντας πως αυτή συνέβαλε τα μέγιστα στο να σωθούμε υπαρξιακά και πολιτισμικά μέσα στους αιώνες.         Σχόλια: Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος: Καλημέρα, Γιώτα! Ευχαριστούμε για το πολύ ενδιαφέρον άρθρο σου-ενημέρωση για το συνεχές «ξέφτισμα» της γλώσσα μας. Μου θυμίζει κι ένα κεφάλαιο του μαθήματος της ΛΟΓΙΚΗΣ στην ΣΤ΄ γυμνασίου (που εμείς μετατρέπαμε σε «ΑΘΕΪΚΗ!): Αν αφαιρέσουμε από ένα δέντρο τα φύλλα, τους κλώνους, τον κορμό και τις ρίζες, μας μένει η ιδέα του δέντρου! Στη γλώσσα μας, άραγε, αν αφαιρώντας συνέχεια και κάτι, θα μείνει η «ιδέα» της γλώσσας; Φοβάμαι πως όχι… Εγώ: Τι να πει κανείς, Νίκο! Διαπιστώνω πως η κατάργηση του ν έχει πάρει τη μορφή πανδημίας από αρθρογράφους, από μεταγλωττιστές, κ.λπ.! Τέτοιες πρωινές διαπιστώσεις μ' έκαναν ν' "αναφωνήσω" ΕΛΕΟΣ και φυσικά να αναδημοσιεύσω το άρθρο μου. Σ' ευχαριστώ πολύ για τη συναντίληψη! Την καλημέρα μου! Γεώργιος Ραβανίδης: Εύστοχο αυτό το "έλεος", αγαπητή Γιώτα. Είναι χρόνια πολλά που ζούμε με τέτοιες απόψεις. Είμαι αισιόδοξος ότι το "ν" θα νικήσει! Εγώ: Μακάρι!!! Μίμης Σκαναβής: Δυστυχώς το ένοιωθα με δυσκολία να προσέχω να γράφω το Ν που ήμουν οπαδός της καθαρεύουσας. Μετά αναγκαστικά στη δημοτική και τώρα θέλουν να μας πάνε στον Καιάδα ή στον Πύργο της Βαβέλ. Και εγώ αναφωνώ το ΕΛΕΟΣ. Εγώ: Τι να πούμε, κ. Σκαναβή! Μήτηρ όλων αυτών η άγνοια, αλλά και η σκοπιμότητα! Καταργούν, καταργούν..., νομίζοντας πως μιλούν και γράφουν στη δημοτική! Τι κρίμα! Η δημοτική ως γλώσσα έχει νεύρο, έχει ευχάριστο ήχο κι έρχεται από τα βάθη των αιώνων! Σας ευχαριστώ πολύ! Ειρήνη Μπόμπολη: Εμείς θα επιμείνουμε στη διατήρηση του. Όπως επιμείναμε και στα ελληνικά απέναντι στα γκρικλις. Και νομίζω πολλοί νέοι πια γράφουν ελληνικά και στα μηνύματα μεταξύ τους. Ναι στο απαγορευμένο νι λοιπόν! Τόσο ευφωνικό! Εγώ: Εννοείται πως θα επιμείνουμε και μακάρι να υπάρξει εγρήγορση για τη "διάσωσή" του!  Διαμάντω Κίτσου: Καλησπέρα, Γιώτα! Εξαιρετική η επιχειρηματολογία σου για την διατήρηση του ν(νι), όπου χρειάζεται! Ας αντισταθούμε! " Για τη μητέρα γλώσσα μας, τα λάβαρα κρατήστε "!!! (Κ. Παλαμάς). Εγώ: Σ' ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο και για τον υπέροχο στίχο του Παλαμά, Διαμάντω! Του καθενός μας η ευθύνη! Καλό ξημέρωμα! Παναγιώτης Χαλούλος: "...τι συμβαίνει και κάποιοι, ειδικά στα ΜΜΕ, έντυπα και ηλεκτρονικά, το καταργούν;  Το κάνουν λόγω άγνοιας; Λόγω κάποιας σκοπιμότητας; Λόγω… "Λόγω άγνοιας, πιστεύω, ή μάλλον ΑΔΙΑΦΟΡΙΑΣ (αφού ...έτσι κι αλλιώς ο αναγνώστης κατανοεί αυτό που διαβάζει!... Ναι, έχω ακούσει και αυτή την άποψη!) Τα άρθρα που διαβάζουμε, άλλωστε, βρίθουν γλωσσικών λαθών (ορθογραφικών, συντακτικών...), γράφονται χωρίς έλεγχο από κανένα (δεν υπάρχουν πλέον επιμελητές-διορθωτές), ο γράφων δεν ξανακοιτάει ό,τι έγραψε, γράφει (αν δεν ...αντιγράφει, συνηθέστατη πρακτική και ευκολότατη-ξεκούραστη στα ηλεκτρονικά μέσα) και βιαστικά, να προλάβει, δημοσιεύει αδιαφορώντας για όσα σχολιάζουμε εδώ!... Εγώ: Όπως και να 'χει, το αποτέλεσμα είναι πως η επανάληψη των λαθών, όχι σπάνια, τα καθιερώνει ως ορθά. Σε κάποιο σεμινάριο είχα ρωτήσει τον καθηγητή, Χρ. Χαραλαμπάκη, σχετικά με τη λανθασμένη γραφή καινούριος της λ. καινούργιος και μου απάντησε: "αφού συνηθίσαμε να τη γράφουμε έτσι, τη θεωρούμε πλέον σωστή(!)" Εγώ διαφώνησα, αφού η ετυμολογία της λ. άλλα υπαγόρευε, αλλά εκείνος επέμενε σ' αυτό που είχε απαντήσει! Η εν λόγω λέξη γραφόταν για χρόνια στα σχολικά βιβλία ως "καινούριος", που σημαίνει πως κάποιοι είχαν επιλέξει τη λανθασμένη γραφή. Οπωσδήποτε δεν τους νοιάζει αυτούς, στους οποίους αναφέρεσαι, το τι σχολιάζουμε εμείς, αλλά... Μεγάλη η συζήτηση... Την καλημέρα μου! Παναγιώτα Σμυρλή: Δυστυχώς, έτσι είναι...