Άρθρο της Παναγιώτας Π. Λάμπρη Του Μάρτη, (26-2-2021)   Δημοσιεύτηκε: Εφημερίδα: "Ηχώ της Άρτας", 27-2-2021, σ. 1. Προσωπική σελίδα μου στο fb, 28-2-2021.      Ο Μάρτιος ή Μάρτης, πρώτος μήνας της ανοίξεως, πήρε το όνομά του από τον θεό του πολέμου Άρη, εθνικό θεό και, ως πατέρα του Ρωμύλου, γενάρχη των Ρωμαίων. Στα λατινικά λέγεται Mars, απ’ όπου προήλθε το Martius, Άρειος δηλαδή, εξ ου και Μάρτιος. Στην ελληνική αρχαιότητα αναλογεί με το δεύτερο μισό του μήνα Ανθεστηριώνα και το πρώτο μισό του μήνα Ελαφηβολιώνα, ήταν αφιερωμένος στην Ελαφηβόλο Αρτέμιδα και στη διάρκειά του τελούνταν μεγάλες θυσίες προς τιμήν της.    Η πρώτη μέρα του μήνα αντιστοιχεί με την έναρξη του πολιτικού έτους των Βυζαντινών και ήταν εκτός από πρωτομηνιά και πρωτοχρονιά. Αυτό σχετίζεται προφανώς με το ότι ήταν ο πρώτος μήνας του δεκάμηνου ημερολογίου των Ρωμαίων και, όταν προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, έγινε τρίτος στη σειρά, αλλά κάποιες συνήθειες, που αφορούσαν σ’ αυτόν, δεν μεταβλήθηκαν.    Ο Μάρτιος, όπως άλλωστε κι όλοι οι μήνες, συνδέεται με πολλές παροιμίες, με ιδιαίτερα ευοίωνη εκείνη που λέει «Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι»! Επίσης, θεωρείται δίβουλος, αφού, όχι σπάνια, έχει μεγάλες καιρικές μεταπτώσεις, με την παροιμία να βεβαιώνει πως «Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.»!      Συνήθεια συνδεδεμένη με τον ερχομό του μήνα είναι το να δένουμε στον καρπό του χεριού «Μάρτη», δύο κλωστές δηλαδή, μια άσπρη και μια κόκκινη, περιελιγμένες, για να μη μαυρίσουμε από τον ήλιο! Στο τέλος του τον αφαιρούμε και τον αφήνουμε σε κάποιο κλαδί, για να τον πάρουν τα χελιδόνια! Στην εποχή μας, ο «Μάρτης» ή «μαρτίτσι», έχει εξελιχθεί σε ξεχωριστό κόσμημα και πωλείται σε καταστήματα.    Αξιοσημείωτες γιορτές του μήνα είναι των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, στις 9, του Ευαγγελισμού, στις 25, και οι Χαιρετισμοί. Η πρώτη από τις αναφερθείσες γιορτές δεν είναι πολύ γνωστή, αν και συνδέεται με διάφορα έθιμα, με σημαντική αφετηρία γι’ αυτά τον αριθμό 40, ο οποίος στη συνείδηση του λαού θεωρείται ιερός ή μαγικός. Συγκεκριμένα, τη μέρα αυτή έρχονται τα χελιδόνια και μέσα στα πλαίσια της ερωτικής μαντείας οι κοπέλες έβγαιναν στους αγρούς και μάζευαν σαράντα διαφορετικά είδη λουλουδιών, για να τα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι και να ονειρευτούν τον μέλλοντα σύντροφό τους! Από τα φυτά εκείνο που έχει ισχυρότερες μαγικές - ερωτικές ιδιότητες είναι το τετράφυλλο τριφύλλι, το οποίο, με τα καρδιόσχημα φύλλα του και τη δυσκολία ανεύρεσής του, έχει αυτές τις ιδιότητες όχι μόνο αυτή τη μέρα, αλλά όλο τον χρόνο.    Η πασίγνωστη για τη σημασία της γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου,  είναι η κατεξοχήν ημέρα της άνοιξης και «αντικατέστησε τα Ιλάρια», των αρχαίων Ελλήνων, «γιορτή εαρινής ισημερίας, διάρκειας τριών ημερών». Αξιοσημείωτο είναι πως την παραμονή της γιορτής, στη Ροδαυγή Άρτας, τα παιδιά κρατώντας άδειους τενεκέδες και χτυπώντας τους δυνατά, για να κάνουν θόρυβο, γύριζαν στους δρόμους του χωριού να τρομάξουν τα ερπετά, για να μη βγουν από τη χειμερία νάρκη τους, τραγουδώντας: «Φευγάτε φίδια και σκονταρέλες (δηλ. σαύρες), / γιατί θα ’ρθ’ ο Ευαγγελισμός με το σπαθί/ και θα σας κόψει το κεφάλι!» Ο εαρινός αυτός παιδικός αγερμός έχει προφανή μαγικά στοιχεία και συνδέεται χωρίς άλλο με την προηγηθείσα εαρινή ισημερία.  (Π. Π. Λάμπρη, Ροδαυγή, 2η έκδ., σ. 122)    Όσο για τους «Χαιρετισμούς», αυτοί πήραν το όνομα από τα «Χαίρε», τα οποία απηύθυναν προς την Παναγία, σύμφωνα με την παράδοση, πρώτη φορά το 626, όταν η Πόλη σώθηκε από την πολιορκία των Αβάρων, και ο λαός, αποδίδοντας τη νίκη σε Κείνη, την ευχαρίστησε με ακάθιστη ολονυχτία, λόγος για τον οποίο ονομάζονται και «Ακάθιστος Ύμνος».    Κι επειδή «ο Μάρτης δε λείπει από τη Σαρακοστή», όπως βεβαιώνει η παροιμία, συχνά, μέσα στη διάρκειά του γιορτάζεται και η Αποκριά, που είναι σημαντική, τόσο για τους χριστιανούς, μια και ξεκινάει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, όσο και για τους απανταχού θιασώτες της, λόγω των εκδηλώσεων που σχετίζονται μ’ αυτή.    Η Αποκριά συνοδεύεται κατά τόπους με ποικίλα έθιμα, ενώ παντού κυριαρχεί η μεταμφίεση, με ενδύματα, τα οποία έρχονται από χρόνο μακρινό και συνδέονται με τις Διονυσιακές γιορτές, αλλά και μ’ άλλα, τα οποία δίνουν το στίγμα της εποχής μας, χωρίς να αγνοούν άλλες τάσεις. Ούτως ή άλλως, το ανατρεπτικό πνεύμα της γιορτής δίνει την ελευθερία σ’ όσους μετέχουν να αξιοποιούν τη φαντασία και το δημιουργικό πνεύμα τους, με αποτέλεσμα να μεταμφιέζονται με ξεχωριστές για την επινοητικότητά τους ενδυμασίες. Ειδικά, σ’ όσους αποζητούν έμπνευση στην παράδοση και σε πανάρχαια ήθη, εκτός από τα διονυσιακά ενδύματα, οι μεν άντρες συνηθίζουν να φορούν γυναικεία ρούχα οι δε γυναίκες ανδρικά! Η καταβολή αυτής της συνήθειας έρχεται από μυητικές τελετές, με τον Π. Λεκατσά (Διόνυσος, σ. 79) να σημειώνει πως «Το ντύσιμο του παιδιού ή της κόρης με φορέματα του άλλου φύλου είναι στοιχείο των μυητικών τελετών της ενήβωσης, απ’ όπου ξεμένει σε λογής "διαβατήριες τελετές" και σ’ εποχικά πανηγύρια.»    Τέλος, αντί άλλων ευχών, απευθύνω σ’ όλους, μ’ ανοιχτή καρδιά, το ακόλουθο στιχούργημά μου: ΆΝΟΙΞΗ στο κατώφλι! Μακριά από μίση και πάθη, ας δεηθούμε στα λουλούδια, στην Αγάπη, στη Δημιουργικότητα, στην Ομορφιά και στο ΦΩΣ!